Mətbu söz cəbhədəki əsgər qədər fədakar

və məsuliyyətli olmalıdır

İyirmi il əvvəl atəşkəs elan olunsa da, yağı düşmən - erməni silahlı birləşmələri tərəfindən sərhəd kəndləri, oradakı dinc əhali, qoca və uşaqlar daim atəş altında olan Azərbaycanda medianın ordumuzun dislokasiyası və başqa mühüm sirləri barədə qarşı tərəfi sadəlövhlükdənmi, yaxud qəsdənmi hərbi məlumatlarla təmin etməsi düşmən dəyirmanına su tökmək deməkdir. Mən bilərəkdən “xəyanət” sözünü işlətmədim, inanmaq istəyirəm ki, belə bir hal daha çox bir sıra media əməkdaşlarının yalançı reytinq və ucuz şöhrət ardınca qaçmasından irəli gəlib.

Medianın silahı və predmeti sözdür. Söz böyük silahdır və bütün səmavi dinlər, eləcə də bəşəriyyətin nəhəng söz və fikir dühaları daim ondan səmərəli faydalanmağı məsləhət biliblər. Söz barədə onların bir-birindən ibrətamiz və düşündürücü fikirlərini burada səsləndirməyə lüzum görmürəm. Çünki bu dəfə mətbu sözlə bəzi həmkarlarımız səngərlərdə ayıq-sayıq duran əsgər və zabitlərimizin fədakar və qəhrəman əməyini heçə endirməyə çalışıblar. Mən avqustun əvvəllərində cəbhədə baş verənlər və jurnalistlərin həmin hadisələrə qeyri-adekvat, daha dəqiq desək, hətta ədalətsiz reaksiyasiyasını nəzərdə tuturam.

Cəmiyyətə ötürülən informasiyalardan belə çıxır ki, guya düşmən bizdən güclüdür, ordumuzda xaos yaşanır, böyük itkilər var. Azərbaycanın bəzi media orqanlarının ölkə ictimaiyyətini çaşdırması, ən azı, milli təəssübkeşlik hissindən uzaq olmasına dəlalət edir. Bu, ürəkağrıdıcı faktdır. Lakin Azərbaycan iqtidarı həmişə olduğu kimi, bu dəfə də məqamında prinsipial mövqe sərgiləmişdir.

Belə ki, avqust ayının 29-da Azərbaycan Respublikası Prezidenti Administrasiyasının rəhbəri, akademik Ramiz Mehdiyev dövlət orqanlarının informasiyanın verilməsinə məsul struktur bölmələrinin və kütləvi infomasiya vasitələri rəhbərləri ilə müşavirə keçirmiş və geniş məruzə ilə çıxış etmişdir. Akademik Ramiz Mehdiyev təəssüf hissi ilə demişdir ki, bir sıra informasiya resursları bir tərəfdən Ermənistan kəşfiyyatı üçün məlumat ötürücüsünə çevrilir, digər tərəfdən də düşmənin Azərbaycan əleyhinə apardığı mənəvi-psixoloji müharibəyə “töhfə” verərək həm əsgərlər, həm də əhali arasında çaşqınlıq, ruh düşkünlüyü yaranmasına səbəb olurlar.

Düşünürəm ki, Prezident Adminstrasiyasının rəhbəri, akademik Ramiz Mehdiyev böyük dövlətçilik təcrübəsinə malik bir siyasətçi olaraq, bu problemin aktuallağını bir daha KİV nümayəndələrinin və geniş ictimaiyyətin nəzərinə çatdırmaqla, Azərbaycanın təkcə çağdaş deyil, həm də gələcək siyasi, hərbi və media tarixi üçün, bütövlükdə milli dövlətçiliyimiz üçün böyük vətəndaşlıq yanaşması ortaya qoydu. Hörmətli akademikin çox dəyərli mülahizə və tövsiyələri mütləq dərindən təhlil edilməli, hərtərəfli öyrənilməli və təbii ki, müvafiq nəticələr çıxarılmalıdır.

Nə yaxşı ki, cəbhədə real vəziyyət tam əksinədir. Bunu hamı bilir və ən başlıcası, erməni ordusu da yaxşı bilir. Erməni əsgəri və zabiti bu gün Azərbaycan Ordusunun doğma torpaqlarımızı işğaldan azad etmək naminə hər an gözlənilən hücumu qarşısında həyəcan və təşviş içərisində yaşayır. Belə bir vaxtda bəzi qəzet və saytların erməni diasporunun yerli və bir sıra qonşu ölkələrin media orqanlarında və internet saytlarında yaydıqları dezinformasiyaya uyması korafəhmlikdir, eləcə də nə gizlədək, qeyri-peşəkarlıqdır. Axı, 139 illik zəngin bir təcrübəsi olan Azərbaycan mediasına belə kobud səhvlər buraxmaq qətiyyən yaraşmaz.

