Prezident İlham Əliyev: “Cənub
Qaz Dəhlizi” layihəsi Azərbaycan
iqtisadiyyatını şaxələndirməyə kömək
edən enerji strategiyasının əsas
elementlərindən biridir
“Cənub” Qaz Dəhlizi Məşvərət Şurası çərçivəsində nazirlərin dördüncü toplantısında Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev öz nitqində Avropa Komissiyasının “Cənub Qaz Dəhlizi” layihəsinin həyata keçirilməsinə göstərdiyi dəstəyi yüksək dəyərləndirməklə bərabər, “Cənub Qaz Dəhlizi”nə üzv olan ölkələrdən – Gürcüstan, Türkiyə, Yunanıstan, Bolqarıstan, Albaniya və İtaliyadan olan tərəfdaşların fəaliyyətini də xüsusi vurğulayıb. Dövlətimizin başçısı “Şahdəniz”, TANAP və TAP-a üzv olan şirkətlərin və maliyyə institutlarının əzmi ilə sözügedən layihənin reallaşdırıldığını bildirib. Bununla bağlı Prezident İlham Əliyev deyib: “2015-ci ildə Azərbaycan Cənub Qaz Dəhlizi Məşvərət Şurasının yaradılması təşəbbüsü ilə çıxış etdi, çünki biz səylərimizi əlaqələndirməyə böyük ehtiyacın olduğunu aydın başa düşürdük. Əvvəlki illərdə Azərbaycan qonşu ölkələr olan Gürcüstan və Türkiyə ilə birlikdə mühüm enerji layihələri həyata keçirib. Lakin bu dəfə daha çox ölkə və şirkət cəlb olunmuşdu, ona görə də bizim əlaqələndirməyə, maksimum səmərəliliyə ehtiyacımız var idi. Mən çox şadam ki, Avropa Komissiyası bu təşəbbüsü dərhal dəstəklədi və dördüncü toplantı Avropa Komissiyası və Azərbaycan tərəfindən təşkil olunub. Mən layihənin həyata keçirilməsinə verdiyi böyük töhfəyə görə bir daha cənab Şefçoviçə xüsusi minnətdarlığımı bildirmək istərdim”.
“Cənub Qaz Dəhlizi” Məşvərət Şurası çərçivəsində nazirlərin dördüncü toplantısında adı çəkilən layihənin Azərbaycanın indiyədək çox uğurlu olan və ölkəmizin iqtisadiyyatını şaxələndirməyə kömək edən enerji strategiyasının əsas elementlərindən biri kimi diqqət çəkdiyi xatırladılıb. Eyni zamanda, enerji ehtiyatlarından istifadə edilərək respublikamızın qeyri-neft sektoruna, insan kapitalı və infrastruktura investisiya yatırılması, bununla da iqtisadiyyatın uzunmüddətli davamlı inkişafının reallaşdırılması vurğulanıb. Bildirilib ki, Azərbaycanın əvvəlki illərdə həyata keçirdiyi layihələr “Cənub Qaz Dəhlizi”nin gerçəkləşdirilməsi üçün bünövrə rolunu oynayıb. Ölkəmizin enerji strategiyasının həyata keçirilməsinə müstəqilliyimizin bərpasından bir qədər sonra başlanılıb və bundan 3 il sonra - 1994-cü ildə Azərbaycan dünyanın aparıcı neft şirkətləri konsorsiumu ilə müqavilə imzalayıb və layihənin, eyni zamanda, investisiyaların həcmi nəzərə alınaraq həmin kontrakt “Əsrin müqaviləsi” adını alıb.
Hazırda “Əsrin müqaviləsi” layihəsinin müddəti 2050-ci ilədək uzadılıb. Qarşıdakı onilliklər ərzində dünyanın ən böyük neft yataqlarından biri olan “Azəri-Çıraq-Günəşli”də sabit və davamlı tədqiqat və istismar işləri həyata keçiriləcək.
