20 Yanvar:
oyanışın ilk səhəri
Hər
bir xalqın hansı dərəcədə milli birliyə, milli iradəyə və milli
özünüdərkə malik olması məhz onun üzləşdiyi
ən çətin anlarda mövcud proseslərə və
çağırışlara
ümumxalq reaksiyasında özünü göstərir.
23 il əvvəl üzləşdiyimiz belə bir məqamda
xalqımızın
mübarizlik əzminin təzahürü, təzyiqlərə
boyun əyməyən əzmkar iradə nümayiş etdirməsi tariximizə yeni bir mübarizə səhifəsi
yazdı - Qanlı Yanvar səhifəsi.
20 Yanvar yaxın keçmişimizdə
yaşamış olduğumuz ən faciəvi günlərdən
biri olsa da, xalqımızın yaddaşına həm də qəhrəmanlıq
tarixi kimi həkk olundu. Faciənin törədilməsindən
keçən 23 il ərzində bu hadisəni doğuran səbəblərin,
onun hüquqi, ictimai-siyasi, psixoloji nəticələrinin araşdırılması, öyrənilməsi
və öyrədilməsi artıq ənənəyə
çevrilmiş bir sualla müşayiət olunur: 20 Yanvara gedən
yol nədən və haradan başlandı? Cavabında isə
hadisələrin şahidləri 20 Yanvar ərəfəsindəki
son ayın, uzağı, bir neçə ayın hadisələrini
bir-bir xatırlayır və onların arasında faciəyə
yol açan səbəbləri və səhvləri
araşdırıb tapmağa çalışırlar.
Mübahisələr bəzən bir-birimizi qınamağa, hətta
günahlandırmağa qədər uzanır. Bir
ifratçılıqdan digər ifratçılığa qədər
müxtəlifləşən mülahizələr
yalnız bir fikirdə yekdil
olur: belə sonluğu heç kim gözləmirdi.
Bəli,
doğrudan da, o zaman çox az adam inana bilərdi ki, dövlət
dinc vətəndaşına belə divan tuta bilər.Yəqin,
ona görə ki, biz Xeyirlə Şərin mübarizəsinin
nağıllarda olduğu kimi, həmişə Xeyirin qələbəsi
ilə bitməsinə inanmaq dərəcəsində
sadəlövhük. Amma bəzən Şər də qalib gəlir,
qısa müddətə də olsa. 20 Yanvar məhz Şərin
Xeyirə qalib gəldiyi bir an idi - qısa bir an. Bu Şərin
gəldiyi yol isə bir-iki aylıq yol deyildi. Bu, çox
uzaqdan gələn bir yoldu. Bu yol 1814-cü ilin “Türkmənçay”ından
gəlir, bu yol 1828-ci ilin “Gülüstan”ından keçir. Nəhayət,
bu yolun bizə ən yaxın döngəsi 1920-ci ilin 28
aprelindən başlamışdı. 30-cu
illərin qaranlıq dolanbaclarından, 40-cı illərin
ağrı-acılarından, 50-60-cı illərin ağır
məhrumiyyətlərindən keçib gəlmişdik 20
Yanvara. Bütün bunlar çox uzun və
üzüntülü bir hekayədir -azadlıqsevər bir məmləkətin, insanpərvər
bir millətin, məğrur bir xalqın əsarət hekayəsidir.
20 Yanvar isə bu hekayənin son fəslidir.Bu fəsildə
də qarşımıza Şər
çıxmışdı.
