Azərbaycanda insan hüquqlarının müdafiəsi
dövlət siyasətinin
əsas istiqamətlərindəndir
Bəşər sivilizasiyasının ən müdrik kəşflərindən sayılan insan hüquqları bu gün hamının anladığı və ya anlamalı olduğu əvəzsiz nailiyyətdir. İnsan hüquqlarına hörmət, insan hüquqlarının qorunması müasir dünyaya qovuşmağın əsas yoludur.
Heydər ƏLİYEV
Ümummilli lider
Hər bir
müstəqil dövlətin imicini, demokratik proseslərin inkişafına önəm
verməsini və beynəlxalq
aləmdəki reytinqinin göstəricisini
insan hüquq və
azadlıqlarının müdafiəsinə münasibəti,
həmin dövlətdə bu sahəyə
göstərilən diqqət və qayğı müəyyənləşdirir.
Çünki demokratiya
və insan hüquqları bir-biri
ilə sıx əlaqəlidir və biri
digərini şərtləndirir.
Yalnız demokratik prinsiplərin qorunmasına və
inkişafına xüsusi önəm verilən ölkələrdə
insan hüquq və azadlıqlarının müdafiəsinə
real təminat verilir. Son illər Azərbaycanda
həyata keçirilən islahatlar, insan hüquq və
azadlıqlarının qorunması istiqamətində
görülən tədbirlər, qəbul edilən qanunvericilik aktları ölkəmizin dünya birliyindəki reytinqini
daha da yüksəldir.
Bu da ondan
irəli gəlir ki, əsas insan hüquq və
azadlıqlarının qanunvericilikdə və real
həyatda təmin edilməsi cəmiyyətdə
demokratiyanın təşəkkülü və geniş inkişafı üçün
həlledici amil rolunu
oynayır.
Hüquqi, demokratik və sivil cəmiyyətli dövlət quruculuğu yolunda
inamlı və qətiyyətli addımlar atan
müstəqil Azərbaycan
Respublikası “Dövlət müstəqilliyi haqqında
Konstitusiya Aktı”nı qəbul etdikdən sonra bir müddət
hələ də rus imperiyasının təsirindən
ayrıla bilmədi. Baxmayarq ki, dövlət müstəqilliyini
qazandıqdan sonra Azərbaycan da demokratik inkişaf
yolu ilə irəlilədiyini bəyan etmiş, insan hüquq və azadlıqlarının yüksək
səviyyədə təminatı məsələsi mühüm vəzifələrdən
biri elan olunmuş, ancaq bu sahədə heç
bir uğura imza atılmamışdı. Bir
– birini əvəz edən hakimiyyət
nümayəndələrinin dövlət idarəçiliyindəki
naşılığı müstəqilliyimizi məhvə doğru aparırdı.
Yalnız xalqın təkidli
xahişləri ilə ulu öndər Heydər
Əliyevin yenidən Azərbaycan
rəhbərliyinə qayıdışından sonra müstəqilliyimiz qorunub
saxlanıldı və əbədi oldu. Müdrik şəxsiyyətin demokratik
prinsiplərin inkişafı istiqamətində
atdığı qətiyyətli
addımlar özünü insan hüquq və
azadlıqlarının müdafiəsi istiqamətində də
büruzə verdi. Ulu öndər bildirirdi ki, əgər hər
hansı ölkənin xalqları öz
hüquqlarını anlayır və onları qoruya
bilirsə, o zaman ən
kiçik dövlət belə ən böyük məmləkət qədər güclü olar. 1995-ci il noyabrın 12-də ümummilli
lider Heydər Əliyevin rəhbərliyi
ilə qəbul olunan milli
Konstitusiyamızda əksini tapan maddələrin
üçdə iki hissəsi insan hüquqlarının qorunmasına və
müdafiəsinə xidmət edir. Ulu öndər
ölkəmizdə insan
hüquqlarının müdafiəsi, qanunların aliliyinin qorunması məsələsini
dövlətçilik fəaliyyətinin prioritet sahələrindən
birinə çevirdi. Ümummilli
lider dərin zəkası, qeyri-adi idarəçilik keyfiyyətləri ilə
qanunçuluğu, insan
hüquqlarının qorunmasını təmin etmək və bu yolla
dövlətçilik ənənələrini yeni zirvələrə qaldırmaqla, Azərbaycanın
dövlət müstəqilliyini əbədiləşdirmək
üçün zəruri hüquqi
baza formalaşdırmış oldu. 1998-ci il iyun ayının 18-də
ümummilli lider Heydər
Əliyev tərəfindən imzalanmış sərəncamla
ölkəmizdə “İnsan
