2011-ci il Azərbaycanın sosial-iqtisadi həyatında mühüm uğurlarla yadda qaldı

Ötən 2011-ci il ölkəmizin sosial-iqtisadi sahələrində əldə edilən mühüm uğurlarla yadda qaldı. Dövlət başçısının elmi əsaslarla yürütdüyü sosial-iqtisadi strategiya nəticəsində cəmiyyətin ümumi potensialının milli məqsədlər naminə səfərbər olunması inkişaf prosesində yüksək dinamizmi və məqsədyönlülüyü təmin etdi. Paytaxtın və regionların davamlı inkişafı, sosial infrastrukturun yenidən qurulması, milli iqtisadiyyatın neft amilindən asılılığının qeyri-neft sektorunun tərəqqisi hesabına aradan qaldırılması üçün görülən kompleks tədbirlər ölkəmizin uğurlarını şərtləndirdi. Həyata keçirilmiş məqsədyönlü iqtisadi siyasət hesabına yoxsulluğun azaldılması, ərzaq təhlükəsizliyinin təmin edilməsi ilə bağlı mühüm uğurlar əldə edildi.

Kənd təsərrüfatında məhsul istehsalının stimullaşdırılması, əhalinin ərzaq məhsullarına olan tələbatının yerli istehsal hesabına ödənilməsi və ərzaq təhlükəsizliyinin təmin olunması istiqamətində dövlət tərəfindən həyata keçirilən tədbirlər də regionların iqtisadi mənzərəsinin dəyişməsində əhəmiyyətli rol oynadı. Ötən il Sahibkarlığa Kömək Milli Fondunun vəsaitləri hesabına 1000-ə yaxın sahibkarlıq subyektinə ayrılan 100 milyon manatdan çox güzəştli kreditlərin 72 faizi respublikanın regionlarının, 24 faizi isə Bakı qəsəbələrinin payına düşür. Bu vəsaitlərin 70 faizindən çoxu aqrar sektorun inkişafına yönəldilmişdir. 2010-cu illə müqayisədə güzəştli kreditlərin məbləği 1,5 dəfə, yeni iş yerlərinin sayı isə 1,6 dəfə artmışdır.

Ölkədə yerli və xarici investorların fəaliyyət göstərmələri üçün geniş imkanlar yaradılmışdır. Mövcud qanunvericilik çərçivəsində investorların sərmayələri lazımi səviyyədə qorunur. Vergi və gömrük qanunvericiliyi sahəsində etibarlı hüquqi bazanın yaradılması da xarici investorların ölkəmizə cəlb olunması baxımından əhəmiyyətli rol oynayır. Ölkənin enerji sektoru ilə yanaşı, digər sahələr də xarici investorlar üçün cəlbedici olaraq qalır. Potensial investorlar isə Azərbaycanda maliyyə, inşaat (xüsusilə də iri biznes komplekslərinin yaradılması), kənd təsərrüfatı, alternativ enerji, turizm, informasiya texnologiyaları, qida və s. sektorlara böyük maraq göstərirlər.

2011-ci il ərzində ölkədə dövlət investisiya siyasətinin əsas istiqamətini investisiya axınının qeyri-neft sektorunun və regionların inkişafına yönəldilməsinin stimullaşdırılması, regionlar arasında investisiyaların bölüşdürülməsinin optimallaşdırılması, ölkədə investisiya fəaliyyətinin sosial istiqamətinin gücləndirilməsi, insan kapitalına, infrastruktura qoyulan investisiyaların prioritetliyi təşkil etmişdir.

Hökumət büdcənin böyük bir hissəsini sosial proqramlarla yanaşı, investisiya və infrastruktur proqramlarına yönəltmişdir. Ötən il ərzində sosial obyektlərin tikintisi, məktəb və sosial obyektlərin inşası, təmiri, yeni müasir tibb müəssisələrinin yaradılması və ən son texnika ilə təminatı, qaçqın və məcburi köçkünlər üçün yeni yaşayış qəsəbələrinin salınması, körpü, yol tikintisi, elektrik stansiyalarının yenidən qurulması və digər layihələr infrastruktur proqramlarının çoxəhatəli olduğunu təsdiqləyir.

