Heydər
Əliyev Fondu və qlobal sosial iş
Azərbaycanda mərhəmət,
sosial dəstək, mesenat fəaliyyət tarixi varislik ənənələrinə
əsaslanaraq cəmiyyətin sosial xarakterinə çevrilən,
xalqımızı səciyyələndirən ən
mühüm atributlardan biridir. Ölkəmizin zəngin
coğrafiyası, mənəvi-əxlaqi dəyərləri,
kamilliyi, yardımlaşmanı aşılayan dini-fəlsəfi
sistemlərə malik olması ölkə adamının sosial
xarakterində filantrop əxlaqı
formalaşdırmış, onda əliaçıqlıq,
qonşuya kömək xüsusiyyətləri tərbiyə
etmiş və zaman-zaman bu keyfiyyətlər
xalqımızın arxetipinə çevrilmişdir.
Azərbaycanın
böyük mütəfəkkiri Nizami Gəncəvinin
yaradıcılığında sosial ədalət, əl
tutmaq, bölüşməyi bacarmaq, yardımlaşma
dünya evi sakinlərinə bir çağrış kimi səslənir,
filantropiya ən mühüm bəşəri dəyər kimi
oxucuya təlqin edilir. XIX əsrin sonu XX əsrin əvvəllərində
Azərbaycanda neft bumu fonunda formalaşmaqda olan xeyriyyəçilər
pleyadası da nəinki Azərbaycanın, eləcə də
regionun sosial yardıma ehtiyacı olan sahələrinə
xüsusi diqqət yetirmişlər.
Sovet imperiyası
dövründə xeyriyyəçiliyi, mesenat fəaliyyəti
mövcud ideoloji sistem mümkünsüz etsə də
xalqımızın gen yaddaşından, arxetipindən filanrop
varisliyi çıxdaş edə bilmədi.
Sovet sisteminin süqutundan
sonra ölkəmizin ağır tranformasiya dövründə
sosial dəstək ənənələri, sosial
yardımlaşma vərdişləri cəmiyyətimizin həyatında
mühüm rol oynadı. Azərbaycan keçid
dövrünü son dərəcə ağır keçirdi.
Bu bir tərəfdən keçid
dövrünün öz mahiyyətindən irəli gələn
çətinlik idisə, digər tərəfdən ölkəmiz
üçün yaradılan süni problemlər, o cümlədən
erməni separatizminin yaratdığı humanitar fəlakətlərlə
bağlı idi. Ermənistan tərəfindən
ərazimizin 20 faizinin işğalı nəticəsində Azərbaycan
iqtisadiyyatına, təqribən, 60 milyard ABŞ dolları həcmində
ziyan dəymişdir. İşğal olunmuş ərazidə
616 ümumtəhsil orta məktəbi, 243 məktəbəqədər
müəssisə, 11 texniki peşə məktəbi, 4 orta
ixtisas təhsili müəssisəsi, bir ali təhsil müəssisəsi
məhv edilmişdir. Yalnız təhsil sisteminə dəyən
ziyan1,5 milyard ABŞ dolları həcmindədir.
Bir milyondan artıq məcburi
köçkünün 52 min nəfəri uzun müddət 12
çadır şəhərciyində, 33 min nəfər fin
tipli yığma evlərdə, 34 min nəfər torpaq
qazmalarda, 10 min nəfər dəmir yol vaqonlarında,
qalanları isə yaşayış üçün heç
bir normal kommunal şəraiti olmayan, sanitar normalara cavab verməyən
ictimai binalarda, tikintisi yarımçıq qalmış obyektlərdə,
sığınacaqlarda yaşamalı oldular. 8
min şəhid ailəsi, 5 min müharibə əlili,
valideynini itirmiş minlərlə uşaq da belə bir
ağır şəraitdə yaşamaq məcburiyyətində
qalmışdı.
Belə bir şəraitdə
Heydər Əliyev Fondunun fəaliyyətə başlaması
Azərbaycanda böyük ənənələri və tarixi
olan xeyriyyəçilik məktəbinin yenidən dirçəlməsi
və yaşadılması ilə müşayiət
olunmuşdur.
