Köhnəni unutmayaq,

yenisini isə qoruyaq!

Söhbət yeni tikilmiş məktəb binalarının saxlanmasından gedir

Bir neçə gün də keçəcək, orta ümumtəhsil məktəblərində son zəng səslənəcək. İndi müəllimlər də, şagirdlər də həmin günləri (bu il son zəng mayın 30-da və 31-də keçiriləcəkdir. - H.Q.) səbirsizliklə gözləyirlər.

Bəli, tezliklə məktəb binaları öz qapılarını bağlayacaq və tətil günlərində məktəblərin yeni dərs ilini daha yaxşı vəziyyətdə qarşılamaları üçün təmir-tikinti, abadlıq, yenidənqurma işləri aparılacaqdır. Kimisi üçün bu məktəb binası sonuncu olacaq, bir başqası yeni dərs ilini təzə məktəbdə qarşılayacaq, başqa birisi isə təmirdən çıxan məktəbə yenidən qədəm qoyacaq.

Son illər Azərbaycanda bir-birindən gözəl, yaraşıqlı, müasir görkəmdə yüzlərlə məktəb binası tikilib istifadəyə verilir. Əksəriyyəti uyğunlaşdırılmış, heç bir şəraiti olmayan binalarda yerləşən məktəblər üçün təzələri inşa edilir ki, bu da müəllim və şagirdlərin, valideynlərin, bütövlükdə, əhalinin hədsiz razılığına səbəb olur.

Bu baxımdan, Azərbaycanın Qərb bölgəsi də istisna deyil. Şəmkirdə, Qazaxda, Tovuzda, Gədəbəydə neçə-neçə yeni məktəb binaları ucaldılıb, ən müasir avadanlıqlarla təchiz edilib, idman zalları inşa olunub, istilik sistemi quraşdırılıb. Təkcə Şəmkirdə son on ildə 34 məktəb binası tikilib və ya gücləndirmə-bərpa, əsaslı təmir işləri aparılıb. Mehirli, Plankənd, Füzuli, Tatar, Çinarlı kəndlərində Heydər Əliyev Fondu tərəfindən bir-birindən gözəl məktəb binaları tikilib istifadəyə verilib. Son iki ildə dövlət vəsaiti hesabına tikilmiş məktəblərin sayı 10-u keçib. Onların arasında 160 yerlik olanı da var, 480, 960 yerlik olanı da. Kiçikliyindən–böyüklüyündən asılı olmayaraq, hamısı müasirdir, yaraşıqlıdır, hər cür şəraiti var.

Yaxud, Qazaxı götürək. Hansı kəndə gedirsən təzə məktəb binası çıxır qarşına. Hazırda inşası davam etdirilənlər də çoxdur. Rayon icra hakimiyyəti aparatının tikinti və memarlıq şöbəsinin müdiri Mehdi Həsənovun bizə təqdim etdiyi arayışda 2013-cü ildə Dövlət Proqramına uyğun olaraq tikintisi davam etdirilən məktəblərin adları qeyd olunmuşdur. Daş Salahlıda 640 şagird yerlik, Ürkməzlidə 220 şagird yerlik, Kəmərlidə 120 yerlik və digər yerlərdə məktəblər tikilir. Layihə-smeta sənədləri hazırlanan məktəblər də az deyil. Tezliklə Qarapapaq, Məzəm, Bala Cəfərli, Quşçu Ayrım kəndlərində də yeni məktəb binalarının bünövrəsi qoyulacaq. Bütövlükdə, Qazaxda 2003-2013-cü illərdə 5614 şagird yerlik 8 məktəb əsaslı təmir olunub.

Gədəbəyin məktəbləri də öz görkəmini tədricən dəyişir. Bir neçə il əvvəl burada yeni tipli məktəb binası, demək olar ki, yox idi. Hamısı uyğunlaşdırılmış, 30, 80, hətta 100 il qabaq tikilmiş yararsız binalarda yerləşirdi. Heç bir şəraiti olmayan məktəblərdə hansı dərs keyfiyyətindən, davamiyyətdən söhbət gedə bilərdi?! Uçuq-sökük bina, soyuq otaqlar...2005-ci ildə Heydər Əliyev Fondu hesabına əvvəlcə Sarıhəsənlidə, iki il sonra Slavyankada müasir məktəb binaları tikilib istifadəyə verildi. Gədəbəylilər etiraf edirlər ki, rayonda nə vaxtsa belə məktəb binalarının tikiləcəyinə inana bilmirdilər. Sonra Dövlət proqramları hesabına Xar-Xarda, Kiçik Qaramuradda, Arıqıranda, Novosaratovkada, Qoşabulaqda və digər neçə-neçə kənddə ən müasir məktəb binaları inşa olundu və bu iş davam etdirilir. Hazırda ayrı-ayrı kəndlərdə yeni məktəb binaları ucaldılır...

