Şəhidlərimizin
qanı yerdə qalmayacaq
1988 -ci ildə Azərbaycanda
baş verən ictimai-siyasi hadisələr xalqın əsəblərini
tarıma çəkirdi. SSRİ rəhbərliyinin milli ayrı - seçkiliyi,
ölkəmizə qarşı ədalətsizliyi vəziyyəti
getdikcə daha da
mürəkkəbləşdirirdi. Həmin
dövrdə milli siyasət sahəsində
buraxılan kobud səhvlərdən və
ermənilərin açıq şəkildə himayə
olunmasından faydalanan
Ermənistan Respublikası məkrli niyyətini - Azərbaycana
qarşı ərazi iddiasını və Dağlıq Qarabağın öz ölkələrinə birləşdirilməsi istəyini açıq şəkildə
bəyan etdi. SSRİ rəhbərliyindəki
havadarlarına arxalanan erməni
separatçıları getdikcə daha da azğınlaşırdılar.
Onlar dinc əhaliyə
qarşı
hazırladıqları dəhşətli cinayət
planını həyata keçirmək üçün
geniş imkanlar
qazanmışdılar. Ermənilər min hiylə və məkrlə Qarabağda
münaqişəni getdikcə
qızışdırdı və Ermənistandakı tarixi torpaqlarımızdan azərbaycanlıların
növbəti deportasiyası başlandı. Qabaqcadan
düşünülmüş şəkildə hazırlanmış Sumqayıt
hadisələri baş verdi.1988-ci ilin noyabr-dekabr
aylarında Azərbaycan
xalqının haqlı olaraq hiddətinə
səbəb olan təxribat xarakterli bu hadisələr,
xalqın ümumxalq mitinqlərinə
başlamasına təkan verdi. Xalq hərəkatının keçirdiyi
kütləvi mitinqlər
SSRİ rəhbərliyini qorxuya
saldı və ölkəmizə
qarşı hərbi təcavüz planı hazırlandı. Buna qədər müxtəlif ölkələrdə
baş vermiş etiraz aksiyalarını ordu
gücünə, qan tökülməsi
hesabına yatızdıran keçmiş
SSRİ-nin rəhbəri Mixail
Qorbaçov növbəti məkrli
planını Azərbaycanda həyata
keçirməyi qərara almışdı.
Getdikcə alovlanan etiraz dalğaları geniş vüsət alırdı. 1990-cı ilin əvvəllərində bu hadisələr artıq özünün pik nöqtəsinə çatmışdı. Mitinqlər isə səngimək bilmirdi. 1990-cı il yanvarın 18-də televiziya ilə çıxış edən SSRİ və Azərbaycan rəhbərliyi hüququ tapdalanmış xalqımızı sakitləşdirmək üçün onlara yalan vədlər verdilər və qəzəblənmiş xalqı əmin edirdilər ki, Bakıda fövqəladə vəziyyət tətbiq edilməyəcək. Ancaq bu vaxt ərzində DTK-nın diviziyasının və desant hissələrinin-cəmi 35 min nəfərin Bakıya yerləşdirilməsi artıq başa çatmaqda idi.
Yanvarın
19-da axşam Azərbaycan televiziyasının enerji bloku
partladıldıqdan sonra sanki
müharibə başlandı. Heç bir
xəbərdarlıq edilmədən şəhərə daxil olan sovet
qoşun hissələri imperiyanın
hazırladığı “UDAR” adlı əməliyyat
planını həyata keçirməyə başladı. Dinc əhali pulemyotlardan
və avtomatlardan atəşə tutuldu. Silahsız insanların üzərinə
şığıyan tanklar rəhm etmədən
onları tırtılların altına aldı.
Bu qətliamda
147 nəfər, o cümlədən qoca, uşaq, qadın
amansızcasına qətlə yetirildi. 1000-ə
qədər dinc
əhali yaralandı. 600-dən
artıq insan itkin düşdü. Bu
qanlı faciə Azərbaycan xalqından, həmçinin beynəlxalq
təşkilatlardan gizli saxlanıldı.
