Ortamüddətli xərclər çərçivəsinin
hazırlanması QAYDASI
Azərbaycan
Respublikası Prezidentinin 2018-ci il 24 avqust
tarixli Fərmanı ilə təsdiq edilmişdir
1. Ümumi
müddəalar
1.1. Bu Qayda “Azərbaycan
Respublikasının 2017-ci il dövlət büdcəsi
haqqında” Azərbaycan Respublikası Qanununun tətbiqi barədə”
Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2016-cı il 27 dekabr
tarixli 1180 nömrəli Fərmanının 3.7.3-cü
yarımbəndinə uyğun olaraq
hazırlanmışdır və müəyyən edilmiş
iqtisadi və sosial siyasət kursunun qısamüddətli və
ortamüddətli dövrlər üçün hədəflərini
özündə aydın ehtiva edən ortamüddətli xərclər
çərçivəsinin (bundan sonra – OMXÇ)
hazırlanması qaydasını müəyyən edir.
1.2. OMXÇ-ni Azərbaycan
Respublikasının Maliyyə Nazirliyi (bundan sonra - Maliyyə
Nazirliyi) hazırlayır.
2. Əsas anlayışlar
2.0. Bu Qaydada istifadə olunan
anlayışlar aşağıdakı mənaları ifadə
edir:
2.0.1. ortamüddətli
xərclər çərçivəsi – büdcə tərtibinin
strateji mərhələsi olmaqla icmal büdcənin və
dövlət büdcəsinin gəlir və xərclərinin
prioritetləşdirilməsi, təqdim edilməsi və idarə
olunması məqsədi ilə təşkil olunan, ortamüddətli
resurs zərfinin və milli xərc prioritetlərinin
uyğunlaşdırılmasını təmin edən
institusional tədbirlərin məcmusu;
2.0.2. ortamüddətli
xərclər çərçivəsi sənədi –
büdcə tərtibi prosesinin OMXÇ mərhələsində
hazırlanan və ortamüddətli resurs zərfini,
ortamüddətli büdcə siyasətini, o cümlədən
milli xərc prioritetlərini özündə əks etdirən
strateji büdcə planı;
2.0.3. ortamüddətli
resurs zərfi – növbəti il və sonrakı üç il
üçün icmal büdcənin və dövlət
büdcəsinin hesablanmış gəlir və
daxilolmalarının məcmusu;
2.0.4. ortamüddətli
büdcə siyasəti – növbəti il və sonrakı
üç il üçün respublikanın mövcud iqtisadi
vəziyyətini təsvir edən və büdcə-vergi siyasətinin
əsas məqsədlərini, həmçinin milli xərc
prioritetlərini əks etdirən bəyanat;
2.0.5. yeni siyasət
təşəbbüsləri – növbəti il və
sonrakı üç ilə icmal büdcənin və dövlət
büdcəsinin vəsaiti hesabına həyata keçirilməsi
təklif olunan yeni layihələr, dövlət proqramları
və islahat tədbirlərindən irəli gələn cari və
əsaslı xərclər;
2.0.6. milli xərc
prioritetləri – ölkənin ortamüddətli və
uzunmüddətli hədəflərinə əsaslanan xərc
istiqamətləri;
2.0.7. büdcə
təşkilatlarının sektor strateji planları – büdcə
təşkilatlarının Azərbaycan Respublikası Prezidentinin
aktları ilə müəyyən edilmiş qısa və
ortamüddətli dövrdə hədəflərini və həmin
hədəflərin həyata keçirilməsi üzrə tədbirləri,
o cümlədən maliyyələşmə mənbələrini
nəzərdə tutan sənəd.
