Pambıqçılığın inkişafı məşğulluğun

təmin edilməsinə mühüm təsir göstərir

Bu il dekabrın 19-da Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin yanında pambıqçılıq mövsümünün yekunları və 2020-ci ildə görüləcək tədbirlərlə bağlı müşavirə keçirildi. Müşavirədə Prezident son illər ərzində ölkənin aqrar sektorunun inkişafında əldə olunmuş naliyyətləri yüksək qiymətləndirərək, bu sektorda istehsal edilən strateji məhsul olan pambıq tədarükündə nəzərə çarpan nəticələrə yüksək qiymət verdi.

Bütövlükdə yola saldığımız ildə iqtisadiyyatın bütün sahələrində əldə olunan pozitiv nəticələr aparılan iqtisadi islahatlarınn ruhuna tam uyğundur. İqtisadiyyatımız bu il artıq böhrandan sonrakı sürətli inkişaf yoluna qədəm qoydu.

Cari ilin ilkin yekunları da bunun deməyə əsas verir. Biz ilk dəfədir ki, ümumdünya böhranının müəyyən geriləmələr yaratdığı 2016-cı ildən sonra, əsaslı iqtisadi artımları qeydə almağa başlamışıq. Cari ilin ötən dövrü ərzində ölkə iqtisadiyyatının qeyri-nrft sənayesində 4 faizə yaxın bir artım əldə olunmuş, qeyri-neft sənayesində 14 faiz, kənd təsərrüfatında 7 faiz artım qeydə alınmışdır.

Ümumiyyətlə, 2013-cü ildən bu günə qədər qeyri-neft sektorundan ixracımızın həcmində baş verən geriləmələr, nəhayət ki, bu il pozitiv nəticələrlə yekunlaşır. Cari ilin ötən dövrü ərzində real sektordan ixracımızın həcmi 7 faizə qədər arta bilmişdir. Bu isə o deməkdir ki, artıq iqtisadiyyatımızın neft gəlirlərindən asılılığının aradan qaldırılması yolunda ciddi bir uğura imza atılmışdır.

Son illər ərzində bizi ümumi islahatlarımızın ən yaxşı göstəricilərindən biri və heç şübhəsiz birincisi olan qeyri-neft sektorunda ixracımızın həcmi daha çox düşündürüdü. Prezidentin müəllifliyi və rəhbərliyi ilə aparılan uğurlu islahatlarla biz bu sahədə işləri yeni bir müstəviyə daşıya bildik. Gələn il və ondan sonrakı dönəmlərdə bu ənənənin davamlı olacağı isə heç şübhə döğurmur.

Bütün bu uğurlar ölkə iaqtisadiyyatının güzgüsü olan Dövlət büdcəmizin növbəti il üçün gəlir və xərclərində də öz əksini olduqca aydın bir şəkildə tapdı. Belə ki, gələn ilin dövlət büdcəsinin gəlirləri 2017-ci ilin büdcəsinin faktiki gəlirlərindən 7 milyard 618 milyon manat və ya 46,1 faiz, xərcləri isə müvafiq olaraq 9 milyard 319 milyon manat və ya 53 faiz çox olacaqdır. İki il ərzində büdcənin gəlir və xərclərində belə böyük artımların baş verdiyi bir başqa nümunə tapmaq mümkün deyil.

Büdcədə neftin qiymətinin 2019-cu illə müqayisədə 8,3 faiz az (bir barel üçün 55 dollar) proqnozlaşdırıldığı halda, gəlirlərdə nəzərdə tutulan artım demək olar ki, bütövlükdə qeyri-neft sektoru hesabına təmin ediləcəkdir. Ölkədə aparılan iqtisadi islahatların uğurlu nəticələri bir sosial dövlət kimi Azərbaycanın öz vətəndaşlarının sosial müdafiəsini yüksək səviyyədə təmin etmək şansları verdi.

Yola saldığımız 2019-cu ildə ölkə Prezidentinin imzaladığı iri maliyyə tutumlu sosial zərflərlə nəzərdə tutulan tədbirləri və eyni zamanda, növbəti ildə reallaşacaq sosial müdafiə tədbirlərini maliyyələşdirmək üçün 2020-ci ilin büdcəsində əlavə 4 milyard manat vəsait nəzərdə tutulub. Bütövlükdə isə növbəti ilin büdcəsində sosial xərclərin xüsusi çəkisi 40 faiz yaxınlaşır. Bu, doğrudan da, sosial bir dövlətin büdcəsidir. Onun sosial büdcə ola bilməsini şərtləndirən yeganə əsas isə ölkə iqtisadiyyatının dayanıqlığı və aparılan islahatların səmərəliliyidir. Büdcənin gəlirlərini və müvafiq olaraq xərclərini isə yalnız bu yolla artırmaq mümkündür.

Ölkəmizin iqtisadiyyatına ciddi töhvə verən sahələrdən biri də aqrar sektordur. Aqrar sektorun pambıqçılıq sahəsi isə getdikcə öz əvvəlki şöhrətini qaytarmağa başlayıb. Pambıq tək möhkən valyuta gətirmir, həm də ölkə iqtisadiyyatına, onun emal sənayesinin və yüngül sənayenin inkişafına ciddi töhfələr verir.