Hadisənin baş verməsindən bir gün sonra
ulu öndər Heydər Əliyev sovet ordusunun Azərbaycanda
törətdiyi dəhşətli qətliam barəsində beynəlxalq aləmə məlumat verdi. Həmin vaxt
Moskvada ciddi nəzarət
altında yaşayan,
xalqına son dərəcə sadiq olan ümummilli
lider Heydər Əliyev təqiblərə
məruz qaldığı bir dövrdə,
heç bir təhlükəyə
baxmayaraq, böyük
bir cəsarətlə baş
verən hadisəyə qarşı etiraz
səsini ucaltmaq üçün Azərbaycanın Moskvadakı
Daimi Nümayəndəliyinə gəldi
və orada mətbuat konfransı keçirdi. Ulu öndər
SSRİ rəhbərliyinin Azərbaycan xalqına qarşı
törətdiyi qanlı faciə barəsində ətraflı
məlumat verərək demişdir: “...Azərbaycanda
baş verən hadisələrə gəlincə,
onları antihüquq, demokratiyaya
yad, humanizm prinsiplərinə
tam zidd hesab edirəm. Yanvarın 19-dan 20-nə
keçən gecə Bakıya Sovet Ordusunun iri kontingenti
və SSRİ DİN-nin qoşunları yeridilib. Bunun hansı faciə
ilə nəticələndiyi indi bizə
yaxşı məlumdur. Belə qərar qəbul etmiş insanların hərəkətlərini
siyasi səhv hesab edirəm.
Kobud siyasi səhvə
yol verilmişdir”.
Ümummilli
liderimiz Heydər Əliyev elə həmin mətbuat
konfransında başda Mixail Qorbaçov olmaqla Bakıdakı
terror aktına rəvac verən hakimiyyət nümayəndələrini
və hərbçiləri cinayətkar adlandırdı.
Dünyanın
aparıcı KİV təmsilçilərinin
qarşısında verilən bu bəyanat böyük rezonans
doğurdu. Bu sərt bəyanat
xalqımızın özünə olan inamını
artırdı, böyük
ruh verdi. İmperiya ordusu
xalqımızın azadlıq, müstəqillik arzusunu boğa bilmədi.
Faciə baş versə də, mərd oğul və qızlarımız mübarizələrini
sona qədər davam
etdirdilər. 20 Yanvar
azərbaycanlılara qarşı planlı şəkildə
aparılan soyqırımı
kampaniyası idi. Lakin
sovet hərb maşınının qorxunc qaragüruhuna qarşı sinəsini sipər
edən xalqımız təsdiq
etdi ki, özgürlük mübarizəsinə qalxmaq, pozulmuş
hüquqlarının, suverenliyinin bərpa
olunması uğrunda savaşmaq
əzminə malikdir.
Sabiq
SSRİ prezidenti M.Qorbaçov Azərbaycan xalqının bu əzmkarlığı,
cəsarəti, mübarizliyi
qarşısında həm silahlı ordusunun, həm də mənəviyyatının nə qədər
cılız olduğunu dərk etdiyindəndir ki, 1995-ci ilin
aprel ayında Türkiyə səfərində 1990-cı ilin
yanvar qırğınından bəhs edərkən:
“Bakıda fövqəladə vəziyyət elan etmək və
oraya qoşun göndərmək mənim siyasi həyatımda
ən böyük səhvim idi” - deyərək, öz
günahını etiraf etmişdi.
Qan
yaddaşımıza silinməz faciə kimi yazılan 20 Yanvar
Azərbaycanın istiqlaliyyət yolunda apardığı
mübarizənin ilk şəhidlik zirvəsi idi. Bu vəhşilikdən, yüzlərlə
günahsız insanın axıdılan qanından xalqımızın iradəsi
qırılmadı, qüruru itmədi. Tökülmüş qanlar, insanların vəhşicəsinə
qətlə yetirilməsi Azərbaycan xalqının birliyini daha da möhkəmləndirdi, müstəqillik uğrunda apardığı mübarizəni daha da artırdı. Həmin
günlər dünya informasiya
mərkəzləri Azərbaycan xalqına qarşı törədilən
bu qətliamı, soyqırımı əks
etdirdikcə, bəşəriyyətə xalqımızın
Vətəninə, torpağına sədaqəti, azadlıq uğrunda mübarizə əzminin böyüklüyü bir daha bəyan edildi.