Bu faktları misal gətirməklə demək istəyirik ki, Azərbaycanda heç zaman bu qədər məktəb tikilməyib. Bəzilərinin ağızdolusu təriflədiyi nəhəng Sovetlər Birliyi dövründə Gədəbəy kimi bir rayonda əgər hər hansı bir məktəb binası tikilib istifadəyə verilməmişdisə təhsilə hansı münasibətdən söhbət gedə bilərdi? Digər rayonlarda da həmçinin.

Bəs hər il neçə-neçə məktəb binası inşa olunub istifadəyə verildiyi halda biz onu lazımınca dəyərləndirməyi bacarırıqmı? Bu məktəblərin saxlanma vəziyyəti necədir? Onları özümüzün ikinci evimiz hesab edirikmi? Bax, elə mövzumuz da bu barədədir.

Əgər hər yer gül-çiçəkdirsə...

Şəmkir, Qazax və Gədəbəy rayonlarında yuxarıda qeyd etdiyimiz kimi, onlarca yeni məktəb binası ucaldılıb. Hamısı da bir-birindən gözəl, müasir. Eləsi var ki, 8-9 il əvvəl tikilib, sanki açılışını bu gün ediblər. Səliqə-sahman, hər yan gül-çiçək, həyət-baca abad, idman zalları, fənn kabinetləri, kitabxana, yeməkxana göz oxşayır. Şəmkirin Zəyəm qəsəbə 2 saylı tam orta məktəbində gördüklərimiz bizi bir daha əmin etdi ki, yerlərdə göstərilən diqqət və qayğını layiqincə qiymətləndirir, olanları qoruyub saxlamağı bacarırlar. Sadəcə işə məsuliyyətlə yanaşmaq lazımdır. 2009-cu ildən məktəbin direktoru işləyən Kəmalə Hüseynovanın söylədikləri bizdə məmnunluq hissi oyatdı:

– Gözəl məktəb tikib veriblər, sağ olsunlar. Bəs niyə qoruyub saxlamamalıyıq? Hər səhər dərsdən əvvəl şagirdlərlə söhbət edirik. Deyirik ki, bu gözəl binanı sizə Prezidentimiz tikdirib, gəlin qoruyaq, yaxşı baxaq, heç nəyi zədələməyək, təmiz saxlayaq! Bu işə valideynlər də cəlb olunub. Məktəb binasının daxilində texniki işçilərdən başqa, müəllimlər də hərəsi nəyəsə cavabdehdirlər. Adi divara vurduqları rəngdən bir qutu saxlamışam ki, birdən lazım olar. Gedib Gəncədə ondan kifayət qədər hazırlatmışam. Sabah divara vurulanda əvvəlkindən seçilməsin.

Tanış olduğumuz yeni məktəblərdə qeyd etdiyimiz vacib işə yanaşmalar da müxtəlifdir. Məsələn, Qazaxdakı 4 saylı 360 şagird yerlik məktəb 2012-ci ildə istifadəyə verilib. Gözəl, hər cür şəraiti olan binadır. Di gəl, həyət-bacasına münasibət lazımi səviyyədə deyil. Yuxarı siniflərdə davamiyyət zəifdir. Yaxud şəhərdəki başqa bir təzə məktəbdə– İ.Qayıbov adına məktəbdə çirkabın iy-qoxusu dəhlizə yayılıb. Dərslərə davamiyyət də aşağıdır..

Qeyd edək ki, təzə tikilmiş məktəblərin bir çoxunda sanitariya qovşaqları təmiz saxlanılmır, su gəlmir, sinif otaqlarında elektrik lampaları yoxdur. Şəmkirdə, Qazaxda, Gədəbəydə belə hallarla rastlaşdıq.

İdman zallarına münasibət də bir qədər yaxşılaşdırılmalıdır. Geniş, işıqlı zalların şagirdlərin istifadəsinə verilməsinə baxmayaraq, bəzən idman avadanlıqları və ləvazimatlar çatışmır.

“Məktəb bizim evimizdir, ayaqqabılı içəri girə bilmərik”

Yarımsərlövhəyə çıxardığım sözləri Gədəbəyin Slavyanka kəndindəki 1 saylı kənd orta məktəbin 6-cı sinif şagirdi Tural adlı sarışın bir oğlan dedi və sonra da şkafa yaxınlaşıb öz ayaqqabılarını çıxardaraq yumşaq ev ayaqqabısı geyinib, tələsik sinfə keçdi...

