AZƏRBAYCAN: sosial-iqtisadi

transformasiyanın reallıqları və perspektivləri

2013-cü ilin sosial-iqtisadi mənzərəsi növbəti ilin də mühüm nailiyyətlərlə yadda qalacağından, Azərbaycanın ən yeni tarixinə dinamik inkişaf mərhələsi kimi yazılacağından xəbər verir. Cari ilin sosial-iqtisadi inkişafının ilkin yekunlarının təhlili göstərir ki, respublikamızda həyatın bütün sahələrində nəzərə çarpan dinamik inkişaf dönməzdir və ölkəmiz regional iqtisadi güc mərkəzi statusunu tam təmin etmişdir. Sözsüz ki, uğurların həlledici amili Azərbaycan dövlətinin inamla həyata keçirdiyi düzgün inkişaf strategiyasıdır. Məhz elə buna görə də 2013-cü ilin 9 oktyabr seçkiləri ümumxalq dəstəyi ilə müşayiət olundu və cənab İlham Əliyev yenidən ölkə Prezidenti seçildi.

Seçkilərdən söz düşmüşkən bir məqamı xüsusi vurğulamaq istərdim. Belə ki, hər bir ölkənin tarixində mühüm rol oynayan, onun gələcək inkişaf yolunu müəyyənləşdirən prezident seçkilərində xalq öz taleyini inandığı, etibar etdiyi şəxsə bağlayır. Bu mənada Azərbaycan seçicilərinin mütləq əksəriyyətinin 9 oktyabrda yenə tərəddüd etmədən cənab İlham Əliyevi dəstəkləməsi ölkəmizin keçdiyi sürətli inkişaf yolunun məntiqi nəticəsidir. Azərbaycanın dünəni, bugünü və sabahına sonsuz, sarsılmaz sədaqət - bu, cənab İlham Əliyev şəxsiyyətini hər kəsə sevdirən mühüm faktordur. Məhz əksəriyyət tərəfindən qəbul edilmək, geniş siyasi spektrin inamını qazanmaq və elektorat dəstəyə malik olmaq kimi keyfiyyətlərin politoloji bir mənanı ehtiva etdiyini nəzərə alsaq, cənab İlham Əliyevin yeni prezidentlik dönəmində də böyük nailiyyətlər əldə edəcəyini qətiyyətlə bəyan edə bilərik.

Prezident İlham Əliyevin həmin seçkilərin ilkin nəticələri ilə bağlı Azərbaycan xalqına müraciətini bu gün də yaxşı xatırlayıram: “Mənə böyük etimad göstərmiş, yenidən prezident vəzifəsinə seçmiş doğma xalqıma minnətdaram. Azərbaycan xalqını əmin etmək istəyirəm ki, bundan sonra da doğma xalqıma ləyaqətlə xidmət edəcəyəm, daim Azərbaycanın dövlət maraqlarını müdafiə edəcəyəm...”.

Cənab İlham Əliyev müraciətində ötən 10 ildə bütün sahələrdə uğurlar əldə olunmasını belə diqqətə çatdırır. “Mən çox fəxr edirəm ki, son illər ərzində bütün təşəbbüslərim reallığa çevrilibdir. On il bundan əvvəl - 2003-cü ildə xalqa elan etmişdim və bəyan etmişdim ki, əgər mənə etimad göstərilərsə, mən Heydər Əliyev siyasətinə sadiq qalacağam. Son on il ərzində bu siyasətə sadiq qalaraq Azərbaycanın inkişafı, Azərbaycanın tərəqqisi üçün çox böyük işlər görülmüşdür. Müstəqilliyimiz dönməzdir, sarsılmazdır.

Bu illər ərzində müstəqil siyasətimiz istənilən sahədə özünü göstərmişdir. Biz öz milli maraqlarımızı lazımi səviyyədə müdafiə edə bilərik, müdafiə edirik, edəcəyik. Mənim üçün Azərbaycan xalqının, Azərbaycan dövlətinin maraqları ən birinci yerdədir. Bu maraqların müdafiə edilməsi üçün xalqla iqtidar arasındakı birlik əsas şərtdir. Mən bütün addımlarımda xalqın dəstəyini hiss edirdim, bu dəstəyə güvənirdim. Əgər bu dəstək olmasaydı, biz heç bir işi görə bilməzdik. Məhz xalqla iqtidar arasındakı birlik, vəhdət Azərbaycanı fərqləndirən amillərdən biridir...".

