Qaxda inkişafdan danışmır, onu reallaşdırırlar

Azərbaycanın dilbər guşələrindən biri olan Qax haqqında bu qeydləri yazmaq istəyəndə ilk öncə ölkə Prezidenti İlham Əliyevin dediyi sözləri xatırladım: "Hər dəfə Qaxda olanda, yenilikləri görəndə çox sevinirəm. Rayon inkişaf edir, gözəlləşir, belə gözəl memarlıq əsərləri yaranır. Deyə bilərəm ki, müasir Azərbaycanda belə gözəl guşələrin yaradılması yəqin ki, Qaxda başlayıb". Çox sərrast deyilmiş sözlərdir. Hər bir qaxlı üçün bütün ömrü boyu iftixar hissi ilə xatırlanmalı sözlərdir...

Rayon icra hakimiyyətinin başçısı Musa Şəkiliyev qürur hissi ilə danışır. Doğulub boya-başa çatdığı, canından çox sevdiyi bir məkan haqqında Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin dediyi bu sözlər onun qəlbini bilirsiniz nə qədər coşdurub? Musa müəllim ölkə başçısının bu rayona səfərindən söhbət açır. Bildirir ki, 2011-ci ilin 16-17 noyabr tarixində reallaşan bu səfəri zamanı ölkə Prezidenti "El Resort" binasının, "İçəribazar" qala kompleksinin, Yeni Azərbaycan Partiyası rayon təşkilatının inzibati binasının, İlisu-Sarıbaş yolunda Hamamçay üzərində uzunluğu 80,5 metr olan metal tağlı körpünün, rayonlararası və rayondaxili "Avtovağzal kompoleksi"nin açılışında, Heydər Əliyev Mərkəzinin və Qax şəhərinin, Qax İngiloy və Qaxbaş kəndlərində su-kanalizasiya sisteminin yenidən qurulması ilə bağlı 1000 kubmetr su anbarı obyektlərinin təməl qoymasında iştirak edib.

Başçı sadaladı. Fikir verirsinizmi, nə qədər açılışlar, təməlqoymalar olub. Bu, hələ harasıdır? Rayonda aparılan tikinti-quruculuq işlərinin miqyası çox böyükdür. Şəhərin İ.Dağıstanlı, A.Məmmədov, M.Gəncəvi, N.Nərimanov, V.Eyvazov, 9 Aprel, M.F.Axundov, S.Vurğun, C.Cabbarlı, İ.Mustafayev, M.Məmmədov, M.Füzuli küçələrində, Heydər Əliyev və Azərbaycan prospektlərində küçə və səkilərə 47880 kvadratmetr asfalt beton örtük qoyulub, 3280 metr su arxları yenidən qurulub. 1970 metr uzunluğunda bardür daşları düzülüb, divarlara 2480 kvadratmetr sadə suvaq vurulub, divarlarda 2050 kvadratmetr hissə çapma daş çayı və kərpiclə üzlənib. Ümumiyyətlə, görülən işlərə 1 milyon 140 min manat vəsait sərf olunub. Büdcə vəsaiti hesabına Turaclı kəndinin giriş yoluna 58,1 min manat dəyərində 3600 kvadratmetr asfalt-beton örtük tökülüb. "Heydər Əliyev", "Şəhər" parklarında və "Şəhidlər Xiyabanı"nda 41 min manat dəyərində cari təmir işləri aparılıb. 149 min manat büdcə vəsaiti hesabına şəhər 2 saylı, Almalı və Çüdüllü kənd uşaq bağçaları əsaslı təmir olunub. 300 min manat dövlət əsaslı vəsait qoyuluşu hesabına isə şəhər 3 saylı uşaq bağçası əsaslı təmir edilib. Dövlət vəsaiti hesabına Qobala çayının şəhərin ərazisindən keçən hissəsində 100 paqonometr mövcud kanal bərpa olunub, 310 metr uzunluğunda yeni dəmir beton kanal çəkilib. Bundan başqa, şəhərin S.Qocayev və M.Cuma küçələrində 2200 metr uzunluğunda suötürücü arxların tikintisi başa çatdırılıb.

180 şagird yerlik Qıpcaq kənd tam orta məktəbinin tikintisi başa çatdırılıb. Dəyəri 1 milyon 300 min manat olan 360 şagird yerlik Zəyəm kənd tam orta məktəb binasının tikintisinə başlanılıb. Cari ildə 80 şagird yerlik Əmbərçay kənd ümumi orta məktəbinin tikintisi, şəhər 4 saylı tam orta məktəb binasının əsaslı təmiri nəzərdə tutulur. 80 şagird yerlik Meşəbaş kənd ümumi orta məktəb binasının tikintisi ilə bağlı layihə-smeta sənədləri işlənib.

