Kənd təsərrüfatının
inkişafına dövlət dəstəyi ilbəil artır
Keçid
iqtisadiyyatı dövrünü uğurla başa
çatdıran Azərbaycan Respublikası artıq
dünyanın inkişaf etməkdə olan dövlətləri
ilə bir sırada inamla irəliləyir. İndi ölkəmizin
sosial-iqtisadi həyatının elə bir sahəsi yoxdur ki,
orada sürətli inkişaf və tərəqqi meyilləri nəzərə
çarpmasın. Bu da təsadüfi deyil. Çünki əsası
ulu öndər Heydər Əliyev tərəfindən
qoyulmuş sosial-iqtisadi inkişaf strategiyasının, ölkənin
yeni neft doktrinasının uğurla reallaşdırılması
Azərbaycanın iqtisadi qüdrətini və beynəlxalq
nüfuzunu güçləndirmişdir.
Ötən müddətdə neft-qaz ehtiyatlarının satışından əldə edilən gəlirlər ölkəmizin maliyyə imkanlarını xeyli artırmışdır. Neft gəlirlərinin artması isə öz növbəsində iqtisadiyyatın şaxələndirilməsinə, ölkədə güclü investisiya mühitinin formalaşdırlmasına səbəb olmuşdur. Hazırda Azərbaycanda istənilən sahədə son dərəcə nəhəng infrastruktur layihələri həyata keçirilir, ölkənin regionları sürətlə inkişaf edir. Sevindirici haldır ki, bir neçə il əvvəl investisiya cəlb edən Azərbaycan indi artıq investisiya qoyan ölkəyə çevrilmişdir.
İqtisadiyyatın şaxələndirilməsi bütün digər sahələr kimi aqrar bölmənin də inkişaf etdirilməsi üçün əlverişli imkanlar yaratmışdır. Onu da deyək ki, hazırda əhalisinin təqribən yarısı bölgələrdə yaşayan Azərbaycanda aqrar sahənin böhrandan çıxarılması, daxili bazarın mühüm kənd təsərrüfatı məhsullarına olan tələbatının ödənilməsi mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Məhz bunun nəticəsidir ki, kənd təsərrüfatı getdikcə ölkə iqtisadiyyatının prioritet sahələrindən birinə çevrilməkdədir. Bu baxımdan ölkə Prezidenti İlham Əliyev tərəfindən 2008-ci ilin avqust ayında qəbul olunmuş ərzaq təhlükəsizliyi ilə bağlı Dövlət Proqramı müstəsna əhəmiyyət kəsb edir. Ötən müddətdə proqramın icrası ilə bağlı həyata keçirilmiş mühüm tədbirlər nəticəsində kənd təsərrüfatında əhəmiyyətli artım baş vermiş, yerli istehsal hesabına daxili bazarda məhsul bolluğu müşahidə olunmuşdur. Bu tendensiya yola saldığımız 2012-ci ildə də davam etmişdir. Dövlət Statistika Komitəsinin məlumatına görə, ötən il ölkənin aqrar bölməsində faktiki qiymətlərlə 4 milyard 763,7 milyon manatlıq məhsul istehsal olunmuşdur ki, bu da 2011-ci ilə nisbətən 5,8 faiz çoxdur. İl ərzində bitkiçilik məhsulları 5,8 faiz, heyvandarlıq məhsulları isə 5,9 faiz artmışdır. Bu da qeyd etdiyimiz kimi, ölkəmizin ərzaq təhlükəsizliyinin təminatına, daxili bazarın tələbatının yerli istehsal hesabına ödənilməsinə mühüm töhfələr vermişdir. Təsadüfi deyil ki, Nazirlər Kabinetinin 2012-ci ilin sosial-iqtisadi inkişafının yekunlarına və 2013-cü ildə qarşıda duran vəzifələrə həsr olunmuş iclasında dövlət başçısı İlham Əliyev bu vacib məsələyə toxunaraq demişdir: “İndi biz özümüzü əsas ərzaq malları ilə təmin edirik. Amma əlbəttə, istərdim ki, biz özümüzü 100 faiz təmin etmək səviyyəsinə çataq. Artıq görülən işlər, xüsusilə iri fermer təsərrüfatlarının yaradılması, meliorativ tədbirlərin görülməsi, kreditlərin verilməsi, infrastruktur, yolların və s. məsələlərin həlli hesabına biz buna nail olacağıq ki, Azərbaycan özünü əsas ərzaq məhsulları ilə tam şəkildə təmin etsin... Bu, həm təhlükəsizlik nöqteyi-nəzərdən vacibdir, eyni zamanda, yerli istehsalın gücləndirilməsi deməkdir və dövlətimiz bu məqsədə çatmaq üçün, demək olar ki, hər şeyi edir”. Doğrudan da, son illər aqrar sahənin inkişafına dövlət dəstəyi xeyli artmış, kənd təsərrüfatında