Bəli, bu ilki seçkilərdə böyük səs çoxluğu ilə cənab İlham Əliyevə göstərilən etimad həm görülən işlərə verilən qiymət, həm də Azərbaycanın gələcək inkişafı ilə bağlı xalqın arzu və istəklərinin ifadəsidir.

Ötən 10 ilin uğurları

Prezident İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə son on ildə Azərbaycanda əldə edilən sosial-iqtisadi uğurların əsasında dahi Heydər Əliyevin siyasi kursu dayanır. Dövlət başçımız ölkəyə rəhbərliyə başladığı 2003-cü ilin oktyabrından daim ulu öndərin siyasi kursuna sədaqətini nümayiş etdirmiş, xalqın etimadını əməli fəaliyyəti ilə doğrultmuşdur. Xalqımız və müstəqil dövlətimiz üçün alternativsiz olan bu siyasi kurs dövlət başçısının uğurlu fəaliyyətini şərtləndirən başlıca amildir.

Hazırda iqtisadiyyatın dinamik inkişafı, görünməmiş yüksəliş, tərəqqi Azərbaycanın şəhər və kəndlərinin simasını dəyişir, insanların həyat tərzini yeniləşdirir. Geniş miqyaslı dövlət proqramları uğurla həyata keçirilir, xalqımızı düşündürən sosial-iqtisadi problemlər həll edilir. İstehsal və sosial infrastruktur obyektləri yaradılır, yeni iş yerləri açılır. Təhsilə, elmə, mədəniyyətə, səhiyyəyə, idmana dövlət qayğısı artır. Aqrar sahədə müsbət dinamika davamlı xarakter alır.

Ölkəmizin dünya iqtisadiyyatına inteqrasiyası sürətlənir. Azərbaycanın Qafqaz bölgəsində lider mövqelərinin möhkəmlənməsi, Avropanın enerji təhlükəsizliyi sistemində mühüm yer tutması onun dünya birliyində nüfuzunu artırır. Dövlətimizin beynəlxalq mövqelərinin daha da güclənməsi ölkəmizin inkişafı yolunda ən böyük maneə olan Ermənistan-Azərbaycan münaqişəsinin beynəlxalq hüquq prinsipləri və normaları, xüsusən onların arasında təməl prinsipi olan dövlətlərin ərazi bütövlüyü əsasında sülh yolu ilə həll edilməsinə yeni imkanlar açır.

Sözügedən dövrün sosial-iqtisadi göstəricilərinə diqqət yetirək. Ümumi daxili məhsul dinamikası son on ildə ölkə iqtisadiyyatının 7 dəfədən çox artdığını göstərir. 2003-2008-ci illərdəki artıma səbəb neft sektorunda baş verən intensiv hasilat idisə, 2008-2013-cü illərdə ÜDM-in artımında qeyri-neft sektoru aparıcı rol oynamış və 2010-cu ildən etibarən neft sektorundakı azalmaya baxmayaraq, ölkə iqtisadiyyatı artım tempini qoruya bilmişdir.

2003-2013-cü illərdə qeyri-neft sektorunda məhsul istehsalı üç dəfədən çox artmışdır. Azərbaycan bu müddətdə milli iqtisadiyyatın artım tempinə görə dünyada lider dövlətlərdən biri olmuşdur. 2003-cü ildə adambaşına düşən ÜDM 3 min 150 dollar idisə, bu rəqəmin cari ilin sonuna qədər 11 min dollara çatması gözlənilir. Həmin göstərici ilə Azərbaycan son 10 ildə dünya reytinqində 100 pillə irəliləyərək orta gəlirli ölkələr sırasına daxil olmuşdur. Bu dövrdə respublikanın tədiyyə balansı 2 milyardlıq defisitdən 15 milyard profisitə qədər yüksəlmişdir.