Dövlətimizin başçısı çıxışında “Əsrin müqaviləsi” layihəsinin reallaşdırıldığı vaxtdan ötən müddətdə görülən işləri də təhlil edərək deyib: “1994-cü il faktiki olaraq bizim tariximizdə, Azərbaycanda və dünyada neftin inkişafı tarixində dönüş nöqtəsi oldu. Bu, həmçinin Azərbaycanı dünya ictimaiyyətinə təqdim etdi, iqtisadiyyatımıza, xüsusilə də ilkin mərhələdə neft və qaz sektoruna nəhəng investisiyaların qoyulması üçün qapı açdı və Azərbaycanın etibarlı tərəfdaş olduğunu və investorlar üçün maksimum dərəcədə əlverişli investisiya mühiti yaratmaq iqtidarında olduğunu nümayiş etdirdi. Mən, sadəcə olaraq, xatırlatmaq istərdim ki, bizim bütün əsas neft və qaz müqavilələrimiz parlamentimiz tərəfindən ratifikasiya olunur və qanun kimi imzalanır. Bu da investorların investisiyalarına maksimum təminat verir. İki il keçəndən sonra - 1996-cı ildə “Şahdəniz” qaz kondensatı layihəsi üzrə müqavilə imzalandı və hazırda “Şahdəniz” hələ ki, “Cənub” Qaz Dəhlizi üçün yeganə resurs mənbəyidir. Bu da bizim tariximizdə mühüm hadisə oldu, çünki bu, bizə yenidən milyardlarla investisiya cəlb etməyə kömək etdi və Azərbaycan neft istehsal və ixrac edən ölkədən qaz istehsal və ixrac edən ölkəyə də çevrildi”.
Konfransda Bakı ilə Gürcüstanın Supsa dəniz limanını birləşdirən ilk kəmərin 1990-cı illərin sonunda fəaliyyətə başladığı qeyd edilib. Bildirilib ki, xam neft nəql edən bu kəmərlə Xəzər dənizi ilə Qara dəniz arasında ilk bağlantı yaradılıb. Lakin bu, yetərli olmayıb. Çünki Azərbaycanın neft ehtiyatlarının tam şəkildə işlənməsi üçün sözügedən kəmərin tutumu kifayət etmirdi. Bu səbəbdən də əsas neft kəmərinin tikintisi planlaşdırıldı və 2006-cı ildə Xəzər dənizi ilə Aralıq dənizini birləşdirən Bakı-Tbilisi-Ceyhan neft kəmərinin uğurlu açılışı oldu.
Hazırda Bakı-Tbilisi-Ceyhan neft kəməri təkcə respublikamızdan deyil, həm də Xəzərin şərq sahillərindəki yataqlardan da neft nəql etməklə artıq Azərbaycanı tranzit ölkəyə, tranzitdə etibarlı tərəfdaşa çevirir”.
Xatırladaq ki, “Cənub Qaz Dəhlizi”nin iki mühüm seqmenti - “Şahdəniz-2” və Cənubi Qafqaz Boru Kəməri (CQBK) layihələri dünyada həyata keçirilən ən böyük layihələrdəndir.
Keçən il “Şahdəniz-1”dən Azərbaycan, Gürcüstan, Türkiyə bazarlarına və
BTC şirkətinin obyektlərinə qaz
çatdırılması davam edib. İl ərzində yataqdan 10,2 milyard standart kubmetr qaz və
2,4 milyon ton kondensat hasil olunub. Mövcud
“ŞahdənizAlfa” qurğularının
hasilat gücü hazırda gündə 30 milyon, ildə isə təqribən 10,9 milyard standart
kubmetrdir.
Cari il
“Şahdəniz-2”dən də ilk qazın hasil olunacağı gözlənilir.
Bu məqsədlə “İstiqlal” və “Maersk Explorer” qurğuları
ilə hasilatın başlanması çərçivəsində
artıq 14 quyu qazılıb. Yatağın şimal cinahında dörd, qərb cinahında isə üç quyu tamamlanıb. “Şahdəniz-2”nin qazma işləri
hasilatın planlaşdırılan
sabit səviyyəsinə
nail olunana qədər
davam edəcək.
2017-ci ildə
“Şahdəniz-2” və Cənubi
Qafqaz Boru Kəmərinin genişləndirilməsi
layihələri üzrə
çox mühüm istismar sınaqları və təhvilvermə işləri görülüb. Bunun üçün 45 milyon təhlükəsiz adam/iş
saatı sərf edilib. Belə nəhəng layihələrdə
əməliyyatların heç
bir qəza və hadisə baş vermədən görülməsi mühüm
nailiyyətdir.
Hazırda “Şahdəniz-2”
və CQBK-nın genişləndirilməsi layihələri
ilk qazın əldə
edilməsi qrafikinin istismara verilmə mərhələsinə daxil
olmaqdadır. İlk qazın hasilatı üçün lazım olan iş həcmi
mühəndis-layihə işləri,
təchizat, tikinti və istismar sınaqları da daxil olmaqla, artıq 99 faiz tamamlanıb.
“Şahdəniz-2”də fəaliyyət göstərəcək
hər iki platforma artıq Xəzərdədir. Bu qurğular
dənizdə təhlükəsiz
şəkildə quraşdırılıb
və indi onların istismar sınaqları davam edir.