İnfrastruktur layihələri respublikamızın bütün bölgələrini əhatə etməklə yanaşı, regional xarakter almışdır. Belə ki, mühüm nəqliyyat və kommunikasiya layihələri Azərbaycanla bərabər, digər qonşu dövlətlərin də ərazisini əhatə edir ki, bu da bölgədə çox nəhəng infrastruktur şəbəkəsinin yaradılması deməkdir. Qədim İpək Yolunun modernləşdirilməsi, Rusiya və İran istiqamətində tranzit marşrutlarının dünya səviyyəsində yenidən qurulması, Bakı-Tbilisi-Qars dəmir yolu xəttinin çəkilişinin sürətləndirilməsi çoxşaxəli regional infrastruktur sisteminin yaradılmasının əyani təzahürüdür. Prezident İlham Əliyevin qeyd etdiyi kimi, bu cür layihələr həm ölkəmizin sosial-iqtisadi vəziyyətini yaxşılaşdırır, həm insanların daha rahat infrastrukturla təmin olunmasına səbəb olur, həm də Azərbaycanın regionda gücünü artırır. Azərbaycanda son illərdə həyata keçirilən məqsədyönlü tədbirlər aqrar sahənin dinamik inkişafına-kənd təsərrüfatı məhsullarının istehsalının artırılmasına, istehsalçıların yüksək reproduksiyası buğda toxumuna, cins damazlıq mal-qaraya olan ehtiyacının ödənilməsinə, habelə hazır məhsulların, mineral gübrə və texnikanın saxlanması üçün xüsusi anbarın tikilməsinin təmin edmilməsinə müsbət təsir göstərmiş, sadalanan işlərin görülməsini sürətləndirmişdir. Dövlət başçımızın 2008-ci il 25 avqust tarixli Sərəncamı ilə təsdiq edilmiş "2008-2015-ci illərdə Azərbaycan Respublikasında əhalinin ərzaq məhsulları ilə etibarlı təminatına dair Dövlət Proqramı" isə qarşıdakı illərdə respublikanın ərzaq təhlükəsizliyinin təmin olunması baxımından müstəsna əhəmiyyətə malikdir. Həmin proqramda nəzərdə tutulan tədbirlərin reallaşdırılması ölkə əhalisinin ərzaq, emal sənayesinin xammal təminatını yaxşılaşdırmağa, kənd əhalisinin həyat səviyyəsinin yüksəldilməsinə və heyvandarlıqda etibarlı yem bazasının yaradılmasına xidmət edir. Ötən ilin sosial-iqtisadi uğurları ilə bağlı digər faktlara da nəzər salaq. İqtisadi və sosial tərəqqinin əsas keyfiyyət göstəricisi olan ümumi daxili məhsul istehsalı 2011-ci ilin on bir ayı ərzində 2010-cu ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə 0,2 faiz artaraq 45,5 milyard manata çatmışdır. Əlavə dəyərin 54,9 faizi sənaye sahələrində, 7,8 faizi tikinti kompleksində, 5,6 faizi kənd, ovçuluq və meşə təsərrüfatında, 5,2 faizi nəqliyyatda, 7,9 faizi ticarət və pullu xidmət sahələrində, 1,7 faizi rabitədə, 11 faizi digər sahələrdə istehsal olunmuşdur.

Əhalinin hər nəfərinə 5026,3 manatlıq (6362,4 ABŞ dolları) əlavə dəyər istehsal olunmuşdur. Ümumi daxili məhsul istehsalı qeyri-neft sektorunda 9,5 faiz artmış, neft sektorunda isə 9,1 faiz azalmışdır.