sahibkarlıq hissinin gücləndirilməsi istiqamətində bir sıra stimullaşdırıcı tədbirlər həyata keçirilmişdir. Təkcə onu qeyd etmək kifayətdir ki, artıq uzun illərdir ki, Azərbaycanda fermerlərə güzəştli kreditlər ayrılır, “Aqrolizinq” tərəfindən gətirilən texnikalar əlverişli şərtlərlə sahibkarlara icarəyə verilir. Bundan əlavə, aqrar sahədə istehsalçı marağını artırmaq məqsədilə gübrələr və yanacaq da son dərəcə əlverişli şərtlər əsasında paylanılır. Ən başlıcası isə, uzun illərdir ki, fermerlər torpaq vergisi istisna olmaqla bütün digər vergilərdən azaddırlar. Əlbəttə, dövlət başçımızın təbirincə desək, dünyada ikinci belə ölkə tapılmaz ki, fermerlərə bu qədər şərait yaratsın, onlara belə güzəştlər etsin. Bütün bunlar isə, hüç şübhəsiz, ölkədə kənd təsərrüfatının daha da inkişaf etdirilməsinə, daxili bazarda məhsul bolluğunun təmin edilməsinə hesablanmış addımlardır. Hətta yaxın illərdə Azərbaycanın kənd təsərrüfatı məhsulları ixrac edən ölkəyə çevrilməsi də başlıca hədəf olaraq seçilmişdir. Bu məqsədə çatmaq üçün isə ölkəmizdə hər cür imkanlar, ən başlıcası isə dövlət dəstəyi mövcuddur.
Yeri
gəlmişkən, regionların sosial-iqtisadi inkişafına
və əhalinin ərzaq məhsulları ilə etibarlı təminatına
dair dövlət proqramlarında nəzərdə tutulmuş
tədbirlərin uğurla həyata keçirilməsi, “Kənd
təsərrüfatı məhsulları
istehsalçılarına dövlət dəstəyi
haqqında” ölkə Prezidentinin 2007-ci il 23 yanvar tarixli sərəncamında hər hektar əkin sahəsinin becərilməsində
istifadə edilən yanacağa və motor yağlarına
görə büdcə vəsaiti hesabına 40 manat
yardımın verilməsi, habelə istehsalçılara
satılan mineral gübrələrin dəyərinin orta hesabla
50 faizinin dövlət tərəfindən ödənilməsi
nəzərdə tutulmuşdur. Bundan əlavə,
adıçəkilən sərəncama uyğun
olaraq ölkədə buğda
istehsalının stimullaşdırılması məqsədilə
hər hektar üçün
əlavə 40 manat yardımın verilməsi
və bütövlükdə sahibkarlara
göstərilən hərtərəfli dövlət dəstəyinin
gücləndirilməsi ayrı-ayrı kənd təsərrüfatı
məhsullarının istehsalının artmasına öz müsbət təsirini göstərmişdir.
Təkcə onu demək
kifayətdir ki, ilkin məlumatlara
görə, yola saldığımız
2012-ci ildə Azərbaycanda qarğıdalı da nəzərə alınmaqla 1030,8 min hektar sahənin hər hektarından orta hesabla 27,2 sentner olmaqla ilkin çəkidə 2 milyon
802,3 min ton taxıl məhsulu
toplanmışdır. Bu da əvvəlki illə müqayisədə
343,8 min ton və ya 14 faiz çoxdur.
Dənli və dənli paxlalıların isə 65, 9 faizi payızlıq və yazlıq
buğdanın payına düşmüşdür.
Ötən il ölkə üzrə tütün istehsalı 19,3 faiz
artaraq 4,3 min tona çatmışdır. Bununla yanaşı, il ərzində ölkədə 3,6 min hektar sahədə emal üçün şəkər
çuğundurunun əkini
aparılmış və həmin sahələrdən 175,7 min ton məhsul götürülmüşdür. 2012-ci ildə
ölkə üzrə 968,5 min ton kartof, 1milyon 214,9 min ton tərəvəz məhsulu
toplanmışdır ki, bu da əvvəlki illə müqayisədə xeyli çoxdur. İl ərzində
bostan məhsullarının
istehsalı isə bir qədər azalaraq 428 min ton təşkil etmişdir.
Ötən il Azərbaycanda meyvə və
giləmeyvə istehsalı 44 min ton, üzüm
istehsalı 13,1 min ton,
çay yarpağı istehsalı isə
33,8 ton artmışdır.
2012-ci
ildə payız-tarla işləri də müvəffəqiyyətlə
başa çatdırılmış, payızlıq əkinlər
üçün qaldırılmış 1079,2 min hektar
şumun 93,4 faizi əkin məqsədilə istifadə
edilmişdir. 2013-cü ilin məhsulu üçün həmin sahələrdə
1008,2 min hektarda dən
və yaşıl yem üçün
payızlıq bitkilər səpilmişdir. Onu
da deyək ki, dən üçün əkin sahələri əvvəlki
ilə nisbətən 4,3 faiz
artmışdır.
