Milli elmimizin zirvəsinə ucalan alim

Akif Əlizadə – 85

Bu günlərdə ölkənin elmi-mədəni ictimaiyyəti Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının prezidenti, AMEA-nın Geologiya və Geofizika İnstitutunun direktoru, görkəmli geoloq Akif Əlizadənin anadan olmasının 85 illiyini qədirbilənliklə qeyd edir. Yubiley tədbirlərində alimin milli geologiya elminin inkişafında və elm təşkilatçılığı sahəsində xidmətləri bir daha dəyərləndirilir, yüksək vətəndaş mövqeyi və nəcib insani keyfiyyətləri vurğulanır.

Akif Əlizadə isə 60 ildən artıq bir müddətdə formalaşmış zəngin və mənalı yaradıcılıq və ictimai fəaliyyət bioqrafiyasına bir daha nəzər salır, şərəfli həyat hesabatını cəmiyyətə təqdim edir, çatdığı uğurlara görə müəllimləri olmuş, onu ciddi elmi axtarışlar yoluna yönləndirmiş dünya şöhrətli alimləri minnətdarlıqla yad edir. Uzun illərdən bəri AMEA-nın Geologiya və Geofizika İnstitutuna, son illərdə isə eyni zamanda, AMEA-ya rəhbərlik edən akademik Akif Əlizadə, həqiqətən, bütün varlığı ilə milli elmimizə bağlı alim, öz sələfləri ilə fəxr edən, onların yolunu sədaqət və məharətlə davam etdirən elm xadimidir.

Akif müəllim 1957-ci ildə gənc geoloq kimi Geologiya İnstitutuna gələrkən görkəmli geoloq alimlər mühitinə düşmüşdür. O, akademiklər Musa Əliyev, Qambay Əlizadə, Mirəli Qaşqay, Şəfaət Mehdiyev, Ədhəm Şıxəlibəyli kimi dünya şöhrətli alimlər məktəbindən bəhrələnmişdir. Bu gün isə Akif Əlizadənin özü də elmin zirvəsinə yüksəlmiş belə alimlərdəndir. Paleontologiya sahəsində elmə silinməz izlər qoymuş Akif Əlizadənin geniş tədqiqat işləri bu günün mütəxəssisləri üçün, zəngin qaynaq, böyük xəzinədir.

Geoloq alimin ardıcıl elmi fəaliyyəti və çoxillik rəhbərliyi ilə Azərbaycanın təbaşir çöküntülərinin stratiqrafik sxemləri işlənib hazırlanmış, geoloji proseslər, çökmə və vulkanogen-çökmə formasiyalar, təbaşir dövründə faunanın inkişafı və bir çox məsələlər müasir elmi baxımdan araşdırılmış və yüksək qiymətləndirilmişdir. Onun stratiqrafiya, paleoekologiya və paleobiogeokimya sahəsində əldə etdiyi elmi nəticələrin Azərbaycanın mezozoy çöküntüləri ilə bağlı müxtəlif növ faydalı qazıntı yataqlarının axtarışında və irimiqyaslı xəritələrin tərtib edilməsində böyük əhəmiyyəti var. Akif Əlizadənin rəhbərliyi və bilavasitə iştirakı ilə mezozoy çöküntülərinin, o cümlədən Azərbaycanın neftli-qazlı çöküntü komplekslərinin stratiqrafik sxemləri işlənib hazırlanmışdır. Onun elmi maraq dairəsi təkcə paleontologiya və stratiqrafiya ilə məhdudlaşmır, habelə regional geologiya, tektonika, filiz geologiyası və hidrogeologiyaya aid problem məsələləri də əhatə edir.

Elmin çətin və inadlı axtarışlar tələb edən yollarında Akif Əlizadə sürətlə irəliləmiş, yüksək hədəflərə çatmışdır. O, 1969-cu ildə geologiya-mineralogiya elmləri doktoru adına layiq görülmüş, 1980-ci ildə respublika akademiyasına müxbir üzv seçilmiş, 1989-cu ildən isə Azərbaycan Elmlər Akademiyasının akademikidir. Dünya şöhrətli alim olmaqla yanaşı o, həm də böyük təşkilatçı, təvazökar və səmimi bir insandır. Akif Əlizadə AMEA-nın prezidenti, Geologiya və Geofizika İnstitutunun direktoru, Geoloqların Milli Komitəsinin prezidenti, Əməkdar elm xadimi, Azərbaycanın Dövlət mükafatı laureatı, «Şöhrət», «Şərəf» və «İstiqlal» ordenləri kimi neçə-neçə sanballı titullara və təltiflərə layiq görülmüşdür.

