Sevgisinin və peşəsinin mücahidi

Heydər Əliyev və Zərifə xanım Əliyevanın qoşalaşan talelərinin bu ötəri dünyada ömürləri bitdiyi yerdə, xatirələri müstəqil Azərbaycanın həmişəyaşar taleyində əbədiyyətə qovuşdu. Bu gün onlar haqqında danışmaq, onlara əsərlər həsr etmək, onların yubileylərini keçirmək nə qədər xoşdursa, onların yoxluğunu düşünmək bir o qədər çətin və nisgillidir...

Son 10 ildə bu qoşa taleyin əbədiyyət dastanından bir-birindən fərqli, bəlkə yüzlərlə məclisdə, tədbirdə, elmi-praktik konfranslarda olmuşam. Qəribədir, Heydər Əliyevin adı harada, hansı məclisdə, tədbirdə çəkilirsə orda Zərifə xanım Əliyevanın adı da mütləq çəkilir. Zərifə xanımın işıqlı ruhuna harda dualar oxunursa, orada mütləq Heydər Əliyevin müqəddəs ruhu anılır və uca Tanrıdan ona rəhmət dilənir. Adamı vəcdə gətirən odur ki, bu, Allaha ən mərhəm dilək kimi milyonların qəlbindən sadəcə söz kimi yox, bakirə istək və arzu kimi dünyaya gəlir.

Dünən, Sumqayıt Dövlət Universitetində görkəmli oftalmoloq-alim, akademik Zərifə xanım Əliyevanın 90 illik yubileyinə həsr olunmuş elmi-praktik konfransda da belə oldu. Bu mötəbər məclisdə də Zərifə xanımı Heydər Əliyevdən , Heydər Əliyevi Zərifə xanımdan “ayıra” bilmədilər. Zərifə xanımdan danışanlar Heydər Əliyevə üz tutdular, Heydər Əliyevin xidmətlərindən bəhs edənlər Zərifə xanımı xatırlayıb, nəcib əməllərini yada saldılar. Hətta iclas salonundakılar Zərifə xanımın müqəddəs xatirəsini bir dəqiqəlik sükutla yad edəndə belə, şübhə etmirəm ki, Heydər Əliyevi də andılar. Hamı başa düşürdü ki, bunu etməmək Zərifə xanımın ruhunu incidər...

İlk söz açan ev sahibi kimi Sumqayıt Dövlət Universitetinin rektoru, professor Nadir Qəhrəmanov bildirdi ki, görkəmli oftalmoloq-alim, akademik Zərifə xanım Əliyeva yaddaşlarda gözəl alim, qayğıkeş insan, ləyaqətli ziyalı, sədaqətli ömür yoldaşı, gözəl ana kimi əbədiləşib. Akademik Zərifə Əziz qızı Əliyeva XX əsrin payına düşən görkəmli Azərbaycan qadınlarından və alimlərindən biri idi. Nahaq deyil ki, professor V.V.Şmelyeva bu nəcib Azərbaycan qadını haqqında danışarkən demişdir: “Əgər mən peşəkar ədəbiyyatçı kimi Zərifə xanım Əliyeva haqqında əsər yazası olsaydım, heç şübhəsiz ki, onu “Əvəzolunmaz insan haqqında povest” adlandırardım".

1923-cü il aprelin 28-də qədim Naxçıvanın Şahtaxtı kəndində görkəmli ictimai və dövlət xadimi, xalqımızın böyük oğlu Əziz Əliyevin ailəsində dünyaya göz açmış və məktəb illərindən başlayaraq atasının ömür yolunu özünün əsl həyat məktəbinə çevirmiş Zərifə xanım Əliyevanın bu il anadan olmasının 90 ili tamam olur.

Bu nəcib Azərbaycan qadının elmi fəaliyyətinin çox zəngin və əhatəli olduğunu qeyd edən professor N.Qəhrəmanov bildirdi ki, akademik Zərifə Əliyevanın alim kimi qazandığı böyük uğurlar Azərbaycan tibb elminin tarixində ayrıca bir mərhələ təşkil edir. Müxtəlif göz xəstəliklərinin müalicə və profilaktika tədbirlərinin işlənib hazırlanması ilə məşğul olan Zərifə xanım özünün tədqiqat işlərini traxomanın müalicəsi ilə bağlı məsələlərə, habelə traxomanın və onun ağır nəticələrinin müalicəsi zamanı o dövrdə yeni olan antibiotiklərin imkanlarından səmərəli istifadə etməyin öyrənilməsinə həsr etmişdir.

