Heydər Əliyev müstəqil Azərbaycanın sivil, demokratik məhkəmə-hüquq sisteminin qurucusudur

Ulu öndər Heydər Əliyev Azərbaycan xalqının tarixində misilsiz xidmətlər göstərmiş dahi şəxsiyyətdir. Bu dahi siyasətçi Azərbaycana rəhbərlik etdiyi uzun illər ərzində ölkəmizin ictimai-siyasi, mədəni həyatının bütün sahələrində xalqımızın xoşbəxt gələcəyinə hesablanmış möhtəşəm quruculuq işləri həyata keçirmiş, Azərbaycanın davamlı tərəqqi və intibahına nail olmuşdur. Ümummilli lider Heydər Əliyevin böyük əzmkarlıq və titanik səylər hesabına qurub-yaratdığı və sonrakı nəsillərə ən böyük sərvət kimi ərmağan etdiyi müstəqil Azərbaycan dövləti bu gün bütün dünyada qanunun aliliyini və təməl insan hüquqlarının ədalətli qorunmasını təmin edən, müstəqil məhkəmə-hüquq sisteminə malik sivil, demokratik dövlət kimi tanınır.

Çox da uzaq olmayan keçmişi xatırlayaq. 1990-cı illərin əvvəllərində ölkəmizin başı üzərini “qara buludlar” alanda, Azərbaycan dövləti parçalanmaq təhlükəsi ilə üzləşəndə, xalqımızın israrlı xahişi və tələbi ilə dahi siyasətçi Heydər Əliyev ikinci dəfə Azərbaycana rəhbərlik etməyə başladı. Ümummilli lider ölkəmizdə sivil, hüquqi-demokratik dövlət quruculuğunun möhkəm və etibarlı bünövrəsini yaratmağa başladı. Dahi siyasətçinin bilavasitə rəhbərliyi altında müstəqil Azərbaycan Respublikasının ilk Konstitusiyasının layihəsi hazırlandı və 1995-ci il noyabrın 12-də birbaşa xalq səsverməsi - referendum yolu ilə qəbul edildi.

Azərbaycan Konstitusiyasında xalqın dövlət hakimiyyətinin yeganə mənbəyi olması, hakimiyyətin bölgüsü, hüququn aliliyi, mülkiyyətin bütün növlərinə bərabər hüquqi status verilməsilə onun toxunulmazlığı və sair mütərəqqi bəşəri dəyərlər, əsas insan hüquq və azadlıqları təsbit olunmuşdur. Belə bir demokratik Əsas Qanunun qəbul edilməsi ilə xalqımız, onun dahi lideri bir daha bütün dünyaya gənc, müstəqil Azərbaycan Respublikasının demokratik, hüquqi dövlət və vətəndaş cəmiyyəti quruculuğu yolunu seçməsi barədə müdrik siyasi iradəsini beynəlxalq aləmə nümayiş etdirdi.

Məhz Konstitusiyanın qəbulundan cəmi bir necə ay sonra Heydər Əliyevin 21 fevral 1996-cı il tarixli sərəncamı ilə Azərbaycanda Hüquqi İslahat Komissiyası yaradıldı ki, bu komissiyaya da şəxsən ulu öndər özü rəhbərlik edirdi. Peşəkar hüquqşünaslardan təşkil olunmuş komissiya tərəfindən hazırlanmış “Məhkəmələr və hakimlər haqqında”, “Konstitusiya Məhkəməsi haqqında”, “Vəkillər və vəkillik fəaliyyəti haqqında”, “Prokurorluq haqqında”, “Polis haqqında”, “Əməliyyat fəaliyyəti haqqında” Azərbaycan Respublikasının qanunlarının qəbulu məhkəmə huquq islahatları sahəsində mühüm addımlar oldu. Bu proses uğurla davam etdirilərək Azərbaycan Respublikasının bütün əsas məcəllələri, o cümlədən Mülki Məcəllə, Mülki Prosessual Məcəllə, Cinayət Məcəlləsi, Cinayət Prosessual Məcəlləsi, Ailə Məcəlləsi, Torpaq Məcəlləsi, Vergi Məcəlləsi və digərləri yenidən işlənərək qəbul edildi və müstəqil Azərbaycan Respublikasının yeni ictimai-iqtisadi münasibətləri tənzimləyən əhatəli qanunvericilik sistemi formalaşdırıldı. Ulu öndər böyük, humanist qəlbə sahib idi və əsl insanpərvər idi. Buna ən gözəl və əyani sübut Heydər Əliyevin təşəbbüsü ilə Azərbaycanda 1998-ci ilin fevralında ölüm cəzasının tamamilə ləğv edilməsidir. Fəxrlə qeyd etmək istərdim ki, Azərbaycan Avropa Şurası kimi nüfuzlu beynəlxalq təşkilata üzv qəbul edilənədək, keçmiş SSRİ respublikaları içərisində ölüm hökmünü tamamilə ləğv etmiş ilk respublika olmuşdur. Azərbaycan dövlət müstəqilliyini bərpa etdikdən sonra ulu öndərin uzaqgörən siyasətinin nəticəsi olaraq, 200-dən artıq beynəlxalq konvensiyaya, o cümlədən insan hüquqlarının müdafiəsi ilə bağlı 70-dən çox beynəlxalq sənədə tərəfdar çıxmış və bu sahədə beynəlxalq öhdəliklərə riayət edilməsində mühüm nailiyyətlər əldə etmiş, dünyada nüfuzunu artırmışdır.

