Milli
varlığımızı hər şeydən üstün
tutan tarixi şəxsiyyət
Tarix yalnız dahi şəxsiyyətlərin nurlu əməlləri sayəsində nəsillərin yaddaşına həkk olunur. Azərbaycan xalqı dünya tarixinə Cavanşir, Babək, Şəmsəddin Eldəniz, Məhəmməd Cahan Pəhləvan, Qızıl Arslan, Uzun Həsən, Şah İsmayıl, Nadir şah kimi qüdrətli şəxsiyyətlər bəxş etmişdir.
Əsrlər keçdikdən sonra - XX
yüzillikdə xalqımız daha bir dahi şəxsiyyət
yetirdi. Dünyanın Atatürk, Vaşinqton, Nehru, De Qoll kimi
nadir tarixi simaları sırasında Heydər Əliyev şəxsiyyəti
öz layiqli yerini tutdu.
Bu gün dünya dövlətləri
sırasında özünü təsdiq etmiş Azərbaycan
məhz fövqəladə zəka sahibi Heydər Əliyevin
sayəsində müasir dövlətçilik
konsepsiyasını yaratmağa müvəffəq oldu. Ulu öndər Azərbaycan şəraitinə
uyğun olan hüquqi dövlət və demokratik cəmiyyət
quruculuğu strategiyasını işləyib hazırladı
və bu məfkurənin müəyyən mərhələlərinin
həyata keçməsinin təminatçısı şəxsən
özü oldu.
Heydər Əliyev qeyd edirdi ki, “milli ideologiya
xalqımızın özü ilə, gələcəyi ilə
bağlı olmalıdır.” Ərazi
bütövlüyünü və xalqın həmrəyliyini
təmin etmək Azərbaycan ideologiyasının əsas məfkurəsidir.
Azərbaycançılıq milli istiqlal hərəkatının
nəticəsidir. Deməli, bu ideologiya müəyyən bir
sinfin, partiyanın, siyasi qurumun yox, bütöv xalqın
ideologiyası, onun birliyinin ifadəsidir.
1994-cü ilin oktyabr və 1995-ci ilin mart hadisələri
milli məğlubiyyət sindromu yarada bilərdi. Lakin, ulu
öndər Heydər Əliyevin müdrik siyasəti sayəsində
xalqımız bu fəlakətdən qurtuldu. Heydər Əliyev Azərbaycan xalqının dizini
qatlanmağa qoymadı, arzusunda olduğu Azərbaycan dövlətinin
dayaqlarını möhkəmləndirə bildi.
Tarixi təcrübə göstərir ki, xalqın
tarixində şərəfli yer tutan böyük siyasi xadimlərin
onun taleyində müstəsna rolu vardır. Belə
qüdrətli dövlət başçısı və
siyasi xadimlər sırasında ümummilli lider Heydər Əliyevin
adı öz yüksək və layiqli yerini tutur. O,
öz zəngin təcrübəsi, yüksək intellekti sayəsində
milli tariximizə
böyük töhfələr vermişdir.
Müasir
dünyanın siyasi xadimləri arasında çox az şəxsiyyət tapmaq olar ki, mənsub
olduğu xalqın tarixi ilə Heydər Əliyev qədər
ardıcıl, məhsuldar və səriştəli bir şəkildə
məşğul olsun. Heydər Əliyevin mənsub
olduğu, uzun zaman peşəkarlıqla rəhbərlik edib
möhkəmləndirdiyi dövlətin və xalqın tarixi
haqqında fikirləri heç vaxt elmi dəyərini, fəlsəfi
mahiyyətini itirməyəcək. Onun
tariximiz haqqındakı mülahizə və qeydlərini
dövlət səviyyəli əməli fəaliyyətindən
kənarda təsəvvür etmək mümkün deyil.
Çünki o, doğulduğu torpağa, xalqa, onun tarixinə
bağlı adam idi. Xalqın
taleyüklü məsələlərinə aydın gözlə
baxırdı.