Azərbaycanın son on ildə strateji valyuta ehtiyatları 29 dəfə artaraq 50 milyard dollara çatmışdır. İşsizlik səviyyəsi 5,1 faizə endirilmişdir. Yoxsulluq 8 dəfə azalaraq 6 faizə enmişdir. 3 milyon insan yoxsulluq səviyyəsindən azad olmuşdur. Hazırda Azərbaycan yoxsulluğun səviyyəsi ən aşağı olan 20 ölkədən biridir. Dünya Bankının məlumatına görə, milli gəlirin ədalətli bölgüsünə əsasən, respublikamız dünyada ilk 25-ci sırada qərarlaşmışdır. Eyni zamanda, ölkəmiz makroiqtisadi sabitliyə görə, dünyada 148 dövlət arasında ilk səkkizlikdədir.

Ötən illər ərzində iqtisadiyyatın şaxələndirilməsi, qeyri-neft sektorunun inkişafına önəm verilməsi, bu sahədə ixrac potensialının gücləndirilməsinin nəticəsidir ki, 2003-cü ildə 1218 adda məhsul ixrac edilirdisə, bu ilin ötən aylarında 2273 adda məhsul ixrac olunmuşdur. Son 10 ildə kənd təsərrüfatı və emalı məhsullarının ixracı 9,4 dəfə, sənaye məhsullarının ixracı isə 4,8 dəfə artmışdır.

Azərbaycanın bu gün xarici dövlət borcu ÜDM-in 8,3 faizini təşkil edir və strateji valyuta ehtiyatları xarici dövlət borcundan təxminən 10 dəfə çoxdur. Təsadüfi deyil ki, Dünya İqtisadi Forumunun “Qlobal Rəqabət Qabiliyyəti İndeksi- 2013-2014" hesabatına əsasən, Azərbaycan 148 ölkə arasında 39-cu yerə yüksəlmiş və ardıcıl 5 ildir ki, MDB ölkələri arasında liderliyini qoruyur. Nüfuzlu beynəlxalq reytinq agentlikləri ”Standart & Poor’s", “Fitch Ratings” və “Moody’s” iqtisadi və maliyyə böhranı illərində Azərbaycanın reytinqlərini yüksəldərək investisiya səviyyəsində dəyərləndirmişdir.

Biznes və investisiya mühiti getdikcə yaxşılaşır

Ötən on ildə biznes və investisiya mühitinin daha da yaxşılaşdırılması, qanunvericiliyin təkmilləşdirilməsi, stimullaşdırıcı şərtlərin və vergi güzəştlərinin tətbiqi, sahibkarlığa dövlət dəstəyinin genişləndirilməsi regionların inkişafına öz töhfəsini vermişdir. Sahibkarlara göstərilən xidmətlərin elektronlaşdırılması və bu xidmətlərə görə dövlət rüsumlarının və ödənişlərin “online” rejimində elektron qaydada həyata keçirilməsi vaxt itkisinin və əlavə xərclərin qarşısını almışdır.

Hazırda Azərbaycanda sahibkarlığın inkişafının yeni təşkilati-iqtisadi modellərinin—xüsusi iqtisadi zonaların, sənaye şəhərciyinin və biznes inkubatorların tətbiqi sahəsində müvafiq tədbirlər həyata keçirilir. Onu da deyək ki, istehsal sferasında sahibkarlıq strukturlarının yaradılmasının məqsədəuyğun istiqamətləndirilməsi və stimullaşdırılması vasitəsilə innovasiyaya əsaslanan yüksək keyfiyyətli əmtəələrin və xidmətlərin təklifinin sabit artımına dövlət tərəfindən müvafiq şərait yaradılmışdır. Ötən illərdə vergi yükünün azaldılması və vergi prosedurlarının asanlaşdırılması, dövlət qeydiyyatında və Azərbaycan Respublikası dövlət sərhədinin buraxılış məntəqələrində “bir pəncərə” prinsipinin tətbiqi, sahibkarlıq subyektlərinə güzəştli kreditlərin verilməsi özəl sektorun inkişafını daha da sürətləndirmişdir.