Akademik Akif Əlizadə üzərinə düşən hər bir vəzifənin məsuliyyətini çox yaxşı bilir və onları layiqincə yerinə yetirir. Göstərdiyi xidmətləri və xeyirxah əməlləri əməkdaşlıq və rəhbərlik etdiyi kollektivi də həmişə irəli aparmışdır. Məhz buna görədir ki, Akif müəllim ölkənin elmi ictimaiyyətinin dərin rəğbətini qazanmışdır. İnsanları sevdiyi üçün tanıyanlar da ona dərin ehtiram və məhəbbət bəsləyirlər. Başqalarının nailiyyətlərinə ürəkdən sevinən bu insanın böyüklüyü ətrafındakılara qayğı ilə yanaşmağında, sadə təbiətli və səmimi olmağında, habelə xeyirxahlığındadır. Bu da onun ən yüksək insanlıq xüsusiyyətidir.

Elmi uğurları, titulları artdıqca alim daha da sadələşir, insanlara qarşı daha səmimi olur. Geologiya və Geofizika İnstitutuna Akif müəllim qədər uzun müddətdə rəhbərlik edən ikinci direktor olmamışdır. Akif Əlizadə rəhbərlik etdiyi hər bir əməkdaşın və hər bir işçinin psixologiyasını, işgüzarlığını yaxşı bilir və onları düzgün istiqamətləndirməyi bacarır. Kollektivimiz böyük fərəh hissi keçirir ki, onlara belə bir optimist, zəkalı, sağlam bir şəxsiyyət rəhbərlik edir.

Akademik Akif Əlizadənin Azərbaycan geologiya elminin təşkilində və inkişafında xidmətləri böyükdür. O, 1976-cı ildən Geologiya və Geofizika İnstitutunun direktoru kimi bu elmi mərkəzdə müasir analitik və eksperimental baza yaratmış, kompüterləşmənin səmərəli analitik tətbiqilə əlaqədar olaraq elmi tədqiqatların aparılmasını yeni və yüksək səviyyəyə qaldırmış, elmi tövsiyələrin əməli işdə həyata keçirilməsini təmin etmişdir. Bütün bunlar isə respublikanın mineral-xammal ehtiyatlarının artırılması imkanlarını genişləndirmişdir.

Görkəmli alimin təşkilatçılıq bacarığı nəticəsində Geologiya və Geofizika İnstitutu ilə dünyanın bir çox elmi mərkəzləri arasında müxtəlif səviyyəli müqavilələr bağlanmışdır. Məhz bu əlaqələr nəticəsində institutumuz həm elmi, həm də maliyyə baxımından xeyli uğurlar əldə etmişdir. Dünyanın bir çox elm ocaqları ilə elmi əməkdaşlıq edən və daim elmi potensialını yüksəldən institut daim öncül yerdə olmuşdur. Kollektiv belə bir yüksək əhval-ruhiyyə ilə yaşayır və elmi-tədqiqat işlərini məhz bu yöndə davam etdirir. Bu nailiyyətlər Akif Əlizadənin yüksək təşkilatçılıq bacarığı sayəsində əldə edilmişdir.

Hazırda AMEA-nın Geologiya və Geofizika İnstitutu dünyanın bir çox ölkələri, o cümlədən ABŞ, İngiltərə, Fransa, Yaponiya, Çin, Türkiyə, İran ilə geniş elmi əməkdaşlığını uğurla davam etdirir. Geoloqlarımızın uzun illər apardıqları axtarışlar sayəsində Böyük və Kiçik Qafqaz ərazilərində gizli filiz yataqları aşkar edilmiş, neft və qaz yataqları öyrənilmiş, mineral suların geniş tədqiqi aparılmış, qeyri-filiz faydalı qazıntı yataqları müəyyən edilmişdir. Xəzərin sualtı sərvətlərinin və ekologiyamızın hərtərəfli öyrənilməsi də geoloqlarımızın elmi axtarışlarının əsas istiqamətlərindəndir. Bu tədqiqat sahələri üzrə neçə-neçə elmi yeniliklər əldə edilmiş, faydalı qazıntı yataqları aşkar olunmuş, müxtəlif miqyaslı xəritələr tərtib edilmiş və aparılan bütün elmi araşdırmalar dünya alimlərinin diqqətini cəlb etmişdir.

Bu elmi nailiyyətlər haqqında yazılan monoqrafiyalar, əsərlər, hesabatlar institutun elmi məclislərində ciddi müzakirələrdən keçirilmiş, sonra isə elmi ictimaiyyətin ixtiyarına verilmişdir. Bütün bu dediklərimiz hamısı məhz akademik Akif Əliza-dənin elmimizə dərindən bələd olması və onu düzgün istiqamətləndirməsi nəticəsində əldə edilmişdir. Akif Əlizadənin özünün 300-dən çox elmi əsəri ölkəmizin və dünyanın müxtəlif nəşriyyatlarında, mətbuat səhifələrində çap olunmuşdur. Onun elmi monoqrafiyaları və elmi-publisistik əsərləri mütəxəssislər tərəfindən böyük rəğbətlə qarşılanmışdır.

