Vətən sevgisi üzərində

ucalan müasir Naxçıvan

Beş minillik şəhər mədəniyyəti olan ulu Naxçıvan Azərbaycanın, bütövlükdə, Qafqazın və dünyanın sivilizasiya marafonuna bu bölgədə başqa heç bir şəhərə qismət olmayan zəngin töhfələr verib. Tarixi boyu Naxçıvan bir neçə dəfə inkişafın ən yüksək zirvəsinə çatıb.“Əcaib əd-dünya” əsəri soraq verir ki, XII əsrdə - Eldənizlərin hakimiyyəti dövründə Naxçıvan yüksək tərəqqiyə nail olub. Bu qədim əsərdən sonra müasir mənbədən - “Naxçıvan Muxtar Respublikası ərazisindəki tarix və mədəniyyət abidələrinin qorunması və pasportlaşdırılması işinin təşkili haqqında” Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisi sədrinin 2005-ci il 6 dekabr tarixli sərəncamında oxuyuruq: “XII əsrdə qüdrətli Azərbaycan Atabəylər dövlətinin paytaxtı olan Naxçıvan əzəmətli bir şəhər, ölkəmizin siyasi, iqtisadi, mədəniyyət və sənətkarlıq mərkəzlərindən idi”.

Naxçıvan Azərbaycan Atabəylər dövlətinin paytaxtı olarkən tarixinin qızıl dövrünü yaşayıb. Ulu Naxçıvan diyarı öz tarixinin ikinci qızıl dövrünə ötən əsrin 70-80-ci illərində qovuşub. Ümummilli liderimiz Heydər Əliyevin 1969-cu ildə ölkəmizə rəhbər seçilməsindən sonra Azərbaycan, eləcə də Naxçıvan yeni inkişaf mərhələsinə qədəm qoyub. Ötən əsrin 70-ci illərində bütöv inkişaf yoluna çıxan, 1990-cı ilin 22 iyulunda ulu öndər Heydər Əliyevin doğma yurduna qayıdışı ilə işğaldan xilas olunan, 1990-1993-cü illərdə Azərbaycanın dövlətçilik laboratoriyası funksiyasını yerinə yetirən, müstəqil dövlət quruculuğunun ilk addımları atılan, 1995-ci ildən sonra böyük tərəqqi, tikinti-quruculuq meydanına çevrilən Naxçıvan son 20 ildə tarixdə analoqu olmayan misilsiz uğurlar qazanıb. Bu illər Naxçıvanın tarixinin üçüncü qızıl dövrüdür.

Ümummilli liderimiz Heydər Əliyevin müəyyənləşdirdiyi strateji hədəflər, inkişaf və tərəqqi proqramı uğurla həyata keçirilib, muxtar respublika ulu öndərimizin arzuladığı, görmək istədiyi kimi qurulub. Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin ardıcıl diqqət və qayğısı ilə muxtar respublika yeni hədəflərə doğru irəliləməkdə, Naxçıvanın daha parlaq gələcəyi üçün mühüm layihələr həyata keçirilməkdədir.

Hələ 1995-ci ildə qarşıya qoyulmuş məqsəd, müəyyənləşdirilmiş strateji hədəflər blokada şəraitində belə intibaha nail olmağın mümkünlüyünü ortaya qoydu. Muxtar respublika əhalisinin inamının özünə qaytarılması, Naxçıvanın daxili potensialının hərəkətə gətirilməsi, cəmiyyətin bütün təbəqələrinin qədim diyarımızın inkişafı üçün həyata keçirilən tədbirlərə cəlb olunması, elmin, təhsilin, səhiyyənin və mədəniyyətin inkişafına yüksək qayğı göstərilməsi regionun yeni inkişaf yoluna çıxmasını hədəfə almışdı. Yerli xammala əsaslanan istehsal müəssisələrinin yaradılması, bütün sahələrin tərəqqisi məqsədilə ixtisaslı kadrların yetişdirilməsi, ərzaq və enerji təhlükəsizliyinin təmin edilməsi, genişmiqyaslı quruculuq işlərinin aparılması, insanların rifahının yaxşılaşdırılması intibaha gedən yolda qarşıya qoyulan əsas məqsədlərdən idi.

Tarix üçün çox qısa bir zamanda - cəmi 20 ildə bütün bunlara nail olundu, ictimai fikirdə “Naxçıvan möcüzəsi” adlandırılan inkişafın Naxçıvan modeli yaradıldı. Ötən əsrin 90-cı illərində elektrik enerjisi sarıdan ciddi korluq çəkən Naxçıvan Muxtar Respublikasında həyata keçirilən genişmiqyaslı səmərəli tədbirlər bəhrəsini verdi: Naxçıvan elektrik enerjisi idxal edən bölgədən enerji ixrac edən regiona çevrildi.