hüquqlarının müdafiəsinə dair
Dövlət Proqramı” təsdiq edildi. Proqramda Azərbaycan
Respublikasının insan hüquqları
haqqında beynəlxalq sazişlərə qoşulması, bu sahədə elmi-tədqiqat institutunun
yaradılması, normativ hüquqi
aktların insan hüquqlarına dair beynəlxalq standartlara
tam uyğunluğunun
təmin edilməsi, hüquqi mexanizmlərin
təkmilləşdirilməsi, insan
hüquqları sahəsində fəaliyyət
göstərən beynəlxalq qurumlarla əməkdaşlığın
daha da inkişaf
etdirilməsi, bu sahədə fəaliyyət
göstərən beynəlxalq institut və
mərkəzlərdə tədqiqat və təhsil
proqramları üzrə mütəxəssislərin
hazırlanması, insan hüquqları
haqqında öhdəliklərə riayət
edilməsi və digər məsələlər əksini
tapdı. Məhz bundan sonra
ölkəmizdə insan və vətəndaş
hüquq və azadlıqlarının təmin
və müdafiə olunması istiqamətində görülən
fundamental tədbirlər davam
etdirildi və bu sahədə
çox ciddi nailiyyətlər
əldə edildi. “Azərbaycan
Respublikası öz həyatını demokratik prinsiplər əsasında quraraq daim
çalışacaqdır ki, insan hüquqlarının qorunmasına əməl
edilsin” – deyən ulu
öndər Heydər Əliyevin rəhbərliyi ilə həyata
keçirilən çoxşaxəli humanizm
siyasətinin real və qanunauyğun
nəticəsi kimi, Azərbaycanda insan və vətəndaş hüquq
və azadlıqlarının müdafiəsi yönündə
yeni keyfiyyət dəyişiklikləri baş verdi. Eyni zamanda, bu
sahədə əldə edilən nəticələr hüquqi dövlət quruculuğuna
töhfə verən əhəmiyyətli faktor
kimi çıxış etdi.
Onu da qeyd
edək ki, Azərbaycanda amnistiya
institutunun əsası da
məhz ulu öndər Heydər Əliyev
tərəfindən qoyulmuşdur.
Ulu öndər Heydər Əliyev 1998-ci il yanvarın 22-də ölüm
hökmünün ləğv olunması
haqqında təşəbbüslə çıxış etmişdir. Bununla bağlı Milli Məclisə
müraciətində cinayət-hüquq siyasətini hərtərəfli
təhlil edərək ədalət, azadlıq, humanizm və insanpərvərlik kimi yüksək idealları rəhbər tutmaqla, ölkədə ölüm
cəzasının ləğv edilməsi qənaətinə
gəldiyini bildirmiş, bu
tarixi bəyanatın zəruriliyini əsaslandırmışdır.
Milli Məclis dövlət
başçısının ölüm hökmü ilə əlaqədar təklifini
dəstəkləmiş, 1998-ci il
fevralın 10-da tarixi qərar qəbul etmişdir. Beləliklə, Azərbaycanın
adı Şərqdə ölüm hökmü cəzasını ləğv edən ilk ölkə kimi tarixə düşdü.
Ulu öndər ölüm
hökmünü ləğv etməklə
bəşəri humanizmə və beynəlxalq hüquq normalarına sadiqliyini
bir daha nümayiş etdirdi.
Təsadüfi deyil ki,
amerikalı məşhur siyasi xadim Zbiqnev Bjezinski
1998-ci ildə etdiyi
çıxışlarının birində demişdir:
“Heydər Əliyev zəngin dövlətçilik və idarəetmə
təcrübəsi əsasında qısa müddətdə
Azərbaycanda insan hüquqlarının ən
yüksək səviyyədə təmin edilməsinə nail olmuşdur.”
Heydər
Əliyevin təşəbbüsü ilə 1998-2002-ci illərdə
“İnsan və vətəndaş
hüquqlarının və azadlıqlarının təmin
edilməsi sahəsində tədbirlər haqqında” Qanun, “İnsan
hüquqlarının müdafiəsinə dair
Dövlət Proqramı”, “Azərbaycan Respublikasının İnsan Hüquqları üzrə Müvəkkili (Ombudsman)
haqqında” Konstitusiya Qanunu
qəbul olundu və “Avropa
insan hüquqları Konvensiyası” təsdiq
edildi. Böyük tarixi şəxsiyyət ədalətli və müdrik dövlət rəhbəri kimi yaxşı bilirdi ki, hər bir dövlətin
gələcəyi yalnız qanunların işləməsindən,
insan hüquqlarının qorunmasından
asılıdır. Məhz
buna görə də ulu
öndər hər bir vətəndaşın
hüquq və azadlıqlarının təmin
edilməsini dövlətin ali vəzifəsinə
çevirdi.
