Yardımlı

Neçə aydan sonra yenə də daşların "güldüyü", güllərin daşdığı dağlar diyarı Yardımlıya gedirəm. Ucadan-uca, qocadan-qoca zirvələrin "gümüş" sərgisi məni gözləyir. Buralar göyə elə yaxındır ki, adamın xəyalı bir anda ilahi yüksəkliklərə qanadlanır. Mən elə bu səbəbdən dağlarla hər görüşü fürsət bilirəm, zirvələrdə keçirdiyim hər günün xətrini əziz tuturam. Bir qartal vüqarı dolur könlümə...

Budəfəki səfərim qış gününə düşsə də, bəxtimdən hava yumşaq idi. Duman çəkilmiş, sanki ətraf bir az da işıqlanmışdı. Xatırladım ki, düz əlli iki il öncə Yardımlının Arus kəndi yaxınlığına göydən meteorit düşüb və sıx duman olmasına baxmayaraq, dörd yanda güclü işıqlanma yaradıb. Həmin gün qonşu Nisəqalada indinin tanınmış şairi Sakit İlkin dünyaya göz açıb. Göydən düşən xırda planet hissəciklərini camaat ulu tanrının "daş məktubu" sanıb. Şair xəyalı yerlə-göylə əlləşən qələm dostumuzun yaradıcılığında "daş" obrazının xüsusi yer tutması da bəlkə elə bununla bağlıdır.

Ya başına döndər məni,

Ya daşına döndər məni.

Yaddaşına göndər məni,

Elə qızıl, qalay, dağlar...

Yardımlının göylərə yaxınlığı, ucalıqlara söykənməsi, fəzadan buraya meteorit düşməsi, məncə, yurdun bəzi övladlarının taleyində də müəyyən "kosmik" rol oynayıb. Hər halda, əlaqələndirmək olar. Məsələn, Kürəkçi kəndindən Təhməzxan kişinin oğlu, texnika elmləri namizədi Möhtəmən Eyniyev MEA Milli Aerokosmik Agentliyinin Ekologiya İnstitutunda aparıcı elmi işçi və Beynəlxalq Tətbiqi Kosmonavtika İnstitutunda müəllim işləyir. Torpaqlarımızın kosmosdan öyrənilməsi və xəritələşdirmə işinin fəal iştirakçısı kimi "Kosmos Azərbaycan Respublikasının xidmətində" kompleks proqramının hazırlanmasında gərgin əmək sərf edib. Ostayır kəndinin övladı, texnika elmləri namizədi, doktorant Mükafat Əsgərovun elmi nəticələri aviasiya quruculuğunda və eləcə də geniş formatlı təyyarələrin qaldırıcı mexanizmlərində uğurla tətbiq olunur. O, hazırda Kiyev Politexnik İnstitutunda gələcəyin konstruksiya mütəxəssislərinə dərs deyir. Nəhayət, bu gün Azərbaycan səmasında uçan hərbi təyyarəçi, baş leytenant Səyyar Tağıyev Yardımlının Telavar kəndindən pərvazlanıb. Görürsünüzmü, göylərlə nə qədər bağlılıq var!

Ötən ili dağlar diyarı üçün uğurlu saymaq olar. Payız-qış mövsümünün həmişəkindən fərqli olaraq daha tez gəlməsi, dağlara hələ noyabr ayında dizəcən qar yağması, yolun-rizin bağlanması, havaların kəskin soyuması problemləri artırmış, işıq və qaz təchizatını müəyyən qədər çətinləşdirmişdir. Amma təbiətin şıltaqlıqlarına öyrəncəli olan yardımlılılar dövlət orqanlarının yaxından köməkliyi ilə qayğılarını yenməyi, həyatı axarında saxlamağı bacarırlar. Rayon rəhbərliyi bütün sahələrin normal fəaliyyətini təmin etməkdən ötrü əməli tədbirlər görür.