Növbəti dəfə düşmənlərimizin
hiyləsi ilə bizi təhdid edən namərd
qonşularımız Vətən torpaqlarımıza göz
dikmişdilər. Ölkəmizin ərazi
bütövlüyünə qarşı aparılanməkrli fəaliyyətlər,
riyakar qəsdlər, SSRİ rəhbərliyi tərəfindən
açıq-aşkar xalqımıza qarşı
yürüdülən düşmənçilik siyasəti
xalqımıza artıq imperiya boyunduruğunda
yaşamağın daha ağır fəlakətlərə
yol aça biləcəyini anlatmaqdaydı. Xüsusən,
1988-ci ilin martında Sovet İttifaqı Kommunist
Partiyasının Mərkəzi Komitəsi və SSRİ Nazirlər
Soveti tərəfindən dolayısı ilə Dağlıq
Qarabağın Azərbaycanın tərkibindən
çıxarılmasına yönəlmiş “Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayətinin
sosial-iqtisadi inkişafının sürətləndirilməsi
haqqında” qərarın qəbul edilməsi və 1989-cu ilin
yanvarında SSRİ Ali Soveti Rəyasət Heyətinin
“Dağlıq Qarabağda Xüsusi İdarəetmə
Forması yaratmaq haqqında” fərmanı ölkəmizin ərazi
bütövlüyünün pozulmasına qarşı ermənilər
tərəfindən planlı şəkildə icra olunan tədbirlərin
birbaşa imperiya rəhbərliyi tərəfindən dəstəkləndiyini
göstərirdi.
Bütün
bunlarla yanaşı, Ermənistan
ərazisində yaşayan azərbaycanlıların
öz tarixi torpaqlarından qovularaq çıxarılması
və buna SSRİ rəhbərliyi tərəfindən göstərilən”
görməməzlik” soydaşlarımıza qarşı həyata
keçirilən etnik təmizləmə siyasətinin məhz
ittifaqın “yardımı və strategiyası” iləbaş
tutmasına heç bir şübhə yeri qoymurdu. Azərbaycan
SSR rəhbərliyinin isə baş verən proseslərə,
sanki, heç bir şey olmamış kimi, seyrçi
münasibət göstərməsi, özünü “bilməməzliyə”
və “eşitməməzliyə” vurması, ümummilli
maraqların müdafiəsi yolunda heç bir əməli addımın
atılmaması xalqın əsəblərini tarıma çəkmiş,
onu sonsuz dərəcədə hiddətləndirmişdi.
Mübarizə meydanında tək qaldığını görən Azərbaycan
xalqının səfərbər olmaqdan başqa çarəsi
yox idi.Bütün ümidlər haqsızlığa
qarşı həmişə öz etiraz səsini
ucaltmağı bacaran, öz tarixi yurdunu düşmənlərdən
qanı bahasına qorumağa hər
zaman hazır olan və monolit gücünü öz milli
varlığında hiss edən Azərbaycan Xalqına idi.
Azərbaycanlılara qarşı məqsədli şəkildə
həyata keçirilən bu fitnəkar siyasət öz
hüquqları və ərazi bütövlüyü
uğrunda meydanlara atılmış həmvətənlərimizin
ürəklərində azadlıq yanğısını daha
da alovlandırmışdı. Artıq xalq mövcud olduğu bütün müddətdə
sovet imperiyasının yürütdüyü repressiv siyasəti
öz tarixinə və milli mənliyinə vurulmuş bir ləkə
kimi görürdü. Azadlıq eşqi ilə
yanan vətən övladları bu ləkəni öz
qanları bahasına da olsa yumağa hazır idilər.
O zaman
xalqı etiraz səsini ucaltmağa vadar edən çox sayda
obyektiv səbəblər mövcud idi. Mərkəzi
hökümət tərəfindən milli mənafeyimizə
zidd siyasətin yürüdülməsi, bu siyasətin
qarşısının alınması üçün
ölkə rəhbərliyi tərəfindən heç bir tədbir
görülməməsi xalqla hakimiyyət arasında
yaranmış uçurumu daha da dərinləşdirməklə
kütləvi etiraz dalğasının baş
qaldırmasına rəvac vermişdi. Belə bir məqamda
insanların haqlı etirazlarını dinləmək,
mövcud problemlərin siyasi yolla həll edilməsinə
yönəlmiş addımlar atmaq əvəzinə,
imperiyanın öz ənənəsinə sadiq qalaraq zora əl
atması - onun anti-humanist təbiətini və ən iyrənc
yollarla belə həyata keçirməyə hər an hazır olduğu imperialist siyasətini tam
aydınlığı ilə ifşa etmiş oldu. Meydanlara öz haqq səsini ucaltmaq,
milliheysiyyatını və milli mənliyini qorumaq əzmi ilə
çıxan fədakar Vətən övladları
bütün gözlənilməzliklərə hazır idilər. Amma heç kim
bu gözlənilməzlikləri gözləmirdi.