Akademik Akif Əlizadə Azərbaycan elmini dəfələrlə ABŞ, Fransa, İngiltərə, İran, Türkiyə, Koreya və digər xarici ölkələrdə təmsil etmiş, bir sıra dəyərli əsərlər yaratmış və müxtəlif elmi məclislərdə məruzələrlə çıxışlar etmişdir. Geologiya və Geofizika İnstitutu Akif Əlizadənin rəhbərliyi və bilavasitə iştirakı ilə Macarıstan Geologiya İnstitutu, İran İslam Respublikasının Təbriz Geologiya İdarəsi, Atatürk Ərzurum Universiteti, Avstriya Geologiya İnstitutu, Yunanıstanın Afina və Soloniki şəhərlərinin universitetləri ilə müxtəlif layihələr və ikitərəfli müqavilələr çərçivəsində müştərək tədqiqatlar aparmışdır. Bu tədqiqatlar Azərbaycanın və Cənubi Xəzər Hövzəsinin Neogen biostratiqrafiyasını, palçıq vulkanlarının geologiyası və geokimyası məsələlərini əhatə edir.

Son illər Geologiya və Geofizika İnstitutu Akif Əlizadənin rəhbərliyi altında beynəlxalq elmi əməkdaşlıq nəticəsində çox yüksək nailiyyətlər əldə etmişdir. Bu illərdə Geologiya və Geofizika İnstitutu beynəlxalq layihə və proqramlar çərçivəsində xeyli işlər görmüş, elmi tədqiqatlar aparılması üçün qrantların alınmasında xarici fondların müsabiqələrində yaxından iştirak etmişdir. İnstitut elmimizin dünyaya inteqrasiya prosesində yüksək rol oynayır. Geologiya və Geofizika İnstitutu 30-a yaxın xarici və beynəlxalq təşkilatlar ilə əməkdaşlıq qurmuş və onu bu gün də inkişaf etdirir.

Görkəmli geoloq–alim Akif Əlizadə 1976-cı ildən keçmiş Sovetlər İttifaqı Paleontologiya Cəmiyyətinin həqiqi üzvü, 1962-ci ildən sabiq SSRİ İdarələrarası Stratiqrafiya Komitəsinin üzvü, 1983-cü ildən Qafqaz Regional İdarələrarası Stratiqrafiya Komissiyasının sədri, 1984-cü ildən isə biosferin problemləri üzrə keçmiş SSRİ Elmlər Akademiyasının elmi şurasının üzvü olmuşdur. Onun təşəbbüsü ilə Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası 2000-ci ildə Asiya ölkələrinin Akademiyaları assosiasiyasına qəbul edilmiş. Alim bu təşkilatda Azərbaycan MEA-nın rəsmi təmsilçisi, habelə Azərbaycan Elm Fondunun himayəçilər şurasının üzvüdür.

Akif Əlizadə Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin fövqəladə şəraitlər komissiyası yanında seysmik təhlükənin qiymətləndirilməsi və zəlzələlərin proqnozu üzrə ekspert şurasının sədridir. Elmi kadrların, xüsusən elmlər doktorları və namizədlərin yetişməsində onun xidmətləri əvəzsizdir. Alimin paleontologiya və stratiqrafiya sahəsindəki çoxşaxəli elmi xidmətləri, habelə hərtərəfli ictimai fəaliyyəti dövlət tərəfindən yüksək qiymətləndirilmişdir. O, «Şərəf nişanı» ordeni, «Fədakar əməyə görə» medalı ilə təltif edilmişdir.

Yüksək elmi potensialına, böyük təşkilatçılıq bacarığına və insani keyfiyyətləriniə görə akademik Akif Əlizadə 2007-ci ildə AMEA-nın vitse-prezidenti, 2013-cü ildə isə prezidenti vəzifəsinə irəli çəkilmişdir. Bu, əlbəttə, Azərbaycan elminə və aliminə verilən ən yüksək və ən layiqli qiymət deməkdir. Akif müəllim AMEA-nın prezidenti seçiləndən sonra elmimizin bütün sahələrində yetərincə yeniliklər olmuşdur. O, daim elmimizə və elm adamlarına yüksək qayğı göstərir.

Bugünlərdə Akif müəllimin 85 yaşı tamam oldu. O bu yaşda da müdrik və təşəbbüskar, çevik və gümrahdır. Belə bir ömür və tale hesabatı məqamında sevimli yubilyarımızı, görkəmli elm xadimimizi ürəkdən təbrik edir, ona möhkəm cansağlığı, yeni-yeni sevinclər və uğurlar arzulayırıq.

Hikmət MAHMUDOV,

geologiya-mineralogiya elmləri doktoru, professor

Xalq qəzeti.- 2019.- 8 mart.- S.14.