Könlüm keçir Yardımlıdan...

Rus yazıçısı Aleksandr Radişşev “Peterburqdan Moskvaya səyahət” povestinin, soydaşımız Hafiz Rüstəm isə “Bakıdan Yardımlıya səyahət” poemasının müəllifidir. Birinci əsər çar Rusiyasının tənqidi mövzusunda ilk qələm təcrübəsi kimi, ikincisi isə vətənpərvərlik və tarixə ehtiram baxımından dəyərli əsərlərdir.

Dağlar diyarı Yardımlıya budəfəki səfərimdə şair dostum Hafiz Rüstəmin kitabı mənə bələdçilik elədi. Ötən il işıq üzü görmüş bu kitab doğma yerlərə səyahət fonunda xatirələr yumağını çözələmək, yurd sevgisini sərgiləmək, sərhəd məftillərinin ayrı saldığı qançəkərlərin ürək çırpıntılarını göstərmək, poetik dillə bütöv Vətən ideyasını günəşə tutmaq məramı ilə qələmə alınıb. Həm poemadan oxuyub duyduğum, həm də səfər boyu gözlərimlə gördüyüm dağların əzəməti, meşələrin yaşıl libası, Viləşçayın indilər bəmdə səslənən nəğmələri ruhumu qanadlandırırdı. Ədəbi tənqidin “yaddaş simfoniyası” adlandırdığı səyahətnamənin özünəməxsus ovqatı könlümə hakim idi:

Dağlara qoşulub dağ olur insan,

Elə bil yenidən doğulur insan...

Hafiz Rüstəm ixtisasca şərqşünasdır. Uzun illər “Maarif” nəşriyyatında müxtəlif vəzifələrdə çalışıb, fars-tacik ədəbiyyatından tərcümələri ilə tanınır. Neçə-neçə şeir kitabının müəllifidir. Əsasən ilahi nura, bəşəri yaddaşa aparan yollarda poetik duyğularına qanad taxmaqdan yorulmur.

Əslində, Yardımlının əsrarəngiz gözəllikləri bu dağların Hafiz kimi neçə-neçə oğluna poetik fəhm bəxş edərək şair eləyib. Onlardan biri - Xanbulaq kəndinin övladı Nizami Zöhrabinin yaradıcılığı bəstəkarların da diqətini çəkir. Bir müddət öncə görkəmli bəstəçi, respublikanın xalq artisti, professor Tofiq Bakıxanov şairin sözlərinə “Dünya durduqca yaşa!” marşını yazıb. Böyük Atatürkə həsr olunmuş bu ilk marş Bakı Musiqi Akademiyasında, bəstəkar Mobil Babayevin nəvəsi Raminin ifasında səslənərək çox bəyənilib. Hazırda gözəl musiqi əsəri TRT İstanbul Radiosunun “qızıl fond”una daxil edilib.

Bu yerlərin uludan-ulu şifahi xalq ədəbiyyatı örnəkləri, türk ruhunun obrazlı ifadə nümunələri yetərli qədər zəngindir. Elə rayona bu səfərimdə AMEA-nın Folklor İnstitutunun bir qrup alimi ilə görüşüb tanış olarkən həmin zənginliyə diqqət məni qürurlandırdı. Filologiya üzrə elmlər doktoru, professor Füzuli Bayat dedi ki, neçə gündür, Yardımlının kəndlərini, obalarını gəzib ağız ədəbiyyatı nümunələrini - bayatı, ağı, nağıl, rəvayət, lətifə və s. toplayırıq. Kitab halında çap etdirəcəyik.

Həmin gün daha bir xoş olay baş vermişdi. Rayonda çıxan “Zirvə” qəzetinin baş redaktoru Ələsgər Cəfər, tələbə dostum Habil, dairə sədri Qabil və icra hakimiyyəti aparatının işçiləri ilə birlikdə çay süfrəsi ətrafında görüşdüyümüz dəqiqələrdə, sən demə, uzun illərdən bəri burada çalışan ağsaqqal Zakir İmanov Prezident İlham Əliyevin sərəncamı ilə “Dövlət qulluğunda fərqlənməyə görə” medalı ilə təltif olunubmuş. Əlbəttə, bu da fərəhli bir xəbər idi. Bildiyimə görə, daha öncələr Mahir Mirzəyev də belə təltifə layiq görülüb.