Çünki sovet rəhbərliyinin 70 il
bir dam altında yaşatdığı öz vətəndaşlarına
qarşı bu qədər qəddarlıq nümayiş etdirəcəyi
ağlasığmaz görünürdü.
Ölməz
şairimiz Bəxtiyar Vahabzadənin dediyi kimi: “Axı,
heç kəsin ağlına gələ bilməzdi ki, qəlbi
Vətən hissi ilə çırpınan, əli
silahsız, özü günahsız olan bu atalar, analar,
balalar, özünü dost kimi, qardaş kimi qələmə
verən bir ordunun əlində qətlə yetirilsin”. Lakin inanmaq istədiyimiz xoş sonluqlu ehtimal
özünü doğrultmadı. Soyuq 20 yanvar səhəri
açılmağa macal tapmamış bəşər tarixinin
insanlığa sığmayan ən faciəvi hadisələrindən
biri- Bakı küçələrində dinc
nümayişçilərin gülləbaranı baş verdi:
Azərbaycana, nəyin bahasına olurasa-olsun, milli mücadiləni
boğmaq və yatırtmaq məqsədi ilə yeridilən rus
qoşunları Bakıda və respublikanın müxtəlif
rayonlarında 131 nəfər mülki şəxsi
küçələrdə, evlərində, avtomobillərində,
iş yerlərində qətlə yetirdi. 744 nəfər
yaralandı, 841 nəfər qanunsuz həbs olundu.
O
müdhiş gecənin aydınlığa dönməsi
Bakının ürəkağrıdan dəhşətli mənzərəsinə
işıq saldı. Xalq düşmən
tankının tırtılları altında
parçalanmış, sinələri düşmən
güllələrindən deşik-deşik olmuş
övladlarınıqan gölündə tapdı. Bu, azadlığın bərpasına gedən yolda
ilk şəhidlərin verildiyi 20 Yanvar səhəri idi. Nə qədər hüznlü və acı olsa da,
xalq öz qəhrəman övladlarını son mənzilə
yola salmağa özündə güc tapdı. Haqq, azadlıq yolunda şəhidlik zirvəsinə
ucalmaq nə qədər şərəfli idisə,
düşmən silahının nişangahında Vətənin
şəhidlərini layiqincə son mənzilə yola salmaq da
bir o qədər namus və şərəf məsələsi
idi. Xalq sarsılmadı, əyilmədi,
qorxmadı.
Qanlı
faciənin qurbanları azadlığı uğrunda can verdiyi
Vətən torpağına yüzminlərin çiyinlərində
daşındılar və müqəddəs torpaqda əbədiyyətə
qovuşdular. Bu
müqəddəs torpaq hələ əsrin əvvəllərində
öz Vətəninin azadlığı və ərazi
bütövlüyü uğrunda canını qurban vermiş
soydaşlarımızı öz qoynuna almışdı.
