Turizm sektoru: dayanıqlı
inkişafın prioritet istiqaməti kimi
Qeyri-neft sektorunun inkişafı
artıq uzun müddətdir ki, iqtisadi inkişafın əsas
prirotet istiqamətlərindən hesab edilir. Ölkə
Prezidenti cənab İlham Əliyev bəyan etmişdir ki, Azərbaycanın
gələcəyi şaxələndirilmiş iqtisadiyyat ilə
bağlıdır: "Biz gələcəyimizi
dayanıqlı iqtisadiyyatda görürük. Təbii
resurslarımız bizim üçün sadəcə olaraq bir
vasitədir ki, ölkəmizi hərtərəfli şəkildə
inkişaf etdirək və güclü qeyri-neft iqtisadiyyatı
yaradaq". Bu ilin birinci rübünün yekunlarına əsasən
qeyri-neft sektorunda 7,7 faizlik iqtisadi artımın qeydə
alınması da məhz dayanıqlı iqtisadi
inkişafın formalaşdırılması baxımdan olduqca
əhəmiyyətli fakt kimi qiymətləndirilməlidir.
Azərbaycan
Respublikasında turizmin inkişafı ölkə
iqtisadiyyatının prioritet sahələrindən hesab edilir.
Turizm sektoru ölkəmiz üçün bir neçə cəhətdən
- iqtisadiyyatın güclənməsi, bölgələrin
inkişafı və Azərbaycanın bütün dünyada
tanınması baxımından səciyyəvidir. Prezident
İlham Əliyev məhz bu məsələyə xüsusi
toxunaraq demişdir: "Turizm sahəsi həm regionların
inkişafı, həm də ki ölkənin iqtisadi
potensialının möhkəmlənməsi
üçün, Azərbaycanın imici, dünyaya
inteqrasiyası üçün çox mühüm bir vasitədir.
Bizim çox gözəl təbiətimiz var. Bəlkə
nadir ölkələrdən biriyik ki, burada istənilən təbii
şərait, istənilən iqlim var".
Göründüyü
kimi, ölkəmizdə turizmin inkişafı olduqca əhəmiyyətlidir
və bu həm iqtisadi, həm də sosial təsirlərə
malikdir. Turizmin inkişafı isə regionlarda yerləşən
mehmanxaların investisiya imkanlarının genişləndirilməsindən
və eləcə də onların müasir tələblərə
uyğun daha çox turist qəbul etmək
bacarıqlarının artırılmasından aslıdır.
Ölkə Prezidentinin bəyan etdiyi prioritet sahələrə
uyğun olaraq qeyri-neft sektorunun inkişafında turizm sektorunun
dəstəklənməsi və sözügedən sahədə
davamlı inkişafın formalaşdırılması vacib məsələlərdən
hesab edilir. 2011-ci ilin "Turizm ili" elan edilməsi və
ötən il bu sektorun inkişafı ilə bağlı bir
sıra əhəmiyyətli islahatların aparılması da
məhz bu sektora dövlət qayğısından xəbər
verir. Bununla yanaşı, bu sektorda islahatların davam etdirilməsi
və elektron hökumətin elementlərinin tətbiqinin
sürətləndirilməsi prioritet məsələlərdəndir.
Ölkə Prezidenti cənab İlham Əliyev bu sektorun inkişafını
qeyd edərək bildirmişdir ki, Azərbaycanda turizm sektorunun
inkişafına böyük diqqət göstərilir:
"Hesab edirəm ki, növbəti illərdə turizm sektoru
Azərbaycanın iqtisadi potensialında mühüm yer tutacaq.
İnkişaf etmiş, xüsusən də zəngin təbiətə
malik olan ölkələrin iqtisadiyyatında turizm
mühüm yer tutur. Azərbaycan zəngin ölkədir,
turizmin inkişafı üçün gözəl yerlər
vardır və biz bu imkanlardan istifadə etməliyik".
Bu
baxımdan, turizm sektorunun ölkə Prezidenti tərəfindən
prioritet elan edilməsi bu sahənin qeyri-neft sektorunda
payının daha da artırılmasını
aktuallaşdırır. Ümumiyyətlə, perspektivinə
görə turizm sektoru qeyri-neft sahələri arasında
aparıcı mövqedə dayanır. Dünya ölkələri
üzrə ümumi milli məhsulun 10 faizi, ixracın isə 8
faizi beynəlxalq turizmin payına düşür. Dünyada əmək
qabiliyyətli əhalinin 8,1 faizi turizm sektorunda və onunla
bağlı iqtisadiyyat sahələrində məşğuldur.