Bu il pambıq yığımı sahəsində rekord göstərici əldə olunub. Son illərin ən yüksək göstəricisinə imza atılıb və 294 min ton pambıq yığılıb. Bu qədər pambıq yığılmasının bir üstün cəhəti də ondan ibarətdir ki, 4 il bundan əvvəllə müqayisədə 1 hektardan yığılan pambığın həcmi iki dəfəyə qədər artaraq, hər hektardan məhsuldarlıq orta hesabla 29,4 sentner təşkil edib. Bu, doğrudan da çox böyük göstəricidir və onu göstərir ki, son illər ərzində pambıqçılıqda inkişafla bağlı atılan bütün addımlar öz səmərəsini verməkdədir. Bir neçə il ərzində bu sahədə belə yüksək uğurun qazanılması yalnız dövlətin bu sahəyə göstərdiyi xüsusi qayğının nəticəsində mümkün ola bildi.

Bu gün özünə hesabat verməyən bir çox həvəskarlar Azərbaycanda pambıqçılığın inkişafına dövlət dəstəyini tənqid etməyə cəhd göstərirlər. Onlar unudurlar ki, Azərbaycan aqrar ölkədir və coğrafi yerləşməsinə görə əldə etdiyi iqlim imkanları onu bu strateji məhsulun istehsalının ən uyğun bölgələrindən birinə çevirib. Əgər belə olmasaydı, Azərbaycanda hələ 1913-cü ildə 100 min hektarda pambıq əkilməzdi. Belə olmasaydı, Azərbaycan 1981-ci ildə bir milyon ton pambıq yığılmasına nail ola bilməzdi.

Yeri gəlmişkən, 1981-ci ildə Azərbaycanda bir milyon ton pambıq istehsal olunmuşdusa, bu rəqəm 2015-ci ildə 35 min tona düşdü, yəni təqribən 29 dəfə azaldı. Bütövlükdə isə 2015-ci ildə cəmi 18 min hektar sahədə pambıq əkilmiş və 35 min ton məhsul tədarük edilmişdi.

Sovetlər birliyi dağıldıqdan sonra Azərbaycanda bir çox başqa sahələr kimi, pambıq istehsalı da ciddi tənəzzülə uğradı. Müşavirədə Prezident İlham Əliyev bu məsələyə münasibətini belə açıqladı: “Ona görə görəndə ki, biz pambıqçılıq sahəsini də itiririk və bu, böyük problemlərə gətirib çıxarar, mən dərhal göstəriş verdim, bu məsələ ilə özüm məşğul olmağa başladım”. Bəli, bu gün pambıqçılıqda əldə olunan uğurlar bilavasitə cənab İlham Əliyevin adı ilə bağlıdır. Dövlət başçısının təşəbbüsü və şəxsi nəzarəti ilə 4 il ərzində ölkədə pambıq istehsalı 9 dəfəyə qədər arta bildi.

Dövlətin dəstəyi olmadan bu uğurun qazanılması mümkün deyildi. Pampıq yığımı üçün dövlət tərəfindən büdcədən yüz milyonlarla manat vəsait xərclənərək, son üç il ərzində 15 min 700 texnika, o cümlədən 400-dən çox pambıqyığan kombayn alınmışdır.

Bir sözlə, 2017-2020-ci illəri əhatə edən Dövlət proqramı çərçivəsində dörd il ərzində pambıqçılıq demək olar ki, dirçəldi və bu sahədə ən yüksək nəticələr əldə olundu.

Pambıqçılığın inkişafına dövlət dəstəyinin daha bir bariz nümunəsi bu sahəyə büdcədən verilən subsidiyalar və pambığın alış qiymətidir. Belə ki, 2016-cı ildən pambığın hər kiloqramına görə, istehsalçılara dövlət tərəfindən 10 qəpik subsidiya verilməyə başlanmışdır. 2015-ci ildə pambığın satınalma qiyməti 41 qəpik, 2016-2017-ci illərdə 50 qəpik idisə, 2018-ci ildən bu rəqəm 65 qəpiyə qaldırıldı. Hər hektara güzəştlər 10 manatdan 50 manata çatdırıldı. Gübrələr üçün güzəştlər isə 100 manatdan 150 manata qaldırıldı. Bütün bu addımlar dövlətin bu sahəyə göstərdiyi diqqətin və önəmin təzahürüdür.

Əlbəttə, Azərbaycan hökuməti ölkədə pambıqçılığı inkişaf etdirərkən, paralel olaraq sosial amili də həmişə diqqət mərkəzində saxlayır. Belə ki, hazırda ölkəmizin 20 rayonunda pambıq əkilir və bu rayonlarda 200 minə yaxın insan əmək fəaliyyəti ilə məşğuldur. Hər ailədə 5-6 nəfər insanın yaşadığını nəzərə alsaq, nə qədər insanların ailə büdcəsinin formalaşmasında pambıqçılığın rolunun olduğunu da aydın görmək olar.

Fikrət YUSİFOV,

iqtisad elmləri doktoru, professor

Xalq qəzeti.- 2019.- 22 dekabr.- S.6.