Heydər Əliyev Fondu hesabına inşa edilmiş bu məktəbdə ikinci dəfə idi ki, olurdum. Düzü məktəbdə şagirdlərin “şəpik”də gəzməsini ilk dəfə burada görmüşdüm və təəccüblənməklə yanaşı, fikirləşmişdim ki, yəqin təzə məktəbdir, indi bunu edirlər, sonradan unudacaqlar. Amma aradan artıq 7 il keçmişdi. Ənənə, özü də gözəl ənənə davam edirdi. 280 yerlik məktəbə, həyət-bacaya, sinif otaqlarına, dəhlizlərə baxanda adama elə gəlir ki, bina 2007-ci ildə deyil, dünən istifadəyə verilib. Məktəbin direktoru Mətanət Hüseynova dedi ki, uşaqlar özləri məktəbin səliqəli saxlanılmasına böyük səy göstərirlər. Burada hamı bir-birinə həm nəzarət edir, həm də təsir göstərir. Kimsə artıq-əskik hərəkət edə bilməz. Hansısa şagirdin yazı skamyasını cızmasını bütün sinif müzakirə edə bilər. Heç müəllimin, sinif rəhbərinin müdaxiləsi də lazım deyil.

Şəmkirin Qasım İsmayılov kəndində keçən il istifadəyə verilmiş məktəbdə də şagirdlər ev ayaqqabıları geyinmişdilər. Məktəbin direktoru Maarifə müəllimə köhnə binaların divardan asılmış şəklini göstərərək - “Baxın, görün harada oxuyublar...İndi bunu necə qorumamaq olar?! Sağ olsun cənab Prezidentimiz, sağ olsun Mehriban xanım. Öz evimizdən də yaxşı saxlamağa borcluyuq. Belə bir təşəbbüs irəli sürmüşük və bəyənilib: hər gün bir müəllim məktəbdə direktorluq edir, onun bütün funksiyalarını yerinə yetirir və hamı da onu eşidir. Beləliklə, məktəbin saxlanma vəziyyəti, davamiyyəti, dərsin keyfiyyəti üçün təkcə müdiriyyət deyil, hamı məsuliyyət daşıyır.

Ucqar kənddən gəlib bu məktəbdə ingilis dili müəllimi işləyən Niyazi Səfərovun da fikirləri maraqlı idi. Dedi ki, bu binada, belə bir şəraitdə ürəkdən işləməmək, şagirdlərə lazımi bilikləri verməmək ən azı günahdır. Rayon icra hakimiyyətinin başçısı Nazim Veysov bir neçə ay əvvəl burada səyyar qəbul keçirirdi. Elə oradaca mənə gənc mütəxəssis kimi torpaq sahəsi ayrılmasına göstəriş verdi. Bu, qayğı deyil, bəs nədir?

Məktəb binalarının, onun həyət-bacasının təmiz, səliqəli saxlanması çox vacibdir və yaxşı ki, çox yerdə şagirdlər və müəllimlər də bu işlərə yaxından cəlb olunub. Lakin getdiyimiz, tanış olduğumuz məktəblərin heç də hamısında vəziyyət yuxarıda qeyd etdiyimiz kimi deyil. Bəzi məktəblərdə təşəbbüsə qoşulmaq xatirinə iş görənlər də var. Təzə, müasir məktəbin girəcəyində elə döşəməyəcə düzülmüş ayaqqabılar, yaxud köhnə, primitiv şəkildə taxtadan düzəldilmiş “dolablar” görkəmə xələl gətirir. Bir məsələni qeyd etmək lazımdır ki, nəinki ayrı-ayrı rayon təhsil şöbələri arasında, elə eyni rayonun məktəbləri arasında da əlaqələr zəifdir. Qabaqcıl təcrübənin öyrənilməsinə, səmərəli, faydalı işin yayılmasına az təşəbbüs göstərilir. Məsələn, yaxşı olmazmı ki, Qazax rayonunun hər hansı bir məktəbinin şagirdləri qrup şəklində Gədəbəydə və ya elə Şəmkirdə yuxarıda adlarını çəkdiyimiz məktəblərə gətirilsinlər, baxsınlar, söhbət etsinlər, öyrənsinlər? Yaxud rayon təhsil şöbələri təzə məktəblərin saxlanma vəziyyətini, qabaqcıl məktəblərin bu sahədə iş təcrübəsini öz şura iclaslarında müzakirə etsələr pismi olar?