Muxtar respublikanın əkinəyararlı torpaqlarının dövriyyəyə daxil edilməsi nəticəsində keyfiyyətli yerli məhsullar yetişdirilir, xarici bazarlardan ərzaq asılılığına son qoyulur, əhalinin məşğulluq səviyyəsi yüksəldilir. Beləliklə, Naxçıvanın enerji və ərzaq təhlükəsizliyi tam təmin olunub.

İnfrastrukturu çağdaş dünya standartları səviyyəsində, bütünlüklə, yeniləşdirilən, bir vaxtlar daimi başağrısı olan işıq, qaz, su və digər kommunal problemləri tamamilə aradan qaldırılan Naxçıvan inkişafın yeni mərhələsindədir. Həqiqət budur ki, tarixin heç bir dönəmində belə geniş, rahat yolları, hər gün, hər ay, hər il sayı artan müasir binaları, memarlıq inciləri, belə yamyaşıl, könül körpüsü küçələri, qızılgüllər gülüstanına dönən bağları, parkları, seyrəngahları olmayıb Naxçıvanın. Tarixin heç bir dövründə belə müasir məktəblər, xəstəxanalar, mədəniyyət ocaqları görməyib Naxçıvan. Tarixin heç bir dövründə ümumi tutumu 38 min ton olan taxıl anbarları, xüsusi mühafizə olunan təbiət əraziləri, ümumi tutumu 400 milyon kubmetrə çatan sututarları, ixracyönümlü keyfiyyətli məhsullar istehsal edən nəhəng sənaye müəssisələri, 15 min hektardan çox yaşıllıq sahələri olmayıb Naxçıvanın. Bəli, Naxçıvan tarixinin heç bir dövründə öz tələbatını yerli istehsal hesabına ödəyə bilməyib, sərhədlərini etibarlı qoruyan belə güclü orduya, güclü iqtisadiyyata sahib olmayıb. Həqiqət budur ki, Naxçıvan tarixin heç bir dönəmində belə güclü olmayıb.

Son 20 ildə ümumi daxili məhsul istehsalını 2 milyard 340 milyon manata çatdıran, 300-dən çox təhsil, 240-a yaxın səhiyyə, 350-dən çox mədəniyyət müəssisəsi üçün binalar, 41 idman obyekti, 162 körpü, 6350 istehsal, xidmət və digər infranstruktur obyektləri, 510 inzibati bina inşa olunaraq, yaxud yenidən qurularaq istifadəyə verilən, 6 yeni elektrik stansiyası yaradılan, 109 kənd mərkəzi, 3 qəsəbə, 1 şəhər mərkəzi tikilən diyarın uğurlarının siyahısı çox uzundur. Yaşayış məntəqələrinin 93 faizində genişzolaqlı, 83 faizində simsiz internet xidməti göstərilən, 352 növdə məhsul istehsal edilən, şəhər və kəndləri sürətlə yeniləşən, beynəlxalq tədbirlər və idman yarışları keçirilən, ildə 350-400 min turisti qəbul edən, beşulduzlu otellər fəaliyyət göstərən, ixrac imkanları artan, əhalisinin bütün sosial ehtiyacları ödənən, bir sözlə, blokada şəraitində intibah yaradan müasir Naxçıvan daha möhtəşəm uğurlara - yeni nəhəng iqtisadi komplekslər, sənaye müəssisələri, su elektrik stansiyaları, Günəş və külək elektrik stansiyaları yaratmaq istiqamətində daha sanballı tarixi qələbələrə doğru addımlayır. Bu, beş min il əvvəl şəhər mədəniyyətini yaradan ulu bir diyarın böyük tarix yaradan və tarixə hökm edən zəfər yoludur.

Naxçıvan Muxtar Respublikasının sürətli sosial-iqtisadi inkişafı qədim diyarımızın qonaqlarını da hədsiz dərəcədə heyrətləndirir. Amerikalı jurnalist-tədqiqatçı Peter Tase Naxçıvan barədə təəssüratlarını qələmə aldığı məqalələrindən birində yazır: “Qədim tarixə malik olan bu diyarın inkişafını sözlə təsəvvür etmək mümkün deyil. Bu gün Naxçıvan blokadada olmasına baxmayaraq, dinamik inkişaf edir. Belə davam etsə, Naxçıvan şəhəri öz müasir memarlığı ilə Qafqazın meqapolisinə çevriləcək”.

Turist və səyahətçilər üçün bələdçi kitabı yazarı, İngiltərə vətəndaşı Mark Eliyot yazır ki, “Naxçıvanın yolları və tarixi abidələri tam gözəlləşdirilib. Adama elə gəlir ki, real dünyada yox, illüstrasiyada gəzirsən. Naxçıvan çox cəzibədar məkandır”.