1968-ci ildən başlayaraq professional oftalmologiyanın problemləri ilə ciddi məşğul olan alim dünyada ilk dəfə olaraq peşə patalogiyasını araşdıran elmi-tədqiqat laboratoriyası yaratmış və praktiki olaraq elm aləmində yeni bir istiqamətin – peşə oftalmologiyasının əsasını qoymuşdur. Bu sahədə apardığı elmi tədqiqat işlərinin uğurlu nəticələrinə görə akademik Zərifə Əliyeva keçmiş SSRİ-nin oftalmologiya sahəsində ən mötəbər mükafat olan SSRİ Tibb Elmləri Akademiyasının M.İ.Averbax adına mükafatına layiq görülmüşdür. Azərbaycan üçün bu möhtəşəm uğurun əhəmiyyəti ondadır ki, keçmiş SSRİ-də bu mükafatı alan ilk qadın alim kimi məhz azərbaycanlı xanım Zərifə Əliyevanın adı oftalmologiya elminin tarixinə düşmüşdür.

Sumqayıt Dövlət Universitetinin rektoru, professor Nadir Qəhrəmanov qeyd etdi ki, Zərifə xanım Əliyeva həm müasir, müstəqil Azərbaycan dövlətinin memarı və qurucusu, bütün mənalı ömrünü Vətəninin və xalqının tərəqqisinə həsr etmiş dahi şəxsiyyətin – ümummilli lider Heydər Əliyevin vəfalı ömür-gün yoldaşı, sədaqətli dostu və etibarlı silahdaşı kimi, həm də müasir Azərbaycanın lideri olan Prezident İlham Əliyevi dünyaya gətirmiş, onu insanlığın ən yüksək dəyərləri ilə tərbiyə etmiş bir ana kimi xalqımız üçün misilsiz bir şəxsiyyətdir.

Buradaca bütün Azərbaycana işıq saçan Əliyevlər ocağının nəcib və xeyirxah anası, xalqımızın sevimlisi, dünya şöhrətli görkəmli alim akademik Zərifə xanım Əliyevaya həsr ounmuş və Sumqayıt Dövlət Universitetinin pedaqoji kollektivi və tələbələri tərəfindən hazırlanmış videoçarxa baxış keçirildi. Təbii ki, burada da Heydər Əliyevsiz, onun öz əbədi sevgisi haqqında həzin və kövrək duyğular oyadan xatirələri olmadan keçinə bilməmiş, bu iki misilsiz şəxsiyyətin nəsillərə əbədi örnəyə çevrilən sevgi dastanından müxtəlif epizodları ekrana gətirmişdilər.

Elmi praktik konfransda maraqlı çıxışı ilə yadda qalan digər məruzəçi isə, uşaq yaşlarından Zərifə xanımı tanıyan, məhz bu ecazkar göz həkiminin, dövrünün nüfuzlu aliminın məsləhəti ilə oftalmologiyanı özünə peşə seçib azacıq da olsa ona oxşamağa çalışan akdemik Ü.Musabəyov adına Rayonlararası Göz Xəstəxanasının baş həkimi İradə Əliyeva oldu. “Görkəmli oftalmoloq alim akademik Zərifə Əliyevanın elmi fəaliyyəti” adlı geniş məruzə ilə çıxış edən İ.Əliyeva qeyd etdi ki, gözəl ana, vəfalı ömür-gün yoldaşı, yüksək intellektual keyfiyyətləri özündə birləşdirən ziyalı, dünya tibb elminə əvəzolunmaz töhfələr vermiş böyük oftalmoloq alim Zərifə xanım Əliyevanın həyatı və elmi fəaliyyəti ilə yaxından tanış olduqca, haqqında xatirələri oxuduqca gözlərimiz önündə ulu Tanrının ən yüksək mənəvi xüsusiyyətləri bəxş etdiyi və heç nəyi əsirgəmədiyi böyük bir insanın obrazı canlanır. Dünya oftalmologiya elminə 1960-cı ildə müvəffəqiyyətlə müdafiə etdiyi namizədlik dissertasiyası elmi işi ilə gələn bu zərif və nəzakətli, alicənab və ziyalı azərbaycanlı xanımı gözün peşə xəstəlikləri probleminə çox böyük maraq göstərmiş və bütün elmi fəaliyyəti boyu bu sahədə ciddi tədqiqatlar aparmışdır. Zərifə xanım Əliyeva apardığı tədqiqatların gedişində “Göz yaşının axmasının fiziologiyası”, “Gözün və görmə sinir yolunun yaşla əlaqədar dəyişiklikləri”, “Gözün hidrodinamik sisteminin anatomik fizioloji təbiəti” və s. kimi onlarla elmi məqalələr və monoqrafiyalar yazıb çap etdirmişdir.

