Azərbaycan artıq kosmik klubun üzvüdür

2013-cü il, fevralın 8-dən 9-na keçən gecə... Müstəqil Azərbaycan Respublikası çox böyük tarixi qələbəyə imza atdı: birinci Azərbaycan telekommunikasiya peyki - “Azərspace-1” uğurla kosmosa çıxarıldı. Cəmi 21 illik müstəqillik tarixi olan gənc bir dövlət üçün bu son dərəcə böyük nailiyyətdir. Yüz illərlə müstəqillik təcrübəsi olan əksər dünya dövlətlərinin gerçəkləşdirə bilmədiyi tarixi qələbədir. Nəzərə almaq lazımdır ki, Azərbaycan bu uğura məcburən cəlb olunduğu müharibə şəraitində imza atmışdır.

Baxmayaraq ki, torpaqlarımızın 20 faizi hələ də düşmən işğalı altındadır. Milyondan artıq qaçqın və məcburi köçkünümüz vardır. Bütün bu çətinliklərə, məhrumiyyətlərə sinə gərərək, ölkəmiz getdikcə daha da qüdrətlənən dövlətə çevrilməkdədir. Çoxdan arzusunda olduğumuz və nəhayət kosmosa göndərdiyimiz süni peyk bunu bir daha təsdiqlədi.

Bir neçə ay öncə Ermənistanın eks baş naziri Qrant Baqratyan bəyan etmişdi ki, “Azərbaycan yaxınlarda kosmosa peyk göndərəcək, Ermənistan isə inkişafda hətta Tacikistandan da geri qalır”. Kosmosa göndərdiyimiz süni peyk düşmənlərin bu böyük layihədən əvvəlcədən məlumatlı olduqlarından və narahatlıq keçirdiklərindən xəbər verir. Onlar yaxşı anlayırlar ki, Azərbaycan kimi imkanları sürətlə genişlənən dövlətlə müharibə aparmaq Ermənistana baha başa gələcək və bu vaxta qədər ianə hesabına diləndikləri və oğurluqla qazandıqları hər şeyi qısa zaman çəçivəsində itirə bilərlər. Onsuz da bu, gec - tez baş verməlidir. Çünki itirən və işğala məruz qalan bir dövlətin getdikcə belə güclənməsini yalnız uca Haqqın ədaləti kimi dəyərləndirmək mümkündür. Bəşəriyyət tarixində haqqın qələbəsinin dəfələrlə şahidi olmuşdur.

Vaxtilə xalqımız SSRİ-nin kosmik uğurlarına sevinirdi. İndi isə öz milli nailiyyətimizə sevinirik. Buna sevinmək hər bir azərbaycanlı üçün qürur məsələsidir. Təsəvvür edin ki, ölkəmizin bu qələbəsinə burada yaşayanlarla bərabər qürbət ölkələrdə məskunlaşan, çalışan soydaşlarımız da sevindi. Kim istəməz ki, onun mənsub olduğu dövlət güclü olsun, inkişaf etsin, belə bir möhtəşəm uğura imza atsın. Soydaşlarımızın süni peykimizin kosmosa göndərilməsinə olan sevincinə şahid olmaq üçün təkcə sosial şəbəkələri izləmək kifayətdir. İnternet səhifələrində onların açıq-aşkar sevinci, qürur duymaqları paylaşdıqları fikirlərdən açıq-aydın görünür.

Azərbaycan dövlətinin bu qədər maliyyə vəsaiti hesabına ərsəyə gətirdiyi bu nəhəng layihənin gətirəcəyi mənfəətdən öncə bir vətəndaş olaraq məni düşündürən başqa məsələdir. Təsəvvür edin ki, dünyada mövcud olan 200-ə yaxın dövlətin indiyədək yalnız cəmi 11-i kosmosa öz peykini göndərmişdir. Azərbaycandan ərazisinə və əhalisinin sayına görə qat-qat böyük ölkələr var ki, bu sırada hələ də yer almayıb. Lakin ölkəmiz cəmi 21 illik müstəqilliyi dövründə buna nail olmağı bacardı. Belə olan halda Azərbaycan vətəndaşı olmaqdan necə qürur duymayasan.

