Bərdədə, Tərtər sahilində

bahar düşüncələri

Bərdə... Üçminillik tarixi olan bu qədim yurdun şəninə neçə-neçə şeir qoşulub, mahnı bəstələnib. Hələ XII əsrdə Nizamidən üzübəri Bərdənin gözəlliyindən ilham alan bir çox şairlər hiss və düşüncələrini misralara çevirib şəhərin hüsnünü şövqlə vəsf ediblər. Amma yəqin ki, Bərdə heç vaxt indiki qədər gözəl və cazibədar olmayıb. Baharda xüsusən cilvələnən, yaşıl örpəyini başına çəkən bu qədim və müasir şəhər adamı, sözün əsl mənasında, heyran edir.

Bir gözəl bahar günündə Bərdənin ən cazibəli məkanlarından biri olan Heydər Əliyev adına park-bulvardakı oturacaqlardan birində əyləşərək düşüncələrə dalıram. Bərdə mənim üçün də doğma bir yerdir. Uşaqlıq və gənclik illərimdə yolum buradan çox keçib. Ağdam işğal olunandan çalışdığım qəzetin müxbir məntəqəsi bu şəhərdə yerləşir. Bərdə bu illərdə bilavasitə mənim gözlərim qarşısında dəyişib, onun hüsnünə vurulan hər naxışın şəxsən şahidiyəm.

Vaxtilə düz-əməlli bağı, parkı olmayan şəhərdə bu gün neçə-neçə səfalı, hər cür şəraiti olan istirahət məkanları sıralanır: Zümürxan, Nüşabə, Səhəng bulağı parkları, Qəhrəmanlar parkı. Şəhərin Heydər Əliyev prospektində, Bakı, Koroğlu küçələrində də gözəl parklar salınıb. Bu sıraya Bayraq meydanındakı, Heydər Əliyev Mərkəzinin qarşısındakı parkları da əlavə etsək, böyük bir siyahı alınar. Əslində, bu istirahət məkanlarının hər biri ayrı-ayrılıqda bir yazının mövzusudur. Odur ki, hələlik müxtəsər siyahı ilə kifayətlənməli olacağıq.

Təxminən, üç ay əvvəl, martın 12-də möhtərəm Prezidentimiz İlham Əliyevin şəxsən açılışını etdiyi Heydər Əliyev adına park-bulvarın isə başqa bir yeri, özgə bir hüsnü var. Tərtər çayının hər iki sahili boyu 47 hektar ərazini əhatə edən park-bulvarı gəzməklə qurtarmaz. Mübaliğəsiz demək olar ki, bu geniş, bənzərsiz istirahət məkanının regionda, bəlkə də respublikada tayı-bərabəri tapılmaz.

Belə deməyə yetərincə əsasımız var. Park-bulvarda öz əzəməti ilə diqqəti ilk baxışda cəlb edən giriş qapısını seyr edirəm. Eni 36 metr, hündürlüyü 12 metrə çatan əsas giriş qapısı milli memarlıq üslubunda bəzədilib. İki istiqamətdən çəkilən asma körpülər, on iki fəvvarənin bir-birinə bu körpülər vasitəsilə birləşdirilməsi parkın ecazkarlığını daha da artırır.

Parkın mərkəzində ulu öndər Heydər Əliyevin möhtəşəm abidəsi ucalır. Heykəlin ətrafında çay yatağını xatırladan kompozisiya quraşdırılıb. Ərazidə 10 hektar sahəni əhatə edən iki süni göl yaradılıb, suya qayıqlar salınıb. Kompleksdə nəhəng monitor quraşdırılıb. Onun vasitəsi ilə burada keçiriləcək müxtəlif tədbirləri izləmək mümkündür.

Park-bulvarın özəllikləri bununla bitmir. Velosiped həvəskarları üçün 1,2 kilometr uzunluğunda yol salınıb. Min tamaşaçı yeri olan süni örtüklü stadion, örtülü əl oyunları meydançası, min yerlik yay kinoteatrı, iki min kvadratmetr ərazini əhatə edən uşaq əyləncə mərkəzi, ana-uşaq kafesi, ikimərtəbəli çay evi, istirahət köşkləri, ticarət və iaşə obyektləri istirahətə gələnlərə yüksək səviyyəli xidmət təqdim edir.