Bəli, bu gün Yardımlıda mədəni dəyərlərə ciddi önəm verilir, eyni zamanda sosial-iqtisadi inkişaf da xeyli sürətlənib. Tərəqqi meyilləri Yardımlının adi həyat normasına çevrilib. Rayon mərkəzi artıq şəhər statusu alıb. Giriş alaqapısına yenicə yazılıb vurulmuş “Yardımlı şəhəri” sözlərini görəndə bir daha sevindim. Azərbaycan Prezidentinin tapşırığı ilə Masallı-Yardımlı yolu yüksək səviyyədə yenidən qurulub. Rayona qaz çəkilib və bu iş indi də sürətlə aparılır. Şəhərin beş yerində gözəl parklar salınıb. Səkkiz ildə rayonda 52 yeni məktəb istifadəyə verilib. Bir çox inzibati bina tikilib. Heydər Əliyev Parkı yaradılıb, ulu öndərin adını daşıyan mərkəz, tarix-diyarşünaslıq muzeyi, uşaq musiqi məktəbi inşa olunub. Şəhərdə əksər yollara yeni asfalt örtük çəkilib, kənd yolları davamlı şəkildə abadlaşdırılır. İndi parklar, meydanlar günümüzün tələblərinə uyğun tərzdə yenidən qurulur.

Rayon üzrə ümumi məhsul buraxılışının həcmi on ildə 2,26 dəfə artaraq 16,7 milyon manata çatıb. Əsas kapitala yönəldilən investisiyalar isə altı dəfə çoxalıb.

Bu ilin əvvəlindən, daha doğrusu, təbiətin şıltaqlıqları bitəndən, havalar yaxşılaşandan sonra Yardımlıda abadlıq-quruculuq işlərində xüsusi canlanma yaranıb. Rayon mərkəzində giriş hissədən başlayaraq dörd kilometrlik yolun hər iki tərəfində müasir zövqə uyğun istinad divarları hörülüb. Həmin istiqamətdə yollar genişləndirilib, piyada səkiləri tikilib, müasir küçə işıqları quraşdırılıb. Hazırda işlər davam edir. Eyni zamanda şəhərin Heydər Əliyev, Ünəş, Daşkənd və Nizami küçələrində tikinti-abadlıq və yol təmiri işləri görülüb. Daxili imkanlar hesabına YAP rayon təşkilatının yeni binası tikilib. Polis şöbəsi və Statistika idarəsi üçün binalar inşa olunub.

Rayonun sosial-iqtisadi inkişafını daha da sürətləndirmək məqsədilə Prezidentin müvafiq sərəncamı ilə Yardımlıya ayrılmış 2 milyon manat əlavə vəsaitlə şəhərdə və digər yaşayış məntəqələrində küçə yollarının təmirinə başlanıb. Yeni tikiləcək Olimpiya İdman Kompleksi, Gənclər Evi də şəhərin infrastrukturunu zənginləşdirəcək.

Azərbaycan Prezidentinin 21 fevral 2013-cü il tarixli sərəncamı ilə Yardımlı-Deman-Arvana yolunun əsaslı şəkildə yenidən qurulmasına ilkin olaraq 5 milyon manat vəsait ayrılıb.

Arvana və Deman kəndləri rayonun cənub hissəsində qərar tutan ən ucqar yaşayış məntəqələridir. Hər iki kənd ötən əsrin 50-ci illərində deportasiya olunmuşdu. 60-cı illərin ortalarında Arvananın, 90-cı illərdə isə Demanın bərpasına icazə verilib. Rayon mərkəzindən Arvanaya kimi avtomobil yolunun uzunluğu 46 kilometrdir. Yol (əgər belə demək mümkünsə...) keçən əsrin ortalarında salınıb. İyirmi il öncə oraya istirahətə getməyimizi xatırlayıram. Yolun yarısı daş-çınqıl, yarısı isə torpaq örtüklü idi. Hərəkər elə çətin idi ki, maşının dörd təkərinin eyni anda yerə dəyməsi mümkünsüz idi. Avaş dolaylarının dar yollarından keçmək xüsusilə təhlükəli idi. Ağzı yoxuşa dirənən yolun alt və üst hissələri sıldırım qayalıqlardır. Avtomobil yolunun Viləşçayın yatağından keçən hissəsi tez-tez sel və daşqınların cəngində qalır.