Son 3 ildə maliyyə böhranına baxmayaraq,
Ümumdünya Turizm Təşkilatının turizmlə
bağlı göstəricilərinə əsasən,
dünyada turizmin gətirdiyi gəlir getdikcə artır. Belə
ki, turizm üzrə dünyada 2005-ci ildə 805 milyard, 2008-ci
ildə 924 milyard, 2009-cu ildə isə 852 milyard dollarlıq gəlir
əldə edildiyi halda, 2011-ci ildə bu rəqəm 1 trilyon
dolları keçib.
Azərbaycan
unikal coğrafi, geosiyasi və iqlim xüsusiyyətlərinə
malik bölgədir. Hazırda respublikanın ərazisi cəmi
86,6 min kvadrat kilometr olsa da, burada 11 əsas iqlim
qurşağından 9-u yerləşir. Azərbaycanda
çoxlu müalicəvi, mineral və termik bulaqlar, müalicəvi
palçıq və neft var. Bunlar Quba,
Şamaxı-İsmayıllı, Masallı-Lənkəran,
Balakən-Zaqatala, Şəki-Qəbələ,
Naxçıvan, Gəncəbasar bölgələrindədir.
Azərbaycanda 12 qoruq, 17 yasaqlıq və 6 milli park var. Həm
də bunlar respublika ərazisinin 2,4 faizini təşkil edir və
Azərbaycanın bütün əsas iqlim qurşaqlarına
aiddir. Paleontologiya obyektli təbiət abidələrinə isə
Azıx mağarası (burada Paleolit dövrünə aid
ibtidai insan düşərgəsi aşkar edilmişdir) kimi 6
mağara daxildir. Binəqədi qır gölü (təqribən
260 növ relikt flora və fauna qalıqlarından ibarət
çox zəngin düşərgə), həmçinin Təngə
mərmər dərəsi, Vəlvələçay
üstündəki Afurca şəlaləsi, palçıq
vulkanları və s. kimi unikal geoloji əmələgəlmələr
mövcuddur. Bütün bu əlverişli təbii şəraiti
nəzərə alsaq Azərbaycanda ümumi daxili məhsulun
formalaşmasında turizm sektoru əhəmiyyətli yer
tutmalıdır. Ümumilikdə Azərbaycanın turizm sənayesinin
rəqabət apardığı coğrafiyada əsas yeri
Rusiyanın Qara dəniz və Şimali Qafqazdakı turizm
müəssisələri, Türkiyənin Aralıq dənizi
sahilindəki turizm mərkəzləri və
Gürcüstanın Qara dəniz sahilləri tutur. Digər
alternativlər də mövcuddur. Bura Qazaxıstan, Birləşmiş
Ərəb Əmirlikləri və İranı aid etmək
olar. Belə rəqabət mənzərəsində uğurlu
nəticələrin əldə olunması üçün
uzunmüddətli və dayanıqlı turizm siyasətinə
ehtiyac var.
Ölkəyə
gələn turistlərlə gedənlər arasında 2005-ci
ilə qədər mənfi saldo olub. 2006-cı ildən isə
bu sahədə tamamilə fərqli tendensiya müşahidə
edilməkdədir. Son rəqəmlərə əsaslansaq, Azərbaycana
gələn xarici turistlərin sayı ildə orta hesabla 10-11
faiz artır. Əgər 2002-ci ildə Azərbaycana 428 min
xarici turist səfər edibsə, artıq 2007-ci və 2008-ci
illərdə bu göstərici 1 milyonu üstələyib.
2011-ci ildə isə ölkəmizə 2 milyondan artıq
turist gəlib. Turizmin təşkili işi istirahət və əyləncənin
ən fəal formalarından olmaqla yanaşı, həm də
bir çox sosial-iqtisadi, mədəni-siyasi və kulturoloji
funksiyaların həyata keçirilməsində xüsusi əhəmiyyət
kəsb edir.