Bu ilin ötən dövrü ərzində Sahibkarlığa Kömək Milli Fondunun vəsaitləri hesabına respublika üzrə sahibkarlıq subyektlərinin 3935 investisiya layihəsinin maliyyələşdirilməsinə 263,6 milyon manat güzəştli kredit verilmişdir. Bu kreditlər hesabına 11 mindən çox yeni iş yerinin yaradılması nəzərdə tutulur.

Hazırda ÜDM-də özəl sektorun payı durmadan aqrtır. Bu, artıq geniş sahibkar təbəqəsinin formalaşması deməkdir. Məhz elə bunun nəticəsidir ki, “Doing Business” hesabatında Azərbaycan biznes mühitinin yaxşılaşdırılması sahəsində ən islahatçı ölkə elan edilmiş, hesabatda davamlı olaraq öz mövqelərini qorumuşdur.

Cənab İlham Əliyev tərəfindən ölkəmizin davamlı inkişafında, ictimai-siyasi və makroiqtisadi sabitliyin təmin olunmasında, sosial məsələlərin həllində özəl bölmənin roluna mühüm önəm verilir. Son on ildə Azərbaycanda sahibkarlıq fəaliyyətini tənzimləyən prosedur və qaydaların əhəmiyyətli dərəcədə liberallaşdırılması, sahibkarlığa dövlət maliyyə yardımı mexanizmlərinin təkmilləşdirilməsi, ölkədə ixrac rüsumlarının ləğvi özəl sektorun yüksəliş tempini daha çevik etmişdir. Buna misal olaraq deyə bilərik ki, yerli sahibkarlığın inkişaf etdirilməsi, onların birbaşa vergi yükünün azaldılması məqsədi ilə 2010-cu ildən mənfəət vergisinin dərəcəsi 22 faizdən 20 faizə, fiziki şəxslərdən gəlir vergisinin maksimal həddi 35 faizdən 30 faizə, fərdi sahibkarlar üçün isə 35 faizdən 20 faizə endirilmiş, bir sıra fəaliyyət növləri üçün xüsusi razılıq (lisenziya) alınmasına görə dövlət rüsumunun məbləği azaldılmışdır.

Sahibkarların hüquqlarının müdafiəsi və əsassız müdaxilələrin aradan qaldırılması istiqamətində bu gün də mühüm tədbirlər həyata keçirilir. “Sahibkarlıq sahəsində aparılan yoxlamaların tənzimlənməsi və sahibkarların maraqlarının müdafiəsi haqqında” Azərbaycan Respublikasının 2013-cü il 2 iyul tarixli qanunu bunun bariz ifadəsidir. Bu qanunla Konstitusiyanın müvafiq bəndlərinə uyğun olaraq, sahibkarlıq sahəsində aparılan yoxlamaların məqsəd və prinsipləri, təşkili və aparılması qaydaları, yoxlamalar zamanı yoxlayıcı orqanların, onların vəzifəli şəxslərinin hüquq və vəzifələri, sahibkarların hüquq və maraqlarının müdafiəsi ilə bağlı tələblər müəyyənləşdirilir.

Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev andiçmə mərasimində demişdir: “Son on il ərzində sahibkarlığın inkişafı ilə bağlı böyük addımlar atılmışdır. On ildə bir milyard manat dəyərində güzəştli kreditlər verilmişdir. Bu kreditlər iqtisadiyyatın real sektoruna yönəldilmişdir və iş yerlərinin açılması, yerli istehsalın artırılması, idxaldan asılılığın azaldılması məqsədləri güdülmüşdür. Belə olan halda sahibkarlığın inkişafının, orta təbəqənin yaradılmasının, yoxsulluğun azaldılmasının - bütün bu məsələlərin təməlində bizim düşünülmüş iqtisadi siyasətimiz və siyasi xəttimiz dayanır.