Bütöv bir xalqın istiqlalı uğrunda
şəhid olmuş azadlıq carçılarının dəfn
edildiyi Şəhidlər Xiyabanı bu dəfə də eyni
amal uğrunda mübarizəyə qalxmış qəhrəman
oğullarını öz bağrına basdı. O qəhrəman
oğulları ki, ucaldıqları məbəddən əbədi
və dönməz olan istiqlaliyyət yolumuza hər zaman şəfəq
saçır. O günə qədər yəqin, heç
kimin ağlına gəlməzdi ki, Azərbaycanda bu qədər
qərənfil var! Sanki, o qərənfillər
“öz ayaqları ilə” şəhidlərin qəbri
üstünə sərilməyə gəlmişdi. Onlar şəhidlərin al qanıtək məzarların
üzərinə çıxıb bu torpağın və bu
torpaqda uyuyan vətən övladlarının sipərinə
çevrilmişdilər.
Həmin günün mənzərəsi faciəvi
olduğu qədər də möhtəşəmdir.
Azadlığımızın bərpası yolunda ilk şəhidlərin
verildiyi Qanlı Yanvar gecəsi cəsarətin, fədakarlığın,
milli məfkurənin dönməz oyanışının əyani
təcəssümü idi.Baş verən hadisələr
xalqımızın azadlıq arzusunun, müstəqillik
idealının 70 il davam edən sovet hərb
maşınının repressiyasına rəğmən
sönmədiyini, əksinə, yeni güc
qazandığını bir daha nümayiş etdirdi. Bununla, Azərbaycan
xalqı zülmə, ədalətsizliyə, repressiyaya və
zorakılığa boyun əyməyəcəyini, milli iradəsinin
sarsılmazlığını təkcə imperiya rəhbərliyinə
deyil, bütün dünyaya göstərdi və
özünün milli azadlığı uğrunda mübarizəsinin
dönməz olduğuna şübhə yeri qoymadı.
Qəhrəmanlıqla
dolu keçmişi, dövlətçilik ənənəsi
olan, böyük bir coğrafiyada dövlətlər
yaratmış, yadellilərə qarşı səfərbər
olub birgə mübarizə aparmış, dünya mədəniyyət
xəzinəsinə öz dəst-xətti ilə dəyərli töhfəsini
vermiş bir millət uzun müddət əsarət altında
yaşaya bilərdimi? Öz keçmişindən, sanki, qan
damarları ilə axıb gələn vətən sevgisi, milli
özünüdərk, zülmə, ədalətsizliyə
boyun əyməmək kimi hisslərə
malik olan bir xalq öz çiyinlərində bu əsarətin
ağırlığını, ağrı-acısını
çoxmu çəkəcəkdi? İyirminci əsrin
əvvəllərində öz tarixi dövlətçilik ənənələrinə
dayanaraq Şərqdə ilk demokratik dövlət quran bir xalq
qısa zaman kəsiyindən sonra yenidən imperiya
caynağına düşməsini uzun müddət necə qəbul
edə bilərdi?! 20 Yanvar faciəsi,
sözün əsl mənasında, xalqımızın milli
özünüdərkində yeni bir mərhələnin
başlanğıcı oldu. Xalq öz qərarını
verdi: Yolumuz -Azadlıqdır!
Siyasi və
iqtisadi böhranlar məngənəsində boğulan və
boğulduqca daha da azğınlaşan, 70 il özünə
bayraq etdiyi kommunizm ideyalarının iflası artıq
heç kimdə şübhə doğurmayan və dayaqları silkələnməyə
başlayan Sovet imperiyası bu
hadisəni törətməklə nəyə nail olmaq istəyirdi?
Tarixin səhnəsindən birdəfəlik silinmək ərəfəsində
imperiyanın ucqar bir ölkəsində əvvəlcədən
qurulmuş plan əsasında dinc nümayişçilərin
gülləbaran edilməsinə qərar verənlər nəyə
ümid edirdilər? Az sonra - imperiya
çökəndən sonra aydın olacaqdı ki, bu qərarı
verənlərin və bu faciəni törədənlərin
özlərinin də bu suallara cavabları yox imiş. Baş
verənlər isə Azərbaycan xalqının milli mübarizə
əzmini və iradəsini sındıra bilmədi. Əksinə,
20 Yanvar hadisəsi öz qanunauyğun məntiqi və zəncirvari
təsiri ilə bütün imperiya ərazisində milli
azadlıq hərəkatlarının yenidən daha böyük vüsətlə
alovlanmasına vəSovet İttifaqının süqutunun daha
da sürətlənməsinə rəvac verdi.