Azərbaycanın valyuta ehtiyatları təxminən 11 milyard dollar həcmində artmışdır. Ölkəmizin valyuta ehtiyatları 40 milyard dolları ötmüşdür. İnkişaf etmiş ölkələrin göstəricilərinə nəzər salsaq görərik ki, Azərbaycan bu sahə üzrə hətta bir çox ölkələri də qabaqlayır.

Onu da deyək ki, ötən il iqtisadi və sosial sahələrin inkişafı üçün bütün maliyyə mənbələrindən əsas kapitala 10 milyard manatdan çox həcmdə vəsait yönəldilmiş, 6,1 milyard manatlıq tikinti-quraşdırma işləri görülmüşdür. Əsaslı vəsaitin 78,1 faizini və ya 7,8 milyard manatını daxili investisiyalar təşkil etmişdir. 2010-cu ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə əsas kapitala yönəldilmiş vəsaitin məbləği 28,3 faiz, o cümlədən tikinti-quraşdırma işlərinin aparılmasına sərf edilmiş vəsait 18,5 faiz artmışdır. Məhsul istehsalı obyektlərin inşasının aparılmasına investisiyanın 47,1 faizi, yaxud 4,7 milyard manat sərf olunmuşdur.

2011-ci ildə əldə olunmuş əhəmiyyətli sosial-iqtisadi göstəricilər əhalinin rifah halının yaxşılaşdırılmasına, o cümlədən gəlirlərin və orta aylıq əməkhaqqının artmasına real şərait yaratmışdır. Ötən ilin noyabr ayının 1-nə əhalinin banklardakı əmanətləri keçən ilin müvafiq dövrünə nisbətən 27,3 faiz artaraq 3,7 milyard manat olmuş, onların 1,9 milyard manatı xarici valyuta ilə, 1,8 milyard manatı isə milli valyuta ilə qoyulmuşdur.

Dünya İqtisadi Forumunun hesablamalarına görə, Azərbaycan hazırda rəqabət qabiliyyətinə görə Müstəqil Dövlətlər Birliyi məkanında birinci yerdədir. Bir sıra beynəlxalq reytinq agentlikləri Azərbaycanda gedən iqtisadi inkişafı yüksək qiymətləndirmişlər. Belə ki, "Moods İnvestors Servises" beynəlxalq reytinq agentliyi Azərbaycan Respublikasının istiqrazlarına təyin etdiyi "Ba1" reytinqini təsdiq edərək xarici valyuta üzrə "Baa2" və yerli valyuta üzrə "A3" reytinqlərin proqnozunun "sabit"dən "pozitiv"ə qaldırılması barədə qərar qəbul etmişdir. Bunlar dövlətin fiskal dayanıqlığını təmin edən işlərin, o cümlədən Azərbaycan Respublikası Dövlət Neft Fondunun aktivlərinin, qeyri-neft sektorunun inkişafına dövlət investisiyalarının həcminin əhəmiyyətli dərəcədə artımı hesabına əldə edilmişdir. Bundan başqa, "Fitch Ratings" beynəlxalq reytinq agentliyi təyin etdiyi uzunmüddətli yerli və xarici valyuta reytinqini "BBB" investisiya səviyyəsində saxlayaraq reytinq üzrə proqnozun "sabit"dən "pozitiv"ə dəyişdirilməsi barədə qərar qəbul etmişdir.

Azərbaycan Respublikasının 2012-ci il dövlət büdcəsi haqqında Qanuna əsasən deyə bilərik ki, bu ildə də respublikamız bütün sahələr üzrə dinamik inkişaf edəcəkdir. Ölkə iqtisadiyyatında mühüm maliyyə təminatı rolunu oynayan dövlət və icmal büdcələrdə risklərin qarşısının alınması, onların potensial gəlirlərinin neft amilindən asılılığının azaldılması, qeyri-neft sektorundan daxilolmaların artırılması istiqamətində səmərəli tədbirlərin görülməsi 2012-ci ildə qarşıda duran vəzifələrdəndir. Bundan başqa, dövlət büdcəsi gəlirlərinin yığım əmsalının artırılması, mülkiyyət vergilərinin dərəcələrinin optimallaşdırılması, müxtəlif vergi növləri üzrə vergi bazasının genişləndirilməsi, vergidən yayınmaların qarşısının alınması istiqamətində işlər növbəti illərdə də davam etdiriləcəkdir.