Bəs bu qədər maddi tutumu olan bu qlobal layihə ölkəmizə hansı faydalar verəcək. Əvvəlcə gəlin “Azərspace-1” barədə bəzi statistik məlumatlara nəzər salaq. Fransız Qvianasında (Cənubi Amerika) yerləşən Kuru kosmodromundan üzərində üçrəngli Azərbaycan bayrağı olan, “Ariane-5” daşıyıcı raketi ilə orbitə buraxılan Azərbaycanın ilk rabitə peyki - “Azərspace-1” Amerikanın “Orbital Sciences” korporasiyası tərəfindən inşa olunub. Peyk Malayziya hökumətinə məxsus, həmin ölkənin “Measat Satellite Systems” şirkəti tərəfindən istifadə olunan və “Azərkosmos” ASC-yə icarəyə verilən 46 dərəcə Şərq uzunluq dairəsində, geostasionar orbitdə yerləşəcək və Şərqi Avropa, Şimali Afrika, Mərkəzi Asiya, Qafqaz ölkələri və Yaxın Şərq regionuna yayım xidməti göstərəcək. Orbitdə istismar müddəti ən azı 15 il təşkil edəcək. Yer səthinə nəzərən peyk Somali yaxınlığında Hind okeanı üzərində olacaq.

Azərbaycanın ilk peyk proqramının ümumi dəyəri təxminən 250 milyon dollar təşkil edir. Çəkisi 3275 kq, tam açılmış halda ölçüləri 23,6 m x 8,9 m x 5,6 m-dir.

Telekommunikasiya peyki olan “Azərspace-1” səs, internet, TV və radio yayım xidmətləri göstərəcək. Əsas idarəetmə mərkəzi Bakının Qaradağ rayonu Güzdək kəndində yerləşdirilir. İkinci mərkəz Naxçıvanda yerləşdirilir.

Peykin resurslarının reallaşdırılmasından ilk daxilolmalar may ayından başlayacaq. “Azərkosmos” ASC-nin sədri Rəşad Nəbiyev mətbuata açıqlamasında bildirib ki, “artıq may ayından etibarən icarə ilə bağlı ödənişlər Azərbaycan tərəfinə ödəniləcək. Belə ki, Azərbaycanın “Azərspace-1” ilk telekommunikasiya peykinin resurslarının 42-43%-i artıq 15 illik müddətə Malayziyanın “Measat” peyk operatoruna icarəyə verilib. Onun sözlərinə görə, “Azərspace-1” peykinin sığortalanması ilə əlaqədar bağlanılan müqaviləyə əsasən, orbitdə baş verə biləcək bütün qəza hallarında “Azərkosmos” ASC sığorta ödənişləri hesabına “Azərspace-1” layihəsini davam etdirmək imkanına sahib olacaq.

Azərbaycanda kosmik sənayenin yaradılması və telekommunikasiya peyklərinin, o cümlədən digər çoxməqsədli peyklərin orbitə çıxarılması ilk növbədə informasiya mübadiləsinin xarici ölkələrdən asılılığının aradan qaldırılması və informasiya təhlükəsizliyinin təmin edilməsi, eyni zamanda ölkədə yeni iqtisadi sahələr üzrə mövcud insan ehtiyatları və intellektual potensialın inkişaf etdirilməsi, elm tutumlu yeni layihələrin həyata keçirilməsi və nəticə etibarilə innovasiya yönümlü iqtisadiyyatın formalaşdırılması istiqamətində aparılan işlər arasında öz xüsusi və strateji əhəmiyyəti ilə seçilir. Bundan əlavə, peykin idarəsi və istismar edilməsi “Azərkosmos” ASC-də çalışan azərbaycanlı mütəxəssislər tərəfindən həyata keçiriləcək. Müxtəlif yerli və xarici ali məktəblərdə təhsil almış bu mütəxəssislər mütəmadi olaraq müxtəlif ölkələrdə ixtisasartırma kurslarında və təlimlərdə iştirak edir, texniki hazırlıq səviyyələrini artırmaq üçün daim iş aparırlar.

Bundan əlavə, nəzərə alsaq ki, peyk rabitəsi xidmətlərinin maksimum keyfiyyətli təşkili məqsədilə ölkəmizə məxsus geostasionar peyklərin orbitə çıxarılmasının ölkə iqtisadiyyatınada böyük töhfəsi olacaq, onda layihənin əhəmiyyətliliyi bir daha təsdiqini tapır. İstifadəsi bütün Azərbaycan ərazisini əhatə edəcək “Azərspace-1” peyki keyfiyyətli televiziya və radio yayımı, o cümlədən sürətli internet xidmətlərin göstərilməsi təmin olunacaq, ötürülən məlumatlara daha yaxşı nəzarət ediləcək, məsafədən təhsil və elektron səhiyyə kimi digər proqramlar üçün platforma yaradılacaq, yerüstü fiber-optik şəbəkənin zədələndiyi hallarda rabitə problemlərinin aradan qaldırılması üçün səmərəli və sürətli həll yolu olacaq, habelə rabitənin təhlükəsizliyi təmin ediləcək. Ölkənin uzunmüddətli inkişaf strategiyasının bir hissəsi olan bu nəhəng layihənin məqsədi ən qısa zaman çərçivəsində Azərbaycanın bu sahədə olan bütün çatışmazlıqlarının aradan qaldırılmasına yönəlmişdir. Onu da qeyd edək ki, hazırda ölkəmizdə əsas gəlir mənbəyi ilk növbədə neft sektorudur. Peykin resurslarının 20 faizi Azərbaycanın tələbatını ödəmək üçün istifadə olunacaq, qalan 80 faizi isə dünya bazarlarına ixrac ediləcəkdir. Artıq peykin 40 faizinin satışı üçün müqavilələr imzalanmışdır. Prezident İlham Əliyevin də çıxışlarında dəfələrlə qeyd etdiyi kimi, qeyri-neft sektorunun inkişaf etdirilməsi zamanın tələbi və ölkəmizin bir növ gələcək sığortasıdır. Bu baxımdan peykin qeyri-neft sektorunun tərəqqisinin tərkib hissəsi hesab etsək, yanılmarıq. Onu da qeyd edək ki, bu il informasiya kommunikasiya texnologiyalarının ölkə iqtisadiyyatında önəmli sahə kimi elan olunması, Bakıda İnternet Forumunun keçirilməsi bu qlobal layihənin məntiqi başlanğıcı və uğurlu nəticəsidir.