Heydər Əliyev 50-ci illərin ortalarından
respublikada gedən prosesləri bir ideoloq və analitik kimi
araşdırır, müəyyən nəticələr
çıxarırdı. Sonralar respublikaya rəhbərlik
etdiyi dövrlərdə sosial-iqtisadi problemlərlə, Azərbaycanın
mənəvi-psixoloji və ideoloji həyatı ilə daha
çox maraqlanır, cəmiyyətin sosial psixologiyasında
baş verən dəyişiklikləri vaxtında görüb
dəyərləndirir, müxtəlif məruzə, nitq və
söhbətlərində bu məsələlərlə
bağlı heç vaxt köhnəlməyən, milli ictimai
təfəkkürün təhlilini verən qiymətli fikirlər,
mülahizələr söyləyirdi.
Dövlətçilik, Azərbaycançılıq
keşiyində duran Heydər Əliyev Azərbaycan
xalqının təkcə maddi sərvətlərinin deyil,
eyni zamanda mənəvi-mədəni sərvətlərinin də
qoruyucusu idi, onun çağdaş tarixi problemlərinin həllini
öz öhdəsinə götürmüşdü. Azərbaycan
xalqının genezisinin düzgün və dəqiq müəyyənləşdirilməsində
gətirdiyi arqumentlərlə heç də tarixçi və
dilçilərdən geri qalmırdı. Bu
məsələlərin şərhində o tarixilik prinsipinə
əsaslanır və sübut edirdi ki, Azərbaycan türkcəsi
sovet dövründə də görünməmiş
inkişaf yolu keçmişdir, günümüzün
reallığı isə dövlət dili məsələsini
nəzərdən qaçırmamağı tələb edir.
Heydər Əliyev geniş müzakirələrdən
sonra Azərbaycan dilinin dövlət dili statusunun Konstitusiya ilə
təsbit edilməsinə nail olmaqla bu dilin dəyərini bir
daha təsdiqlədi, Azərbaycanın dövlət dilinin daha
möhkəm hüquqi baza üzərində təminatına
nail oldu.
Heydər Əliyev demokratik, hüquqi və dünyəvi
dövlət quruculuğu sahəsində ardıcıl siyasət
yeridərək, ölkədə insan hüquq və
azadlıqlarının başlıca prinsiplərinin bərqərar
olması üçün əsaslı zəmin
yaratmışdır. 1995-ci ilin noyabrında ümumxalq səsverməsi
yolu ilə ümumbəşəri demokratik dəyərləri
özündə əks etdirən Azərbaycan Respublikası
Konstitusiyasının qəbul edilməsi, 1995 və 2000-ci illərdə
çoxpartiyalılıq əsasında demokratik parlament
seçkilərinin keçirilməsi. Azərbaycanda latın əlifbasına keçilməsi,
dövlət dilinin tətbiqi işinin təkmilləşdirilməsi,
Azərbaycan əlifbası və Azərbaycan dili
gününün təsis edilməsi haqqında 2001-ci ildə
imzaladığı fərmanlar, milli-mənəvi dəyərlərin
qorunub saxlanması çağırışı ilə
xalqına müraciətləri, türk xalqları və
dövlətləri arasında əlifba birliyinin təmin edilməsi
və ümumən bu sahədə genişmiqyaslı
coşğun fəaliyyəti Heydər Əliyevə
böyük nüfuz qazandırmışdı. O, Bakı
Dövlət Universitetini “Azərbaycan xalqının milli sərvəti”,
Elmlər Akademiyasını isə “xalqının tarixi nailiyyəti”
adlandırmış və respublikada elmin, təhsilin
inkişafına daim diqqət və qayğı göstərmişdir;
Heydər Əliyev 2001-ci il 15 may tarixli fərmanı ilə
Elmlər Akademiyasına Milli Elmlər Akademiyası statusu verməklə
bu nəhəng elm ocağının xalq
qarşısındakı xidmətlərini və akademik elmin
ölkənin inkişafının əsas təminatçılarından
olduğu faktını bir daha yüksək səviyyədə
təsdiqləmişdir.
