Milli birlik və həmrəyliyə xidmət edən dövlət siyasəti

Azərbaycan diasporunun formalaşması tarixi kifayət qədər uzun bir zaman kəsiyini əhatə etsə də onun ilkin addımları barədə dolğun məlumat bu gün də kifayət qədər deyil. Amma bu heç də bir sıra tarixi mənbələrə əsasən ortaya qoyulan tarixi faktların dəyərini azaltmır. VII əsrin sonundan başlanan və Azərbaycanın Rusiya imperiyası tərəfindən işğalına kimi olan böyük bir dövr Azərbaycan diasporunun formalaşmasında təkcə mərhələ deyil, həm də tarixi prosesdir.

Diaspor formalaşmasının sonrakı mərhələsi Azərbaycan Demokratik Respublikasının (1918-1920) süqutundan sonra, xaricə mühacir axını və Avropada Azərbaycan diasporunun təşəkkülü ilə bağlıdır. II Dünya müharibəsi zamanı əsirlikdə olan, sovetlərin ölüm xofundan Vətənə dönə bilməyən soydaşlarımızın və XX əsrin sonlarında İrandan on minlərlə azərbaycanlının Qərb ölkələrinə mühacirəti də Azərbaycan diasporunun genişlənməsinin mühüm mərhələlərindəndir. SSRİ-nin süqutundan sonra xarici ölkələrdə azərbaycanlıların yeni nəsillərinin məskunlaşması diasporun təşəkkülünün son mərhələsidir.

XX əsrin 70-ci illərinin əvvəllərindən başlayan iqtisadiyyat, mədəniyyət, elm və təhsil sahələrində inkişaf ölkədə milli özünüdərk prosesinin təkamülünə böyük təkan verdi. Həmin dövrün mövcud siyasi reallıqları diaspor problemi ilə milli-ideoloji zəmində açıq və sistemli şəkildə məşğul olmağa imkan verməsə də, mədəniyyət, incəsənət, elm sahəsində ciddi iş aparılır, respublikamızın nailiyyətləri xaricdə təbliğ edilir, dünya azərbaycanlılarının tarixi Vətənlə əlaqəsinə xidmət edəcək imkandan tam səmərə ilə istifadə edilirdi. Xarici ölkələrlə mədəni əlaqələrin qurulmasi, bədii tərcümə işinin genişlənməsi, xaricdə yaşayan həmvətənlərimizlə Azərbaycan Mədəni Əlaqələr Cəmiyyətinin -"Vətən"in yaradılması soydaşlarımızın mənəvi birliyini və Vətənlə ayrılmaz tellərlə bağlılığını göstərən addımlar idi.

Azərbaycan diasporu - 10 il

Azərbaycan müstəqillik əldə etdikdən sonra dövlət ölkə daxilində sabitliyi bərpa edib iqtisadi inkişafa nail olmaqla yanaşı, xaricdə yaşayan soydaşlarımızın problemləri ilə maraqlanmağa da başladı. Müstəqil dövlətimiz olmadığından əvvəllər xaricdəki soydaşlarımızın, ümumiyyətlə, 50 milyondan artıq azərbaycanlının vahid milli ideologiya ətrafında birləşməsi ideyası olmamışdı. Xarici ölkələrdə yaşayan azərbaycanlılar uzun illər boyu özləri pərakəndə şəkildə Vətənlə əlaqələrini qoruyub saxlamağa, adət-ənənələrimizi unutmamağa, dilimizi, mədəniyyətimizi yaşatmağa çalışmışdılar. 1993-cü ildə ümummilli lider Heydər Əliyevin müstəqil Azərbaycanın rəhbərliyinə qayıdışından sonra diaspor quruculuğu prosesi dövlət siyasətinin tərkib hissəsinə çevrildi.