Tərtər çayının sağ sahilində süni təpə və yaşıllıq massivi yaradılıb, 20 mindən çox çiçək, gül kolu və ağac əkilib. Ərazidə 22 kilometr uzunluqda su, 27 kilometr yeraltı elektrik xətti çəkilib, ən müasir işıqlandırma sistemi və on relyefbirləşdirici pilləkən quraşdırılıb. Bütün bunlar möhtəşəm mədəniyyət və istirahət mərkəzində görülən işlərin miqyası barədə əyani təsəvvür yaradır.

Bərdə son illər həyatın bütün sahələrində görünməmiş sürətlə inkişaf edir, özünün intibah dövrünü yaşayır. Vaxtilə bu rayonun adı çəkiləndə təsəvvürə yalnız pambıq, taxıl, tərəvəz istehsalı gəlirdisə, bu gün tam fərqli mənzərə yaranıb. Çox da uzaq olmayan keçmişdə iri aqrar bölgə kimi tanınan Bərdə regionun mədəni mərkəzi səviyyəsinə də yüksəlib. Hər qarışında, hər daşında bir tarix yatan bu qədim məkan özünün saysız-hesabsız maddi-mənəvi abidələri ilə fərqlənir. Burada tarixi keçmişimizə xüsusi diqqət və qayğının nişanələri də özünü hər addımbaşı büruzə verir.

Çayın ortasındakı qədim karvan yolu körpüsünün qalıqlarına baxa-baxa tariximizə bu cür həssas münasibətin özəl səbəbləri haqqında düşünürəm. Bərdə Rayon İcra Hakimiyyətinin başçısı Vidadi İsayev ixtisasca tarixçidir, tarix üzrə fəlsəfə doktorudur. Bərdənin tarixi abidələrinə belə qayğı ilə yanaşılması, onların qorunması və bərpası, yəqin ki, başçının ixtisasından qaynaqlanır. Təkcə ixtisasındanmı? Vidadi İsayev təbiətən qurucu, yaradıcı insandır. Bunun təzahürü gündən-günə geniş vüsət alan tikinti-quruculuq işlərində aydın görünür. Bu park-bulvarı da müəyyən mənada onun yaradıcı təxəyyülünün, arzularını gerçəkləşdirmək bacarığının məhsulu hesab etmək olar...

Məni elə bu vaxt düşüncələrdən tanış səs ayırır. Nə xoş təsadüf! Ürəyimdən bu dəqiqələrdə Vidadi müəllimlə burada – məhz hər daşını- divarını özünün qoydurduğu, hər ağacını- çiçəyini öz nəzarəti ilə basdırtdığı, Bərdənin sonsuz yaraşığına çevrilən bu park-bulvarda görüşüb söhbət etmək keçirdi. Söhbətimizə də elə park-bulvarın açılışından başladıq. Prezident İlham Əliyevin rayona tarixi səfərini xatırladıq. İndi Bərdədə çoxları bu səfərin unudulmaz, xoş təəssüratı altında yaşayır və işləyir.

– Möhtərəm Prezidentimiz Bərdəyə son dörd ildə dörd dəfə səfər edib, – deyən Vidadi müəllim bunu dövlət başçısının regionlara diqqət və qayğısının əyani təzahürü kimi səciyyələndirir. – Özünüz də gördünüz, cənab İlham Əliyev təkcə axırıncı səfəri zamanı neçə-neçə mühüm obyektin açılışını etdi: Heydər Əliyev adına park-bulvar, “ASAN xidmət” mərkəzi, Uşaq İncəsənət Mərkəzi, Qarabağ aqrar-sənaye parkı, 11 kəndi birləşdirən avtomobil yolu... Onların hər biri, ilk növbədə, əhalinin rifahına və rahatlığına, sosial-iqtisadi inkişafa xidmət edən layihələrdir.