Rusiyalı jurnalist Nadona Fridrixsonun Naxçıvan haqqında təəssüratları isə belədir: “Naxçıvanı daha çox tanıdıqca biz başa düşdük ki, buradakı real mənzərələrin Rusiyadakı təsəvvürlərlə oxşarlığı yoxdu. “Qoparılmış region” çiçəklənən və memarlıq cəhətdən cazibədar bir yerdir. Naxçıvanın küçələri heyrətamiz dərəcədə təmizdir. Yeni evlər vardır. Onlar boz-bulanıq doqquzmərtəbəli kibrit qutuları kimi deyil, yaşamağın ləzzətini bilənlərin gözünü oxşayan dərəcədə müasirdirlər".

Xarici qonaqların Naxçıvan haqqında belə təəssüratlarının sayını kifayət qədər artıra bilərik. Bu, onu göstərir ki, müasir Naxçıvan bütün yönləri ilə hər kəsi özünə valeh edir. Amma bütün bunlar son 20 ilin Naxçıvana qazandırdıqlarının yalnız görünən tərəfidir. Vətən sevgisi üzərində ucaldılan müasir Naxçıvanın işıqlı gələcəyi naminə elə möhtəşəm tədbirlər həyata keçirilir ki, bu gün biz onların mahiyyətini tam dərk edə bilmirik.

Naxçıvanın mənəvi uğurları maddi qazanclarından heç də az deyil. Muxtar respublikada bütün sahələrdə quruculuq işləri aparılıb. Buna paralel olaraq həm də yeni cəmiyyət qurulub. İnsanların şüurunda inqilabi dəyişiklik edilib, müasir düşüncəli, vətənpərvər gənclik yetişdirilib. Həyata keçirilən həssas tədbirlər sayəsində insanlarda sahiblik hissi formalaşdırılıb. İndi tikilənlərə, qurulanlara keçmiş Sovetlər Birliyində olduğu kimi ögey, dağıdıcı münasibət yoxdur. Hər bir naxçıvanlı yeni hər bir binaya, salınan parka, yola, müasirləşdirilən küçəyə, yaşadığı binaya öz malı, milli sərvəti kimi baxır. Hər kəs bilir ki, dövlətin yaratdıqları insanların rahatlığı üçündür. Və bu gün yaradılanları gələcək nəsillərə çatdırmaq kimi bir məsuliyyətimiz var.

İnsanların mənəvi zənginliyinə milli dəyərlərimizə göstərilən qayğı, özəl mentalitetimizin təbliği yolu ilə nail olunub. Tariximizin öyrənilməsi və öyrədilməsi istiqamətində görülən işlər də bu məsələdə mühüm rol oynayıb. Tarixən bu yurdun sakinləri öz dədə-baba torpaqlarına sahib çıxıb, onu qoruyub, möhkəmləndiriblər. Deməli, insanlarda sahiblik hissinin gücləndirilməsi üçün tarixə qayıtmaq, milli dəyərləri yaşatmaq lazım idi. Əslində, bu prosesin əsası ulu öndərimiz Heydər Əliyevin Azərbaycana rəhbərliyinin birinci dövründə qoyulmuşdu. Ümummilli liderimizin diqqət və qayğısı ilə müstəqillik illərində bu iş daha da sürətləndirildi. Heydər Əliyev siyasətinin uğurla davam etdirildiyi Naxçıvan Muxtar Respublikası bu sahədə də öncüllüyünü qoruyub saxlamaqdadır.

Son 20 ilin ən böyük uğurlarından biri də odur ki, savadlı, dünyagörüşlü, vətənpərvər nəsil yetişdirilir. Muxtar respublikanın şəhər və rayon mərkəzlərində, kəndlərində inşa olunan müasir məktəblərin şagirdləri, dünya standartlarına cavab verən ali təhsil ocaqlarının tələbələri çağdaş dünyamızın ən son nailiyyətləri hesab edilən texnologiyalardan bəhrələnməklə yanaşı, öz milli dəyərlərini öyrənir və milli ruhda böyüyürlər. Artıq muxtar respublikada ənənəyə çevrilən muzeylərə ekskursiyalar, belə mədəniyyət müəssisələrində açıq dərslərin keçilməsi bir məqsədə xidmət edir: yetişən nəsil tarixini, mədəniyyətini, ədəbiyyatını dərindən öyrənsin, tarixi şəxsiyyətlərini tanısın, onların Vətənə xidmət nümunəsi ilə böyüsün, milli dəyərlərinə sahib çıxıb yaşatsın.