Ulu öndərin təşəbbüsü və rəhbərliyi ilə 2001-ci ildə keçirilən dünya azərbaycanlılarının ilk qurultayı soydaşlarımızın həmrəyliyinin təmin edilməsi istiqamətində tarixi hadisə oldu. Dünya azərbaycanlılarının bu mötəbər yığıncağından sonra Azərbaycan diaspor hərəkatı tamamilə yeni mərhələyə qədəm qoydu. Bu sahədə sistemli dövlət siyasətinin həyata keçirilməsini təmin etmək məqsədilə Prezident Heydər Əliyevin fərmanı ilə 5 iyul 2002-ci ildə Xarici Ölkələrdə Yaşayan Azərbaycanlılarla İş üzrə Dövlət Komitəsi yaradıldı. Bu tarixi fərman xaricdəki Azərbaycan cəmiyyətlərinin vahid mərkəzdən koordinasiya olunmasına və habelə onların fəaliyyətlərini dövlət qayğısı ilə gücləndirmək üçün real zəmin yaratdı.

2002-ci ildən başlayaraq dövlətin diaspor siyasətinin formalaşmasından sonra dünyada yaşayan soydaşlarımızın təşkilatlanması istiqamətində mühüm işlər görülməyə başlandı. Əvvəlcə dağınıq formada olan diaspor təşkilatlarımız bir araya gətirildi, əlbir fəaliyyətin qurulması təmin edildi. Avropanın müxtəlif ölkələrində diaspor təşkilatlarımızın forumları təşkil edildi. Toplantı və konfranslarda qarşıda duran vəzifələr müzakirə olunaraq, diasporumuzun həyata keçirməli olduğu işlər müəyyənləşdirildi. Bundan sonra Azərbaycan diasporunun dünyadakı mövqe və güc nisbəti dəyişməyə başladı. Bu isə Azərbaycan həqiqətlərinin dünya ictimaiyyətinə çatdırılmasında və erməni yalanlarının ifşa olunmasında xüsusi rol oynadı. Bununla yanaşı, dünyanın digər xalqlarının diaspor təşkilatları ilə əlaqələrin qurulması, onlar vasitəsilə Azərbaycanın təbliği işi həyata keçirilməyə başlandı. Türk diasporu ilə qurulan əlaqələr bu yöndə ciddi uğur oldu.

2006-cı ilin 16 mart tarixində Prezident İlham Əliyevin sərəncamı ilə Bakıda keçirilmiş Dünya Azərbaycanlılarının II Qurultayı görülən işlərin müsbət nəticələrindən, diaspor təşkilatlarımızın koordinasiya olunmasından, xaricdə formalaşmış gücə çevrilən Azərbaycan diasporunun mövcudluğundan xəbər verirdi. 10 il ərzində Azərbaycanın tanıdılması, təbliği istiqamətində kifayət qədər işlər görülmüşdür ki, bunun da nəticəsi dünya ictimaiyyətinin Azərbaycan haqqında geniş məlumatının olmasında özünü göstərir.

Azərbaycan həqiqətlərinin dünyaya çatdırılması

Azərbaycan həqiqətlərinin dünya ictimaiyyətinə çatdırılması, xarici ölkələrdə fəaliyyət göstərən diaspor təşkilatlarının təbliğat sahəsində fəaliyyətinin daha da gücləndirilməsi, Ermənistanın Azərbaycana təcavüzü ilə bağlı beynəlxalq aləmin məlumatlandırılması və bu faktın dünya dövlətlərinin parlamentlərinin, siyasi dairələrinin müzakirəsinə çıxarılması ötən dövrdə diaspor təşkilatlarının əsas vəzifələrindən olmuşdur. Eyni zamanda, ayrı-ayrı ölkələrdə fəaliyyət göstərən KİV-lərdə Azərbaycanla bağlı məqalə və materialların tirajlandırılması istiqamətində görülən işlərin mənzərəsi də xeyli uğurlara nail olduğumuzdan xəbər verir. 2011-ci ildə Amerika Azərbaycanlıları Şəbəkəsinin təşəbbüsü ilə ABŞ-ın kütləvi informasiya vasitələrində Azərbaycana həsr olunmuş 70-dən çox məqalə dərc olunmuşdur. "20 Yanvar" faciəsinin 22-ci, Xocalı soyqırımının 20-ci ildönümləri və 31 Mart Azərbaycanlıların Soyqırımı Günü ilə əlaqədar İsveç, İsveçrə, Finlandiya, Norveç, Niderland Krallığı, Böyük Britaniya, Belçika, Latviya, Litva, Estoniya, Rusiya Federasiyası, Ukrayna, Belarus, Bolqarıstan, Türkiyə, Özbəkistan, Qırğızıstan, Qazaxıstan, Gürcüstan, ABŞ, Kanada, Yaponiya, Yeni Zelandiya, Avstraliya, Misir, Cənubi Koreya, Almaniya, Fransa, Çexiya, Macarıstan, Rumıniya və s. ölkələrdə müxtəlif formatlı tədbirlər təşkil edilmişdir.

