Azərbaycan beynəlxalq və regional layihələrin reallaşmasında yaxından iştirak edir

Hər bir dövlətin iqtisadi potensialı, gücü və qüdrəti həm də onun malik olduğu nəqliyyat kommunikasiyalarının inkişaf səviyyəsindən asılıdır. Belə də çoxşaxəli nəqliyyat-yol kompleksi olmadan hansısa dövlətin davamlı tərəqqisini təsəvvür etmək qeyri-mümkündür. Bu reallığı ümummilli liderimiz Heydər Əliyev və Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev həmişə yüksək qiymətləndirmişlər. Fikrimizin təsdiqi kimi təxminən son 20 illik bir tarixə qısaca diqqət yetirək.

1994-cü ildə “Əsrin müqaviləsi”nin imzalanması respublikamızın iqtisadi qüdrətini və tranzit potensialını xeyli artırdı. Şərqlə Qərb arasında strateji körpü rolunu oynayan Azərbaycan əlverişli tranzit əhəmiyyətli dövlət kimi bölgədəki lider statusunu təmin etdi.

Bu nəqliyyat dəhlizi ilə böyük yük daşınmasının intensivləşməsi birdən-birə başa gəlmədi. Bunun üçün 1993-cü ilin may ayında Brüssel şəhərində Azərbaycan, Ermənistan, Gürcüstan, Qazaxıstan, Qırğızıstan, Tacikistan, Türkmənistan və Özbəkistanın iştirakı ilə keçirilən Avropa Beynəlxalq Cəmiyyətləri Konfransında TRASEKA proqramının əsasının qoyulması da mühüm rol oynadı. Avropa və Asiya ölkələri ilə yeni iqtisadi-ticarət əlaqələrinin yaranması nəticəsində yüklərin daşınma istiqamətinin dəyişməsi yönündə Avropa Birliyinin maliyyələşdirdiyi və qarşısına Qərb-Şərq istiqamətində Avropadan Qara dənizi keçərək, daha sonra Qafqaz və Xəzər dənizi vasitəsilə Mərkəzi Asiyaya çıxan nəqliyyat dəhlizini inkişaf etdirmək məqsədi güdən Texniki Yardım Proqramının tətbiqi haqqında razılıq qəbul edildi. TRASEKA proqramının tətbiqi üzrə işlər beynəlxalq maliyyə institutları ilə sıx əməkdaşlıq şəraitində həyata keçirilməyə başladı.

1998-ci il sentyabrın 7-9-da Böyük İpək Yolunun dirçəldilməsinə həsr olunmuş beynəlxalq konfrans ümummilli lider Heydər Əliyevin təşəbbüsü ilə Bakı şəhərində keçirildi. Bu mötəbər tədbirdə 13 dövlətin və 32 beynəlxalq təşkilatın nümayəndələri iştirak edirdilər. İki gün davam edən konfransda Bakı Bəyannaməsi qəbul olundu. Qəbul edilən sənədlər sırasında beynəlxalq tranzit daşınmaları haqqında Əsas Çoxtərəfli Razılıq, həmçinin beş texniki Əsasnamə, o cümlədən, dəmiryolu daşımaları sahəsində əməkdaşlıq barədə müqavilə də vardı. Qədim İpək Yolunun bərpası istiqamətində həyata keçirilmiş kompleks tədbirlər əlverişli coğrafi mövqedə yerləşən respublikamızın geostrateji əhəmiyyətini daha da artırdı. Bu beynəlxalq layihənin reallaşması ümummilli lider Heydər Əliyevin gərgin fəaliyyətinin və qətiyyətinin nəticəsi idi.

Yeri gəlmişkən, strateji baxımdan mühüm şəraitdə, Şimaldan Cənuba və Qərbdən Şərqə - iki əsas beynəlxalq nəqliyyat dəhlizinin kəsişməsində yerləşən Azərbaycan əsrlər boyu özünəməxsus körpü rolunu oynamışdır. Ümummilli liderimizin rəhbərliyi ilə yaradılmış nəqliyyat infrastrukturunun inkişaf etdirilməsi və modernləşdirilməsi prosesi hazırda Prezident İlham Əliyev tərəfindən daha intensiv şəkildə aparılır, ölkəmiz Bakı-Tbilisi-Qars və Şimal-Cənub beynəlxalq və regional nəqliyyat dəhlizlərinin reallaşması prosesində fəal iştirak edir. Xatırladaq ki, 2002-ci ilin sentyabr ayından Qədim İpək Yolunun əsas marşrutlarından biri olan Bakı - Böyük-Kəsik arasındakı stansiyalara fibro-optik rabitə xəttinin çəkilişinə başlanıldı, 2003-cü ilin iyun ayında isə həmin iş başa çatdırıldı və Azərbaycan dəmir yolunda yeni telekommunikasiya sistemi istismara verildi.

Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev 2010-cu il iyulun 6-da də ölkəmizin sosial-iqtisadi həyatında mühüm əhəmiyyətə malik olan dəmiryolu nəqliyyat sisteminin daha da inkişaf etdirilməsini, əhalinin və iqtisadiyyatın dəmiryolu nəqliyyatı xidmətlərinə olan tələbatlarının ödənilməsini, daşımaların təhlükəsizliyini, onun infrastrukturunun yeniləşdirilməsini, respublikamızın ərazisindən keçən nəqliyyat dəhlizlərinin rəqabət qabiliyyətinin yüksəldilməsini, tranzit daşımaların həcminin artırılmasını, dəmiryolu sahəsi üçün kadrların hazırlanmasını təmin etmək məqsədilə “Azərbaycan Respublikasında dəmiryolu nəqliyyat sisteminin 2010-2014-cü illərdə inkişafına dair Dövlət Proqramı”nın təsdiq edilməsi haqqında sərəncam imzaladı.

Proqramda Azərbaycan polad magitstralının sürətli inkişafını təmin edən bütün məqamlar nəzərə alınmışdır. Vaqon və lokomotiv parkının yeniləşdirilməsi, yol, elektrik təchizatı, işarəvermə və rabitə və s. təsərrüfatların əsaslı təmiri, sabit cərəyandan dəyişən cərəyana keçid, texniki vasitələrin modernləşdirilməsi və digər mühüm vəzifələr adı çəkilən Dövlət Proqramında öz əksini tapmışdır. Müəyyən olunmuşdur ki, ilkin hesablamalara görə dəmiryolu nəqliyyatının 2010-2014-cü illərdə yenidən qurulmasına 2,4 milyard manat sərmayənin qoyulması lazımdır. Bu vəsait xarici kredit, investisiya layihələri və dəmiryolunun daxili imkanları hesabına təmin ediləcəkdir.

Ötən müddətdə sözügedən Dövlət Proqramına uyğun olaraq bir sıra tədbirlər reallaşdırılmışdır. Bunların sırasında ən mühümü ölkə başçısının dəstəyi sayəsində dəmir yolunun inkişafına, idarəetmənin və infrastrukturun təkmilləşdirilməsinə yönəlmiş “Dəmir Yolu Ticarətinin və Nəqliyyatının Dəstəklənməsi Layihəsi”nin maliyyələşdirilməsi məqsədilə Beynəlxalq Yenidənqurma və İnkişaf Bankı ilə Azərbaycan Hökuməti arasında 450 milyon ABŞ dolları, Çexiyanın “İxrac” Bankı ilə 215 milyon avro məbləğində Kredit Müqaviləsinin imzalanmasıdır.

Bəs hazırda həmin müqavilənin icrası hansı səviyyədədir? Əvvəla onu deyək ki, adı çəkilən Dövlət Proqramın müvafiq bəndlərinə uyğun olaraq ötən müddətdə bir sıra tədbirlər həyata keçirilmişdir. 2011-ci il iyun ayının 10-da “Azərbaycan Dəmir Yolları” Qapalı Səhmdar Cəmiyyətinin (QSC) Ağstafa-Tatlı sahəsinin 97-ci kilometrində əsaslı təmir prosesinə start verilmişdir. Əsaslı təmir işlərini “Azərbaycan Dəmir Yolları” QSC-nin “Dəmiryolservis” MMC-nin 4 və 11 saylı İxtisaslaşdırılmış dəmir yolu müəssisələri aparır. Əsaslı təmir prosesini Çexiyanın “İxrac” Bankının nəzarət qrupu müşahidə edir. Xatırladaq ki, burada təmir işləri başa çatandan sonra həmin yollarda qatarların hərəkət sürətini saatda 140 kilometrə çatdırmaq mümkün olacaqdır. Ümumiyyətlə, gələcəkdə Bakı - Böyük-Kəsik istiqamətində 870 kilometr yolun əsaslı təmir olunması gözlənilir.