Beləliklə, ölkə iqtisadiyyatının şaxələndirilməsi istiqamətində hesab edirəm ki, on il ərzində çox böyük addımlar atılmışdır və bu siyasət davam etdiriləcəkdir. Son on il ərzində Azərbaycan bizim üçün yeni olan sahələrə investisiya qoymağa başlamışdır. Azərbaycan kosmik dövlətlərin sırasına daxil edilmişdir. Bəlkə on il bundan əvvəl bu barədə danışmağa belə heç kimin fikri yox idi. Ancaq bu gün bu reallıq onu göstərir ki, siyasi iradə, peşəkar kadrlar və düzgün iqtisadi siyasət olan yerdə istənilən məsələ öz həllini tapa bilər".

Proqnozlar ölkə iqtisadiyyatının

gələcək uğurlarından xəbər verir

Beynəlxalq Valyuta Fondu (BVF) 2013-2017-ci illərdə Azərbaycan iqtisadiyyatının orta hesabla ildə 5,1 faiz, o cümlədən, qeyri-neft sektorunun illik 8 faiz artacağını proqozlaşdırır. Ölkə iqtisadiyyatının növbəti dörd ili üçün hökumətin makroiqtisadi proqnozu ilə dünyanın ən önəmli maliyyə qurumu hesab edilən BVF-nin gözləntilərinin təxminən üst-üstə düşməsi proqnozların reallığa söykəndiyini deməyə əsas verir.

Növbəti illərdə qeyri-neft sektorunda artımın təmin edilməsi üçün əsas məsələ iqtisadiyyatın diversifikasiyasıdır. Bu məqsədlə artıq bir sıra addımlar atılmaqdadır. Belə ki, müxtəlif iqtisadi sektorları əhatə edən dövlət proqramlarının qəbul edilməsi, vergi siyasətinin yumşaldılması, texnoparkların yaradılması, sahibkarlığa kənar və subyektiv müdaxilənin qarşısının alınması məqsədilə qanunun qəbul edilməsi, rəqabət məcəlləsinin hazırlanması 2014-cü ilin büdcəsində subsidiya üçün nəzərdə tutulan məbləğin 2013-cü illə müqayisədə təxminən iki dəfə artırılması, Mərkəzi Bankın daha loyal maliyyə-kredit siyasəti yürüdəcəyi ilə bağlı açıqlamaları və bütün bunlarla yanaşı, növbəti illərdə də ölkədə infrastrukturun müasirləşdirilməsi istiqamətində dövlət siyasətinin davam etdiriləcəyi ilə bağlı rəsmi mövqe qeyd etdiyimiz addımlar sırasındadır. Bütün bunların fonunda tam əminliklə demək olar ki, 2017-ci il üçün nəzərdə tutulan iqtisadi hədəflərə nail olmaq mümkündür.

Yuxarıda xatırlatdığımız iqtisadi artım fonunda 2014-2017-ci illərdə əhalinin gəlirləri, orta aylıq əməkhaqları da artacaq. Nəticədə növbəti dörd ildə əhalinin gəlirləri orta hesabla illik 4-7 faiz artaraq 2017-ci ildə təxminən 56 milyard manata qədər yüksələcək. Eyni zamanda, nəzərə alaq ki, 2013-cü il üçün əhalinin gəlirlərinin ÜDM-dəki xüsusi çəkisi təxminən 70,1 faiz proqnozlaşdırıldığı halda, 2017-ci ildə bu göstəriçi 83,2 faizədək yüksələcək. Bunu şərtləndirən əsas amil isə növbəti illərdə qeyri-neft sektorunun ölkə iqtisadiyyatında öz yerini möhkəmləndirməsi olacaq. Çünki neft sektorunda calışanlarla müqayisədə qeyri-neft sektorunda məşğul əhalinin təxminən 40 dəfə artıq olması bu sahədəki inkişafın əhalinin daha böyük kəsiminin həyat şəraitinin yüksəlməsini və gəlirlərinin artmasını təmin edəcək. Bu müddət ərzində orta aylıq əmək haqqının da təxminən 41 faiz artaraq 618 manata çatması gözlənilir.