Ərazi
bütövlüyü pozulmuş, hüquqları
tapdanmış xalqımız bu qanlı təcavüzü Kremlin cavabı kimi qiymətləndirdi
və tezliklə SSRİ-nin tərkibindən
çıxmaq məsələsini qaldırdı. Azərbaycan
xalqı ciddi təzyiqlərlə üzləşməsinə baxmayaraq, yenə də öz beynəlmiləlçiliyini
bir dəyər kimi qorumaqla siyasi sayıqlıq nümayiş
etdirdi.
20 Yanvar faciəsində qətlə yetirilmiş insanlar dinindən, dilindən asılı olmayaraq bir yerdə-Şəhidlər Xiyabanında torpağa basdırıldı. Bu, ermənipərəst sovet rəhbərlərinin məntiqini alt-üst etdi. Qarabağda guya hüquqları tapdalanan ermənilərin yalan və uydurmaları puça çıxdı.
Bu
faciənin bu cür həlli monoton xalq olmayan Azərbaycan
xalqının milli və dini ədavətdən uzaq
olmasını, bu torpaqda yaşayan bütün xalqların
nümayəndələrini özündən
ayırmadığını, onları özlərinin milli sərvəti
hesab etməsini təsdiqlədi.
Ümummilli
liderimiz Heydər Əliyev 1993-cü ildə xalqın tələbi
ilə hakimiyyətə qayıtdıqdan sonra, 1990-cı il
yanvar hadisələrinin səbəbləri daha dəqiq
araşdırıldı və 1994-cü ildə 20 yanvar faciəsinə
hərbi təcavüz və cinayət kimi tam siyasi-hüquqi
qiymət verildi. Bu hadisələrin təşkilatçıları
Mixail Qorbaçov, Əbdürrəhman Vəzirov, Ayaz Mütəllibov,
Vaqif Hüseynov və başqalarının cəzalandırılması
tələb olundu.
“Qara yanvar” indiyədək
özündə çox sirlər saxlamışdı. 100
cildlik istintaq
materialının 69 cildi Moskvaya,
keçmiş SSRİ Prokurorluğuna
aparılmış və bu günədək
onlardan hələ
də bir xəbər yoxdur. Elə bu səbəbdən də Azərbaycan xalqına
qarşı törədilən soyqırım və terror aktının əsil səbəbləri
və günahkarları bəşəriyyətdən gizli qalmışdı. Totalitar
rejimin xalqımızın başına gətirdiyi
bu qanlı faciə, dünya
birliyi tərəfindən beynəlxalq
müstəvidə layiq olduğu
hüquqi-siyasi qiymətini hələ
almamışdır.
20 Yanvar ağır cinayət
hadisəsidir. Dinc əhaliyə
qarşı həyata keçirilən cəza tədbirləri
zamanı 1949-cu ilin Cenevrə
Konvensiyasının, Beynəlxalq Hərbi Tribunalın Əsasnaməsinin,
Beynəlxalq İnsan haqları Bəyannaməsinin,
insan haqlarına dair
Beynəlxalq aktların çoxsaylı müddəaları pozulmuşdur. Bu məqamlar
20 Yanvar hadisələri ilə
bağlı aparılmış ən səthi təhqiqatlarda da öz əksini
tapıb.
Bu
gün ulu öndər Heydər Əliyevin siyasi xəttini
böyük ustalıqla davam etdirən möhtərm Prezidentimiz
İlham Əliyev Azərbaycanın regiondakı, qitədəki,
dünyadakı mövqeyini daha da
gücləndirməyə nail olub. Ölkə
başçısı 20 Yanvar hadisələrinin
beynəlxalq müstəvidə
siyasi -hüquqi qiymətini alması üçün
əlindən gələni edir. Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev
20 Yanvar faciəsini xalqımıza qarşı törədilən
qətliam kimi
qiymətləndirərək, bunun məqsədli
qırğının bir halqası olduğunu beynəlxalq təşkilatların
diqqətinə çatdıraraq demişdir:
“20 Yanvar günü bizim böyük faciəmizdir,
ancaq eyni zamanda Azərbaycan
tarixinin qəhrəmanlıq səhifəsidir.