Turizm
müasir dünyanın qlobal əhəmiyyətə malik,
sosial və iqtisadi əlaqələrini tənzimləyən,
müxtəlif ölkələr və xalqlar arasında
qarşılıqlı münasibətlər yaradan, biznes
maraqlarının əhatə dairəsini genişləndirən
sahədir. Dünyanın hər yerində turizmin
inkişafına maraq göstərilir. Aparılan sosioloji tədqiqatlardan
məlum olub ki, hələ ötən yüzilliyin
sonlarında turizm sahəsində dünyada əldə olunan gəlirin
həcmi 450 milyard dolları keçib. Hesablamalara görə,
2020-ci ilə qədər turizm özünün ən yüksək
inkişaf həddinə çatacaq. Həmin ildə dünya
üzrə turistlərin sayının 1,5 milyard nəfərdən
çox olacağı proqnozlaşdırılır. Bu da
indiki dövrlə müqayisədə iki dəfə
çoxdur. Azərbaycanda turizmin inkişafı
üçün siyasi stabillik, iqtisadi, pisxoloji , kültür
, tarixi, təbii-coğrafi potensial var. Təkcə 11 iqlim
qurşağından 9-nun Azərbaycanda olması ölkənin
turizm üçün əlverişli məkan olması
haqqında aydın təsəvvür yaradır. Həmçinin
bu fakt Azərbaycanın beynəlxalq turizm marşurutuna daxil
olmasına kifayət edir. Dünya İqtisadi Forumunun "Səyahət
və turizm: rəqabətqabiliyyətlilik - 2011" adlı məruzəsinə
görə isə Azərbaycan turizmin inkişafı
üçün cazibədar mühiti olan ölkələr
arasında 83-cü yerdədir. Qeyd edək ki, həmin
siyahıda üzdəniraq qonşumuz Ermənistan 90-cı yerdə
qərarlaşıb. Digər tərəfdən turizmin
inkişafı sosial-iqtisadi və texnoloji əhəmiyyət kəsb
edir. Belə ki, turizmin təşkili əsasında yeni iş
yerləri açılır və müəssisələr
yaranır. Həmçinin yerli əhalinin əlavə gəlir
və qazanc əldə etmək imkanları meydana gəlir.
Yerli mallara daha çox istehsal tələbatı yaranır,
yeni bazar açılır. Ölkədə turizmin
inkişafının yeni strukturu formalaşır. Həmçinin
bütün xidmət obyektləri, kommunal sahələr modernləşdirilir.
Turizmin inkişafı ilə əlaqədar yeni ixtisaslar,
texnologiyalar meydana gəlir. Ətraf mühitin
qorunmasının əhəmiyyəti daha düzgün dərk
olunur və bu istiqamətdə cəmiyyət tərəfindən
əsaslı işlər görülür. Dövlət səviyyəsində
səhiyyə xidməti də yeni keyfiyyət zəminində
inkişaf etdirilir, dünya standartlarına
uyğunlaşdırılır. Beləliklə, cəmiyyətin
həyatında əsaslı inkişaf baş verir. Ölkədə
ilin bütün fəsillərinə cavab verən turizm
infrastrukturunun qurulmasına ehtiyac var. Həm dövlətin dəstəyi,
həm də sahibkarların köməyi ilə ilin
bütün fəsillərinə uyğun turizm infrastrukturu
yaradılmalıdır. İlk növbədə qış
turizminin yaradılması istiqamətində işlər
sürətləndirilməlidir.
Beləliklə,
Azərbaycanda turizm sahəsinin qeyri-neft sektorunda payının
daha da artırılması üçün bu istiqamətdə
aparılan islahatların davam etdirilməsi olduqca vacibdir.
Ölkə başçısı Nazirlər Kabinetinin fəaliyyətinə
həsr edilən müşavirədə bütün
sektorlarda süni qiymət artımlarına qarşı
mübarizənin gücləndirilməsinin əhəmiyyətini
bəyan edərək ədalətli qiymət siyasətinin
yürüdülməsi ilə bağlı
tapşırıqlar verib. Ölkə Prezidenti bəyan
etmişdir ki, bütün aidiyyəti qurumlar vicdanla işləyərək
süni qiymət artımına yol verməməlidirlər. Bu
baxımdan, turizm sektorunun daha da inkişaf etdirilməsi
üçün otellərin qiymət siyasətlərinə nəzarət
gücləndirilməsi vacibdir. Qlobal maliyyə
böhranından sonra qiymət siyasəti turistləri cəlb
etməyin əsas meyarlarından hesab edilir. Qardaş Türkiyədə
otellərin daha ucuz xidmətlər təklif etdiyini və eləcə
də son illər qonşu Gürcüstanın bu ölkədə
turizm sektorunun inkişafı ilə bağlı həyata
keçirdiyi tədbirləri nəzərə alsaq ölkəmizdə
də istirahət güşələrinin də daha ucuz xidmət
təklif etməsi olduqca vacibdir. Turizm obyektlərində
elektron hökumətin elementlərindən istifadənin
gücləndirilməsinə ciddi ehtiyac var. Bura öncə
sifariş sistemi və müxtəlif digər xidmətlərin
internet vasitəsi ilə həyata keçirilməsi daxil
olmalıdır. Son illər, xüsusən də 2011-ci ildə
bu istiqamətdə ciddi addımların
atıldığını nəzərə alsaq bu işlərin
genişləndirilməsi imkanları olduqca
böyükdür. Xüsusən də bölgələrdə
yerləşən turizm obyektlərinin
elektronlaşdırılmasına ciddi ehtiyac vardır.