Uzunmüddətli müşahidələrin və tədqiqatların nəticələri görkəmli həkimin “Azərbaycanın kimya sənayesinin bəzi müəssisələrinin işçilərinin görmə üzvünün vəziyyəti” mövzusunda doktorluq dissertasiyasının əsasını təşkil etmişdir. 1976-cı ildə Q. Helmqolts adına Moskva Göz Xəstəlikləri İnstitutunda həmin dissertasiyanın müdafiəsi zamanı Sovet İttifaqının aparıcı alimləri Zərifə xanımın elmi əsərlərini çox yüksək qiymətləndirmiş və 1977-ci ildə ona tibb elmləri doktoru elmi dərəcəsi verilmişdir.

İradə Əliyeva çıxışında qeyd etdi ki, Zərifə xanım sadəcə bir elmi tədqiqatçı olmamış , həm də praktik həkim kimi insanların dünya işığına həsrət qalmasına imkan verməməyə çalışmışdır. Zərifə xanım haqlı olaraq belə hesab edirdi ki, həkimin peşə mövqeyi onun xəstəyə münasibətini müəyyənləşdirən başlıca amildir: “Yalnız o şəxs əsl həkimdir ki, xəstənin ağrılarını məhz özünün ağrıları hesab edir. Belə bir həkim üçün hər dəfə xəstəni qəbul etmək, hər dəfə xəstəliyə düçar olmuş insanla söhbət etmək həm xəstə qarşısında, həm də cəmiyyət qarşısında, ən başlıcası isə öz vicdanı qarşısında əxlaqi məsuliyyət deməkdir”. Özünün zəngin tibb təcrübəsinə və həyat müdrikliyinə əsaslanan Zərifə xanım Əliyevanın fikrincə, səhiyyə işçisinin əxlaqının əsaslarını səmimiyyət, xəstəni başa düşmək bacarığı, xeyirxahlıq, təvazökarlıq, təmannasızlıq təşkil etməlidir.

Akademik Zərifə Əliyeva həm də görkəmli ictimai xadim idi. O, keçmiş SSRİ Sülhü Müdafiə Komitəsinin üzvü, Azərbaycan Sülhü Müdafiə Komitəsi sədrinin müavini, Ümumittifaq “Bilik” Cəmiyyəti İdarə Heyətinin, Ümumittifaq Oftalmoloqlar Elmi Cəmiyyəti Rəyasət Heyətinin üzvü olmuş, “Əməkdar elm xadimi” fəxri adına layiq görülmüşdür.

Zərifə xanım Əliyeva elə insan idi ki, bir dəfə ünsiyyətdə olanlar onu ömrü boyu unuda bilmirdilər. Bu böyük şəxsiyyət elə ilk andan onunla ünsiyyətdə olanların yaddaşında yüksək vətəndaşlıq, humanizm və ürək saflığının mücəssəməsi kimi əbədi qalırdı. Onun insanlara məhəbbəti qeyri-adi dərəcədə hüdudsuz idi.