2012-ci ildə dövlət büdcəsinin xərcləri dövlətin orta və uzunmüddətli prioritetlərini özündə birləşdirən iqtisadi xəttin həyata keçirilməsinə, sosial-iqtisadi inkişaf sürətinin qorunub saxlanılmasına, iqtisadiyyatın tənzimlənməsinə və stimullaşdırılmasına, milli maraqların beynəlxalq miqyasda təmin edilməsinə, qeyri-neft sektorunun və sahibkarlığın inkişafına, istehsal və sosial infrastrukturun müasir tələblər səviyyəsində qurulmasına, xalqın rifah halının daha da yaxşılaşdırılmasına maliyyə təminatı yaradacaqdır.

2012-ci il dövlət büdcəsi xərclərinin artımı üçün ayrılmış 87,6 milyon manat əlavə vəsaitin 63,6 milyon manatı səhiyyə, 7,1 milyon manatı təhsil, 4,6 milyon manatı mədəniyyət, incəsənət və informasiya, 4,2 milyon manatı sosial müdafiə və sosial təminat, 4,2 milyon manatı ümumi dövlət xidmətləri, 3,9 milyon manatı nəqliyyat və rabitə xərclərinə yönəldiləcək. Əlavə tələb olunan xərclərin 1,6 milyon manatının 2012-ci il dövlət büdcəsi gəlirlərinin, 86 milyon manatının isə dövlət büdcəsi kəsirinin artırılması hesabına təmin edilməsi nəzərdə tutulur. Artımdan sonra dövlət büdcəsinin gəlirləri 16 milyard 438 milyon manat, dövlət büdcəsinin kəsiri 634 milyon manat, icmal büdcənin kəsirinin yuxarı həddi isə 1 milyard 893 milyon manat təşkil edəcək. Dövlət büdcəsi kəsirinin 2012-ci il üçün nəzərdə tutulan ümumi daxili məhsulda xüsusi çəkisi 0,2 faiz artaraq 1,5 faiz təşkil edəcəkdir.

2012-ci ildə əsas məqsədlərdən biri kimi dünya bazarlarında rəqabətə davamlı, ölkənin daxili tələbatında xüsusi əhəmiyyət kəsb edən məhsulların istehsalının genişləndirilməsi üçün maliyyə təminatı yaratmaq, iqtisadiyyata cəlb olunacaq sərmayənin strukturunda daxili resursların payını artırmaq, dövlət sifarişli layihələrin maliyyələşdirilməsinə üstünlük vermək, dövlət büdcəsinin vəsaiti və digər maliyyələşmə mənbələri hesabına turizmin inkişafını stimullaşdırmaq, ekoloji tədbirləri davam etdirmək, alternativ və bərpa olunan enerji mənbələrini yaratmaq prioritetlər sırasındadır.

2011-ci il ölkəmizin turizm həyatında da uğurlarla yadda qalmışdır. Bu barədə bir qədər ətraflı danışaq. Xatırladaq ki, ulu öndər Heydər Əliyev ölkəmizdə turizmin inkişafına diqqət və qayğı ilə yanaşırdı. Bu sahənin dünya standartlarının tələbləri səviyyəsinə yüksəldilməsi üçün mühüm addımlar atırdı. Təsadüfi deyil ki, "2002-2005-ci illərdə turizmin inkişafına dair Dövlət Proqramı"nın həyata keçirilməsi nəticəsində ölkədə turizmin inkişafı üçün münbit şərait yaradılmış, beynəlxalq turizm bazarına inteqrasiyanın təmin olunmasının əsası qoyulmuşdur.