Yalnız Şəmkir Rayon Təhsil Şöbəsinin 29 dekabr 2014-cü il tarixli şura iclasında yeni tikilmiş binaların saxlanılması vəziyyətinin müzakirə olunması faktı ilə rastlaşdıq və bu, özlüyündə olduqca təqdirəlayiqdir. Yaxşı olar ki, digər rayonlarda da bu məsələyə ciddi fikir verilsin, qabaqcıl təhsil müəssisələrinin iş təcrübəsi yayılsın, müsabiqələr keçirilsin, ən qabaqcıl məktəblər mükafatlandırılsın. Yeri gəlmişkən qeyd edək ki, Azərbaycan Respublikası Prezidentinin “Ən yaxşı ümumtəhsil məktəbi və ən yaxşı müəllim mükafatlarının təsis edilməsi haqqında” 4 sentyabr 2007-ci il tarixli sərəncamına uyğun olaraq, hər il bu müsabiqələrə yekun vurulur və qalib məktəblər 10 min manat pul mükafatı ilə təltif olunur. Xeyirxah təşəbbüs, yaxşı ənənədir. Lakin ümumtəhsil məktəbləri, təhsil şöbələri, rayon icra hakimiyyətləri həmin mükafatlara namizədlər irəli sürərkən məhz məktəb binalarının da saxlanma vəziyyətini nəzərə almalıdırlar. Yəqin ki, Təhsil Nazirliyi də qeyd etdiyimiz məsələyə laqeyd yanaşmaz.

Bu bina hara, o bina hara...

“Məktəbimiz belə olub, indi isə belədir” – Şəmkirdə təzə məktəblərin, demək olar ki, hamısında bu adda maraqlı stendlər təşkil olunub. Binaların girəcəyində görməli yerdən asılan foto-stenddə köhnə məktəb binasının şəkli, tikildiyi tarix və elə onun yanında yeni məktəb binasının şəkli, istifadəyə verildiyi tarix göstərilib. Əslində, çox təqdirəlayiq bir işdir. Bu, bir tərəfdən şagirdləri (elə müəllimlərin özlərini də - H.Q.) təhsil aldıqları məktəb binasını, onun avadanlıqlarını göz bəbəyi kimi qorumağa səfərbər edir, digər tərəfdən dövlətimizin, ölkə rəhbərinin təhsilə, bugünkü nəslə hədsiz diqqət və qayğısını əks etdirməklə onların vətənpərvərlik ruhunda tərbiyə almasına böyük təsir göstərir. Əslində öyünməyə, fəxr etməyə, təbliğ etməyə dəyər! Axı Azərbaycanın elə şəhəri, rayonu, kəndi, qəsəbəsi yoxdur ki, təzə məktəb binası olmasın. Son on ildə 2700-dən çox təzə məktəb binası nə deməkdir?! Hələ bura inşa olunmuş əlavə sinif otaqları, yeni korpuslar, əsaslı şəkildə təmir edilmiş məktəb binaları daxil deyil.

Qazaxda, Gədəbəydə neçə-neçə köhnə məktəb binasının yanında təzə məktəb binasını görmək mümkündür. Yeri gəlmişkən, köhnə binaların bəziləri hələ də sökülməyib və ya təmir olunmayıb. Daha dəqiq desək, əl də vurulmayıb, uçuq-sökük vəziyyətdə qalıb. Bu isə ümumi gözəlliyə xələl gətirir, yeni məktəblərin həyətyanı sahələrində abadlıq, yaşıllıq işlərinə mane olur. Gədəbəydə, Şəmkirdə belə məktəb binaları qalmaqdadır.

Yuxarıda qeyd etdiyimiz kimi, foto-stendlərdə köhnəliklə yeniliyin müqayisəli şəkildə verilməsi təqdirəlayiqdir. Bu, əslində, yeni istifadəyə verilmiş məktəblərin hamısında olmalıdır. Lakin Gədəbəy və Qazax rayon məktəblərində stendlərin, nədənsə, təhsil şöbələrində olduğunu bildirdilər.

...Yeni məktəb binası təhsilə yeni münasibət deməkdir. Gərək bunu heç zaman unutmayaq. Olanlarımızı gərək göz bəbəyi kimi qoruyaq, nəsildən-nəsilə ötürək. Gəlin, köhnəsini unutmayaq, yenisini qoruyaq!

Hamlet QASIMOV

Xalq qəzeti.- 2014.- 25 may.- S.6.