3. Ortamüddətli xərclər
çərçivəsinin məqsədi
3.0. OMXÇ-nin əsas məqsədləri
aşağıdakılardır:
3.0.1. makroiqtisadi
sabitlik və dayanıqlı iqtisadi artım üçün
tələb olunan məcmu fiskal intizamın gücləndirilməsi;
3.0.2. dayanıqlı
fiskal çərçivəyə əsaslanan çoxillik
resurs zərfi daxilində xərc istiqamətlərinin sektorlar
arasında prioritetləşdirilməsi;
3.0.3. fəaliyyətin
göstəricilər əsasında ölçülməsini
nəzərdə tutan nəticəəsaslı büdcə tərtibi
mexanizminin təşkili üçün zəruri şəraitin
yaradılması.
4. OMXÇ-nin hazırlanması
4.1. Büdcənin tərtibi prosesi
aşağıdakı iki ardıcıl mərhələyə
bölünür:
4.1.1. büdcə
tərtibinin strateji mərhələsi olan OMXÇ mərhələsi;
4.1.2. texniki və
ya illik büdcə tərtibi mərhələsi. Bu Qayda yalnız büdcə tərtibi prosesinin
birinci mərhələsini əhatə etməklə, büdcə
tərtibi prosesində OMXÇ sənədinin hazırlanması
prosesini müəyyənləşdirir. İllik
büdcə tərtibini nəzərdə tutan ikinci – texniki mərhələ
isə hazırda tətbiq olunan “Büdcə sistemi
haqqında” Azərbaycan Respublikası Qanununun 11-ci maddəsinə
uyğun olaraq həyata keçirilir.
4.2. OMXÇ-nin hazırlanması prosesi
Maliyyə Nazirliyi tərəfindən OMXÇ-nin
hazırlanması üzrə təfsilatlı təlimatların
təsdiq edilərək, fevral ayının 15-dək büdcə
təşkilatlarına göndərilməsi ilə
başlanır.
4.3. Mart ayının 1-dək Azərbaycan
Respublikasının İqtisadiyyat Nazirliyi (bundan sonra –
İqtisadiyyat Nazirliyi) cari il
üçün dəqiqləşdirilmiş, ortamüddətli
dövr üçün isə ilkin iqtisadi və sosial
inkişaf proqnoz göstəricilərini hazırlayır və
Maliyyə Nazirliyinə təqdim edir. Proqnozların
koordinasiyalı şəkildə hazırlanması məqsədi
ilə aşağıdakı məlumatlar fevral ayının
5-dək İqtisadiyyat Nazirliyinə təqdim edilir:
4.3.1. Maliyyə Nazirliyinin təqdim
etdiyi məlumatlar:
4.3.1.1. dövlət
büdcəsinin əsas icra göstəriciləri, növbəti
il və sonrakı üç il üçün ilkin proqnoz
göstəriciləri;
4.3.1.1.1. gəlirlər,
o cümlədən neft və qeyri-neft gəlirləri (tədiyə
növləri üzrə) və Azərbaycan
Respublikasının Dövlət Neft Fondundan (bundan sonra – Neft
Fondu) dövlət büdcəsinə transfertin yuxarı həddi;
4.3.1.1.2. xərclər,
o cümlədən cari, əsaslı və dövlət
borcuna xidmətlə bağlı xərclər;
4.3.1.1.3. dövlət
büdcəsi kəsirinin maliyyələşdirilməsi mənbələri;
4.3.1.1.4. dövlət
büdcəsinin xarici valyutada olan xərcləri barədə
məlumat;
4.3.1.1.5. ortamüddətli
dövr üzrə dövlət borcu ilə bağlı
göstəricilər, o cümlədən birbaşa dövlət
borcu və verilmiş dövlət zəmanətlərinin həcmi,
dövlət borcalmaları və borc üzrə ödənişlər;
4.3.2. Azərbaycan Respublikası Mərkəzi
Bankının (bundan sonra – Mərkəzi Bank) təqdim etdiyi məlumatlar:
4.3.2.1. pul siyasətinin
növbəti və sonrakı üç il üçün
başlıca istiqamətləri və strateji çərçivəsi;
4.3.2.2. monetar
sektor üzrə ətraflı faktiki statistik məlumatlar (pul