Birinci vitse-prezident, fondun rəhbəri
Mehriban xanım Əliyeva müsahibələrində bu məqama
diqqət yetirərək vurğulayır ki, Fondun fəaliyyətinin
ən böyük nəticəsi Azərbaycanda xeyriyyə fəaliyyətini
canlandırmaq olub. Nüfuzlu “Business-year” jurnalının Azərbaycana həsr
olunmuş 2012-ci il tarixli xüsusi
buraxılışında isə birinci xanım Mehriban
Əliyeva jurnalistin suallarını cavablandırarkən
bildirib: “Əsas məsələ odur ki, ehtiyacı olan
insanlara kömək edəsən. Fond təhsil
sistemini təkmilləşdirmək və onun dünya təhsil
sisteminə inteqrasiyasını təmin etmək,
qayğıya ehtiyacı olanlara kömək göstərmək,
milli-əxlaqi dəyərləri qorumaq, həmçinin
dünya ictimaiyyətinin diqqətini Azərbaycan həqiqətlərinə
cəlb etmək üçün fəaliyyətini davam
etdirir”.
Fond ilk olaraq diqqəti
müasir dünyada hər bir ölkənin
inkişafının əsasında dayanan təhsilə
yönəltdi. Bu, “Yeniləşən Azərbaycana yeni məktəb”adlı
sosial iş layihəsində əksini tapdı. Ötən
dövrdə həyata keçirilən işlər nəticəsində
fondun xətti ilə inşa olunan orta məktəblərin
sayı 500-dən yuxarıdır. Fond məktəbəqədər
təhsil müəssisələri ilə bağlı
mühüm addımlar atdı, “Məktəbəqədər
təhsil müəssisələrinin inkişafı”
proqramını irəli sürdü. “Uşaq
evləri və internat məktəblərinin inkişafı”
proqramı Heydər Əliyev Fonduna ictimaiyyət arasında
daha çox rəğbət qazandırdı. Proqram çərçivəsində ölkə
üzrə 30-dan çox uşaq müəssisəsi əsaslı
təmir edildi və avadanlıqla təchiz olundu.
“Kor və zəif görən
insanların İKT-yə çıxışının təmin
edilməsi “ layihəsinin reallaşdırılması ,
artıq ənənə halını almış internat və
uşaq evlərində tərbiyyə alan, o cümlədən
qaçqın və məcburi köçkün uşaqlar
üçün Gülüstan sarayında bayram şənliklərinin
keçirilməsi və Mehriban xanımın uşaqlarla bir
süfrə arxasında əyləşməsi, habelə
valideyn himayəsindən uzaq böyümüş gənclərə
toy mərasimlərinin təşkil etməsi qayğıya
ehtiyacı olan insanlarla sosial işə Azərbaycanın
birinci xanımının böyük
xeyriyyəçi kimi verdiyi əməli işin gerçək
nümunəsidir. Uşaq evlərində tərbiyə alan və
18 yaşı tamam olmuş qızlar üçün Azərbaycanın
birinci xanımının təşəbbüsü ilə
paytaxtın Nizami rayonunda 50 mənzillik bina inşa edilməsi,
bir neçə il sonra 68 mənzilli daha bir yaşayış
binasının tikilməsi belə tədbirlərin silsilə
xarakterindən xəbər verir.
Əsas məqsədinin ölkənin
sosial, iqtisadi və mədəni inkişafına dəstək
vermək olan fond Azərbaycanın birinci xanımının təşəbbüsü
ilə ölkədə məktəblər, konsert zalları,
musiqi liseyləri, məscidlərin inşasına böyük
töhfələr verdi . Uşaqlar və
ahıllar evlərinə maddi və mənəvi yardımlar
olunduğu, əlil uşaqların cəmiyyətə
inteqrasiyası üçün yay düşərgələrinin
yaradılması fondun sosial iş sahəsində daha
böyük uğurlarından xəbər verir.
Heydər Əliyev Fondu ölkədə
səhiyyənin inkişafına da xüsusi diqqət yetirərək , bu istiqamətdə həyata
keçirilən dövlət siyasətinə də
güclü dəstək vermişdir. Paytaxtda və
bölgələrdə tikilən çoxsaylı səhiyyə
ocaqları ilə yanaşı, fond cəmiyyəti narahat edən
bir çox problemlərin həllinə yardım etmişdir.
Diabetli uşaqlara ən yüksək
qayğı, talassemiyasız həyat naminə layihələrin
icrasına başlanmışdır. Fondun
təşəbbüsü ilə Bakıda müasir Talassemiya
Mərkəzi tikildi, qanvermə və insulin
paylaşdırılması proqramları həyata
keçirildi.