Bu layihə həm də yuxarıda qeyd etdiyimiz kimi, məhdud sayda olan kosmik ölkələr cərgəsinə daxil olmaq və dövlətimizin beynəlxalq imicinin möhkəmləndirilməsi baxımından olduqca faydalıdır. Yeni iş yerləri, yeni mütəxəssislərin hazırlanması və bütövlükdə gələcək üçün yeni infrastrukturun formalaşması baxımından süni peykimizin orbitə çıxarılması Azərbaycan dövlətinin məqsədyönlü və inkişafa hesablanmış siyasətinin nəticəsidir.

Süni peykin əsas siyasi və hərbi cəhətdən faydalı amillərindən biri də odur ki, düşmən dövlət tərəfindən hazırlanan təhlükəli nöqtələrin qabaqcadan müyyənləşdirilməsi və dəqiqləşdirilməsi prosesi asanlaşacaq və bu sahədə informasiya çatışmazlığının aradan qaldırılması sürətlənəcəkdir.

Bu uğurumuzun davamı olaraq 2015-ci ildə aşağı orbitli peykin, 2016-cı ildə isə “Azərspace-2”-nin orbitə buraxılması planlaşdırılır. Bu barədə Prezident İlham Əliyev kosmosa süni peyk göndərilməsi münasibətilə söylədiyi təbrik nitqində bildirir: “Biz gələcəkdə də yeni peyklərin orbitə çıxarılması istiqamətində fəal işləyirik və buna nail olacağıq. 2015, 2016-cı illərdə əlavə iki peyk orbitə buraxılacaq və artıq Azərbaycanda kosmik sənayenin inkişafı üçün əlverişli imkanlar yaranacaqdır. İnformasiya-kommunikasiya texnologiyalarının inkişafı bizim uğurlu gələcəyimizi müəyyən edəcək, təmin edəcəkdir. İKT sahəsi həm bilik, zəka, intellekt, eyni zamanda biznes sahəsidir. Peykin fəaliyyəti nəticəsində Azərbaycan dövləti, eyni zamanda maliyyə məsələlərini həll edəcəkdir. Yəni bu peykin fəaliyyəti iqtisadi cəhətdən də səmərəli olacaqdır”.

Əminliklə demək olar ki, Azərbaycanda yeni araşdırma sahəsi yarandı. Kosmik sahənin inkişafına doğru atılan belə ilk addım Azərbaycanda bu sahə üzrə yeni elmi sahənin yaranması üçün stimul olacaqdır. Peyk texnologiyasının inkişafı və xüsusi tədqiqat sahəsinə çevrilməsi, elmi axtarışların nəticələrinin çap olunması, bu sahədə dissertasiya mövzularının yaranması və yeni kosmik alimlər şəbəkəsinin meydana gəlməsi üçün baza rolunu oynayacaqdır.

Cəmi 21 illik müstəqilliyi dövründə miqyasca belə böyük nailiyyətlərin əldə edilməsi Azərbaycanın parlaq gələcəyinin hələ irəlidə olduğunu düşünməyə əsas verir. Ümummilli liderimiz Heydər Əliyev müstəqilliyimiz barədə demişdi: Azərbaycanın müstəqilliyi əbədidir, daimidir, dönməzdir.

Kosmik sferada qazandığımız böyük nailiyyət ulu öndərin bu qətiyyətli fikirlərini bir daha təsdiqləyir. Hər bir azərbaycanlı bu inamı yaşatmalı və onun itirilməməsi üçün əlindən gələni əsirgəməməlidir.

Anar TURAN

Xalq qəzeti.- 2013.- 10 mart.- S. 5.