Xatırladığım bir də odur ki, orada dağ döşündə (!) qaynayan bir bulağın başında sözlü-sazlı gözəl məclis qurmuşduq.

Yardımlı-Deman-Arvana yolu 13 min nəfərlik əhalinin yaşadığı 23 kəndi birləşdirir. Bu kəndlər Avaş, Arvana, Kürəkçi, Perinbel, Şəfəqli, Peştəsər, Şiləvəngə və Urağaran ərazi nümayəndəliklərinə daxil olan yaşayış məntəqələridir. Artıq yolun tikintisinə başlanıb və həmin məqsədlə zəruri ağır texnika cəlb olunub. İriçaplı buldozerlər yolun darısqal hissələrini genişləndirir, bərkitmə işləri görülür. Yaxın günlərdə asfaltlama işinə başlanacaq.

Şəhərdə bir hektar ərazini əhatə edən Heydər Əliyev Mərkəzində işlər tam yekunlaşıb. Binanın daxilində işıqlandırma və havalandırma sistemləri quraşdırılıb. Fasad hissə ornamentli plitələrlə üzlənib. Binanın ön hissəsində ulu rəhbərin monumental abidəsi ucaldılıb. Fəvvarəli parkda son tamamlama işləri görülür.

Ötən ay Heydər Əliyev prospektinin yuxarı tərəfində statistika idarəsi yeni binaya köçürülüb. Ondan öncə isə maliyyə idarəsi, DSMF-nin rayon bölməsi, seçki komissiyası və ƏSMM üçün yeni binalar tikilərək istifadəyə verilib. Statistika idarəsinin binası arxitekturasına görə xeyli fərqlənir. Geniş və yaraşıqlı otaqlar, iclas salonu zəruri avadanlıqla təmin edilib.

Sırıq-Horavar körpüsünün istifadəyə verilməsi də sakinlərin sevincinə səbəb olub. Buna qədər 50 kilometrədək kənd yolu çınqıllanmış, 19 kilometrlik yol yenidən işlənərək genişləndirilmişdir. Əllidən artıq kənd yolunun abadlaşdırılması istiqamətində görülən işlər razılıqla qarşılanmışdır. Çay üzərində qurulmuş 10 piyada və avtomobil körpüsü təmir edilmişdir. Urağaran kəndində eni 6, uzunluğu 12 metr olan körpüdan camaat rahatlıqla istifadə edir. Bu körpü 6 minlik əhalisi olan 7 kəndi birləşdirir. Strateji kurs bu il də davam etdirilir, özü də daha geniş aspektdə.

Uzun illər altı kəndin - Horavar, Əngövül, Vərov, Zəngələ, Keçələkəran və Əfçədulanın əhalisi Viləşçayın üstündə avtomobil körpüsünün olmaması üzündən əziyyət çəkirdi. Payız-qış aylarında vəziyyət daha çətin olurdu. Çayın suyu bollaşanda nəqliyyatın hərəkəti müşkülə çevrilirdi. Budur, artıq adıçəkilən kəndlərin üç mindən artıq əhalisinin ən ağrılı problemi birdəfəlik həllini tapdı: 30 ton yükgötürmə qabiliyyətinə malik körpü işə salındı.

İndilər Yardımlıya gələn hər kəsin diqqətini ilk növbədə şəhərinin içməli suya tələbatının ödənilməsi və çirkab suların axıdılması üçün aparılan tikinti işləri cəlb edir. Bu tədbir Azərbaycan hökumətinin Dünya Bankı ilə imzaladığı kredit sazişinə əsasən “Milli su təchizatı və kanalizasiya xidmətləri üzrə ikinci Layihə” çərçivəsində həyata keçirilir. Ümumi uzunluğu 52,2 kilometr olan su və 58,2 kilometrlik kanalizasiya xətləri çəkilir. Alçabulaq və Odrağaranda artezian quyuları qazılıb. 12 min nəfər əhalisi olan 18 kəndə Viləşçayın Qaraqaya qolundan su xəttinin çəkilməsinə başlanılır. Son vaxtlar Bilnə və Bozayran kəndlərinə təbii qaz verilib. Hazırda Ünəşin qazlaşdırılması reallaşdırılır.