Yeri gəlmişkən, Azərbaycan ədliyyəsinin ən parlaq, hərtərəfli inkişaf dövrü məhz müstəqillik illərində, Heydər Əliyevin ikinci dəfə Azərbaycanda siyasi hakimiyyətə qayıdaraq ölkədə hüquqi, demokratik dövlət quruculuğunun həyata keçirməsinə rəhbərlik etməsi ilə başlamışdır. Ulu öndər tamamilə haqlı olaraq deyirdi ki, “ədaləti ədalətsizliklə bərpa etmək olmaz”. Dahi siyasətçi məhz bu humanist prinsipdən çıxış edərək ölkəmizdə məhkəmələrin fəaliyyətini tənzimləyən qanunvericiliyin yeniləşdirilməsi və məhkəmə sisteminin təkmilləşdirilməsinə, habelə insan taleyi ilə bağlı qərar verən hakimlərin yüksək mənəvi-əxlaqi keyfiyyətlərə malik olmasına daim xüsusi fikir vermişdir. Nəticədə, ölkəmizdə ilk dəfə olaraq birinci, apellyasiya və kassasiya instansiyalarını əhatə edən üç pilləli məhkəmə sistemi formalaşdırılmışdır.

Bəllidir ki, müstəqil məhkəmə hakimiyyətinin yaradılması baxımından açıq, ədalətli və səmərəli ədalət mühakiməsini həyata keçirən hakimlər korpusunun təşkil olunması zəruri şərtlərdən biridir. Bu zərurəti önə çəkən Heydər Əliyev belə bir fikri haqlı olaraq dəfələrlə vurğulamışdır ki, hakimlər ədalət mühakiməsini həyata keçirərkən qanunların tələblərinə dəqiq və dönmədən əməl etməli, məhkəmə fəaliyyətinin mənəvi və tərbiyəvi təsirini təmin etməli, ədalətli və qərəzsiz olmalı, hakim adına xələl gətirən hərəkətlərdən çəkinməlidirlər. Məhz bu məqsədlə 2000-ci ildə Azərbaycanda ilk dəfə hakimlərin test imtahanı ilə vəzifəyə qəbulu başlanmışdır. Heydər Əliyevin rəhbərliyi altında məhkəmə-hüquq sistemində həyata keçirilən islahatlar nəticəsində Azərbaycan ədliyyəsinin dövlət idarəçiliyində rolu əhəmiyyətli dərəcədə artmış, fəaliyyət dairəsi genişlənmişdir. Son illər hakimlərin səlahiyyətləri, təbii ki, müvafiq olaraq məsuliyyətləri də artırılmışdır. Belə ki, həbs qətimkan tədbirlərinin seçilməsi barədə sanksiya verilməsi səlahiyyəti prokurorluqdan alınaraq məhkəmələrə verilmişdir.

Sevindirici haldır ki, Heydər Əliyev siyasi kursunun ən layiqli davamçısı, Azərbaycan Prezidenti cənab İlham Əliyev tərəfindən son illər ölkə həyatının bütün sahələrində olduğu kimi, hüquq siyasəti sahəsində də ulu öndərin müdrik inkişaf strategiyası uğurla davam etdirilərək mütərəqqi islahatlar həyata keçirilməklə ölkəmizin məhkəmə-hüquq sistemi daha da təkmilləşdirilmişdir.

Azərbaycanın ədliyyə sisteminin inkişafı və təkmilləşdirilməsi daim dövlət başçımız İlham Əliyevin diqqət mərkəzindədir. Son dövrdə Azərbaycanda ədliyyə orqanlarının fəaliyyəti ilə bağlı onlarla normativ-hüquqi akt qəbul edilmişdir. “Ədliyyə orqanlarında qulluqkeçmə haqqında” Azərbaycan Respublikası Qanununun qəbulu, Prezident İlham Əliyevin 18 aprel 2006-cı il tarixli fərmanı ilə “Azərbaycan Respublikasının Ədliyyə Nazirliyi haqqında Əsasnamə”nin təsdiq edilməsi, şübhəsiz, Azərbaycan Respublikası Ədliyyə Nazirliyinin fəaliyyətinin normativ-hüquqi əsaslarının təkmilləşdirilməsində böyük, əhəmiyyətli addım olmuşdur.