Rayon üzrə məhsul istehsalının həcmi 50 milyon manata yaxın olmuşdur ki, bu da əvvəlki ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə çoxdur. Sənaye və kənd təsərrüfatı məhsullarının, nəqliyyat, ticarət, rabitə xidmətlərinin həcmi artmış, tikinti işləri sürətlənmişdir. Əhalinin həyat səviyyəsi yüksəlmişdir. Bu, fərdi yaşayış evlərinin tikintisində də özünü göstərir. İlin əvvəlindən ümumi sahəsi 5 min kvadratmetrədək olan yaşayış evləri tikilmişdir. Yardımlıda əhalinin əksəriyyəti kənd təsərrüfatı məhsullarının istehsalı ilə məşğul olur. Ötən müddətdə rayon üzrə 16 milyon manatlığadək kənd təsərrüfatı məhsulu istehsal edilmişdir. İribuynuzlu mal-qaranın sayı əvvəlki illə müqayisədə 360 baş artaraq 27196 başa, davarların sayı isə 537 baş artaraq 77514 başa çatmışdır. Heyvandarlar 20 min sentner ət, 103 min sentner süd istehsal etmişlər. Prezident İlham Əliyevin sərəncamı ilə buğda istehsalına marağın artırılması, buğda əkinlərinin stimullaşdırılması məqsədilə yardımların verilməsi bu sahənin inkişafına səbəb olmuşdur. Belə ki, rayonda 3409 hektar sahədən 63790 sentner taxıl götürülmüşdür. Bundan başqa, 809 hektar sahədən 73734 sentner kartof, 137 hektar sahədən 20 min sentner tərəvəz, 152 hektar səhədən 4350 sentner meyvə yığılmışdır. Əvvəlki ilin eyni dövrü ilə müqayisədə taxıl istehsalı 11 min sentner, kartof istehsalı 1085 sentner çoxdur. Heyvandarlıq məhsullarının istehsalı Arus, Bürzümbül, Alar, Vəlixanlı inzibati ərazi dairələrinin kəndlərində, "Fərid", "Əflatun və ortaqları" kənd təsərrüfatı müəssisələrində daha yüksək olmuşdur. Onu da deyək ki, kənd təsərrüfatı məhsulları istehsalçılarına dövlət büdcəsi hesabına yanacaq və motor yağlarına görə 111 min manat yardım ödənilmişdir.

Rayon telekommunikasiya qovşağı tərəfindən 18 kənd EATS-ini mərkəzi stansiya ilə birləşdirən xətlər təmir edilmişdir. Ümumilikdə 110 ədəddən çox çürümüş ağac dayaq beton dayaqlarla əvəz olunmuşdur. İstismar müddəti ötmüş 30 kilometrlik naqil yenisi ilə əvəz olunmuşdur. Mərkəzi və kənd EATS-lərinin fasiləsiz elektrik enerjisi ilə təmin edilməsi məqsədilə dizel generatorları alınmışdır. Sürətli internet xidməti yaradılması məqsədilə hazırda Yardımlıdan Masallıya və əks istiqamətdə fibrooptik kabellər çəkilir. Bu xətt Avropa-Asiya şəbəkəsinə qoşulacaq və rayonda bu son informasiya texnologiyasından istifadə olunacaq.

Qaz istismarı sahəsi 1025-i əhali olmaqla 1035 abonentə xidmət göstərir. Mövcud qaz kəmərinin uzunluğu 106,2 kilometrdən çoxdur. İdarə tərəfindən xətlərdəki bütün sızmalar aradan qaldırılmış, küçələrdən keçən qaz boruları rənglənmiş, müxtəlif diametrli yeraltı keçid hissələrində qaz kəmərlərinə gilizlər quraşdırılmışdır. Əhaliyə qazdan təhlükəsiz istifadə məqsədilə bukletlər paylanmışdır. İl ərzində abonentlərə verilən qazın dəyəri 100 faiz ödənilmişdir. Hazırda Sırıq kəndində 133 abonenti əhatə edən evlər qazlaşdırılır. 42 abonenti olan Əngövül kəndində evlərə qazın verilməsi məqsədilə köhnə tipli sayğacların yenisi ilə əvəz olunması işlərinə yaxın vaxtlarda başlanılacaq.