Bu hadisə Sovet İmperiyası üçün “sonun
başlanğıcı” oldu. Bu faciənin baş
verməsinə qədər ölkədə mövcud problemlərin,
baş qaldırmış etirazların siyasi yolla həll
olunacağına ümidlər hələ də qalmaqda idi.
Lakin bir nəslin yaşaya biləcəyi qədər
ömür yaşamış imperiya özü ilə həmyaşıd
olan vətəndaş nəslinin
böyüklü-kiçikli hamısına atəş
açmaqla bu ümidləri tamamilə alt-üst etdi. O
zamana qədər hələ də Azərbaycanın müstəqilliyinə
müəyyən qədər skeptik yanaşanlar da bu hadisənin
baş verməsi ilə artıq imperiya boyunduruğunda
yaşamağın qeyri-mümkünlüyünü dərk
etdilər və milli azadlıq hərəkatının aktiv
iştirakçılarına çevrildilər. Bu faciəvi olay onilliklər ərzində insanlara
sırınan “humanist” əsaslı kommunizm
ideologiyasının puçluğunu sübut etdi və məhz
bu hadisədən sonra kommunist partiyasından kütləvi
istefalar, cəmiyyətin bütün təbəqələri
tərəfindən müxtəlif formalarda ifadə olunan
etirazlar İttifaqın hər yerini bürüdü və
onun dayaqlarını sarsıtdı.
Həmin ərəfədə SSRİ-nin bir çox
respublikalarında İttifaq əleyhinə etirazlar baş
qaldırmışdı. Gürcüstan və Baltikyanı
ölkələrdə də hərbi qoşun hissələri
tərəfindən dinc nümayişçilərə
qarşı silah tətbiq olunmuşdu.Lakin Azərbaycanda
baş qaldıran etirazlara qarşı törədilmiş 20
yanvar hadisəsi öz qəddarlığı, misli
görünməmiş vəhşiliyi və
dağıdıcı miqyası ilə əvvəlki olaylardan
çox fərqlənirdi. Xüsusi qəddarlıqla müşayiət
olunan kütləvi qətliam aktının həyata
keçirildiyi müddətdə SSRİ müdafiə naziri
Dmitri Yazovun, daxili işlər naziri Vadim Bakatinin və digər
yüksək rütbəli hərbçilərin Bakıda
olması bu qanlı cinayət əməlinin əvvəlcədən
planlaşdırılmış olduğunu göstərirdi. İmperiyanın hərbi qoşun hissələrinin
fövqəladə vəziyyət elan edilmədən
Bakıya yeridilməsi həm ölkə qanunvericiliyinin, həm
də beynəlxalq hüquq normalarının kobud şəkildə
pozulması demək idi.
“Bakı şəhərində fövqəladə vəziyyətin
tətbiq edilməsi haqqında” SSRİ Ali Soveti Rəyasət
Heyətinin fərmanı yalnız qanlı cinayət hadisəsi
törədildikdən sonra elan edilmişdi. Görünür, imperiya rəhbərliyinin
xalqımıza qarşı qəzəb hissi o qədər
güclü və hərbi təcavüz həyata keçirmək
niyyəti o
qədər qəti idi ki, törətdiyi qeyri-insanlıq
aktına əvvəlcədən “hüquqi don” geyindirməyə
belə ehtiyac duymamışdı. Baş verəcək hadisələrin
və faciənin miqyası barədə məlumatların
geniş xalq kütləsinə
çatdırılmasının qarşısını almaq
məqsədi ilə Azərbaycan televiziyasının enerji
blokunun partladılması da qanlı cinayət əməlinin əvvəlcədən
müəyyən edilən plan əsasında həyata
keçirildiyini bir daha göstərir. Bununla
respublika televiziyası və radiosunun verilişləri tamamilə
kəsilmiş və bütün ölkə ərazisində
informasiyasızlıq mühiti yaradılmışdı.