Yardımlıda sahibkarlıq subyektlərinin sayı artıq 1500-ə çatır. İş adamlarına hərtərəfli dəstək göstərilir. İlin əvvəlindən onlar 20 milyon manatlığa qədər məhsul istehsal ediblər. Sahibkarların təşəbbüsü ilə hazırda rayonda müasir otel tikilməkdədir. Yeni otel beşmərtəbəli olacaq. Burada 50 otaq, o cümlədən 4 lyuks və 1 kral otağı nəzərdə tutulub. Komfort şərait, hovuz, türk hamamı, sauna, masaj otağı və sair otelin özəlliklərini təşkil edəcək. Rayonda meyvə şirələri zavodunun da inşasına başlanılıb.

Məktəb tikintisi daim gündəmdədir. Hazırda 220 şagird yerlik Alçabulaq, Avaş və Ostayır, 360 şagird yerlik Zevin, 180 şagird yerlik Anzov və hər biri 80 şagird yerlik Zenqaran, Solqart və Fındıqlı- Qışlaq məktəblərində, 55 yerlik Yolocaq uşaq bağçasında tikinti işləri sürətlə davam edir. Bundan başqa, Qaraqaya, Çayüzü, Urağaran və şəhər 3 saylı məkəblərin inşasına hazırlıq görülür.

Müxtəlif peşəkar teatrların truppaları tez-tez Yardımlıya gəlir, maraqlı tamaşalar göstərirlər. Son vaxtlar Nizami adına kino-teatrda Şuşa Dövlət Musiqili Dram Teatrı xalq şairi Zəlimxan Yaqubun “Bir ömrün tarixi”, Lənkəran Dövlət Dram Teatrı isə R.Rəhimlinin “Ağ kəlağay” əsərlərini dağlar diyarının seyrçilərinə təqdim ediblər.

Yardımlı idmançıları da uğurlarını artırırlar. Lənkəranda keçirilən açıq taekvondo birinciliyində Cəlal Əhmədli qalib gəlib. Bəhruz Mahmudov 2-ci, Səid Babazadə və Sənan Novruzlu isə 3-cü yeri tutublar. Kontakt-karate üzrə Bakıda keçirilən respublika çempionatında məşqçi Nazim Rzayevin yetirmələri yenə də fərqləniblər. Valeh Sahratlı və Pünhan Kərimli fəxri kürsünün ən yüksək pilləsinə ucalıblar. Kinq-boksçu Şamil Əbilov isə ulu öndərin 90 illik yubileyi münasibətilə Masallıda keçirilmiş beynəlxalq turnirdə qaydasız döyüş nominasiyası üzrə 2-ci yerə çıxaraq gümüş medala və sertifikata sahiblənib. Həmin turnirin klublar üzrə qalibi isə Yardımlıdan Samir Həsənovun rəhbərlik etdiyi “Cənub idman klubu” olub.

...Xeyli vaxtdır ki, dağlar qoynunda zaman Yardımlının xeyrinə işləyir. Bunları qələmə alıram və yadıma düşür ki, Minsk şəhərindəki məşhur “Luç” saat zavodunda baş direktorun birinci müavini vəzifəsində çalışan Xudaş Eyniyev Yardımlının Kürəkçi kəndində doğulub boya-başa çatıb. Minsk və Lyubansk şəhərlərinin muzeylərində eloğlumuzun xidmətlərini əks etdirən ayrıca guşələr var.

Dağlar diyarının şərəfli zəhməti ilə tanınan övladları çoxdur. İnanırıq ki, rayon rəhbərliyinin yüksək idarəetmə qabiliyyəti və igid övladlarının səyləri sayəsində Yardımlı daha da inkişaf edəcək.

Əli NƏCƏFXANLI

Xalq qəzeti.- 2013.- 2 iyul.- S. 10.