Əhalinin
sağlamlığının qorunması, xüsusilə
uşaqların fiziki və bioloji baxımdan sağlam
böyüməsinə lazımi səviyyədə diqqət
yetirilməsi sahəsində Heydər Əliyev Fondu tərəfindən
həyata keçirilən digər genişmiqyaslı
“Talassemiyasız həyat naminə” layihəsi xüsusi əhəmiyyətli
addımlardandır. Eyni zamanda, Mehriban
Əliyevanın diqqət və qayğısı sayəsində
Daun Sindromlu Şəxslərin Reabilitasiya Mərkəzi
inşa olundu.
Heydər Əliyev Fondu idman
siyasətinə də öz töhfəsini vermişdir. Ölkə
üzrə bir çox idman qurğuları inşa olunmuş,
idman sahəsində uğurlu sosial-mühəndis layihələr
həyata keçirilmişdir. Azərbaycan Gimnastika
Federasiyasının prezidenti olan Mehriban xanım
Əliyevanın nüfuzu sayəsində müxtəlif
vaxtlarda gimnastika üzrə beynəlxalq yarışların
Bakıda keçirilməsi, onun idmana qayğısı, Heydər
Əliyev Fondunun olimpiya və paralimpiya oyunlarının qaliblərini
mükafatlandırması aparılan sosial işin sərhədlərindən
xəbər verir.
Heydər Əliyev Fondunun
vitse-prezidenti, IDEA İctimai Birliyinin təsisçisi və rəhbəri,
BMT-nin Ərzaq və Kənd Təsərrüfatı Təşkilatı
– FAO-nun xoşməramlı səfiri Leyla Əliyeva 16 oktyabr
Ümumdünya Ərzaq Gününə həsr olunmuş tədbirdə
icmalarla və miqrantlarla sosial iş sahəsində, ərzaq təhlükəsizliyi,
habelə ekoloji istiqamətdə istər ölkə səviyyəsində,
istərsə də qlobal müstəvidə
görülmüş işlərdən bəhs edərək
dünya evi sakinlərinə zamanın ruhundan doğan mütərəqqi
mesajlar ünvanladı: “Bu gün bizim dünyaya güclü
mesaj göndərmək imkanımız var: Miqrasiyanın gələcəyini
dəyişin - ərzaq təhlükəsizliyi və kəndlərin
inkişafına investisiya yatırın... Qurduğumuz cəmiyyətlərdə
insanlar sağ qalmaq üçün öz evlərini tərk
etmək məcburiyyəti qarşısında qalmamalı, bu,
onların öz seçimi olmalıdır.”
Fond tərəfindən
sosal-ekoloji layihələr irəli sürülmüş və
onların uğurlu icrasına imza atılmışdır. “Hərəyə bir
ağac əkək!” adlı artıq ənənəvi hal alan belə aksiyalar bu qəbildən olan sosial
iş layihələrdəndir.
İnsan hüquq və
azadlıqlarının qorunmasına xüsusi dəstək verən
Heydər Əliyev Fondu məhbusların islah olunması istiqamətində
də ciddi sosial işə hesablanmış, humanist dəyərləri
əldə rəhbər tutaraq bir neçə dəfə
amnistiya təşəbbüsü ilə
çıxış etmiş, neçə-neçə ailəni
sevincinə səbəb olmuşdur. İnsanları bağışlamaqla
normal həyata qaytarmaq, onların sosial inteqrasiyasına kömək
etməklə, ölkənin humanizm prinspləri ilə
inkişafını nümayiş etdirən fond cəmiyyətdə
bütün problemlərin mərhəmətlə, insansevərliklə
həllinin barışa, vətəndaş cəmiyyətinə
xidmət etdiyini göstərir. Birinci
vitse-prezident, Heydər Əliyev Fondunun rəhbəri Mehriban
Əliyevanın təşəbüsü ilə 2010-cu ildə
“Məişət zorakılığının
qarşısının alınması haqqında” qanun qəbul
olunub.