Yeni Əsasnamənin tarixi əhəmiyyəti olduqca böyükdür. Bu mühüm sənəddə ölkəmizdə ədliyyə fəaliyyətinin cəmiyyətimizdəki əsas rolu və yeri əks olunub. Bu sənəd, eyni zamanda, son illərdə hüquq sistemimizdə aparılan islahatlar, qəbul edilmiş qanunvericilik aktlarını özündə əks etdirməklə, ədliyyə orqanlarının fəaliyyət istiqamətlərini genişləndirərək onların yeni vəzifələrini müəyyənləşdirmişdir.

Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyevin “Ədliyyə orqanlarının inkişafı haqqında” 17 avqust 2006-cı il tarixli fərmanının da bu baxımdan çox böyük əhəmiyyəti vardır. Dövlət başçımızın imzaladığı bu xüsusi fərman və nazirliyin yeni strukturunun təsdiq edilməsi Azərbaycan ədliyyəsinin təkmilləşməsində yeni mərhələ olaraq, ədliyyə sistemində miqyaslı islahatlara yeni start vermişdir.

Bir məsələyə də diqqət yetirilməsini xahiş edirəm. Fikrimcə, Azərbaycanda regional ədliyyə şöbələrinin təşkili yerlərdə ədliyyə fəaliyyətinin səmərəliliyini daha da artırmışdır. Belə ki, yerli ədliyyə orqanlarının fəaliyyətinin daha effektiv əlaqələndirilməsi, onların fəaliyyətinə daha operativ nəzarətin həyata keçirilməsi, bələdiyyələrə daha əhatəli metodoloji yardımın göstərilməsi və operativ inzibati nəzarətin həyata keçirilməsi, yerli ədliyyə orqanlarının və bələdiyyələrin fəaliyyəti ilə, ümumiyyətlə, ədliyyə fəaliyyəti ilə bağlı vətəndaşların müraciətetmə imkanlarının genişləndirilməsi və həmin müraciətlərə baxılmasında operativliyin təmin edilməsi öz müsbət nəticələrini göstərir.

Ölkəmizdə ədalət mühakiməsinin yüksək səviyyədə həyata keçirilməsi üçün Azərbaycan Respublikası Apelyasiya Məhkəməsi ləğv edilərək Bakı, Gəncə, Sumqayıt, Şirvan və Şəki Apelyasiya Məhkəmələri, Ağır Cinayətlərə dair İşlər üzrə Azərbaycan Respublikasının Məhkəməsi ləğv edilərək, Bakı, Gəncə, Lənkəran və Şəki Ağır Cinayətlər Məhkəmələri və habelə yerli iqtisad məhkəmələrinin bazasında İnzibati iqtisad məhkəmələri yaradılmış, hakimlərin maddi təminatı yaxşılaşdırılaraq, onların əməkhaqları əvvəlki illərdən fərqli olaraq dəfələrlə artırılmış, məhkəmələrin maddi-texniki bazası möhkəmləndirilmişdir.

Son illər ölkəmizin cəzaçəkmə müəssisələrində saxlanılan məhkumların hüquqlarının qorunmasına qayğı və diqqət artmışdır. Məhkumların hüquqlarının genişləndirilməsi, onların saxlanma şəraitinin yaxşılaşdırılması, rejim qaydalarının daha da yumşaldılması istiqamətində humanist siyasət yeridilir. Məhz bu məqsədlə Azərbaycan Respublikasının qanunvericilik aktlarına, o cümlədən Cəzaların İcrası Məcəlləsinə mühüm dəyişikliklər edilmiş, “Həbs yerlərində saxlanılan şəxslərin hüquq və azadlıqlarının təmin edilməsi haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanunu qəbul olunmuşdur.

Bu gün Azərbaycanda həqiqətən ən yüksək Avropa standartları səviyyəsində müasir, sivil, demokratik məhkəmə-hüquq sisteminin təkmilləşdirilməsi prosesi uğurla davam etdirilir. Təməli və əsas prinsipləri ulu öndər Heydər Əliyev tərəfindən yaradılmış Azərbaycan Respublikasının məhkəmə-hüquq sistemində bu gün möhtərəm dövlət başçısımız İlham Əliyevin təşəbbüsü və rəhbərliyi ilə uğurla həyata keçirilən mütərəqqi islahatlar ölkəmizdə hüququn aliliyinin təmin olunmasına, ölkə vətəndaşlarının əsas hüquq və azadlıqlarının, qanuni mənafelərinin daha etibarlı qorunmasına xidmət edir.

Firdovsi ƏLİYEV,

Sabirabad Rayon Məhkəməsinin

hakimi

Xalq qəzeti.- 2013.- 16 may.- S. 5.