Söhbət edə-edə Tərtər çayının sahilinə enirik. Vidadi müəllim əli ilə qarşı tərəfə işarə edərək deyir:

– Park-bulvarımız hələlik orada qurtarır. Amma bu, hələ son deyil. Nəzərdə tutmuşuq ki, Tərtər çayı boyunca bulvarı 4,3 kilometrə qədər uzadaq, 30 hektar ərazidə təbii göllər yaradaq. Çayın üzərində yeni asma körpü də tikiləcək. Uzunluğu 128, eni 18,5 metr olacaq körpünün layihəsi artıq hazırdır. Park-bulvar ərazisində Qarabağ Dövlət Tarix Muzeyinin tikilməsi də nəzərdə tutulur. Möhtərəm Prezidentimiz hər iki layihəyə baxdı, çox bəyəndi.

Söz-sözü çəkir və Vidadi İsayev rayonda son aylar görülən işlərdən, əldə olunan uğurlardan danışır. Yenidən qurulan yollar və körpülər, yeni tikilən, əsaslı təmir olunan məktəb və xəstəxana binaları, gündən-günə abadlaşan şəhər və kəndlər. Obalara su və qaz çəkilir, əhalinin sosial problemləri öz həllini tapır. Hamısı bir-bir sadalansa, uzun siyahı alınar.

Bu yerdə haşiyə çıxaraq qeyd etməyi lazım bilirəm ki, təkcə bu ilin ilk üç ayında rayonda 54 milyon manatlıqdan çox ümumi məhsul istehsal olunub. Bunun 3,4 milyon manatlığını sənaye məhsulu təşkil edib. Həmin müddətdə əsaslı kapitala yönəldilmiş 5 milyon manatdan çox vəsaitin 4,8 milyon manatı, yəni 95 faizi tikinti-quraşdırma işlərinin payına düşür. Göründüyü kimi, fakt və rəqəmlər rayon həyatının bütün sahələrinin dinamik inkişafından xəbər verir.

Həmsöhbətimin nəzərləri park-bulvar ərazisindəki VII əsrə aid nadir tikilinin qalıqlarına yönəlir. Mən də həmin səmtə baxıram və söhbətimizin mövzusu dəyişir. Tərtər çayının yatağında göl və şəlalələr yaradılarkən uzaq keçmişimizin nişanəsi olan qədim körpünün qalıqlarına zərrə qədər də xətər toxunmasına imkan verilməyib. Vaxtilə karvan yolu üzərində yerləşən bu körpü Bərdənin Yaxın və Orta Şərqdə iri ticarət və mədəniyyət mərkəzi kimi formalaşmasında mühüm rol oynayıb.

– Möhtərəm Prezidentimiz tarixi keçmişimizə, abidələrimizə son dərəcə həssaslıqla yanaşır, – deyə Vidadi İsayev dövlətimizin başçısının rayona səfəri zamanı Əcəmi memarlıq məktəbinin nümayəndələrindən biri olan Əhməd bin Əyyub əl Hafiz Naxçıvani tərəfindən 1322-ci ildə inşa edilmiş Bərdə türbəsində aparılan təmir-bərpa işlərinin gedişi ilə şəxsən maraqlandığını xatırlatdı.

Vidadi müəllim nadir memarlıq nümunəsi olan Bərdə türbəsinin sovet rejimi dövründəki acı taleyindən də söz saldı. Azərbaycanın bolşeviklər tərəfindən işğalından sonra abidənin ərəb əlifbası ilə yazılmış kitabələri silinmiş, qala qapıları dağıdılmışdır. Sonradan uzun illər baxımsız qalan abidə bərbad vəziyyətə düşmüş, hətta ərazisi ayrı-ayrı şəxslər tərəfindən zəbt olunmuşdu. Xoşbəxtlikdən türbə bu repressiya və özbaşınalıqlara tab gətirə bilib və artıq ikinci həyatını yaşamaqdadır.