Ölkədə turizm siyasətini uğurla davam etdirən Prezident İlham Əliyev bu sahənin inkişafını vacib istiqamətlərdən biri kimi daim diqqətdə saxlayır. Son illər ölkədə turizm sahəsində mövcud potensialın beynəlxalq aləmdə tanınması istiqamətində, habelə turizmin müxtəlif növlərinin inkişaf etdirilməsində məqsədyönlü işlər görülmüşdür. Eyni zamanda imzalanan sərəncamlar, qəbul edilən dövlət proqramları Azərbaycanın turizm ölkəsinə çevrilməsində mühüm rol oynayır.

"Azərbaycan Respublikasında 2007-2016-cı illər üçün turizmin inkişafına dair Dövlət Proqramı"nın qəbul edilməsi turizm sahəsində dövlət siyasətinin həyata keçirilməsi, turizm sərvətlərindən səmərəli istifadə olunması, turizmin ölkə iqtisadiyyatının öncül istiqamətlərindən biri kimi tanınması baxımından mühüm əhəmiyyət daşıyır. Turizmin ölkə iqtisadiyyatının aparıcı sahələrindən birinə çevrilməsinə nail olmaq məqsədilə "Azərbaycan Respublikasında 2010-2014-cü illərdə turizmin inkişafına dair Dövlət Proqramı"nın təsdiq edilməsi haqqında imzalanan sərəncam da bu sahənin inkişafında yeni, daha məhsuldar mərhələnin başlanğıcını qoydu. Bu sənəd ölkədə turizm sektorunun dünya standartlarına uyğun şəkildə inkişaf etdirilməsinə güclü təkan vermişdir.

Bundan başqa, ölkənin turizm potensialının zənginliyindən, imkanlarının genişliyindən bəhs edən materiallar dünyanın bir sıra böyük şəhərlərində - İstanbul, Berlin, Moskva, London, Əl-Küveyt, Kiyev, Tbilisi, Daşkənd və digər şəhərlərdə keçirilən sərgilərdə nümayiş etdirilib. Azərbaycanı turizm ölkəsi kimi dünyada tanıtmaq məqsədilə yeni turizm əmtəə nişanının (loqosunun) və turizm sahəsində olan Azərbaycan brendlərinin reklam-təbliğat, məlumat-sorğu fəaliyyətinin canlandırılması, beynəlxalq proqramlar çərçivəsində regional mədəni turizm marşrutlarının yaradılması, beynəlxalq əməkdaşlığın genişləndirilməsi prioritet istiqamətlərdəndir.

Qusar rayonunda "Şahdağ" Milli Parkının ərazisində inşa olunan "Şahdağ" qış-yay xizək kompleksi dağ xizək və digər qış idman növləri ilə məşğul olmaq istəyənlər üçün əlverişli şərait yaradır. Bu tipli turizm obyektlərinin inşa edilməsi Azərbaycanın beynəlxalq turizm ölkəsinə çevrilməsinə stimul yaradır. Bu yaxınlarda turizm obyektləri sırasına dünya standartlarına cavab verən "Kempinski Badamdar" otel kompleksi də daxil oldu. Adı çəkilən otel kompleksinin açılışında iştirak edən dövlət başçısı İlham Əliyev paytaxtda, bütün bölgələrdə yeni, gözəl müasir mehmanxanalar, turizm məntəqələrinın açıldığını önə çəkərək bildirmişdir: "Kempinski otelinin Azərbaycanda fəaliyyətə başlaması çox gözəl hadisədir. Çünki bu otellər dünya miqyasında otellər içində mühüm yer tutur. Bakıda Kempinskinin açılışı eyni zamanda, Azərbaycanın inkişafının göstəricisidir... Bir il ərzində bir şəhərdə beşulduzlu altı otelin, özü də ən məşhur otellər şəbəkəsinə mənsub olan otellərin fəaliyyətə başlaması onu göstərir ki, Azərbaycan sürətlə inkişaf edir".

Vaqif BAYRAMOV

Xalq qəzeti.- 2012.- 6 yanvar.- S. 4.