Proqnozlardan o nəticəni çıxarmaq mümkündür ki, yaxın gələcəkdə kənd təsərrüfatı, İKT, turizm kimi sektorlar daha cox diqqət mərkəzində saxlanılacaq və bu sahələrdə davamlı inkişaf təmin ediləcək. Bütün bunlarla yanaşı, xüsusi texnoparklar yaratmaqla daha cox elm tutumlu və rəqabətə davamlı sənayenin də formalaşdırılması istiqamətində işlər davam etdiriləcək. Beləlikə, Azərbaycana məxsus brendlərin dünya bazarlarına maneəsiz çıxışının təmin edilməsi reallaşacaq.

İqtisadi proqnozlara görə, 2014-cü ildə neft sektoru üzrə ÜDM 1,5 faiz azalacaq, qeyri-neft sektoru üzrə 10 faiz artacaqdır. Qeyri-neft sektorunun ÜDM-də xüsusi çəkisi 61,5 faiz, özəl sektorun ÜDM-də payı isə 83,2 faiz səviyyəsində proqnozlaşdırılır. 2014-cü ildə iqtisadiyyata 18,4 milyard manat və ya 2,9 faiz çox investisiyaların yönəldilməsi gözlənilir. Bu həcmin 9,7 milyard manatı və ya 52,7 faizi dövlət investisiyalarının payına düşür. Bundan əlavə, gələn il 30,7 milyard dollar həcmində mal ixracı və 11,5 milyard dollarlıq idxal proqnozlaşdırılır.

Ortamüddətli proqnozlara görə, 2015-ci ildə iqtisadi artım 5,8 faiz, 2016-cı ildə 4,8 faiz və 2017-ci ildə 6 faiz səviyyəsində gözlənilir. Eyni zamanda, 2015-ci ildə neft sektorunda 2,1 faizlik artım, 2016-cı ildə 3,2 faizlik azalma, 2017-ci ildə isə 1,5 faizlik artım proqnozlaşdırılır. Qeyri-neft sektoru üzrə iqtisadi artım 2015-ci ildə 8,1 faiz, 2016-cı ildə 8,6 faiz, 2017-ci ildə isə 7,8 faiz səviyyəsində gözlənilir.

Azərbaycan Avropanın enerji

təhlükəsizliyində əsas tərəfdaşdır

Avropanın enerji təminatında ölkəmizin xüsusi çəkisi və strateji əhəmiyyəti getdikcə yüksəlir. Artıq Azərbaycanın iştirakı olmadan regionda hər hansı bir infrastruktur layihəsinin reallaşdırılması mümkünsüzdür. Çox mühüm coğrafi mövqedə yerləşən respublikamız regionda əsas enerji resurslarına malikdir. Bundan başqa, ölkəmiz Asiya ilə Avropa arasında həm də təbii körpü rolunu oynayır. Hazırda bu regionda qlobal əməkdaşlığa daha böyük maraq olduğu bir dövrdə nəqliyyat, təhlükəsiz enerji dəhlizləri daha çox əhəmiyyət daşımağa başlayır. Azərbaycan yalnız enerji daşıyıcılarının tranziti üçün təhlükəsiz ölkə deyil, eyni zamanda, bunları hasil edən dövlətdir və bizim nəhəng qaz potensialımız mövcuddur.

Neftin və qazın irihəcmli nəqlini və xarici bazarlara ixracını təmin etmək məqsədilə çoxşaxəli boru kəməri infrastrukturu yaradılmışdır. Yeni neft strategiyasının həyata keçirilməsinin ilk illərində Bakı-Novorossiysk və Bakı-Supsa boru kəmərlərinin yenidən qurulması, daha sonra neftin və qazın etibarlı və irimiqyaslı ixracını təmin etmək məqsədilə Bakı-Tbilisi-Ceyhan (BTC) əsas neft və Bakı-Tbilisi-Ərzurum (BTƏ) qaz ixrac boru kəmərlərinin tikilərək istifadəyə verilməsi Azərbaycanın zəngin karbohidrogen ehtiyatlarının dünya bazarına çatdırılmasında önəmli rol oynamışdır. Xəzər dənizi ilə Aralıq dənizini birləşdirən bu yeni enerji dəhlizi ölkənin tranzit potensialının daha da güclənməsinə əlverişli şərait yaradır.