Ümummilli lider Heydər Əliyevi
insan hüquq və
azadlıqlarının qorunması istiqamətində böyük
şəxsiyyət kimi xarakterizə edən
mühüm keyfiyyətlərdən biri də onun günahkarı cəzalandırmağı
da, şans verərək
bağışlamağı və
islah etməyi də bacarması ilə
bağlı idi. Əfvetmə institutunun bərpası
və Azərbaycan Respublikasının Prezidenti
yanında Əfv Məsələləri Komissiyasının
yaradılması da bu
istiqamətdə atılan mühüm
addımlar kimi böyük
əhəmiyyət kəsb edir.
İnsan hüquqlarının təminatı Azərbaycan
dövlətinin qarşıya qoyduğu prioritet vəzifələrdən biridir. Bu, gündəlik həyatımızda
öz real təminatını
almaqla yanaşı, həm də hüquqi normativ sənədlərdə,
həmçinin son illər qəbul edilən
qanunvericilik aktlarında da
öz əksini tapır. Ulu
öndərin siyasi xəttini layiqincə davam etdirən Prezident İlham Əliyev insan hüquq və
azadlıqlarının qorunması sahəsində mühüm əhəmiyyətli qərarlar qəbul
etmuş, sərəncamlar
imzalamışdır. “Biz
ölkəmizdə demokratiyanın, insan
hüquqlarının inkişafına və qorunmasına çox böyük əhəmiyyət
veririk” – deyən Prezident
İlham Əliyevin birbaşa
tövsiyə və göstərişləri əsasında
görülən davamlı işlər insan
hüquq və azadlıqlarının
müdafiəsi sahəsində xüsusi
əhəmiyyət kəsb edir. Prezident İlham Əliyev bu sahənin daim dövlətin
diqqət mərkəzində saxlanıldığını
bildirərək demişdir: “Biz ölkəmizdə
demokratiyanın, insan
hüquqlarının inkişafına və qorunmasına çox böyük əhəmiyyət
veririk... Əlbəttə, çox vacibdir ki, bu sahədə həm
beynəlxalq təşkilatlar tərəfindən, eyni zamanda, bu
sahə ilə bilavasitə məşğul olan
qurumlar tərəfindən vahid meyarlar tətbiq
olunsun. Biz, əlbəttə,
gələcək fəaliyyətimizdə də Azərbaycanda
həm siyasi, həm iqtisadi,
həm də sosial islahatları davam etdirəcəyik, insan
hüquqlarının qorunması üçün
bütün lazımi tədbirləri
görəcəyik”.
İnsan hüquqlarının müdafiəsi sahəsində
aparılan islahatların davam etdirilməsi
məqsədilə Prezident İlham Əliyevin 28 dekabr
2006-cı il tarixli sərəncamı
ilə “Azərbaycan Respublikasında insan
hüquqlarının müdafiəsi üzrə Milli Fəaliyyət Planı”nı təsdiq edilmişdir. Sənəddə qeyd
edildiyi kimi, Azərbaycanın
müasir inkişaf
dövründə hüquqi dövlət quruculuğu və insan
hüquqlarının müdafiəsi sahəsində səylərin
gücləndirilməsi dövlət siyasətinin əsas
istiqamətlərindən biri kimi müəyyən edilib.
Ötən illər ərzində Azərbaycan
insan hüquqları sahəsində fəaliyyət
göstərən nüfuzlu beynəlxalq qurumlarla əməkdaşlığı inkişaf etdirmiş, insan hüquqlarının müdafiəsi sahəsində
50-dən çox beynəlxalq sənədə
tərəfdar çıxmış və bu
sahədə beynəlxalq öhdəliklərin həyata
keçirilməsində mühüm
nailiyyətlər əldə etmişdir.