“Azərbaycan Dəmir Yolları” QSC-nin sədr müavini, respublikanın əməkdar mühəndisi, texnika elmləri üzrə fəlsəfə doktoru, dosent Qurban Nəzirov söhbət zamanı dedi: “Yeni tariximizin ən mühüm hadisələrindən biri də Azərbaycan Respublikasının sosial-iqtisadi həyatında mühüm əhəmiyyətə malik olan dəmir yolu nəqliyyat sisteminin daha da inkişaf etdirilməsinini, əhalinin və iqtisadiyyatın dəmir yolu nəqliyyatı xidmətlərinə olan tələbatlarının ödənilməsini təmin etmək məqsədilə Prezident İlham Əliyevin 2010-cu il iyulun 6-da imzaladığı ”Azərbaycan Respublikasında dəmir yolu nəqliyyat sisteminin 2010-2014-cü illərdə inkişafına dair Dövlət Proqramı”nın təsdiq edilməsi haqqında sərəncamdır. Həmin Dövlət Proqramında Azərbaycan polad magistralının sürətli inkişafını reallaşdıracaq bütün məqamlar nəzərə alınmışdır. Vaqon və lokomotiv parkının yeniləşdirilməsi, yol, elektrik təchizatı, işarəvermə və rabitə təsərrüfatlarının əsaslı təmiri, sabit cərəyandan dəyişən cərəyana keçid, texniki vasitələrin modernləşdirilməsi və digər mühüm vəzifələr Dövlət Proqramının icrası üçün hazırlanmış Tədbirlər Planında öz əksini tapmışdır.

Bu tarixi sənədin imzalanması, ilk növbədə, ölkəmizdə aparılan davamlı iqtisadi inkişaf strategiyasının yüksək mərhələyə qovuşmasının nəticəsidir. Azərbaycan iqtisadiyyatının davamlı inkişafının təmin edilməsi məsuliyyətinin böyük bir qismi məhz dəmir yolunun üzərinə düşür.

“Azərbaycan Respublikasında dəmir yolu nəqliyyat sisteminin 2010-2014-cü illərdə inkişafına dair Dövlət Proqramı”nda deyilir: “Dövlət Proqramının həyata keçirilməsi nəticəsində ölkədə dəmir yolu nəqliyyat xidmətlərinə olan tələbatın tam ödənilməsi və ölkənin dəmir yollarının beynəlxalq nəqliyyat sisteminə inteqrasiyası üçün daha müasir nəqliyyat infrstrukturunun yaradılması, daşımalarda yük vahidinə nəqliyyat xərclərinin azalması, çevik tarif siyasətinin müəyyən edilməsi, Azərbaycanın tranzit potensialının artırılması, institusional islahatların aparılması, dəmir yolu nəqliyyatının fəaliyyətinə dair təkmil qanunvericilik bazasının formalaşdırılması, dəmir yolu sahəsi üçün yüksək ixtisaslı kadrların hazırlanması və onların sosial müdafiəsi təmin olunacaqdır”.

Q.Nəzirov həmçinin vurğuladı ki, Azərbaycanda dəmir yolu nəqliyyatı sisteminin bu gün Dövlət Proqramı səviyyəsində yeniləşməsinə təkan verilməsi tarixi bir şansdır. Bu şansı lazımınca dəyərləndirmək üçün “Azərbaycan Dəmir Yolları” QSC-də bütün qüvvələr səfərbər olunmuşdur. Hazırda Dövlət Proqramının icrası istiqamətində gərgin iş gedir. Bakı-Böyük Kəsik istiqamətində yolun əsaslı təmiri nəzərdə tutulmuş cədvəl üzrə aparılır. İndiyədək adı çəkilən yolun 185 kilometrliyində əsaslı təmir işləri görülmüşdür. “Azərbaycan Dəmir Yolları” QSC-nin “Dəmiryolservis” MMC və İnfrastruktur Departamentinin kollektivləri üzərlərinə düşən vəzifələri layiqincə yerinə yetirirlər. Təmir işləri başa çatandan sonra bu yollarda qatarların hərəkət sürətini artırmaq, hərəkətin təhlükəsizliyi tam təmin etmək, yük və sərnişin dövriyyəsini artırmaq mümkün olacaqdır.