Bakı-Tbilisi-Ərzurum qaz kəmərinin fəaliyyətə başlaması ilə respublikamız Qərbin mühüm qaz ixracatçısına və qlobal enerji təhlükəsizliyinin təminatçılarından birinə çevrilmişdir. “Şahdəniz” yatağında qazın istismarının genişlənməsi isə ölkənin daxili tələbatını tam ödəməklə yanaşı, beynəlxalq bazarlara da daşınmasını təmin edəcəkdir. Bu, dövlətimizin iqtisadi qüdrətinin durmadan artmasının bariz nümunəsidir. Hazırda respublikada hasil olunan təbii qazın əsas hissəsi Xəzərin Azərbaycan sektorunda yerləşən yuxarıda adını çəkdiyimiz “Şahdəniz” strukturundan əldə edilir. Müstəqil Azərbaycanın tarixində ilk dəfə olaraq iri qaz-kondensat yatağı sayılan “Şahdəniz” 1999-cu ildə kəşf olunmuşdur. Xarici tərəfdaşlarla birlikdə işlənilən “Şahdəniz” yatağı dəniz akvatoriyalarında ən iri qaz-kondensat yataqlarından hesab edilir. Yatağın ehtiyatları 1,2 trilyon kubmetr qaz və 240 milyon tondan artıq kondensat həcmində qiymətləndirilir. “Şahdəniz” yatağının işlənməsinin ikinci mərhələsi çərçivəsində hasil olunan qaza “Cənub qaz dəhlizi” layihəsi üçün əsas mənbə kimi baxılır. “Şahdəniz-2" layihəsi üzrə qazın ixracına 2017-ci ildən başlanılması planlaşdırılır.

Qeyd edək ki, 2015-ci ildə ölkə üzrə neft hasilatının 50-55 milyon tona, qaz hasilatının isə 30 milyard kubmetrə çatacağı nəzərdə tutulur. Bu isə regionun və Avropa İttifaqı ölkələrinin enerji təhlükəsizliyinin qorunmasında Azərbaycanın rolunun qarşıdakı illərdə daha da artacağına zəmanət verir. 2020-ci ilədək Avropanın enerji istehlakının 70 faizinin, 2030-cu ilədək isə 85 faizədək hissəsinin idxal hesabına təmin ediləcəyi barədə ekspert rəyləri fonunda Azərbaycanın təbii qazının bu bazarlara nəqli böyük əhəmiyyət kəsb edir.

Prezident İlham Əliyev demişdir: “Şahdəniz-2” layihəsi enerji təhlükəsizliyi layihəsidir. Hər bir ölkənin enerji təhlükəsizliyi onun milli təhlükəsizliyindən ayrılmazdır. “Şahdəniz” layihəsinin imzalandığı 1990-cı illərdə bu, belə deyildi. Bu gün isə bu, artıq reallıqdır. Enerji təhlükəsizliyinin əsas elementlərindən biri təbii qazdır. Hazırda vəziyyət belədir və zənnimcə, növbəti illərdə heç bir dəyişiklik baş verməyəcəkdir. Bu səbəbdən enerji təhlükəsizliyi və enerjinin şaxələndirilməsi Azərbaycan kimi istehsalçı ölkə, həmçinin tranzit və istehlakçı ölkələr üçün eyni dərəcədə vacibdir. Əminəm ki, biz istehsalçı, tranzit və istehlakçı ölkələrin maraqlarının düzgün balansına birlikdə nail ola biləcəyik. Hamımız üçün faydalı əməkdaşlıq formatı yaradılacaqdır...”.

Hazırda Azərbaycan Avropanın enerji təhlükəsizliyinin təmin olunmasında mühüm rol oynayan bir ölkəyə çevrilmişdir. “Şahdəniz-2” enerji layihəsinin reallaşdırılması isə birbaşa xarici sərmayə baxımından ən böyük layihə olacaqdır. Bu, Azərbaycanda əlavə 10 min iş yerinin açılması deməkdir. Ölkəmizdən kənarda isə daha 20 min yeni iş yeri açılacaqdır.