“Hər bir vətəndaşın hüququnun
qorunması bizim üçün
çox önəmlidir”- deyən Prezident İlham Əliyevin bu
istiqamətdə həyata keçirdiyi tədbirlər
ardıcıllığı ilə diqqət çəkir. Dövlət başçısının 27 dekabr 2011-ci il tarixli sərəncamı ilə təsdiqlənən
“Azərbaycan Respublikasında insan hüquq və azadlıqlarının
müdafiəsinin səmərəliliyini artırmaq sahəsində
Milli Fəaliyyət Proqramı” 2006-cı
ildən uğurla həyata keçirilən
insan hüquqlarının müdafiəsi
üzrə Milli Fəaliyyət
Planının məntiqi davamı olaraq yeni istiqamətləri müəyyən etmişdir. “Azərbaycan 2020: gələcəyə
baxış” İnkişaf
Konsepsiyasının hazırlanması barədə sərəncamın
imzalanmasından sonra belə mükəmməl
Fəaliyyət Proqramının təsdiq olunub
ictimai müzakirəyə
çıxarılması bir daha Prezident İlham Əliyevin iqtisadi
potensialın insan kapitalına çevrilməsi
tövsiyəsinə uyğun həyata keçirilən islahatların davamlı
olmasının göstəricisidir. İnkişaf
Konsepsiyasında təbii resurslardan səmərəli
istifadə, qeyri-hökumət təşkilatlarının fəaliyyətlərinin,
sahibkarlığın gücləndirilməsi kimi
vəzifələr əksini tapırsa, Milli
Fəaliyyət Planında bu məqsədlərə
çatmağın aparıcı qüvvəsi olan insan amilinə diqqət
və qayğı, insan
hüquqlarının müdafiəsi önə çəkilir,
yeni prioritetlər müəyyənləşdirilir.
Azərbaycanda insan hüquq və
azadlıqlarının qorunması istiqamətində həyata
keçirilən yüksək səviyyəli
tədbirlərin nəticəsini
son on ildə imzalanmış əfv sərəncamları
ilə azadlığa çıxanların sayı da göstərir. Fakt üçün diqqətə
çatdıraq ki, Prezident
İlham Əliyev son 10 ildə 35
160 nəfərdən çox məhkumun
azadlığa buraxılmasını təmin edən sənədlər
imzalayıb.
Azərbaycanda insan
hüquq və azadlıqlarının
yüksək səviyyədə qorunması beynəlxalq təşkilatların
da diqqət mərkəzindədir. AŞPA-nın ötən sessiyalarının birində
qurumun Azərbaycan üzrə həmməruzəçiləri
Pedro Arqamund və Cozef Debono Qrex
ölkəmizlə bağlı məruzələrində
respublikamızda beynəlxalq dəyərlərə əsaslanaraq
diqqət yetirilən qanunvericilik
bazasının, məhkəmə, hüquq,
ədliyyə sisteminin və digər sahələrin
təkmilləşdirilməsində, korrupsiyaya
qarşı mübarizədə əldə olunmuş
uğurlar xüsusilə qeyd
olunmuşdur.
“Sərbəst
toplaşmaq azadlığı
haqqında”, “Siyasi partiyalar
haqqında” qəbul olunmuş qanunlara müvafiq olaraq icazəli mitinq və
aksiyaların keçirilməsi üçün
müvafiq yerlərin ayrılması və
aksiya iştirakçılarının
hüquq-mühafizə orqanı əməkdaşları tərəfindən
qorunması insanların öz fikirlərini
sərbəst ifadə etmələri
üçün əlverişli şərait
yaradılmasının nəticəsi kimi
dəyərləndirilməlidir.
Bütün bunlardan sonra bəzi ermənipərəst beynəlxalq
təşkilatların, həmçinin bir
sıra riyakar
qurumların havadarı olan Leyla Yunus kimi
əsli-nəcabəti bəlli olmayan
üzdəniraq hüquq müdafiəçilərinin
ölkəmizdə insan hüquq
və azadlıqlarının pozulması barədə qərəzli hesabatları və məlumatları ikrah hissi ilə
qarşılanır. Artıq beynəlxalq aləmdə
belə yalan və böhtanlara
inanan yoxdur. Çünki Azərbaycanın hər bir sahəsində olduğu
kimi, insan və vətəndaş
hüquq və azadlıqlarının təmini
və müdafiəsi sahəsində də həyata
keçirilən tədbirlər bu gün uğurla davam etdirilir. Bu uğurlar dünya birliyi tərəfindən
dəstəklənir və yüksək dəyərləndirilir.
Əliqismət BƏDƏLOV
Xalq qəzeti.- 2014.- 25 iyun.- S.4.