İntibah dövrünün gəncləri məhz belə formalaşdırılır. Gənclərlə iş muxtar respublikada ciddi diqqət yetirilən sahələrdən biridir. Ona görə ki, ölkəmizin gələcəyi gənclərdən asılıdır. Vətənə xidmət amalı ilə yetişdirilən bugünkü gəncliyin vətənpərvərlik tərbiyəsi çox yüksək səviyyədədir.

Bir vaxtlar öz əzəmətli keçmişini yalnız tarixi abidələri ilə xatırladan Naxçıvan bu gün çoxlarının böyük təəccüb hissi ilə qarşılaşdığı bir diyara çevrilib. Hər bir yaşayış məntəqəsinin, hər bir binanın zərif görünüşü ilə könülləri ovsunlayan qədim diyarımız tarixini qorumaqla bərabər, müasirliyi ilə də diqqəti cəlb edir. Muxtar respublikamız bütün sahələrdə irəliləyişlərə nail olaraq günü-gündən dəyişir, daha da müasirləşir. Tarixi və mədəni abidələrin bərpası, müasir dövrün yeni abidələrinin inşası, bir sözlə, Naxçıvanın özünü yenidən “Nəqşi-cahan” olaraq tanıtması hər birimiz üçün böyük fəxrdir.

Muxtar respublikanın yenidən qurulan yolları ilə irəlilədikcə hər addımda təzə bir binaya, əzəmətli bir mənzərəyə rast gəlirsən. Məşhur Naxçıvan memarlıq məktəbinin milli ənənələri ilə müasir şəhərsalma mədəniyyətinin uzlaşdırıldığı muxtar respublikada genişmiqyaslı tikinti-quruculuq işləri sürətlə davam etdirilir. Naxçıvan elə sürətlə dəyişir ki, bəzən muxtar respublika sakinləri özləri də dünən keçdiyi küçəni bu gün tanıya bilmirlər. 20 il bundan öncə möcüzə kimi görünən ən ucqar sərhəd kəndində belə, şölələnən mavi yanacaq, 24 saat elektrik enerjisi təminatı indi adi həyat reallığına çevrilib.

Bu gün naxçıvanlılar ümumən regionda çox az-az təsadüf edilən çox rahat evlər tikir, ən bahalı avtomobillər alıb muxtar respublikaya gətirirlər. Naxçıvanda uşaqdan-böyüyə hər kəsin geyim-kecimi də qabaqcıl Avropa ölkələrindən geri qalmır. Bircə fakta diqqət çəkək. Bu gün Naxçıvan şəhərindəki mebel salonlarında, elektrik avadanlıqları satılan mağazalarda alınmayan mal ucuz əşyalardır. Ona görə də sahibkarlar daha müasir əşyalar gətirməyə və istehsal etməyə meyil göstərirlər. Bəli, naxçıvanlıların yaşayış tərzi belədir. İnsanların maddi-rifah halının yaxşılaşdırıldığını göstərən belə nümunələrin siyahısını istənilən qədər artıra bilərik.

Bu gün bütün naxçıvanlıların ümumi fikri belədir. Biz Vətən sevgisi üzərində ucaldılan; arzularımızın çin olduğu; sabit; inkişaf və tərəqqinin davamlı xarakter daşıdığı; fasiləsiz elektrik enerjisi və təbii qazla təmin olunan; təhlükəsizliyimizin tam təmin edildiyi; abadlıq və quruculuq işlərinin hər gün daha da genişləndirildiyi; ləyaqətli, vətənpərvər gəncliyin yetişdirildiyi; iradənin, cəsarətin bütün çətinliklərə qalib gəldiyi; beynəlxalq tədbirlərin keçirildiyi; ordusu nəinki onu qorumaq, istənilən hücum əməliyyatını həyata keçirməyə də qadir olan varlı bir regionda yaşayır və müasir Naxçıvanın QURUCU rəhbərinə sonsuz minnətdarlığımızı bildiririk.

Bəli, beş minillik şəhər mədəniyyəti üzərində ucalan Naxçıvanın ən yeni tarixində, çətin ki, son 20 il qədər heyrətamiz, şücaətli bir dövr olsun.

Bəs bu yüksəlişə necə nail olunub? Blokada şəraitində yaradılan intibahın səbəblərini Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev belə dəyərləndirir: “Əsas məsələ Vətən sevgisidir. İqtisadi imkanlar böyük də ola bilər, o qədər böyük olmaya da bilər. Amma əgər Vətən sevgisi varsa, məhdud iqtisadi imkanlarla da çox iş görmək olar”.

Tural SƏFƏROV,

“Şərq qapısı” qəzetinin baş redaktoru

Xalq qəzeti.- 2015.- 14 yanvar.- S.5.