Yeri gəlmişkən, təmir işlərinin müasir tələblər səviyyəsində reallaşdırılması üçün Dövlət Proqramı çərçivəsində Avstriyadan 1 ədəd “09-32 GSM”, 1 ədəd “RM-80 UHR” və 1 ədəd “USP-2000" markalı yol-təmir maşınları alınmışdır. Həmin texnikanın qorunub saxlanması üçün motorlu rels nəqliyyatı istismara verilmiş, maşın və mexanizmlərin təmiri emalatxanasının ərazisində isə yeni anqarın tikintisi başa çatdırılmışdır. Seysmikliyi 9 bal nəzərdə tutulan anqarın uzunluğu 60, eni 15 metr və ümumi sahəsi 840 kvadratmetrə yaxındır. “Azəryolservis” ASC-nin 72 saylı yol-istismar müəssisəsi tərəfindən inşa edilən anqarın bünövrəsi lentvari monolit dəmir-beton özüldür. Karkas elementləri - sütunlar da dəmir-betondur. Divarlar qalınlığı 40 santimetr olan əhəng daşından hörülmüşdür. Dam örtüyü konstruksiyası isə maili olmaqla ağac konstruksiya və metal vərəqələrdən ibarətdir. Fasadın bütün divarları atmosfer təsirinə davamlıdır. Anqara 350 metr uzunluğunda dəmir yolu çəkilmiş, 2 dəst yoldəyişən qoyulmuşdur.

Bakı-Böyük Kəsik dəmir yolunun əsaslı təmiri məqsədilə qurğuların, çevirici tirlərin, maşın və mexanizmlərin, avadanlıqların, habelə onların ehtiyat hissələrinin alınması üzrə “Azərbaycan Dəmir Yolları” Qapalı Səhmdar Cəmiyyəti ilə Çexiyanın “M STELL PROJEST” arasında müqavilə imzalanmışdır. Artıq 200 kilometrdən artıq rels və ehtiyat hissələrin bir qismi ölkəyə gətirilmişdir.

Bundan başqa, Bakı-Böyük Kəsik istiqamətində əsaslı təmir olunmuş sahələrdə səyyar qaynaq işlərinin görülməsi üçün Ukraynanın Kaxovka zavodundan “KSM-005" markalı səyyar qaynaq texnikası alınaraq istismara verilmişdir. Yeni texnika həm avtomobil, həm də dəmir yolu üzərində hərəkət edə bilir.

“Dəmiryolservis” MMC-nin baş direktoru Əli Əşrəf Lütfəlibəyov: Sözügedən layihənin reallaşdırılmasına 2011-ci il iyunun 10-da başlanılmışdır. Bununla da dəmir yolu nəqliyyatı tarixində yeni bir mərhələnin əsası qoyulmuşdur. Başqa sözlə, həmin gündən etibarən, dəmir yolu nəqliyyatı sistemində mövcud infrastrukturun təzələnməsi, nəqliyyat vasitələrinin müasirləşdirilməsi istiqamətində yeni islahatlar prosesinə start verilib.

Ölkə Prezidenti İlham Əliyevin 6 iyul 2010-cu il tarixli sərəncamı ilə təsdiq edilən “Azərbaycan Respublikasında dəmir yolu nəqliyyat sisteminin 2010-2014-cü illərdə inkişafına dair Dövlət Proqramı”ında nəzərdə tutulmuş Tədbirlər Planının yerinə yetirilməsi məqsədilə “Azərbaycan Dəmir Yolları” Qapalı Səhmdar Cəmiyyətinin sədri Arif Əsgərov müvafiq əmr imzalamış, sədrin birinci müavini Əlirza Süleymanovun rəhbərliyi ilə komissiya yaradılmışdır. Mövcud vəziyyətin araşdırılması və görülən işlərin səmərəliliyinin təmin edilməsi məqsədilə hər həftənin cümə günü layihənin icrası vəziyyəti müzakirə edilir. Layihə işçi qrupunun, məsləhətçi şirkətin və dəmir yolu mütəxəssislərinin iştirakı ilə reallaşan həmin müzakirələrdə qarşıda duran vəzifələr barədə söhbət gedir, çətinliklərin həlli yolları araşdırılır.

Yuxarıda qeyd etdik ki, əsaslı təmir işləri, eyni zamanda yolun piletlərlə (uzunölçülü relslər) əvəzlənməsi “Dəmiryolservis” MMC tərəfindən aparılır. Həmin piletlərin hazırlanması və daşınması adı çəkilən MMC-nin 24 saylı Salyan Rels Qaynaqlama Qatarının gücü ilə həyata keçirilir.

Xatırladaq ki, Salyan Rels Qaynaqlama Qatarı 1961-ci ildə yaradılmış və uzunölçülü relslərin istehsalı təmayüllüdür. Zamanında Zaqafqaziya dəmir yolu üçün strateji əhəmiyyət daşımışdır. İndi isə müstəqil Azərbaycanın dəmir yolu nəqliyyatı üçün bu missiyanı həyata keçirir.