Böyük
miqyaslı dövlət idarəçiliyi istedadına malik
olan Heydər Əliyev demişdir ki, tarixi həqiqəti həmişə
demək lazımdır, bununla yanaşı, əldə olan
nailiyyətləri də unutmaq lazım deyildir. Azərbaycan xalqının tarixində bütöv
bir dövrü - Sovet dövrünün inkar edilməsi, nəticə
etibarı ilə bir sıra çox mühüm problemlərin
düzgün həllinə mane olmaya bilməz. Ulu öndərin tarixilik prinsipini və
reallığı nəzərə almağa dəvət etməsi
bir sıra vacib məsələlərin həllinə kömək
etdi və edir. Yarım əsrdən
çox inkişaf tarixini inkar edərək həmin tarixin
davamı barədə mühakimə yürütmək olmaz.
Eyni zamanda tarixin reallıqlarına etinasız
yanaşmaqla bu gün qərar qəbul etmək məntiqdən
kənardır.
Mütərəqqi
ideyalar carçısı Heydər Əliyevin bilavasitə rəhbərliyi,
uzaqgörənliyi sayəsində Azərbaycanən xarici siyasəti
ona yaxın olan üç böyük dövlətlə
münasibətlərin düzgün qurulmasına əsaslanır:
İran, Türkiyə və Rusiya. Möhtərəm
Heydər Əliyevin həyata keçirdiyi daxili siyasət nəticəsində
iqtisadi baxımdan müstəqillik respublikanı xammal ixrac edən
ölkədən məhsul istehsal edən ölkəyə
çevirməyi nəzərdə tuturdu. Fərəhlidir
ki, həmin yol bu gün də uğurla davam etdirilir.
Öz
taleyini xalqın taleyindən kənarda təsəvvür etməyən
Heydər Əliyevin millətinin müstəqilliyini hər
şeydən yüksək tutduğunu, onunla
qürurlandığını duymamaq mümkün deyil: “Biz gərək
milli mənliyimizi həmişə yüksək saxlayaq, mənim
üçün hər şeydən üstün mənim
milli mənliyimdir. Milli mənliyim məni həmişə
bütün çətin vəziyyətlərdən
çıxarıb. Milli mənliyimə görə mən
istədiyim yolla gedə bilmişəm, istədiyimə nail ola bilmişəm və xalqıma xidmət edə
bilmişəm. Ona görə də milli mənliyimizi gərək
itirməyək...”
Bəli, Heydər Əliyevin istədiyi kimi, milli mənliyi
olmayan millətin, eləcə də həmin millətin rəhbəri
çətin vəziyyətlərdən baş
çıxara bilməz. Dövlətçiliyi, milli ideyanı
qoruyub saxlaya bilməz. Heydər Əliyev hər
hansı bir məsələyə tariximizin, bu
günümüzün və gələcəyimizin mənafeyi
baxımından yanaşdığı, heç bir kənar
qüvvənin təzyiqi, tələbi ilə hərəkət
etmədiyi kimi, bütün dövlət idarəçiliyində
çalışanları da bu yola dəvət edirdi.
Amansız
bolşevik rejiminin milli-dini ayrı-seçkilik siyasəti
şəraitində ağır təqiblərə məruz
qalan türk xalqlarından birinin oğlu olmasına baxmayaraq planetin
altıdan bir hissəsində hökmranlıq edən Sovet
imperiyasının rəhbərlərindən biri səviyyəsinə
yüksələ bilən, Sovet imperiyası və sosializm
sistemi çökdükdən sonra isə müstəqil
dövlətimizin rəhbəri kimi bütün Yer kürəsində
seçilib-sayılan dahi siyasətçi zirvəsinə
qalxan Heydər Əliyev şəxsiyyəti bundan sonra da hələ
neçə-neçə nəsillərin diqqət mərkəzində
olacaqdır.
Heydər
Əliyevin rəhbərliyə qayıdışı ilə əsas
qayəsini müstəqillik, dövlətçilik, ədalət,
demokratik-hüquqi dövlət quruculuğu, milli tərəqqi,
dünyəvilik kimi milli və bəşəri dəyərlər
təşkil edən yeni bir məfkurənin əsası
qoyuldu.