Elektrik təsərrüfatının xətləri bir qədər nasaz olsa da, əhalinin fasiləsiz enerji ilə təmin olunması üçün tədbirlər həyata keçirilmişdir. Belə ki, 35 kilovoltluq Masallı-Yardımlı xəttində bəzi ağac dayaqlar dəyişdirilmiş, xətt boyunca budama işləri aparılmışdır. Eyni zamanda, rayondaxili xətlərdə ağac dayaqlar dəyişdirilmiş, 4 kənddə transformatorlar yenisi ilə əvəz olunmuş, 15 kəndin transformatorları cari təmir edilmişdir. Rayonda sərf olunmuş enerji üzrə 86 faiz ödəniş aparılmışdır. Hazırda Yardımlı şəhəri 24 saat, kəndlərsə 16-18 saat işıqla təmin olunur. Alternativ enerji mənbələrinin yaradılması məqsədilə şəhər ərazisində Viləş çayı üzərində yeni su elektrik stansiyası tikmək nəzərdə tutulmuşdur. Bu stansiya təqribən 1000 abonenti işıqla təmin edəcək.

Şəhərdaxili su xətlərində 76 millimetrlik borular yenisi ilə əvəz olunmuş, bir küçədə siyirmələr təmir edilmiş, Məceyir-Yardımlı xəttinin nasazlıqları aradan qaldırılmışdır. Dünya Bankı ilə imzalanmış kredit sazişinə əsasən "Milli Su Təchizatı və Kanalizasiya xidmətləri üzrə İkinci Layihə" çərçivəsində rayonda uzunluğu 52,2 kilometr olan su və 58,2 kilometrlik kanalizasiya xətlərinin çəkilməsinə başlanmışdır. Bu layihənin icrasından sonra şəhərə bütün gün ərzində su veriləcək.

Meşə mühafizəsi və bərpası müəssisəsində 40 hektar sahədə mədəni meşə əkini aparılmış və 1 hektar sahədə tinglik salınmışdır. Müəssisə tərəfindən 1400 kubmetr odun hazırlanaraq təhsil şöbəsinə, digər təşkilatlara və vətəndaşlara verilmişdir. Meşə qanunvericiliyini pozduğuna görə 10 vətəndaş cərimələnmişdir.

Prezident İlham Əliyev yol infrastrukturunun daha da yaxşılaşdırılması üçün əlaqədar təşkilatların qarşısında ciddi vəzifələr qoymuşdur. Xüsusilə, rayondaxili-kəndarası yolların əsaslı təmiri mühüm tələb kimi irəli sürülmüşdür. Rayonda bu yöndə işlər sürətləndirilmişdir. Yardımlı-Hamarkənd yolunun 3 kilometrlik hissəsi çınqılla örtülmüş, 700 metrlik hissəsi asfaltlaşdırılmışdır. Yardımlı-Masallı magistral yolunda qismən təmir işləri aparılmışdır. Bundan əlavə, Deman-Arvana, Arus-Astanlı yolları təmir edilmişdir. Digər yolların, o cümlədən, rayon mərkəzindən 4 istiqamətdə ən azı 10 yaşayış məntəqəsini birləşdirən yolların əsaslı təmiri məqsədilə respublika hökuməti qarşısında məsələ qaldırılmışdır.

