Mərhum Heydər Əliyevlə bağlı xatirələrim

Ulu öndərin 90 illik yubileyinə həsr olunur

İslam Əməkdaşlıq Təşkilatının baş katibi Ekmaləddin İhsanoğlu ümummilli lider Heydər Əliyevin 90 illik yubileyi ilə əlaqədar xatirələrini yazmışdır. AzərTAc Azərbaycanın Səudiyyə Ərəbistanı Krallığındakı səfirliyindən göndərilmiş məqaləni təqdim edir.

Mərhum Heydər Əliyev türk dünyasının və İslam aləminin XX əsrdə yetişdirdiyi ən böyük liderlərindən biridir. Heydər Əliyevin bilinən rəsmi tərcümeyi-halı və onun fövqəladə karyerası hamıya məlumdur. Mən bu barədə çox şey deyə bilmərəm. Ancaq bir lider kimi hələ 1994-cü ildən Azərbaycanın müqəddəratına sahib çıxdığı vaxtdan etibarən onun fəaliyyətini yaxından izləməyə nail oldum. Azərbaycan müstəqilliyə qovuşduqdan sonra çətin vəziyyətlərlə dolu günlərin ərəfəsində onunla müxtəlif tədbirlərdə bərabər iştirak etdim və onu yaxından tanımaq fürsətim oldu.

Mən o zaman İslam Əməkdaşlıq Təşkilatının İstanbuldakı İslam Tarixi, İncəsənəti və Mədəniyyəti üzrə Araşdırmalar Mərkəzinin (İRCİCA) rəhbəri idim və mərhum Heydər Əliyev İstanbulu ziyarət edirdi. Həmin dövrdə Türkiyə hökumətində nazir vəzifəsində çalışan Namik Kamal Zeybəkə zəng edərək, Heydər Əliyevin bizim mərkəzi ziyarət etməsini rica etdim. Heydər Əliyev bu təkliflə dərhal razılaşmış və bizim mərkəzi ziyarət etmək arzusunda olduğunu bildirmişdir. O vaxtdan etibarən mərhum Heydər Əliyev ilə yaxından tanışlığımız və işgüzar əlaqələrimiz olmuşdur.

Heydər Əliyev mərkəzimizi 1997-ci il mayın 8-də - məhz doğum günü ərəfəsində ziyarət etmişdir. Bu ziyarət zamanı Heydər Əliyev güclü şəxsiyyəti, qəlb oxşayan çıxışı və fövqəladə hafizəsi ilə hər kəsi heyran etdi. O zaman biz İRCİCA-da Azərbaycanla bağlı kitab, xəritə, müxtəlif növ nəşrlər, tarixi fotolar və Azərbaycan ensiklopediyasını sərgilədik. Bütün bu sərgi materiallarının önündə diqqətlə durdu və bir neçə mühüm izahlar verdi. Sonra ensiklopediyada özü ilə əlaqədar səhifəni açdı, daha geniş bilgiləri dilə gətirərək yazılmayan qisimləri bəyan etdi.

Bu ziyarət əsnasında mərhum Prezidentlə mərkəzimizin dünyanın bəlli bölgələrində İslam mədəniyyət tarixinə dair beynəlxalq toplantılar təşkil etdiyini bildirdim və Qafqazda İslam mədəniyyəti və tarixinə dair Azərbaycanda toplantı keçirməyi təklif etdim. Bunu eşidincə mərhum Heydər Əliyev çox yaxşı olar dedi və bu barədə onun adına məktub yazmağı tövsiyə edərək toplantının keçirilməsi üçün sərəncam imzalayacağına söz verdi.

Bununla da, Heydər Əliyevin yardımı ilə 1998-ci ilin dekabr ayında Bakı şəhərində Qafqazda İslam Mədəniyyəti və Tarixinə dair Simpozium çox yüksək səviyyədə təşkil olundu. Simpoziumu Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası ilə birgə keçirdik və dünyanın müxtəlif yerlərindən mötəbər alimlər, tanınmış şəxsiyyətlər toplantıda iştirak etdilər.

Mənim üçün mühümü Heydər Əliyevin etdiyi çıxış idi. Mərhum Prezident tədbirin proqramına uyğun olaraq kürsüyə çıxdı və əlində heç bir qeyd olmadan bir saat çıxış etdi. Bu çıxış əvvəlindən sonuna qədər gözəl üslubla sıralanmış, heç bir tərəddüd olmadan səlis bir ifadə ilə 60 dəqiqə davam etdi. Heydər Əliyev bu çıxışında islamiyyətin Qafqaza gəlişi, yayılması və müxtəlif zamanlarda vəziyyəti barədə yetərli və akademik baxımdan əsaslı məlumat verdi.