Milli mətbuatımızın tarixi yüksək vətənpərvərlik nümunələri ilə daim zəngin olub. 1905-1907-ci illərdə Azərbaycan demokratik mətbuatının görkəmli nümayəndələri Cəlil Məmmədquluzadə, Ömər Faiq Nemanzadə, Əhməd bəy Ağaoğlu, Əli bəy Hüseynzadə, Nəriman Nərimanov və başqaları o dövrün qəzet və jurnallarında millətin mənafelərini ağılla, qətiyyət və müdrikcəsinə müdafiə etməyin gözəl nümunələrini veriblər. Şərqdə ilk demokratik cümhuriyyətin qurulduğu və mövcud olduğu 1918-1920-ci illərdə təkcə Azərbaycan və rus dillərində çıxan “Azərbaycan” qəzetinin redaktorları Üzeyir və Ceyhun Hacıbəylilərin erməni hiylə və məkrinə qarşı yüksək vətəndaş mövqelərini əks etdirən publisistik yazılarını oxumaq oxuculara bu gün də mənəvi qida verir. Böyük Vətən müharibəsi illərində də bəşəriyyətin faşizmə qarşı qanlı mübarizəsində “müsəlləh əsgərə” çevrilən Azərbaycanın döyüşkən jurnalistikası Böyük Qələbəyə öz sanballı töhfəsini verib. Bunu danmaq və inkar etmək mümkün deyil.

Dünya jurnalistikası tarixindən də milli təəssübkeşlik ənənələrinə sadiqlik nümayiş etdirən yüzlərlə fakt və misal çəkmək olar. 1776-1783-cü illərdə Amerika Birləşmiş Ştatlarının istiqlal mücadiləsinin önündə jurnalistlər gediblər. Amerika dövlətçiliyinin “bani ata”larından olan Tomas Ceferson, Benyamin Franklin və başqa alovlu publisistlər Amerikada ingilis işğalına qarşı mübarizədə qəzetlərin səfərbəredici rolunu gözəl dərk edir, bundan maksimum bəhrələnirdilər. T.Ceferson deyirdi ki, mən siyasətçi olmazdan əvvəl qəzetçiyəm, çünki qəzetçilik mənim milli istiqlalıma aparan yolu xalqa göstərir.

Bilirsinizmi, rəqib ordularına qan udduran dahi sərkərdə Napoleon Bonapart ən çox nədən qorxurdu: onun siyasətini başa düşməyən, rəqibə işləyən qəzetlərdən! Napoleon deyirdi: “Düşmən mövqeyində duran dörd qəzet düşmənin 100 minlik ordusundan daha təhlükəlidir”. Napoleon bir dəfə qəzet redaktorlarını çağırıb demişdi ki, siz cəbhədəki vəziyyət barədə qeyri-düzgün informasiya yaymaqla mənim ordumun əsgərləri arasında çaşqınlıq yaradırsınız! O zaman Fransa imperatoru qəzetlər üzərində nəzarəti gücləndirməyə məcbur olmuşdu. İndiki dövr olsaydı, bir sıra qərəzli beynəlxalq jurnalist təşkilatları, çox güman ki, Napoleonu azad medianı boğmaqda günahlandırardılar. Amma Napoleon Fransanın mənafelərinə sədaqətlə xidmət edirdi. O bilirdi ki, nə edir. Mətbuat müharibə dövründə millətin tərəfini saxlamalıdır! Bunun alternativi yoxdur. Varsa, adı xəyanətdir!

Yeri gəlmişkən, I Napoleonun sələfi III Napoleon 1870-ci ildə Almaniya-Fransa müharibəsi zamanı Prussiya ordusuna biabırcasına əsir düşəndə bütün Avropa mətbuatı bu eqoist, dayaz düşüncəli siyasətçini lağa qoymuşdu. Lakin burada məqsədim III Napoleonu xatırlatmaq deyil. Fransa ordusunun məğlub edilməsində xüsusi rolu olan, Almaniya tarixinin “əbədi qüruru” kansler Otto fon Bismark həmin illərdə ölkəsində güclü, vətənpərvər ruhlu bir mətbuatın yaradılmasına nail olmuşdu. Əlamətdar haldır ki, “dəmir kansler” qonşu dövlətlərdə də ölkəsinin yüksək imicinin qazanılmasına çalışırdı. Bu zaman yerli və əcnəbi mətbuatın təbliğat gücündən məharətlə istifadə edirdi.