Ancaq həmişə millətləri
qaranlıqda və məlumatsızlıqda idarə etməyə
alışmış düşmənlərimiz bilmirdilər
ki, bu zaman insanların səsini bir-birinə çatdıran,
o səsləri xalqın səsinə çevirən yenilməz
bir qüvvə vardı bu millətin canında. -
Onların azadlıq sevgisi! Bu sevgini boğmağa isə
heç bir yumruğun
gücü çatmayacaqdı!..
İmperiyanın
zor gücünə söykənmiş siyasəti ilə Azərbaycan
xalqının məğrurluğu
və qırılmaz iradəsi qarşılaşarkən,
hansı tərəfin məğlubiyyətə düçar
olacağı əvvəlcədən aydın idi. Sadəcə,
Mixail Qorbaçov
və onun ətrafındakı cinayətkarlar bunu
anlaya bilməzdilər. Yarandığı gündən etibarən,
xalqımıza qarşı qərəzli siyasət
yürüdən sovet imperiyası belə bir qəddarlıq
aktı ilə özünün düşmənçilik “ənənəsindən”
əl çəkmədiyini bir daha göstərdi. Qorbaçov başda olmaqla, İttifaqın
bütün vəzifəli şəxslərinin ciddi heç
nə olmamış kimi davranmaları, törətdikləri
qanlı cinayəti ört-basdır etmək cəhdləri Azərbaycan
xalqına qarşı olan qərəzin və nifrətin
açıq təzahürü idi.
Azərbaycan SSR rəhbərliyinin qanlı olay barədə
bəyanat belə verməməsi, belə bir çətin
anda xalqın dərdinə şərik çıxmaması
xüsusilə təəssüf doğuran məqam idi. “Xalqın tələbi və
bir qrup deputatın təşəbbüsü ilə Azərbaycan
SSR Ali Sovetinin 1990-cı il yanvarın 22-də
Yanvar faciəsi ilə bağlı
çağırılmış sessiyasına respublikanın
bir sıra siyasi və dövlət rəhbərlərinin gəlməməsi
isə onların xalqın taleyinə biganə
qaldıqlarını, törədilmiş cinayətdə bu və
ya digər dərəcədə iştirak etdiklərini bir
daha təsdiq etmişdir. Respublika rəhbərliyi
hətta şəhidlərin dəfn mərasiminə gəlməyi
belə lazım bilməmişdi” (20 Yanvar faciəsinin 10-cu
ildönümü haqqında Azərbaycan Respublikası
Prezidentinin fərmanından, 16 dekabr 1999, ¹ 228).Bu fakt bir daha
hakimiyyətlə xalq arasında o zaman dərin uçurumun
yarandığını və hakimiyyətdə təmsil
olunan şəxslərin xalqın iradəsini ifadə etmək
iqtidarında olmadığını göstərirdi.
Qanlı
Yanvar faciəsindən sonra bu hadisəyə verilən
reaksiyalar və ya ümumiyyətlə hadisəyə
münasibət bildirilməməsi kimin kim olduğunu və
kimin hansı məqsədə
xidmət etdiyini tam aydınlığı ilə göstərdi.