bazası, pul aqreqatları, pul icmalı, Mərkəzi
Bankın analitik balansı, həmçinin Mərkəzi
Bankın əməliyyatları);
4.3.2.3. tədiyə
balansı üzrə ətraflı faktiki statistik məlumatlar
(cari hesab, kapital hesabı, maliyyə hesabı, həmçinin
xarici borc və onun dəyişməsi, xalis aktivlərdə dəyişmə
və beynəlxalq ehtiyatlar);
4.3.3. Neft Fondu tərəfindən
cari il üçün gözlənilən,
növbəti il və sonrakı üç il
üçün proqnozlaşdırılan
aşağıdakı məlumatlar:
4.3.3.1. Neft Fondunun növbəti il və sonrakı üç il
üçün xam neftin müxtəlif ortaillik ixrac qiymətlərinə
uyğun hesablanmış gəlir və xərclərinin
proqnozu;
4.3.3.2. neft-qaz sahəsində
hasilatın pay bölgüsü sazişləri çərçivəsində
fəaliyyət göstərən ödəyicilərin hasilat
göstəriciləri;
4.3.3.3. Neft Fondunun vəsaiti
hesabına həyata keçirilən layihələrin maliyyələşdirilməsi
üçün sifarişçi təşkilatların vəsait
ehtiyacı barədə proqnoz məlumatı;
4.3.3.4. Neft Fondunun aktivlərinin orta gəlirlilik
dərəcəsi;
4.3.4. Azərbaycan
Respublikasının Dövlət Statistika Komitəsi tərəfindən
İqtisadiyyat Nazirliyinin təqdim etdiyi formaya uyğun olaraq, əvvəlki
il üçün ilkin statistik məlumatlar;
4.3.5. Azərbaycan
Respublikasının Əmək və Əhalinin Sosial
Müdafiəsi Nazirliyi tərəfindən cari il gözlənilən,
növbəti il və sonrakı üç il
üçün Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi
Nazirliyi yanında Dövlət Sosial Müdafiə Fondunun,
işsizlikdən sığorta fondunun gəlir və xərcləri,
ortaaylıq əməkhaqqı, yaşayış minimumu,
minimum əməkhaqqı, ehtiyac meyarı, məşğulluq,
sosial və demoqrafik göstəricilər barədə məlumatlar;
4.3.6. Azərbaycan
Respublikasının Dövlət Gömrük Komitəsi tərəfindən
idxal-ixrac əməliyyatları üzrə əvvəlki ilin
faktiki göstəriciləri, cari il
gözlənilən, növbəti il və sonrakı
üç il üçün isə
proqnozlaşdırılan məlumatlar.
4.4. İqtisadiyyat Nazirliyi
respublikanın ortamüddətli dövrə proqnoz göstəricilərinin
tərtibi üçün əlavə əsaslandırıcı
materialları və hesablamaları mərkəzi və yerli
icra hakimiyyəti orqanlarından, həmçinin onların
struktur bölmələrindən, mülkiyyət və təşkilati-hüquqi
formasından asılı olmayaraq digər hüquqi şəxslərdən,
bələdiyyələrdən, büdcə və büdcədənkənar
dövlət fondlarından tələb edə bilər.
4.5. Aidiyyəti orqanların nümayəndələri
ortamüddətli dövrə proqnoz göstəricilərinin
tərtibində iş qaydasında iştirak edirlər.
4.6. Növbəti il
və sonrakı üç il üçün respublikanın
iqtisadi və sosial proqnoz göstəricilərinin
koordinasiyalı şəkildə hazırlanması
üçün İqtisadiyyat Nazirliyinin rəhbərliyi ilə
Komissiya yaradıla bilər.
4.7. Büdcə təşkilatları
Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin (bundan sonra –
Nazirlər Kabineti) müəyyən etdiyi qaydada öz strateji
planlarını hazırlayaraq mart ayının 1-dək Maliyyə
Nazirliyinə və İqtisadiyyat Nazirliyinə təqdim edirlər.