* * *

Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin təsdiq etdiyi “Azərbaycan-2020: Gələcəyə baxış” İnkişaf Konsepsiyasında nəzərdə tutulmuş tədbirlərin icrası nəticəsində 2020-ci ilədək ölkədə adambaşına düşən ÜDM-in həcminin iki dəfədən çox artaraq 13 min ABŞ dollarına çatdırılacağı gözlənilir. Həmin dövrədək Azərbaycanın Dünya Bankının adambaşına düşən ümumi milli gəlir təsnifatına görə “yuxarı orta gəlirli ölkələr”, habelə BMT İnkişaf Proqramının insan inkişafı ilə bağlı təsnifatına görə “yüksək insan inkişafı ölkələri” qrupunda üstün mövqelərə yüksəlməsi hədəflənir. Respublikanın beynəlxalq iqtisadi münasibətlər sistemində yüksək rəqabət qabiliyyətinə malik ölkəyə çevrilməsi də qarşıya qoyulmuş əsas vəzifələrdən biridir. Bu məqsədlə respublikanın regionun ticarət mərkəzinə çevrilməsi, qeyri-neft sektoru üzrə adambaşına düşən ixrac həcminin 1000 ABŞ dollarına çatdırılması proqnozlaşdırılır.

2020-ci ilədək inflyasiyanın məqbul səviyyədə saxlanılması, daha çevik məzənnə rejiminə keçidin təmin olunması, iqtisadiyyatın strukturunun təkmilləşdirilməsi tədbirlərinin həyata keçirilməsi nəzərdə tutulur. Neft-qaz sektorunun, neft-kimya sənayesinin modernləşdirilməsi, qeyri-neft sənayesinin şaxələndirilməsi, alternativ və bərpa olunan enerji mənbələrindən istifadə imkanlarının genişləndirilməsi, aqrar sektorun inkişafı, ərzaq təhlükəsizliyinin təmini, ticarət və xidmət növlərinin genişləndirilməsi, xarici ticarətin, investisiyaların strukturunun təkmilləşdirilməsi prioritet istiqamətlər olacaqdır. Konsepsiyanın əhatə etdiyi dövr ərzində qeyri-neft sektoru üzrə ÜDM-in orta illik artım tempinin 7 faizdən yüksək olması hədəflənir.

Yuxarıda sadalananları yekunlaşdırıb deyə bilərik ki, ötən 10 il ərzində milli iqtisadiyyatda kəmiyyət dəyişikliklərinin keyfiyyət müstəvisinə keçirilməsi təmin edilmiş, respublikamız MDB məkanında ilk dövlət olaraq iqtisadi sahədə keçid dövrünü başa vurmuşdur. Azərbaycanın investisiya və sosialyönümlü mahiyyət daşıyan milli inkişaf modeli tərəqqi prosesində yeni keyfiyyət göstəricilərinin əldə olunması, qeyri-neft sektorunun inkişafı yolu ilə regionların tarazlı və davamlı inkişafının sürətləndirilməsi, əhalinin sosial rifah halının daha da yaxşılaşdırılması, faydalı məşğulluğunun təmin edilməsi, yeni iş yerlərinin açılması üçün milli sahibkarlığın hərtərəfli dəstəklənməsi kimi vacib məsələləri özündə ehtiva etmişdir. Yeni neft strategiyasının uğurla davam etdirilməsi, Azərbaycanın xarici sərmayələr üçün cəlbediciliyinin qorunması, milli iqtisadiyyatın müxtəlif sferalarına yönələn sərmayələrin qeyri-neft sektoruna, regionların inkişafına doğru istiqamətləndirilməsi, “qara qızıl”dan əldə olunan gəlirlərin respublikada güclü insan kapitalının formalaşdırılması məqsədlərinə yönəldilməsi ölkəmizin regional lider kimi qarşıdakı illərdə daha böyük uğurlara imza atacağından xəbər verir.

Elşad ABBASOV, “Embawood”

şirkətinin prezidenti

Xalq qəzeti.- 2013.- 31 dekabr.- S.7.