Kənd
təsərrüfatının ikinci mühüm sahəsi
sayılan heyvandarlığın inkişaf etdirilməsi
üçün də ötən il bir sıra vacib işlər
görülmüşdür. Belə ki, il ərzində sürünün cins tərkibinin
yaxşılaşdırılması istiqamətində həyata
keçirilmiş tədbirlər heyvanların məhsuldarlığının
yüksəlməsinə və mal-qaranın baş
sayının, xüsusən də bu sahədə
məhsul istehsalının artmasına səbəb olmuşdur. Belə ki, 2012-ci ildə ölkə üzrə diri çəkidə 478,8 min
ton ət. 1719,6 min ton süd, 1226,7 milyon ədəd yumurta və
16,5 min ton yun istehsal edilmişdir
ki, bu da
əvvəlki illə müqayisədə xeyli
çoxdur. Bundan əlavə, heyvandarlığın inkişaf
etmiş ənənəvi sahələrindən
sayılan iri və xırda buynuzlu mal-qaranın yetişdirilməsi üzrə
həyata keçirilmiş tədbirlər
də müsbət nəticələr vermiş,
2013-cü il yanvarın 1-nə ölkədə iribuynuzlu mal-qaranın
sayı 2703,9 min başa
çatmışdır.
Ötən
il Azərbaycanın meşəçilik təsərrüfatında
faktiki qiymətlərlə 9
milyon 754,3 min manatlıq mal istehsal edilmiş və xidmətlər
göstərilmişdir. Bununla yanaşı, hesabat ilində
ölkənin balıqçılıq təsərrüfatları
və fiziki şəxslər tərəfindən 182,3 milyon
manat dəyərində 50,6 min ton balıq
ovlqanmışdır.
Azərbaycanda
kənd təsərrüfatının inkişaf etdirilməsi
ilə bağlı görülən tədbirlər öz
müsbət nəticəsini verir. Onu
da qeyd etmək
lazımdır ki, kənd təsərrüfatı
ölkə iqtisadiyyatının şaxələndirilməsi üçün əsas sahələrdən biridir. Eyni zamanda, ölkə əhalisinin
təqribən yarısının bölgələrdə
yaşadığını nəzərə alsaq,
deyə bilərik ki, bu
sahə yeni təşəbbüslərin
icra edilməsi, xüsusən də məşğulluğun
təmin edilməsi üçün son dərəcə vacib və
gərəkli bir sahədir. Təşəbbüslərdən söhbət
düşmüşkən, aqrar bölmənin
inkişaf etdirilməsi üçün
iri fermer təsərrüfatlarının
yaradılmasını bu sahədə reallaşdırılan mühüm tədbirlərdən biri kimi qeyd
etmək olar. Hətta ölkə
üzrə bu məqsədilə xüsusi yerlər də müəyyən edilmişdir. Artıq ilk beş min hektar
sahədə iri fermer
təsərrüfatının yaradılmasına
başlanmışdır. Bu, eləcə
də yaxın illərdə ayrılacaq digər sahələrin
rentabelliyini artırmaq məqsədilə
bir sıra lazımı aqrotexniki
və meliorariv tədbirlərin həyata keçirilməsi də nəzərdə tutulur.
Göründüyü kimi, Azərbaycan iqtisadiyyatının prioritet sahələrindən biri olan kənd təsərrüfatının inkişaf etdirilməsinə dövlət tərəfindən göstərilən diqqət və qayğı ildən-ilə artır. 2013-cü ildə də bu istiqamətdə mühüm tədbirlərin həyata keçirilməsi, aqrar sahədə bir sıra layihələrin gerçəkləşdirilməsi nəzərdə tutulur. Təkcə onu qeyd etmək kifayətdir ki, Azərbaycanın 2013-cü ilin dövlət büdcəsində kənd təsərrüfatı, meşə təsərrüfatı, balıqçılıq, ovçuluq və ətraf mühitin mühafizəsinə 494 milyon 300 min 403 manat vəsait ayrlmışdır ki, bunun da 408 milyon 259 min 368 manatı bilavasitə kənd təsərrüfatı xərclərinə aiddir. Kənd təsərrüfatı xərclərinin dövlət büdcəsindəki xüsusi çəkisinin ilbəil artırılması isə onu deməyə əsas verir ki, Azərbaycan yaxın illərdə özünü vacib ərzaq məhsulları ilə təmin etməklə yanaşı, həm də bu sahədə regionun əsas ixracatçı ölkəsinə çevriləcəkdir.
Mirbağır
YAQUBZADƏ
Xalq qəzeti.- 2013.- 5
fevral.- S. 2.