4.8. Maliyyə Nazirliyi cari il üçün dəqiqləşdirilmiş,
ortamüddətli dövr üçün isə ilkin iqtisadi
və sosial inkişaf proqnozları əsasında, həmçinin
büdcə təşkilatlarının sektor strateji
planlarını nəzərə almaqla, ortamüddətli resurs
zərfinin ilkin layihəsini hazırlayır.
4.9. Büdcə təşkilatları
kreditlər, qrantlar və ya digər maliyyələşmə
formalarından asılı olmayaraq bütün mövcud və
davam etməkdə olan layihələr üzrə cari və əsaslı
xərclərinə dair sifarişlərini (baza proqnozları)
mart ayının 1-dək Maliyyə Nazirliyinə təqdim
edirlər. Eyni vaxtda büdcə təşkilatları
davam edən layihələrin əsaslı xərclərinə
dair məlumatları İqtisadiyyat Nazirliyinə təqdim edirlər.
4.10. Büdcə təşkilatları
yeni siyasət təşəbbüsləri (bundan sonra – YST) ilə
bağlı sifarişlərini bu Qaydanın 4.2-ci bəndində
qeyd olunmuş təlimatda göstərilən formatda mart
ayının 1-dək Maliyyə Nazirliyinə təqdim etməlidirlər.
Büdcə təşkilatları, həmçinin
yüksək prioritetli yeni investisiya təklifləri
üçün tələb olunan xərclərin təhlilinə
dair məlumatları İqtisadiyyat Nazirliyinə təqdim edirlər.
4.11. Büdcə təşkilatları
tərəfindən əlavə maliyyələşmənin tələb
olunduğu maksimum üç YST təklif oluna bilər. Maliyyələşmə
üçün təklif olunan YST hüquqi, texniki və
iqtisadi cəhətdən yetərincə əsaslandırılmış
olmalı (həyata keçirilməyə hazır olması,
sosial və iqtisadi baxımdan əlverişli olması) və
milli xərc prioritetlərinə, o cümlədən Azərbaycan
Respublikası Prezidentinin 2016-cı il 6 dekabr tarixli 1138 nömrəli
Fərmanı ilə təsdiq edilmiş strateji yol xəritələrinə
və sektor strateji planlarına uyğun olmalıdır.
4.12. Təklif olunan bütün
YST-nin ümumi illik həcmi növbəti büdcə ili üçün ayırmaların 10 faizindən
çox olmamalıdır. Eyni zamanda, büdcə
təşkilatları YST üzrə prioritetlərini
mühümlülük səviyyəsinə görə qiymətləndirməlidirlər.
4.13. Maliyyə Nazirliyi
büdcə təşkilatlarının sektor strateji
planları əsasında ortamüddətli resurs zərfinə
və büdcə xərclərinə dair sifarişlərə
uyğun olaraq ortamüddətli dövr üçün
hazırladığı icmal büdcə və dövlət
büdcəsi ilə əlaqədar məlumatları aprel
ayının 1-dək İqtisadiyyat Nazirliyinə təqdim
edir.
4.14. İqtisadiyyat Nazirliyi bu
Qaydanın 4.13-cü bəndinə uyğun təqdim
olunmuş məlumatlar əsasında sosial-iqtisadi proqnoz
göstəricilərini dürüstləşdirərək,
aprel ayının 8-dək Mərkəzi Banka təqdim edir.
4.15. Mərkəzi Bank ortamüddətli
monetar siyasət göstəriciləri ilə
uyğunlaşdırmaq məqsədi ilə təqdim
olunmuş məlumatlara əsasən bu Qaydanın 4.3.2-ci
yarımbəndində qeyd olunmuş pul siyasətinə dair dəqiqləşdirilmiş
məlumatlar, cari və növbəti ilə pul proqramı, həmçinin
monetar sektora dair cari ilin gözlənilən, növbəti il
və sonrakı üç il üçün isə dəqiqləşdirilmiş
proqnoz göstəricilərini və tədiyə
balansının proqnozuna dair rəyini aprel ayının 15-dək
İqtisadiyyat Nazirliyinə təqdim edir.