Heydər Əliyev Fondunun fəaliyyətinin
digər istiqaməti lobbiçilik sahəsində qlobal sosial
işlə bağlı olub, diaspor və azərbaycançılığın
təbliği siyasətidir. Heydər Əliyev
Fondu diaspor işinə xüsusi diqqət yetirmiş, diaspor təşkilatlarımız,
ümumən xaricdə yaşayan soydaşlarımız həmişə
fondun qayğısını hiss etmişlər. Harada
yaşamasından asılı olmayaraq hər bir azərbaycanlının
səsinə səs verməyi özünün müqəddəs
görəvi sayan Heydər Əliyev Fondu Moskvada yaşayan,
dörd əkiz uşağı doğulan azərbaycanlı
ailəsinin mənzil problemini həll etməklə hər bir
vətəndaşın onun üçün həmişə
dəyərli olduğunu qürurla nümayiş etdirdi.
Xocalı
soyqırımının dünyaya
çatdırılması ilə əlaqədar fond xüsusi
layihələr həyata keçirmişdir. 2009-cu ildə
“Azərbaycan” nəşrini təqdim edən fondun Rusiya,
Rumıniya, Türkiyə, ABŞ və digər ölkələrdə
fəaliyyət göstərən nümayəndəlikləri
bu gün xüsusi fəallıqları ilə seçilir.
Bu baxımdan Heydər Əliyev Fondunun
vitse-prezidenti Leyla Əliyevanın rəhbərliyi ilə fəaliyyətə
başlayan Rusiya nümayəndəliyi və onun həyata
keçirdiyi layihələr, o cümlədən “Xocalıya ədalət!”
kampaniyası xüsusi əhəmiyyəti ilə diqqət
çəkir. XX əsrin ən
böyük faciəsi haqqında beynəlxalq ictimaiyyətdə
dolğun təsəvvürlər formalaşdırmaq məqsədilə
Dağlıq Qarabağ probleminin əsl mahiyyətini,
Qarabağın tarixini özündə əks etdirən bir
sıra kitab və nəfis albomlar buraxılmışdır.
“Qarabağ həqiqətləri”, “Müharibə
və tarixi mədəniyyət abidələrimiz” kitabları
da bu sıradan olan uğurlu layihələrdəndir.
İƏT Xarici İşlər
Nazirləri Şurasının 2012-ci ilin noyabrında Cibutidə
keçirilən 39-cu sessiyasında, İƏT Parlamentlər
İttifaqı Konfransının 2013-cü ilin yanvarında
Sudanın paytaxtı Xartum şəhərində keçirilən
8-ci sessiyasında, həmçinin İƏT-in ali orqanı
olan və İƏT dövlət
başçılarının iştirak etdiyi İslam Zirvə
Konfransının, 6-7 fevral 2013-cü il tarixlərində
Misirin paytaxtı Qahirədə keçirilən 12-ci
sessiyasında Xocalı faciəsi insanlığa qarşı
cinayət və soyqırımı aktı kimi
tanınmışdır. “Xocalıya ədalət!”
beynəlxalq kampaniyası Qahirə Zirvə
Görüşünün Yekun Kommunikesində bütün
üzv ölkələrin konsensus əsasında “Humanitar məsələlər”
başlığı altında qəbul edilən bəndində
də öz əksini tapıb. Həmin bənddə
“1992-ci ilin fevralında Ermənistan Republikası hərbi
qüvvələri tərəfindən Xocalıda törədilən
qətliam soyqırımı və insanlığa
qarşı cinayət” adlandırılır.
Tarixi keçmişimizə,
xalqımızın qan yaddaşına həssas münasibətilə
seçilən Heydər Əliyev Fondu Quba Soyqırımı
Memorial Kompleksinin yaradılmasında və 1918-ci ildə erməni
daşnaklarının Şamaxıda törətdikləri
mart qırğınları zamanı yandırılan
Şamaxı Cümə məscidinin əsaslı bərpasında
yaxından iştirak etmişdir.
Fondun ölkəmizdə, xüsusilə
onun hüdudlarından kənarda apardığı sosial
iş multikulturalizmin, tolerantlığın Azərbaycan
modelini təqdim etməklə yanaşı,
respublikamızın qlobal sosial işə töhfəsi kimi
xüsusi məna kəsb edir, Azərbaycanın dünyaya
humanizm, filantrop dəyərlər ixrac edən bir ölkə
kimi imicini formalaşdırır.
(ardı
var)
Hikmət
Əlizadə,
BDU-nun sosial elmlər
və psixologiya fakültəsinin dekanı, professor
Üzeyir
ŞƏFİYEV,
BDU-nun sosial iş
kafedrasının müdiri, professor
Xalq qəzeti.- 2017.- 5 yanvar.- S.5.