Xalqın taleyüklü bir anında ümummilli lider Heydər
Əliyevin ən
faciəvi günlərindən birini yaşayan Azərbaycan
xalqının acısına şərik çıxması -
onun öz xalqına olan sonsuz məhəbbətinin
ifadəsi idi. Sovet qoşunlarının Bakıda törətdiyi
qanlı hadisə ilə bağlı elə ertəsi gün
Azərbaycanın Moskvadakı nümayəndəliyinə gələrək
öz xalqına başsağlığı diləyən Heydər
Əliyev, xüsusi qəddarlıqla törədilmiş cinayətin
təşkilatçılarını və
icraçılarını cəsarətlə ittiham etdi və
onların cəzalandırılmasını tələb etdi. Bu qanlı faciənin önlənə bilməsi
üçün bütün imkanların mövcud olduğu
bir şəraitdə belə bir qeyri-insani hadisənin törədilməsini
kökündən yanlış addım kimi qiymətləndirən
Heydər Əliyev bu cür yollarla Azərbaycan xalqının
iradəsini qırmağın mümkün
olmadığını və olmayacağını
açıq şəkildə bəyan etdi. Bütün
təhlükələrə baxmayaraq, xalqımıza
qarşı törədilmiş qanlı faciənin əsl səbəbkarlarının
elə həmin gün
imperiyanın mərkəzindən bütün dünyaya
bəyan edilməsi -xalqımızın üzləşdiyi ən
çətin məqamlarda Heydər Əliyevin ümummilli
mövqedən çıxış etmək cəsarətini,
onun təkcə xalqın qələbələrinin deyil, həm
də dərdinin önündə dayandığını bir
daha sübut etdi.
Cinayətin
törədildiyi vaxtdan keçən bir neçə illər
ərzində 20 Yanvar hadisələrinə lazımi siyasi-hüquqi qiymətin
verilməməsi də vacibməsələlərdən biri
idi. Mövcudluğunun mahiyyətində zorakılıq və
hegemonluq daşıyan imperiyanın onun rəhbərliyi tərəfindən
verilən göstəriş əsasında baş vermiş bəşəri
cinayətə hüquqi qiymət verə biləcək qədər
səmimiyyətə və iradəyə malik
olmadığı əvvəlcədən hər bir azərbaycanlıya məlum
idi. Ona görə də 1990-cı ilin
dekabrında SSRİ Baş Hərbi Prokurorluğunun hərbi
qulluqçuların 20 yanvarda Bakıda baş vermiş hadisələrlə
bağlı əməllərində cinayət tərkibi
görməyərək işə xitam verməsi heç kimi
təəccübləndirməmişdi. Azərbaycan
Kommunist Partiyasının Mərkəzi Komitəsi tərəfindən
faciəli olayların araşdırılması ilə
bağlı yaradılmış İstintaq
komissiyasının fəaliyyətinin heç bir nəticə
və heç bir əsas olmadan dayandırılması isə
təəccüb
doğurmaya bilməzdi. Bu, o
zamankı ölkə rəhbərliyinin baş vermiş
qanlı faciəyə siyasi-hüquqi qiymət verə bilmək
iqtidarında olmadığını nümayiş etdirirdi.
Təəssüf
ki, daha sonra 1992-ci ilin 19 yanvarında qəbul edilmiş “1990-cı
il yanvarın 19-20-də Bakı şəhərinə
qoşunların yeridilməsi ilə əlaqədar faciəli
hadisələrin təfsilatının və səbəblərinin
təhqiqi üzrə Azərbaycan Respublikası Ali Soveti
komissiyasının işinin yekunlarına dair” Azərbaycan
Respublikası Ali Sovetinin Milli Şurasının Qərarında
da ölkənin ali qanunverici orqanının qeyd olunan
komissiyanın fəaliyyətinin qənaətbəxş
olması ilə kifayətlənməsi, qanlı hadisənin
sifarişçiləri və icraçılarının
göstərilməməsi Azərbaycan xalqına qarşı
törədilmiş ən ağır cinayətlərdən
biri olan 20 Yanvar faciəsinə ciddiyyətinə və əhəmiyyətinə
görə qiymət verilmədiyini bir daha təsdiqlədi.