Sözügedən əlli iki yaşlı müəssisə bu gün özünün yeni inkişaf dövrünü yaşayır. “Azərbaycan Respublikasında dəmir yolu nəqliyyat sisteminin 2010-2014-cü illərdə inkişafına dair Dövlət Proqramı”nın icrasına başlanılan gündən “Azərbaycan Dəmir Yolları” Qapalı Səhmdar Cəmiyyətinin rəhbərliyi müəssisənin fəaliyyətini diqqət mərkəzində saxlayır. Ötən ilin əvvəlindən burada yeni texnoloji xəttin tikintisinə də başlanılmışdır. Artıq işlər yekunlaşmış və yeni xətt istismara hazırdır. Yeni texnoloji xəttin tikintisi üçün lazım olan avadanlıqlar Rusiya Federasiyasının “Pskovelektrosvarka” zavodundan alınıb gətirilmişdir. Müəssisədə əvvəllər üçnövbəli iş günü ərzində 600 metr rels qaynaq edilirdisə, indi 1200 metr rels qaynaq olunur. Dəmir yolunda əsaslı təmir işlərinin intensivliyinin artdığı bir vaxtda bu, xüsusilə önəmlidir.

Bakı-Böyük Kəsik istiqamətində 317 kilometrlik yolun əsaslı təmirinə start veriləndən sonra “Azərbaycan Dəmir Yolları” QSC-nin sədr müavini Qurban Nəzirovun təşəbbüsü ilə 800 metrlik uzunölçülü piletlərin daşınmasını həyata keçirən xüsusi təyinatlı qatarın hazırlanmasına da başlanılmışdır. Bu zaman əvvəlcə platforma vaqonlarının döşəməsi təmir olunmuş, sonra isə piletlərin daşınması üçün lazımi yardımçı hissələr qaynaq edilmişdir. 2011-ci ilin sonunda xüsusi təyinatlı qatarın hazırlanması prosesi başa çatdırılmışdır.

Təmir işlərinin hazırki vəziyyəti ilə bağlı isə “Dəmiryolservis” MMC-nin baş direktoru Əli Əşrəf Lütfəlibəyovun dediklərini diqqətə çatdırmaq istərdik: “ Bakı-Böyük Kəsik istiqamətində yolun əsaslı təmirinin gedişində dəmiryolçular bir sıra çətinliklərlə üzləşirlər. Bu, daha çox dəmiryolu xətti keçən ərazilərin müəyyən hissəsində relyef şəraitinin yaratdığı əngəllər, bəzən isə hava şəraitinin əlverişsiz olması ilə bağlıdır. Lakin dəmiryolu nəqliyyatı sistemində sovet dönəmindən qalma köhnə texniki bazanın yeniləşdirilməsi, kadr potensialının müasir tələblərə uyğun formalaşdırılması, dəmiryolçuların sosiaı-məişət şəraitinin yaxşılaşdırılması istiqamətində reallaşdırılan tədbirlər, ən başlıcası isə ”Azərbaycan Dəmir Yolları" QSC rəhbərliyi tərəfindən sözügedən layihəni reallaşdıran kollektivlərin, necə deyərlər, dərd-sərlərinə həssaslıqla yanaşılması iş prosesində qarşıya çıxan hər hansı bir problemin həllinə öz müsbət təsirini göstərir, təmirin cədvəl üzrə aparılmasında önəmli rol oynayır.

Son olaraq, qeyd edək ki, dəmiryolçular əldə olunan nailiyyətləri bundan sonra daha da artıracaq, dövlətimizin və hökumətimizin irəli sürdüyü vəzifələrin uğurla yerinə yetirilməsi üçün bütün potensial imkanlardan səmərəli şəkildə yararlanacaq, onlara göstərilən etimadı əməli işlərlə doğruldacaqlar.

Nəqliyyat infrastrukturunun tərəqqisi və modernləşdirilməsi prosesi artıq bu gün yeni mərhələyə qədəm qoymuşdur. Hazırda dövlət başçısının birbaşa qayğısı və nəzarəti ilə Azərbaycan, onun nəqliyyat strukturları “Şimal-Cənub” və Bakı-Tbilisi-Qars beynəlxalq və regional layihələrin reallaşması proseslərində yaxından iştirak edir.

“Azərbaycan Respublikasında dəmiryolu nəqliyyat sisteminin 2010-2014-cü illərdə inkişafına dair Dövlət Proqramı”nın uğurlu icrası isə deməyə əsas verir ki, yaxın gələcəkdə ölkəmizin dəmiryolu sistemi dünyanın inkişaf etmiş ölkələrinin dəmiryolları arasında özünün layiqli yerini tutacaqdır.

Vaqif BAYRAMOV

Xalq qəzeti.- 2013.- 10 fevral.- S. 5.