Elmi -praktik konfransda xüsusi dəvətli kimi iştirak edən yazıçı-dramaturq, Milli Məclisin üzvü, Moskvanın məşhur “Molodaya qvardiya” nəşriyyatının “Görkəmli adamların həyatı” seriyası ilə nəşr etdirdiyi “Heydər Əliyev”, “İlham Əliyev” və “Zərifə Əliyeva” əsərlərinin müəllifi Hüseynbala Mirələmovun çıxışının böyük maraqla gözlənildiyi zaldakı alqışlarldan da görünürdü. Ənənəvi rəsmi üslubdan imtina edib çıxışını səmimi təhkiyə üstündə quran yazıçı qeyd etdi ki, Zərifə xanımın fəxri adları, elmi titulları, mükafatları çoxdur və onların hər biri bizim üçün, bütövlükdə Azərbaycan xalqı üçün qürur, iftixar mənbəyidir. Ancaq bu adlar sırasında ən şərəflisi, ən müqəddəsi və ən nəcibi sədaqətli həyat yoldaşı və ana adıdır. Bu, içində mələklərə məxsus ilahi xüsusiyyətləri ehtiva edən adların hər birinə monumental bir əsər həsr etmək olar. Amma bunlardan ən möhtəşəmi, mənim yazıçı duyumuma, düşüncəmə görə ilahi bir sevginin bənzərsiz, ecazkar nümunəsi olan sədaqətli həyat yoldaşı obrazıdır.

Biz bilmirik dünyada hansı sevgi dastanı həyatın gerçək faktı olub. Amma biz bilirik və bu gün burada nümayiş olunan kiçicik bir filmdə də gördük ki, Heydər və Zərifə sevgisi əsl məhəbbət haqqında gerçək həyat faktıdır. Müqəddəs ANA da ülvi hisslərin, ilahi sevginin qüdrətindən dünyaya gəlir.

“Hansı daha güclü idi?” sualına cavab axtararkən demək olarmı ki, Heydər Əliyevin sevgisi və yaxud, Zərifə xanım Əliyevanın sevgisi? Ulular nahaq deməyiblər ki, insanlar bu dünyaya cüt gəlirlər. Bax onlar da bu dünyaya cüt gəlmişdilər. Gəlmişdilər ki, insanlığa pak, ilahi sevginin, hörmət və ehtiramın, etibar və sədaqətin bənzərsiz nümunəsini göstərsinlər. Təkcə buna görəmi? Əlbəttə, yox!

“Zərifə Əliyeva şəxsiyyətinin gücü məhz onun insanların qayğı və iztirablarına, niyyət və arzularına fədakarcasına xidmətindədir. Zərifə xanım dövlət və mədəniyyət sahələrində daha böyük səmərə verə bilərdi. Lakin taleyin əmri ilə elə bir insana rast gəldi ki, onun qismətinə millətin lideri olmaq missiyası, qüdrətli dövlət qurucusu, cəmiyyəti dəyişdirən islahatçı olmaq missiyası yazılmışdı. Zərifə xanım bu adamın sevilən və sevən həyat yoldaşı olaraq onun görəcəyi işlərin miqyasını dərk edərək onun arxadaşı olmağı özünə borc bildi”. İlahi sevgidən dünyaya gəlib bu sevginin mahiyyətini hamıdan yaxşı görən və bilən Sevil Əliyeva anası Zərifə xanım haqqında başqa necə danışa bilərdi ki?!

Mən “Zərifə Əliyeva” kitabımda, avtobioqrafik bir əsər olduğu üçün, istedadlı tibb alimi Zərifə Əliyeva ilə görkəmli dövlət xadimi, ulu öndər Heydər Əliyevin – bu iki böyük şəxsiyyətin əfsanəvi məhəbbətə çevrilən qarşılıqlı sevgisinə, səmimi münasibətlərinə, bir-birlərinə olan sonsuz hörmət və ehtiramlarına, böyük sədaqət və etibarlarına bəlkə də çox geniş yer verməmişəm. Ancaq mənə elə gəlir ki, bu məhəbbət bütün dünyaya bir örnək olmağa layiqdir.

Natiq daha sonra üzünü tələbə-gənclərə tutub tövsiyə etdi ki, bütün həyatı və fəaliyyəti yüksək amallar naminə mübarizədə keçən bu iki şəxsiyyətin ailə həyatından daha çox azərbaycanlı gənclər nümunə götürməlidirlər. Son illər cəmiyyətimizdə gedən sosial aşınmalar göstərir ki, məhz bu nümunəyə böyük ehtiyac var və həmişə də olacaq. Çünki bu ailəmin təməlində pak sevgi, təmənnasız, qarşılıqlı məhəbbət və ən başlıcası, sədaqət var.