Rayon mərkəzi xəstəxanası tərəfindən Poliklinika binasının, Zəyəm kənd həkim məntəqəsinin, Turaclı kənd tibb məntəqəsinin və uşaq tibb məsləhətxanasının təmirinə 46,1 min manat vəsait sərf olunub. 990 min manat dəyərində olan 15 çarpayılıq 2 mərtəbəli Əlibəyli kənd xəstəxanasının və dəyəri 320 min manat olan Güllük kənd həkim məntəqəsinin tikintisi davam etdirilir.

Mədəniyyət obyektlərində 50,6 min manat dəyərində əsaslı və cari təmir işləri aparılıb. İdman kompleksində, vergilər terminalının, DSMF-nin rayon şöbəsinin, Rayon Baytarlıq İdarəsinin inzibati, Qaxbaş kəndi ərazisində 9 mərtəbəli yaşayış, Ağçay kəndi ərazisində 3 mərtəbəli hotel, İlisu kəndi ərazisində "Səngər Qala" istirahət kompleksindəki 5 mərtəbəli mehmanxana binalarında, "El Resort" hotel kompleksinin 2 mərtəbəli konfrans zalında və Qarabaldır kəndi ərazisində süd məhsulları emalı müəssisəsində tkiniti işləri davam etdirilir.

Qax şəhərində xüsusi vəsait hesabına 4 mərtəbəli yaşayış binasının tikintisi isə artıq başa çatdırılıb. Bu il şəhərdə şəhid ailələri və Qarabağ əlilləri üçün 4 mərtəbəli 36 mənzilli yaşayış binasının, rayon Təhsil Şöbəsinin yeni inzibati binasının, 75 yerlik şəhər 1 saylı uşaq bağçasının, Şəki - Qax avtomobil yolunun Qaşqaçay kəndi istiqamətində olan hissəsinin əsaslı tikintisinə başlanılıb.

Bax, bütün bunlar son bir ildə görülən işlərdir. Hələ mən Meliorasiya və Su Təsərrüfatı ASC xətti ilə görülən işləri sadalamıram. Yazsam çox böyük siyahı alınar. Bilmirəm daha hansı uğurlardan yazım. Yaxşısı budur gəlin əvvəlcə kənd təsərrüfatına nəzər salaq. 2010-cu illə müqayisədə qarğıdalı istehsalı 4993, bostan istehsalı 352, üzüm istehsalı 184, meyvə və giləmeyvə 1599, o cümlədən fındıq istehsalı 753, vələmir istehsalı 468 ton artıb. 6918 ton artıq taxıl, 5682 ton çox buğda istehsal olub.

621 hektar sahədə yonca, 313 hektar sahədə yem üçün vələmir əkini aparılıb, yemlik bitkilərin əkin sahələrindən bol məhsul əldə edilib. Tütünün yaşıl dərilərək emalı istiqamətində işlərin genişləndirilməsi davam etdirilib, mövcud 60 ədəd Avropa standartlarına cavab verən, Bolqarıstan istehsalı olan tütünqurutma kameraları tam gücü ilə işləyib, il ərzində 6500 ton yaşıl halda tütünün qurudulması həyata keçirilib. İl ərzində 1,2 ton yüksək keyfiyyətli barama istehsal edilib.

Həyata keçirilən tədbirlər nəticəsində heyvandarlıq məhsulları istehsalının da intensiv artımı təmin olunub, nəticə etibarı ilə 2010-cu illə müqayisədə ət istehsalı 14 ton artaraq 2757 tona, süd istehsalı 101,2 ton artaraq 11317 tona, yumurta istehsalı 24 min ədəd artaraq 7614 min ədədə, yun istehsalı 118 tona çatıb. Əmbərçay kəndi yaxınlığında 400 min başlıq quşçuluq kompleksinin yaradılması istiqamətində işlər davam etdirilib, müasir tələblərə cavab verən avadanlıqların gətirilməsi təmin olunub.