Ölkəmizdə
az saylı ulduza malik otellərin, hostellərin
yaradılmasına dair biznes layihələrin inkişaf etdirilməsinə
ehtiyac vardır. Ölkəmizdə otel, hostel və motellərin
ümumi sayı 499 ədəd təşkil edib. Bununla belə,
həmin otellərin az bir qismi 1 və 2 ulduzlu otellərin
payına düşüb. 1 və 2 ulduzlu otellərin
sayının az olması daxili turizmə də mənfi təsir
göstərir. Azərbaycanda isə ən ucuz otellərdə
qiymət 50 manatdan başlayır. Moskva, London, Nyu-York,
İstanbul, Dubay kimi iri meqapolislərlə müqayisədə
Bakıda otel qiymətləri ucuz olsa da, 1 və 2 ulduzlu otellərin
sayının çoxluğu həmin şəhərlərdə
gecəsi 20 və hətta 10 ABŞ dollarına otel tapmağa
imkan verir. Bu baxımdan ölkəmizdə də az saylı
ulduza malik otellərin sayının artırılması yolu
ilə xaricilərə aşağı qiymətə xidmətlər
təklif etmək mümkündür.
Eyni
zamanda, ayrı-ayrı bölgələrin fiziki və iqtisadi
coğrafiyası öyrənilməli, bölgələrdə
turizmin təşkilinin təcrübü və elmi əsasları
işlənib hazırlanmalıdır. Doğrudur, bu istiqamətdə
artıq işlərin görülməsinə
başlanılmışdır. Regionlarda təbiətin zənginliyi
və rəngarəngliyi turizmin müxtəlif növlərinin
inkişafına geniş imkanlar yaradır. Məhz regional
inkişafa dair Dövlət Proqramında nəzərdə
tutulan tədbirlərdən 30-u turizmə həsr olunub.
"2008-2017-ci illərdə turizmin inkişafına dair
Dövlət Proqramı" artıq Nazirlər Kabinetinə təqdim
edilmişdir.
Turizm
sektorunun inkişafının sürətləndirilməsi
üçün beynəlxalq turizm şirkətlərinin fəaliyyəti
də yerli əhalinin yaşayış səviyyəsinin daha
da yaxşılaşdırılmasına istiqamətləndirilməli,
tarixi abidələr abadlaşdırılmalı, istirahətin
təşkili müasir tələbata uyğun
formalaşdırılmalı, nəqliyyat vasitələri xidmət
tələblərinə uyğunlaşdırılmalı və
bu vasitələrdən istifadə edərkən texniki təhlükəsizliyə
əməl edilməli, yerli baza infrastrukturları turistlərin
tələbatına uyğunlaşdırılmalı, su,
qaz,elektrik təchizatı, kanalizasiya, telekommunikasiya sistemi
lazımi səviyyədə olmalı, turizm marşurutuna daxil
olan rayonların iqtisadi mədəni səviyyəsi turizmin təşkilinin
müasir tələblərinə
uyğunlaşdırılmalı, görməli yerlər
haqqında informasiya xidməti təşkil edilməlidir.
Ölkəmizdə turizm işi peşəkarlıqla təşkil
edilməli və bunların nəticəsi olaraq beynəlxalq
bazarda mövcud olan güclü rəqabətə davam gətirə
bilən turizm sektoru yaradılmalıdır.
Beləliklə,
ölkəmizdə turizm sektorunun inkişafı ilə
bağlı son illər atılan addımlar öz pozitiv bəhrələrini
verməlidir. Bununla yanaşı, ölkə Prezidentinin
prioritet elan etdiyi bu sahənin daha da inkişaf etdirilməsi və
ümumi daxili məhsulda payının artırılması
istiqamətində imkanlar yetərincədir.
Vüqar BAYRAMOV,
İqtisadi və Sosial İnkişaf
Mərkəzinin sədri
Xalq qəzeti.- 2012.- 2 may.- S. 1;2.