Zərifə xanımın peşəsinə, həkim kimi insanlara münasibətinə gəldikdə isə, məncə onun “Yüksək əqidə” adlı əsəri ilə tanış olmaq kifayətdir ki, onun bu keyfiyyətləri haqqında insanda dolğun təsəvvür yaransın. Az qala hər fikrində həkimin bu dünyada yüksək xeyirxahlıq missiyası daşıdığını göstərərək yazır: “Vicdan bizim əsas hakimimizdir. Çətin dəqiqələrdə də, xoşbəxt saatlarda da onunla baş-başa qalanda o, soruşur: Ağ xalat geyməyə haqqın varmı? Sənin əllərin xəstəlikdən əziyyət çəkənə yalnız biliyini deyil, həm də qəlbinin həyəcanını, ürəyinin yanğısını çatdıra bildimi?.. Yaxşı həkim həmişə xəstə ilə birlikdə həyəcan keçirir, xəstənin ağrısını şəxsi ağrısı hesab edir. Əgər sağlamlığını itirən şəxs yenidən ona qovuşursa, demək, həkim də yenidən həyata qayıdır, doğulur. Bizim sənətimizin mənəvi təməli də elə bundadır. Həkim peşəsi mücahidlikdir. O, əsl fədakarlıq, geniş ürək və təmiz niyyət tələb edir”. Zərifə xanım sevib seçdiyi, ömrünü həsr etdiyi sənəti ilə ilk növbədə özünün bu amallara sadiq qaldığını fəaliyyəti ilə sübut etdi. Sevgi yolunda olduğu kimi, peşəsi yolunda da mücahidə çevrildi.

Zərifə xanım eyni zamanda, ilahinın sevgisindən pay almış bir ANA idi. Professor N.Şulpina həmkarının əsl qadın keyfiyyətlərinin vurğunu kimi onu belə təsəvvür edirdi: “...Təbiət ona qeyri-adi qadın cazibədarlığı bəxş etmişdi. Onun görkəmi, qalın saçları, sifətinin qövsvari cizgisi, açıq alnı, insanın qəlbini riqqətə gətirən qara gözləri heyranlıq doğurmaya bilməzdi. Zərifə Əziz qızının bütün varlığı hərəkətlərindən və üzünün mimikasından oxunurdu. Mən onu heç zaman əsəbi, qəzəbli görməmişəm. O, həmişə gülərüz, xeyirxah idi. Zərifə xanımın əlləri xüsusilə insanı valeh edirdi. Bu balaca qadın-cərrah əlləri sanki təmasda olduğu hər şeyə istilik verirdi, eyni zamanda, bu əllərdə ailə qayğılarının, qadın əməyinin izlərini də sezmək mümkün idi. Belə ki, Zərifə xanım yüksək təbəqəyə mənsub olsa da ev işlərindən boyun qaçırmazdı”.

Bəli, xalqa ümummilli liderimiz Heydər Əliyevin siyasi xəttinin layiqli davamçısı, Prezident İlham Əliyev kimi bir oğul verdi bu ana.

Yazıçı Hüseynbala Mirələmov çıxışını yekunlaşdırakən dedi:

-Sənədli filmlərdən, xatirələrdən bilirik ki, polad iradəli insan, mətin və qüdrətli bir şəxsiyyət olan Heydər Əliyev yalnız onunla, Zərifə xanımla son vida mərasimində hönkür-hönkür ağlayıb göz yaşı tökdü. Mən həmişə ekrandan bu ürək dağlayan səhnəni seyr edəndə düşünürəm ki, ilahi, böyük sevgi gör nələrə qadir imiş. Bu əzəmətli, nəhəng insan Zərifəsindən sonra belə düz 18 il ömrünün ilk və son məhəbbətinin nisgilini yaşadı, kövrəldi və kövrəltdi.

Mən zərrə qədər də şübhə etmirəm ki, kimsənin dərdinə, kədərinə biganə qalmayan, dara düşənə dayaq, yıxılana söykək olan, ürəyində və əməllərində işıqlı amallar, nəcib duyğular yaşadan və ləyaqətli bir ömür yaşayan Zərifə xanımın parlaq xatirəsi qədirbilən xalqımızın qəlbində əbədi yaşayacaq.

Bununla da Sumqayıt Dövlət Universitetində görkəmli oftalmoloq-alim, akademik Zərifə xanım Əliyevanın 90 illik yubileyinə həsr olunmuş elmi - praktik konfrans işini başa çatdırdı.

İlqar RÜSTƏMOV

Xalq qəzeti.- 2013.- 20 aprel.- S. 5.