O gündən keçən müddət ərzində Azərbaycan
demək olar ki, tamamilə
yeni mərhələyə qədəm qoydu. Bu gün
ölkəmiz dünyada ən sürətlə
inkişaf edən ölkədir. Azərbaycan sübut etdi ki, xalqının iradəsinə
əsaslanaraq müstəqil, azad ölkə
kimi uğurla inkişaf edir. 20 Yanvar faciəsi Azərbaycan xalqının
yaddaşından heç vaxt
silinməyəcəkdir. Şəhidlərimizin əziz xatirəsi
Azərbaycan xalqının qəlbində əbədi yaşayacaq”.
Bəli, biz 1990-cı il yanvarın
20-də şəhid verdik! Lakin, nə
əyildik, nə də sındıq! Biz
qanımız bahasına müstəqillik qazandıq! Biz hər dəfə
Şəhidlər Xiyabanını ziyarət edərkən
onların qəhrəmanlığından güc, qüvvət,
əzəmət alırıq. Şəhidlərimizin ruhu bizə vətəni canımız kimi sevməyi, göz bəbəyi
kimi qorumağı öyrətdi.
İndi
hər bir Azərbaycan vətəndaşı, Azərbaycan
ordusunun hər bir əsgər və zabiti yaxşı başa
düşür və dərk edir ki, şəhidlərimizin
qanı bahasına müstəqillik əldə etmiş
ölkəmizin bir qarış torpağı da erməni
tapdağı altında qalmayacaq. Bu gün yüksək
döyüş hazırlığına, silahların və hərbi texnikanın sirlərinə
mükəmməl yiyələnmiş, intizamlı, mənəvi-psixoloji
cəhətdən dözümlü,
ölkəmizin ərazi bütövlüyü
uğrunda həlak olmuş şəhidlərimizin
qisasını almağa tam hazır olan Azərbaycan Ordusu
var.
Qeyd
etmək istəyirəm ki,
xaricdə yaşayan azərbaycanlılar 20 Yanvar hadisəsi
haqqında dünya ictimaiyyətini daha geniş məlumatlandırmaq
üçün çox işlər görür. ABŞ
- Azərbaycan şəbəkəsi Texas
və Nyu-York ştatlarının
parlamentində 20 Yanvarla bağlı 2 rəsmi
qətnamənin qəbul edilməsinə artıq nail olub. Qətnamə “Qara yanvar”la
bağlı Amerika
ictimaiyyətini və ölkə qanunvericiliyini
bu qeyri-insani
aksiyanı rəsmi şəkildə pisləyən sənəd
qəbul etməyə çağırır. Bundan
əlavə, Benilüks Azərbaycanlıları
Konqresinin Avropa
Parlamentinə və Benilüks ölkələrinin
qanunverici qurumlarına
ünvanlanmış müraciətində deyilir
ki, 1990-cı il
yanvarın 20-si hüzn günü
olmaqla yanaşı, eyni
zamanda Azərbaycanda sovet hakimiyyətinin sona
çatması günüdür.
Müraciətdə Avropa qanunvericiləri
bu qeyri-insani
aksiyanı rəsmi şəkildə pisləyən qətnamə
qəbul etməyə çağırılır.
Əsrlər keçsə də, Qara Yanvar faciəsinin Azərbaycanın və azərbaycanlıların qanlı tarixi olduğunu dünyaya tanıtmalıyıq. Dünya ictimaiyyəti də bilməlidir ki, bu qan heç vaxt yerdə qalmayacaq!
Fatma ƏLİYEVA,
Demokratik Azərbaycan
Dünyası
Partiyasının sədri
Xalq qəzeti.- 2013.- 17 yanvar.- S. 6.