Heydər Əliyev Fondu Moskva nümayəndəliyinin rəhbəri Leyla xanım Əliyevanın rəhbərliyi ilə keçirilən "Xocalıya ədalət" kampaniyası bütün dünyaya səs saldı. Dünyanın 150-dən çox şəhəri, 50-dən çox müxtəlif ölkəsi fevralın 25-26-da Azərbaycan həqiqətlərindən-Xocalı soyqırımından ətraflı xəbər tutmuş oldu. Həmin günlərdə dünya Ermənistanın təcavüzkar siyasətinin, bu vəhşiliyin hansı faciələrə yol açdığını gördü. Baxmayaraq ki, Ermənistanın havadarlarının dəstəyi ilə Azərbaycana qarşı illərdən bəri dünyada əks-təbliğat aparılır, son 5 ildə Azərbaycan informasiya müharibəsində Ermənistanı xeyli üstələyib. Bunun əsas səbəbi təşkilatlanmış, düşünülmüş strategiyadır.

Türkiyə mətbuatı Xocalı soyqırımı günü İstanbulun Taksim meydanındakı yürüşə çox böyük yer ayırdı. Ümumilikdə, Türkiyə mediasında həm aksiyadan əvvəl, həm də yürüş-mitinqdən sonra Xocalı soyqırımı, Ermənistanın işğalçılıq siyasəti ilə bağlı kifayət qədər material yayımlandı. Hətta mətbuatda analitik xarakterli yazılara, telesüjetlərə də rast gəlinirdi. "Xocalı soyqırımı"nın kütləvi insan qırğını aktı kimi tanıdılması prosesi beynəlxalq təşkilatlarda da davam etdirildi. Meksikada, Pakistanda, eləcə də ABŞ-da başlayan bu proses digər ölkələrdə də diqqətdə saxlanılır.

Dünya Azərbaycanlıları Konqresinin sədr müavini Asif Qurbanov bildirir ki, Azərbaycan həqiqətlərinin dünyaya çatdırılmasında xaricdə yaşayan soydaşlarımızın müstəsna rolu var. Dünya arenasında diaspor təşkilatlarımızın fəaliyyətinin daha dolğun olması üçün soydaşlarımızın yaşadıqları ölkələrin media qurumları ilə sıx əlaqəsi önəmli məsələlərdəndir. Qloballaşan informasiya müharibəsində qalib gəlmək ən güclü və ciddi nəticələr verən bir vasitədir. Lobbiçilik işinin daha səmərəli olması üçün diaspor təşkilatlarının fəaliyyət göstərdikləri ölkələrin media qurumları ilə yaxınlığı çox vacibdir. Bizdə bu barədə işlər hələ zəifdir və görülən işlərdə medianın rolu da yüksək deyil. Xarici media ilə işləyən mərkəzimiz yoxdur. Sadəcə, hər kəs şəxsi münasibətlərindən faydalanaraq Azərbaycan ilə əlaqəli xəbərləri xarici mətbuatda verdirə bilir. Kənarda Azərbaycan barədə xəbərlərə az yer ayırırlar. İnformasiya müharibəsində qalib gəlmək üçün dünyanın nüfuzlu media qurumlarında azərbaycanlı jurnalistlərin təmsil olunması müasir dövrümüzdə diplomatların, iqtisadçıların yetişdirilməsi qədər lazımlı məsələlərdəndir.