Zəngin,
hərtərəfli və dərin tarixi biliyə malik olan Heydər
Əliyev doğma tarixin doğru-düzgün
araşdırılması, öyrədilməsi və təbliğ
olunmasını daim diqqət mərkəzində saxlamış,
bu mühüm sahəyə böyük qayğı göstərmiş,
metodoloji göstərişləri və apardığı
çox dəyərli ümumiləşdirmələrlə
tarix elminin inkişafına güclü təkan vermişdir. Onun müxtəlif tarixi hadisələr, proseslər,
görkəmli tarixi simalar barədə
çıxışları, məruzələri, irəli
sürdüyü dövrləşdirmələr,
1948-53-cü illərdə azərbaycanlıların Ermənistan
SSR ərazisindəki tarixi-etnik torpaqlarından kütləvi
surətdə deportasiyası (1997, 18 dekabr) və
soyqırımı (1998, 26 mart) haqqında fərmanları
bunun parlaq nümunələridir.
Heydər
Əliyev öz əsərlərində, məruzə,
çıxış və
müraciətlərində, imzaladığı fərman
və sərəncamlarda Azərbaycan xalqının dövlətçilik
tarixində parlaq rol oynamış Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin,
Cümhuriyyət xadimlərinin fəaliyyətinə obyektiv və
yüksək qiymət vermiş, müstəqil Azərbaycan
Respublikasının Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin varisi
olduğunu dönə-dönə qeyd etmişdir.
Xüsusi vurğulamaq lazımdır ki, öz həyatının
bəzi təhlükəli məqamlarında Heydər Əliyev
general de Qollun təsvir etdiklərinə qəribə bir tərzdə
uyğun gələn vəziyyətlərə də
düşmüşdür. Məsələn, de Qoll
yazırdı: “Bəziləri deyirlər ki, mən kommunistlərin,
frankmassonların müttəfiqəyəm, digərləri
iddia eləyir ki, guya mən Fransada krallıq, imperiya, yaxud da
şəxsi diktatura qurmaq istəyirəm. Güclü
təsəvvür və fantaziyaya malik olan bütün bu
adamlar bircə şeyi yaddan çıxarırlar. Onu yaddan çıxarırlar ki, Fransa
işğalçılarla dolu olanda mən azad
fransızların başında durdum və Fransa
imperiyasına ona görə rəhbərlik elədim ki, Fransa
işğal altında idi. Yaddan
çıxarırlar ki, Fransa işğal altında
olmasaydı, mən bizim ordumuzun öz rütbəmdə bir
zabiti olaraq qalacaqdım. Onu yaddan
çıxarırlar ki, mən siyasətçi deyiləm,
sadəcə öz ölkəsini azad etmək istəyən
bir vətənpərvərəm”. Lakin de
Qolldan fərqli olaraq Heydər Əliyev hərbçi olmaqdan əlavə,
həm də böyük siyasətçi idi. O,
geniş miqyaslı idarəçilik istedadına malik idi. Ona görə də milli dövlətimizi bir
çox fəlakətdən xilas edə bildi.
Heydər Əliyev Böyük azərbaycanlı idi. Onun “Mən fəxr
edirəm ki Azərbaycanlıyam!” - şüarı
təsadüfi deyildir. O,Azərbaycan
xalqının, Azərbaycan torpağının misilsiz təəssübkeşi,
dövlətçiliyimizin xilaskarı idi. Heydər
Əliyev Azərbaycan xalqının insanlığa bəxş
etdiyi bir fenomen idi.
İllər,
qərinələr ötdükcə Azərbaycan
xalqının və bütün türk dünyasının
dahi oğlu Heydər Əliyevin təkrarsız və misilsiz həyat
yolu, tarixi xidmətləri, bir insan ömründə
yaratdığı ağlasığmaz möcüzələr
daha aydın görünəcək, bütün dünya onun
həyatı və fəaliyyəti ilə maraqlanacaqdır.
Fərəh
və inamla deyə bilərik ki, ümummilli lider, Azərbaycan
xalqının böyük oğlu, əbədiyaşarlıq
qazanmış ulu öndər Heydər Əliyevin milli
ideologiya, dövlətçilik, böyük miqyaslı idarəçilik
istedadı və azərbaycançılıq konsepsiyası
bu gün onun layiqli davamçısı olan Azərbaycan Prezidenti, İlham Əliyev tərəfindən
uğurla və ləyaqətlə davam etdirilir.
Süleyman
MƏMMƏDOV,
tarix elmləri doktoru, professor,
əməkdar elm xadimi,
Dövlət mükafatı laureatı
Xalq qəzeti.- 2013.- 9 may.- S. 1.