Tarixdən belə bir fakt məlumdur: Fransa-Almaniya müharibəsi ölkəsinin qələbəsi ilə başa çatandan dərhal sonra kansler Bismark “Müharibəni ədalətli işıqlandırdığına görə” o dövrdə Türkiyədə çıxan populyar “Bəsirət” qəzetinin redaktoru Əli bəyi Berlinə dəvət edərək ona şəxsən minnətdarlıq etmiş, qəzetə çap maşını hədiyyə etmiş, 10 min frank maddi yardım göstərmişdi.

Lap yaxın illərin təcrübəsindən nümunə gətirə bilərəm. 11 sentyabr 2001-ci il Nyu Yorkdakı dəhşətli terror hadisələrindən sonra Birləşmiş Ştatlarda informasiya üzərində nəzarəti gücləndirən qanun qəbul edildi. Amerika mətbuatının üç əsrlik tarixi boyu mətbuatdan milli mənafeləri qorumaq tələb olunub. Hətta İkinci Dünya müharibəsi illərində Amerikda yalnız bir qəzetə - hərbi nəşr olan “Stars and Stripes” qəzetinə məlumat yaymaq səlahiyyəti verilmişdi. Bizdə cəbhədəki vəziyyət barədə kim ağlına nə gəlir danışır, yazır, fərziyyələr irəli sürür. Belə olmaz!

1970-ci illərin ikinci yarısında mən Moskva Dövlət Universitetinin tələbəsi idim. Bu nüfuzlu təhsil ocağının əsas korpusunun 14-cü mərtəbəsində qalırdım. Yadımdadır, universitetin yataqxanasına o vaxt keçmiş SSRİ-də çox məşhur olan qəzet və televiziya jurnalistləri, siyasi icmalçılar tez-tez gəlir, tələbə və aspirantlar qarşısında mühazirələr oxuyurdular. “Soyuq müharibə”nin ağır dönəmi idi. Siyasi icmalçılar gənc jurnalistlərə açıq şəkildə deyirdilər ki, “soyuq müharibə”də, lap elə canlı müharibədə də qələbə ideoloji savaşdan, onun əsasını təşkil edən KİV-in gücündən çox asılıdır. Zaman keçdi, SSRİ çökdü. Ona görə çökdü ki, həm də söz savaşında uduzmuşdu.

Hazırda da qlobal miqyasda super güclər arasında informasiya müharibəsi gedir. Beynəlxalq informasiya kanalları Qərbin əlində olduğu üçün onlar ictimai fikrə daha güclü təsir göstərə bilirlər. İstədiklərini haqlı çıxarırlar, istəmədiklərini 17-ci əsrdə İngiltərədə olduğu kimi, “Rusvayçılıq dirəyi”nə bağlayırlar. Dünya da buna inanır, ona görə ki, alternativ informasiya kanalları zəifdir. Sirr deyil ki, indi Ukraynada, Yaxın Şərqdə baş verən hadisələr barədə informasiyalar bir mərkəzdən idarə olunur.

İndi Azərbayacan güclü dövlətdir. Hakimiyyətin mənbəyi olan xalqımız dövlətin azad, demokratik seçkilər yolu ilə legitimliyini təmin edib. Azərbaycan iqtidarının müasir cəmiyyətin mühüm dayaqlarından biri olan mediadan taleyüklü məsələlərdə milli maraqlara söykənən ədalətli mövqedən çıxış etməsini tələb etməyə tam hüquqi və mənəvi haqqı var. Bu mənada media öz vəzifələrinə diqqətlə yanaşmalıdır. Qələm əhli bu xalqın övladlarıdır, millətin şərəfi hər zaman əziz və müqəddəs hesab edilməlidir.

Müstəqil Azərbaycan bu gün dünyanın ən demokratik mediyaya malik olan, azad sözün və düşüncənin tam bərqərar olduğu bir ölkədir. Azərbaycan Prezidenti cənab İlham Əliyev dəfələrlə vurğulayıb ki, ölkəmizdə bütün informasiya resursları, o cümlədən internet tam sərbəstdir. Lakin media azadlığı jurnalistikanı peşə və mənəvi məsuliyyətlərdən azad etmir. Mətbuatın oxucunun, bütövlükdə xalqın qarşısında obyektiv, ədalətli olmaq öhdəliyi var.

Bir daha xatırladıram: söz böyük silahdır. O, soyuq silah sayılan bıçaq kimidir. Cərrahın əlində olanda insanlara şəfa gətirir, nadürüstün əlinə keçəndə cinayətə səbəb olur. Söz, ilk növbədə, milli maraqlara xidmət etməlidir! Akademik Ramiz Mehdiyevin dərin məzmunlu, proqram xarakterli nitqindən çıxan qənaət budur.

Məsaim ABDULLAYEV

Xalq qəzeti.- 2014.- 6 sentyabr.- S.4.