Azərbaycan dövləti həmvətənlərimizə arxadır

Prezident İlham Əliyevin 2008-ci il noyabrın 19-da imzaladığı sərəncamla Xarici Ölkələrdə Yaşayan Azərbaycanlılarla İş üzrə Dövlət Komitəsinin əsasında Diasporla İş üzrə Dövlət Komitəsi (DİDK) yaradıldı. Belə bir komitənin yaradılması ilə xaricdə yaşayan azərbaycanlıların təşkilatlanması, hüquq və azadlıqlarının müdafiəsi, xalqımızın tarixi və müasir həyatı ilə bağlı həqiqətlərin dünya ictimaiyyətinə çatdırılması ilə yanaşı, həm də qloballaşan dünyada mədəniyyətlərarası dialoqun dərinləşməsinə, xalqlar arasında inteqrasiya meyillərinin gücləndirilməsinə kömək etmiş oldu. Bu qurum diaspor və lobbi təşkilatlarının beynəlxalq siyasətdə rolunu artırmaq, bu sahədə genişmiqyaslı fəaliyyət göstərmək zərurətindən yarandı. Diaspor işi ilə hərtərəfli və məsuliyyətli bir şəkildə məşğul olacaq ayrıca dövlət komitəsi günün tələbi idi.

Komitənin gördüyü işlər artıq öz bəhrəsini verməkdədir. Azərbaycanın lobbiçilik işi qurumun məqsədyönlü fəaliyyəti ilə daha da sürətləndirildi. Demək olar ki, dünyanın hər bir yerində-ABŞ-da, Rusiyada və Çində, Avropa və Ərəb ölkələrində, hətta uzaq Avstraliyada Azərbaycanın diaspor təşkilatları qurularaq, həqiqətlərimizin təbliği, Vətənin tanıdılması işi uğurla həyata keçirilir. Bu yöndə işlərin nəticəsi 2011-ci il iyul ayında Bakı şəhərində keçirilən Dünya Azərbaycanlılarının III Qurultayında da özünü göstərdi. Dünyanın 42 ölkəsindən 579 nümayəndə və 211 qonağın iştirak etdiyi qurultayda Prezident İlham Əliyev yenidən Dünya Azərbaycanlıları Əlaqələndirmə Şurasının sədri seçildi. Dünyanın müxtəlif ölkələrində məskunlaşan yüzlərlə diaspor nümayəndəsi yaşadığı yerdən asılı olmayaraq, bir daha anladı ki, onun arxasında Azərbaycan kimi güclü bir dövlət dayanıb.

Diaspor sahəsində həyata keçirilən işlərin səmərəliliyini və müsbət nəticələrini nəzərə alan dövlət başçısı 6 iyul 2012-ci il tarixdə komitənin bir sıra əməkdaşlarını dövlət mükafatları ilə təltif etdi. Bununla yanaşı, Prezident İlham Əliyevin sərəncamı ilə DİDK-yə görülən işlərin uğurla davam etdirilməsi, diaspor quruculuğunun müasir reallıqlara uyğun şəkildə aparılması və Azərbaycanın diaspor təşkilatlarının fəaliyyətinin gücləndirilməsi üçün dövlət büdcəsində nəzərdə tutulmuş Prezidentin Ehtiyat Fondundan 3 milyon manat vəsait ayrıldı.

Namiq ƏHMƏDOV

(Yazı Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Kütləvi İnformasiya Vasitələrinin İnkişafına Dövlət Dəstəyi Fondunun keçirdiyi müsabiqəyə təqdim etmək üçündür.)

Xalq qəzeti.- 2012.- 12 iyul.- S. 9.