Keçən il əldə olunan nailiyyətlər sırasında
Xəzər dənizinin
yeni flaqman gəmisi - “Xankəndi”nin istismara verilməsinin də öz yeri var. Ən son texniki nailiyyətləri özündə birləşdirən
bu sualtı tikinti gəmisi məxsusi olaraq “Şahdəniz-2”
layihəsi çərçivəsində
Xəzər dənizində
ən böyük sualtı hasilat sistemini quraşdırmaq üçün layihələndirilib
və inşa edilib. Tikinti işlərinin 378 milyon ABŞ dollarına başa gəlməsi adıçəkilən gəminin
nəhəngliyindən xəbər
verir.
Səngəçal terminalı da dünyanın ən böyük terminallarından
biridir. Burada “Şahdəniz-2” qazı üçün qurğular
inşa olunub.
Yeri gəlmişkən,
onu da qeyd
edək ki, “Şahdəniz-2”
və CQBK-nın genişləndirilməsi layihələrində
24 min nəfər çalışıb
ki, onların da əksəriyyəti Azərbaycan vətəndaşıdır.
Başqa
sözlə, qazanılan
bütün nailiyyətlərdə
yüksəkixtisaslı fəhlə
və mütəxəssislərin
böyük əməyi
var. Azərbaycandakı layihələrdə
çalışan işçilərin
peşəkarlıq səviyyəsinin
onların dünyadakı
digər analoji layihələrdə də
uğurla fəaliyyət
göstərəcəyinə imkan verir.
Konfransda “Cənub Qaz Dəhlizi” layihəsinin, eyni zamanda, ölkəmizin
sosial-iqtisadi sahələrinin
inkişafında oynadığı
önəmli rolu da diqqətə çatdırılıb. Prezident
İlham Əliyev bununla bağlı deyib: “Azərbaycan iqtisadiyyatı şaxələndirmək,
insan kapitalına investisiya yatırmaq, iqtisadiyyatı tamamilə dəyişmək üçün
öz enerji ehtiyatlarından səmərəli
şəkildə istifadə
edib. Hazırda ümumi daxili
məhsulun mütləq
əksəriyyəti özəl
sektorun payına düşür. Son 15 ildə
iqtisadiyyatımız 3 dəfədən
çox, ümumi daxili məhsul 3,2 dəfə artıb. Biz işsizlik
və yoxsulluğu azaltmaq üçün enerji ehtiyatlarından düzgün şəkildə
istifadə etməyə
müvəffəq olmuşuq.
Son 15 ildə əhalimizin
1,5 milyon nəfər artmasına baxmayaraq, işsizlik səviyyəsi çox aşağı – 5 faizdir.
Yoxsulluq səviyyəsi
5,4 faizdir, savadlılıq səviyyəsi
100 faizə yaxındır.
Biz iqtisadiyyatı
şaxələndirmək üçün
insan kapitalına investisiya yatırmışıq, iş yerləri
açmışıq, müasir
infrastruktur layihələri
yaratmışıq. 2018-ci il yanvar
ayının nəticələri
göstərir ki, iqtisadiyyatımız əsasən
qeyri-enerji sektorunda inkişaf edir. Burada iqtisadi artım 4 faizə yaxın olub. Yanvarda sənayemizin qeyri-enerji sektorunda iqtisadi artım 8,7 faiz
olub. Azərbaycanın valyuta ehtiyatları
ümumi daxili məhsula bərabərdir.
Düşünürəm ki, iqtisadiyyatın
şaxələndirilməsinin ən yaxşı göstəricisi Davos Dünya İqtisadi Forumunun qiymətləndirməsidir.
Son qiymətləndirmə göstərir ki, Azərbaycan rəqabət
qabiliyyətinə görə
dünyada 35-ci yerdədir.
İnkişaf etməkdə olan
ölkələr arasında
inklüziv inkişaf indeksinə görə Azərbaycan 3-cü yerdədir.
Bizdən əvvəl
yalnız 30 inkişaf
etmiş ölkə və 2 inkişaf etməkdə olan ölkə var. Bu, o deməkdir
ki, biz rəqabətlilik
və inkişafa görə 33-cü və
35-ci yerdəyik. Bu, bizim enerji amili
ilə dəstəklənən
siyasətimizin göstəricisi
və siyasətimizin nəticəsidir”.
Bütün yuxarıda
qeyd edilənlər
1990-cı illərin əvvəllərində
dağılmaq, dövlət
müstəqilliyini itirmək
təhlükəsi ilə
üzləşən Azərbaycanın
qısa bir zamanda
əldə etdiyi uğurun real ifadəsidir.
Bütün bunlar, həm
də onu göstərir ki, respublikamızda həyata keçirilən qlobal, genişmiqyaslı və çoxşaxəli siyasi-iqtisadi
siyasət ölkəmizin
iqtisadi tərəqqisinin
təmin edilməsinə
yönəldilib.
Vaqif BAYRAMOV
Xalq qəzeti.
- 2018.-18 fevral.- S.1.