4.16. İqtisadiyyat Nazirliyi təqdim
olunmuş təkliflər əsasında ortamüddətli
sosial-iqtisadi proqnoz göstəricilərini və dövlət
investisiya proqramının istiqamətlərini may
ayının 1-dək Maliyyə Nazirliyinə təqdim edir.
4.17. Maliyyə Nazirliyi büdcə təşkilatlarının
baza proqnozları və YST üzrə təklifləri əsasında,
ortamüddətli resurs zərfinə bir daha baxaraq, ortamüddətli
dövrdə iqtisadi artım, inflyasiya, xərclənə bilən
neft gəlirləri, Neft Fondundan dövlət büdcəsinə
transfertin həcmi, icmal büdcənin yuxarı həddi, icmal
büdcənin qeyri-neft baza kəsiri və digər hədəf
göstəricilərini dəqiqləşdirir, onun əsasında
OMXÇ sənədini hazırlayaraq, may ayının 15-dək
Maliyyə Sabitliyi Şurasına və Nazirlər Kabinetinə
təqdim edir.
4.18. OMXÇ sənədinin tərkib
hissəsi olan milli xərc prioritetləri Azərbaycan
Respublikası Prezidentinin 2016-cı il 6 dekabr tarixli 1138 nömrəli
Fərmanı ilə təsdiq edilmiş strateji yol xəritələri,
sektor strateji planları, həmçinin büdcə təşkilatlarından
daxil olmuş YST-lə aydın şəkildə əlaqələndirilməklə,
məhdud sayda tərtib olunur (maksimum 5-dək, xüsusi hallarda
isə 7-dək ola bilər).
4.19. Nazirlər Kabineti Maliyyə
Sabitliyi Şurasının tövsiyələrini də nəzərə
almaqla, OMXÇ sənədinə baxaraq milli xərc prioritetlərinin
ilkin seçimini həyata keçirir və OMXÇ sənədini,
o cümlədən dəqiqləşdirilmiş milli xərc
prioritetlərini may ayının 25-dək Azərbaycan
Respublikasının Prezidentinə təqdim edir.
4.20. Azərbaycan
Respublikasının Prezidenti OMXÇ sənədini, o
cümlədən ortamüddətli resurs zərfini,
ortamüddətli büdcə siyasətini və milli xərc
prioritetlərini iyun ayının 15-dək təsdiq edir. Bu zaman
büdcənin hazırlanması prosesini effektiv şəkildə
istiqamətləndirmək üçün milli xərc
prioritetləri ən yüksək prioritet səviyyəsindən
ən aşağı prioritet səviyyəsinə doğru
qiymətləndirilir (resurs zərfi məhduddursa, ən
yüksək prioritetə malik təşəbbüslərin,
ilk növbədə, digərlərinin isə ortamüddətli
dövrdə maliyyələşdirilməsi təsdiq edilir).
4.21. Zərurət yarandıqda, Maliyyə
Nazirliyi büdcə təşkilatlarından əlavə məlumatları
tələb edə bilər.
4.22. Maliyyə Nazirliyi təsdiq
olunmuş OMXÇ sənədi əsasında büdcə təşkilatlarına
büdcə tərtibi prosesinin növbəti mərhələsində
illik büdcə sifarişlərini hazırlayıb təqdim
etmək üçün iyul ayının 1-dək təlimat
məktublarını göndərir. Təlimat məktubunda
hər bir büdcə təşkilatı üçün xərclərin
yuxarı hədləri, o cümlədən mövcud və
davam etməkdə olan xərclərin baza proqnozları və
təsdiq edilmiş YST üzrə sublimit hədləri
aydın göstərilir.
Xalq qəzeti.- 2018.- 25 avqust.- S.5.