Park-bulvar ərazisindəki uca sərv ağacının yanında ayaq saxlayırıq. Onu 1979-cu ildə ulu öndər Heydər Əliyev Bərdəyə səfəri zamanı öz əli ilə əkib. Ümumiyyətlə, Heydər Əliyev hakimiyyətdə olduğu hər iki dövrdə Bərdə və bərdəlilərə xüsusi həssaslıqla yanaşıb. Ulu öndərin adına layiq mədəniyyət-istirahət parkının yaradılması Bərdə camaatının bu dahi şəxsiyyətin xatirəsinə dərin ehtiramının təcəssümüdür. Ənənələr yaşayır və bu gün Prezident İlham Əliyev də Bərdəyə eyni həssaslıqla yanaşır. İki ay əvvəl dövlətimizin başçısı 36 il əvvəlki ənənənin davamı olaraq parkda ağac əkib.

Son ayların yadda qalan hadisələrindən biri də Bərdədə 588 məcburi köçkün ailəsi üçün salınan yaşayış kompleksinin istifadəyə verilməsidir. Kompleks çox sürətlə, cəmi doqquz aya yaradılıb. Burada 588 mənzil, 640 şagird yerlik məktəb, 140 yerlik uşaq bağçası, ATS və digər inzibati binalar tikilib. Bərdəyə səfəri zamanı kompleksə baş çəkən Prezident İlham Əliyev görülən işlərdən razılığını bildirib.

Söhbətimizin bu yerində xəyal məni keçmişə, ətraf rayonlardakı əhalinin yurd-yuvasından didərgin düşdüyü ağrı-acılı günlərə aparır. O vaxt minlərlə məcburi köçkün Bərdəyə pənah gətirmişdi. Onlar uzun müddət ilan mələyən çöllərdə qurulmuş çadır düşərgələrdə, ictimai binalarda dözülməz şəraitdə yaşamalı oldular. İndi həmin çadır düşərgələrin hamısı ləğv olunub. Məcburi köçkünlər onlar üçün salınmış qəsəbələrə köçürülüb. Bu qəsəbələrdə yaşayış üçün normal şərait yaradılıb. Amma ürəklər yenə doğma yurd həsrəti ilə göynəyir...

İlin buraxılış obyektləri arasında Bərdə regional “ASAN xidmət” mərkəzinin də xüsusi yeri var. Vidadi müəllim mərkəzin açılış mərasimində Prezidentin dediyi sözləri xatırladır: “Gözəl binadır. Şəhərə yaraşıq verir. Daxili dizayn da gözəldir. Əsas məsələ ondan ibarətdir ki, burada yüksək xidmətlər göstəriləcəkdir. Bu, sayca səkkizinci “ASAN xidmət”dir”.

“ASAN xidmət” Bərdəyə özünəməxsus müasir ab-hava, gegion əhalisinə rahatlıq gətirib. Tikintisi, təxminən, bir il çəkən dördmərtəbəli bina ən yüksək standartlara cavab verir. Mərkəz şəhərin Heydər Əliyev prospektində, infrastruktur obyektlərinə yaxın ərazidə yerləşir. Burada internetə açıq olan kompyuterlər qoyulub və vətəndaşların bütün növ elektron xidmətlərdən yararlanması üçün şərait yaradılıb. Mərkəzdə 170 nəfər işlə təmin olunub, onların da 60 nəfəri könüllüdür. Burada kitabxana, kafe, ana-uşaq otağı, uşaq əyləncə mərkəzi yaradılıb.

Bərdə rayonunda təhsil, mədəniyyət, səhiyyə, idman və digər sahələrdə işlər yüksək səviyyədə aparılır. Uşaqların təlim-tərbiyəsi və onların sağlam böyümələri daim diqqət mərkəzindədir. Prezidentin iştirakı ilə açılışı edilən Uşaq İncəsənət Məktəbinin yeni binası buna ən gözəl nümunədir.