Rayonda sənaye sahəsi üzrə orta aylıq əmək haqqı 266 manat, ticarət xidmətində 144 manat, tikintidə 222 manat, kənd təsərrüfatında 112,5 manat, büdcədən maliyyələşən təşkilatlarda 203 manat, poçt-rabitə sahəsində isə 161 manat təşkil edir. 619 ailənin 3534 nəfər üzvünə yarım milyon manatlıqdan xeyli artıq ünvanlı dövlət sosial yardımı ödənilmişdir. Rayonda məşğul əhalinin sayı 37390 nəfərdir ki, bu da ümumi əhalinin 62 faizini təşkil edir. Ötən müddətdə işə düzəlməklə bağlı rayon məşğulluq mərkəzinə 190 müraciət olmuş, 118 nəfər işlə təmin edilmişdir.

Möhtərəm Prezidentimiz bütün rayonlarda abadlıq və quruculuq işlərinin yüksək zövqlə və keyfiyyətlə aparılmasını tələb edir. Bu baxımdan Yardımlı şəhərinin abadlaşdırılması sahəsində mümkün olan bütün işlər görülməkdədir. Şəhərin girişindən başlayaraq bir kilometrədək məsafədə naxışlı istinad divarları hörülmüş, giriş hissədəki "Qala qapısı" və yeni istinad divarları ağ üzlük daşlarla bəzədilmişdir. Həmin istiqamətdə yollar genişləndirilir, suaxarları salınır, piyada səkiləri tikilir. İşlər başa çatdıqdan sonra yolun genişləndirilmiş hissəsinə asfalt döşənəcək. Həmin ərazidə yerləşən Heydər Əliyev adına park və bulaq kompleksi də müasir zövqə uyğun şəkildə əsaslı təmir olunmuşdur.

İcra hakimiyyətinin başçısı Xəzər Aslanovun təşəbbüsü və rəhbərliyi ilə rayonda 200 yerlik müasir xeyir-şər evi tikilmişdir. Eyni zamanda, YAP rayon təşkilatı üçün yeni inzibatı binanın inşasına başlanmışdır.

Son illər rayon üçün ənənəvi hal alan məktəb tikintisi 2011-ci ildə də davam etdirilmişdir. Sentyabr ayında müasir avadanlıqla təmin olunmuş 150 yerlik uşaq musiqi məktəbi istifadəyə verildi. Hazırda, 220 yerlik Ostayır, Alçabulaq və Şəfəqli, 80 yerlik Gendərə və Gügəvar, 360 yerlik Kürəkçi məktəblərinin tikintisi və Çayüzü kənd uşaq bağçasının əsaslı təmiri aparılır. Qeyd etmək fərəhlidir ki, 2010-cu ildə rayonda 5 müasir məktəb tikilmişdir. Məktəblərdə müasir tədris metodlarının tətbiqi üçün bütün şərtlər nəzərə alınır, idman zalları inşa olunur.

Təhsil müəssisələrinin maddi-texniki bazasının yaxşılaşdırılması tədrisin keyfiyyətinə də müsbət təsir göstərir. Ötən il 149 məzun ali və orta ixtisas məktəblərinə daxil olmuşdur ki, onların da 37 nəfəri qızlardır. Tələbə adını qazananların sayı son 3 ildə təqribən 3 dəfə artmışdır.

Son illər Yardımlıda nəzərə çarpan iqtisadi yüksəliş, o cümlədən, yeni iş yerlərinin açılması, infrastruktur yeniləşməsi vaxtilə rayondan köçüb getmiş əhalinin geri qayıtmasında mühüm amilə çevrilmişdir. Hazırda rayon əhalisinin sayı 60310 nəfərdir. Başqa sözlə, keçən ildəkindən min nəfərədək çox! ...Beləcə, Yardımlıya bu səfərimdən də təəssüratla qayıdıram. Dağlar diyarının başqa bir şair oğlu - Maşallah Məftunun misraları sanki məni müşayiət edir:

Yolumda gör neçə ümid görünür,

Çırpılır qayaya, daşa gur sular.

Köksümün altında ümmana dönür

Ötən xatirələr, şirin arzular...

Əli NƏCƏFXANLI

Xalq qəzeti.- 2012.- 15 yanvar.- S. 7.