Mərhum Heydər Əliyev islamiyyətin Azərbaycan milli mədəniyyətindəki yerini böyük ustalıqla müəyyən edərək, onun gələcəkdə də mühüm rolundan danışdı. Həmçinin, islamiyyətin Qafqazda tarixi missiyasına işıq tutuldu. Heydər Əliyev İslamın tarixinin daha dərindən öyrənilməsi və milli mədəni dəyərlərin daha da inkişaf etdirilməsi üçün öz çıxışında bir neçə təkliflər səsləndirdi. Onlardan biri Qafqazda İslam Sivilizasiyası Araşdırmalar Mərkəzinin Azərbaycanda təsis edilməsi, digəri isə Azərbaycanda islamşünaslıq elminin inkişaf etdirilməsi üçün Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası, Bakı Dövlət Universiteti və elmi-tədqiqat institutları ilə birgə elmi mərkəzlərin yaradılmasıdır. Göründüyü kimi, bu təkliflər islamiyyətin Qafqazda daha da möhkəmləndirilməsi üçün gələcəyə verilmiş bir mesaj idi. Eyni zamanda, Heydər Əliyev öz çıxışında indi də aktual olan bir sıra mühüm məqamlara toxundu. Onun sözlərinə görə, Avropa ölkələrində, o cümlədən Rusiyada keçmişdə də, indi də bəzi tədqiqatçılar İslam mədəniyyətinə, İslam dininə subyektiv hissiyyatlar nöqteyi-nəzərindən baxırlar və bu cür yanaşmalar qəbuledilməzdir.

Onun çıxışındakı başqa bir mühüm məqam isə “Sovet İttifaqının mövcud olduğu 70 il ərzində onun ərazisində din yasaq, qadağan edilmiş, ateizm təbliğatı aparılmışdır” ifadəsidir. Bununla bağlı daha sonra vurğuladı ki, Azərbaycan öz müstəqilliyini bərpa edəndən sonra tarixi nöqteyi-nəzərdən qısa bir zamanda dinin, o cümlədən İslam dininin nə qədər dərin kökləri olduğunu daha da çox dərk edə bilmişdir. Qısa bir zamanda məlum oldu ki, əgər Azərbaycanda kommunist ideologiyası 70 il yox, 170 il də hökm sürmüş olsaydı belə, insanları İslam dinindən ayırmaq mümkün olmayacaqdı.

Heydər Əliyevin çıxışındakı digər mühüm məqamlardan biri isə Azərbaycanı öz coğrafi vəziyyətinə əsasən Qərb sivilizasiyası ilə Şərq sivilizasiyası, - həm coğrafi, həm də məzmun, mənəvi nöqteyi-nəzərdən, - birləşdirən bir ölkə adlandırmasıdır. O vurğuladı ki, Şərq ilə Qərbi, Avropa ilə Asiyanı, İslam aləmi ilə xristian dünyasını birləşdirən Azərbaycan müstəqil dövlətdir və bundan sonra da müstəqil dövlət kimi yaşayacaqdır.

Daha sonra Heydər Əliyevlə müxtəlif mərasimlərdə, tədbirlərdə bir yerdə olmaq imkanım onun fövqəladə və güclü şəxsiyyətini bir daha kəşf etməyə imkan verdi. 1997-ci və 1998-ci illərdə təməlini qoyduğumuz yaxın dostluq əlaqələrimiz sonradan Azərbaycanın İslam dünyası ilə sıx əməkdaşlığına şərait yaratdı. Onun rəhmətə getməsindən 2 il sonra mən 2005-ci ildə İslam Əməkdaşlıq Təşkilatının (İƏT) baş katibi seçildim və bu tarixdən sonra Azərbaycan İslam aləmi ilə fəal dostluq münasibətlərini davam etdirdi. 2006-cı ilin iyun ayında Bakıda İƏT Xarici İşlər Nazirləri Şurasının toplantısı keçirildi. Sonrakı illərdə Azərbaycan İƏT-in turizm nazirləri, mədəniyyət nazirləri, ali təhsil nazirləri və nəhayət, 15 gün öncə əmək nazirləri konfransına ev sahibliyi etmişdir. İslam dünyası və İƏT Azərbaycanın haqqını hər zaman müdafiə edir və bundan sonra da edəcəkdir.

Böyük insanın əziz xatirəsi önündə onu sayğı və rəhmət ilə anıram.

Məkanı cənnət olsun!

Xalq qəzeti.- 2013.- 11 may.- S. 6.