20 Yanvar hadisələrinin təkcə xalqımıza
qarşı deyil, bütün insanlığa qarşı
cinayət olduğunu sübut etmək, faciə
qurbanlarının hüquqlarının müdafiəsini təmin
etmək, axıdılmış günahsız qanların
baiskarlarının cəzalandırılması
üçün siyasi, hüquqi zəmin formalaşdırmaq
olduqca önəmli məsələ idi. Məhz buna görə
Prezident Heydər Əliyevin “20 Yanvar faciəsinin 4-cü
ildönümünün keçirilməsi haqqında” 5 yanvar
1994-cü il tarixli fərmanında Azərbaycan Respublikası
Ali Sovetinin Milli Şurası tərəfindən 1992-ci ildə
qəbul olunmuş müvafiq qərarda yanvar hadisələrinin
əsl səbəblərinin açıqlanmadığı və
həqiqi günahkarların aşkar edilmədiyi nəzərə
çatdırıldı və Azərbaycan Respublikasının
Milli Məclisinə 20 Yanvar hadisələrinə tam
siyasi-hüquqi qiymət verilməsi və bu məqsədlə
Milli Məclisin xüsusi sessiyasının keçirilməsi tövsiyə edildi.
Beləliklə, Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisi
20 Yanvar hadisələrinə siyasi-hüquqi qiymət verilməsi
haqqında Azərbaycan Respublikası Prezidentinin tövsiyəsinə
müvafiq olaraq, 1994-cü ilin martında xüsusi qərar qəbul
etdi. Bu qərarın
qəbul edilməsinin əhəmiyyəti ondan ibarət idi ki,
haqq və ədalətin müdafiəsi naminə küçələrə
çıxmış silahsız adamların qəddarcasına
qətlə yetirilməsi hərbi təcavüz və cinayət
kimi qiymətləndirildi, qanlı faciənin
sifarişçiləri və icraçıları
açıq şəkildə bəyan edildi və bu cinayətin
istintaqını həyata keçirən hüquq- mühafizə
orqanlarının fəaliyyətinin qənaətbəxş
olmadığı bildirildi.Bununla da, nəhayət ki,qanlı
faciəyə dövlət səviyyəsində münasibət
bildirilməsi təmin edildi.
Faciədən
23 il keçir. Əbədi, dönməz
və sarsılmaz müstəqilliyimizin işığında
yaşayan xalq hər il yanvarın 20-də
Şəhidlər Xiyabanına üz tutur,
azadlığımızın qandallarını
sındırmış şəhidlərimizi ehtiramla yad edirlər.
Şəhidlər Xiyabanını ziyarətə gələn
yüz minlərlə həmvətənimiz
azadlığımız uğrunda şəhid olmuş
soydaşlarımızın məzarı qarşısında
baş əyərək onların xatirəsini əziz
tuturlar.Prezident İlham Əliyevin Şəhidlər
Xiyabanını ziyarət edərkən
vurğuladığı kimi: “Azərbaycan xalqı bu
günü heç vaxt yaddan çıxarmayacaq. Azadlıq, müstəqillik uğrunda, Vətən
uğrunda özlərini qurban verən şəhidlərimizin
hamısının xatirəsini həmişə qəlbimizdə
yaşatmalıyıq. Hesab edirəm ki,
bugünkü müstəqil, qüdrətli Azərbaycan
xalqımızın ən böyük sərvətidir. Şəhidlərimizin, canlarını qurban
vermiş insanların bu işdə böyük xidməti
olubdur. Bu da heç vaxt yaddan
çıxarılmamalıdır.”
Bəli, şəhidlər unudulmaz. Onlar xalqın
azadlığı yolunda canlarından da keçməyə
hazır olduqlarını göstərdilər və bu yolu
getdilər. Ölümə gedən yollar
onları ölməzliyə - əbədiyyətə,
xalqımızı isə əbədi azadlığa
qovuşdurdu. Bu, tarixdir. Şərəfli bir tarix. Tarix isə
onu unudanları bağışlamır.
Cavanşir FEYZİYEV,
Milli Məclisin deputatı,
fəlsəfə doktoru
Xalq qəzeti.- 2013.- 20 yanvar.- S. 3.