Deyirlər ki, abad kənd yolundan tanınar. Bərdə bu baxımdan da fərqlənir. Prezidentin ehtiyat fondundan ayrılan vəsait hesabına son aylarda 10 mindən çox əhalinin yaşadığı 11 kəndi birləşdirən 15,5 kilometr uzunluğunda Mollaisalar-Vəliuşağı-Mollaəhmədli-Sərkarlar avtomobil yolu yenidən qurulub. Həmçinin Alpoud-Mustafaağalı-Nazırlı-Qaratəpə avtomobil yolu əsaslı təmir olunub. Bu yol 24 min nəfərdən çox əhalinin yaşadığı 14 kəndi birləşdirir. Onun istifadəyə verilməsi ilə Alpoud və Nazırlı kəndləri arasında gediş-gəliş məsafəsi üç dəfə azalıb.

Təbii ki, bu uğurları şərtləndirən amillər sırasında iqtisadi amil mühüm yer tutur. Yəni, yox yerdən heç nə yaranmır. Bu barədə danışan Vidadi müəllim bu yaxınlarda istifadəyə verilən Qarabağ Aqrar Sənaye Parkını misal çəkir:

– Müasir təsərrüfat modeli olan bu park sahibkarlara dövlət dəstəyinin miqyasını aydın əks etdirir. Fikir verin, onun tərkibinə 5 min tonluq logistik mərkəz, 4200 başlıq ətlik və südlük istiqamətli heyvandarlıq kompleksləri, ildə 5,4 min ton istehsal gücünə malik ət kəsimi və emalı fabriki, saatda 10 ton yem istehsal edən zavod daxildir. Burada 300 nəfər daimi iş yeri ilə təmin olunub.

Gün əyildikcə park-bulvara gələnlərin sayı artır. Ayaq saxlayıb onlardan bir neçəsini söhbətə tutur, nə düşündüklərini öyrənirəm.

Şəhərin ahıl sakini Arif Əliyev deyir:

– Mən Bərdənin həm sovet dövründəki, həm də müstəqilliyimizin ilk illərindəki vəziyyətini yaxşı xatırlayıram. O vaxt belə bir parkı heç təsəvvürə gətirmək olmazdı. Bilmirdik, boş vaxtımızı necə keçirək, harada dincələk. İndi köhnə Bərdədən əsər-əlamət qalmayıb. 47 hektar az ərazi deyil, gəzməklə qurtarmaz. Parkda qocanın da, cavanın da istirahət etməsi üçün hər cür şərait var. Gecəsi gündüzündən seçilmir. Sağ olsunlar möhtərəm Prezidentimiz, icra başçısı. Bizə bu cür şərait yaradıblar.

Televizorda xarici ölkələri tərifli şəhərlərinə baxıram. Bizim Bərdə gözəllikdə onlardan geri qalmır. Belə park-bulvar harada var? Şəhərdə daha neçə-neçə kefin istəyən istirahət məkanı yaradılıb. Bu gün “ASAN xidmət”ə getmişdim. Adamı ədəb-ərkanla qarşılayıb yola salırlar. Sağ olsun onu qurub-yaradanlar.

Bərdə gənclərinin nümayəndəsi Fazər Hümmətov yaşlı həmyerlisinə qoşulur:

– Bahar gələndən, demək olar hər axşam yaşıdlarımla bu gözəl parka gəlirəm. Birlikdə istirahət edir, əylənirik. İstəyirsən – qayıq gəzintisinə çıx, istəyirsən – velosiped sür. Mən idman həvəskarıyam. Şəhərimizdə Olimpiya İdman Kompleksi tikilib, neçə-neçə idman meydançası salınıb. İdman artıq biz gənclərin həyat tərzinə çevrilib. Bunun da əsas səbəbi yaradılan şəraitdir. Biz gənclər dövlətimizin, Prezidentimizin, icra hakimiyyəti başçısının bu diqqət və qayğısından çox razıyıq.

... Günəş uzaq üfüqlər arxasında gözdən itir. Qədim Bərdə torpağına ilıq bir bahar axşamı düşür. Park-bulvarın gur işıqları alatoranlığı yararaq ətrafı nura boyayır. Bu xoş mənzərə rayonun icra başçısı ilə söhbətimizin yaratdığı ovqatı tamamlayır, Bərdənin daha işıqlı sabahından xəbər verir.

Ziyəddin SULTANOV

Xalq qəzeti.- 2015.- 23 may.- S.14.