Mən istərdim ki, bir dəfə gecə saatlarında yolunuzu Qaxa salasınız. İşıqlar bir-birinə göz vurur. İnanmazsınız ki, ucqar bir dağ rayonundasınız. Bu da təsadüfi deyil. Rayon elektrik şəbəkəsi tərəfindən təkcə keçən il 54 ədəd transformator yarımstansiyasında əsaslı və cari təmir işləri aparılıb. 12 ədəd yanmış və sıradan çıxmış transformator yarımstansiyası Şəki şəhər laboratoriyasında təmir olunaraq yenidən istifadəyə verilib. 10 kilovoltluq hava xəttində 58, 0,4 kilovoltluq hava xəttində isə 51 kilometr əsaslı və cari təmir işləri aparılıb. Şəhər ərazisində yeni salınan yaşayış massivindəki C.Əhmədzadə və Cavanşir küçələrinin elektrik enerjisi ilə təmin edilməsi məqsədi ilə yeni transformator quraşdırılıb, dəmir-beton dayaqlar basdırılmaqla 10 və 0,4 kilovoltluq hava xətləri çəkilib. Təmir-quraşdırma işləri ilə əlaqədar rayon ərazisində 237 ədəd dəmir-beton dayaq, 94 ədəd adi dayaq basdırılıb, çürümüş dayaqlar yeniləri ilə əvəz edilib, 307 ədəd sayğac quraşdırılıb.

Bu gün Qaxda 5582 nəfər təbii qazla təmin olunur ki, bunun da 3500-ü şəhərin payına düşür. 84 qeyri-dövlət müəssisəsi, şəhərin 5 məktəbi və 2 xəstəxananın isitmə sistemi təbii qazla təmin olunub.

Rayonun yeni yaşayış massivlərinin qazlaşdırılması ilə əlaqədar geniş iş aparılır. Əlibəyli kəndinə 5899 metr 110 millimetrlik yeni qaz xətti çəkilib, 1 ədəd müasir tipli qaztəmizləyici quraşdırılıb, 12 mənzilə qaz verilməsi təmin olunub.

Rayonun bir çox kəndlərini qazla təmin edəcək 3241 metr uzunluğunda 280 millimetr diametrli Qorağan-Almalı yeraltı polietilen qaz xəttinin çəkilişi başa çatdırılıb.

Qax rayonunun təhsil sahəsindəki uğurlarından saatlarla danışmaq olar. 2010 - 2011-ci tədris ilində rayonun ümumtəhsil məktəblərinin XI siniflərini bitirən 485 nəfər şagirddən 450 nəfəri attestat alıb, onlardan 332 nəfəri ali məktəblərə qəbul imtahanlarında iştirak edib, 154 nəfər tələbə adını qazanıb. 16 nəfər 600-dən çox, 49 nəfər isə 500-dən bal toplayıb. Sevindirici haldır ki, Qax ali məktəblərə qəbulun nəticələrinə görə rayonlar arasında birinci, Bakı və Sumqayıt şəhərlərindən sonra üçüncü yerdə durur.

Rayon ərazisində məskunlaşmış məcburi köçkün ailələrindən olan 111 nəfər şagird icbari təhsilə, sağlamlıq imkanları məhdud 75 nəfər şagird isə fərdi təlimlərə cəlb olunub. İl ərzində rayonda təhsildən kənarda qalan və yayınan şagird olmayıb.

Prezident İlham Əliyevin sərəncamı ilə keçirilən müsabiqədə şəhər 1 saylı tam orta məktəb "İlin ən yaxşı ümumtəhsil məktəbi", şəhər 2 saylı orta məktəb-liseyin Azərbaycan dili və ədəbiyyatı müəllimi Nazilə İsmayılova "İlin müəllimi" adına, şəhər 4 saylı tam orta məktəbin biologiya müəllimi Məmləkət Əfəndiyeva "Tərəqqi" medalına layiq görülüb.

Səhiyyə sahəsində də böyük uğurlara imza atılıb. Bunun nəticəsidir ki, rayon mərəkəzi xəstəxanasının baş həkimi, əməkdar həkim Fərman Əhmədzadə respublika Prezidentinin fərmanı ilə "Tərəqqi" medalına layiq görülüb.

Yəqin fikir verdiniz. Biz bu yazıda Qaxın tarixi ənənələrindən, onun mədəniyyətindən, görməli, gəzməli yerlərindən heç danışmadıq.

Qarşıdan Qaxın qonaqlı-qaralı günləri gəlir. Yaxından-uzaqdan onun qapısını döyəcək saysız-hesabsız turistlər gələcək. Gəlib, görüb, heyran olacaqlar. Bax, biz də növbəti yazını həmin günlərdə qələmə alacağıq. Qaxın axarlı-baxarlı günlərində...

İlqar HƏSƏNOV

Xalq qəzeti.- 2012.- 4 mart.- S. 6.