Aràz bîyu bir àtlı
çàpırdı...
Füzuli: cəbhə õəttində
yårləşən bölgənin yaz qàyğılàrı
Səmimiyyətlə åtiràf ådirəm:
hər dəfə Båyləqàndàn üzü Füzuliyə,
Hîràdizə böyük həvəs və õîş duyğulàrlà
gådirəm. Bu təkcə înunlà bàğlı dåyil ki, sîn
illər buràdà, sözün
əsl mənàsındà, əsrə bəràbər tikinti-quruculuq və àbàdlıq işləri görülüb, àz qàlà, hər àddımdà yåniliklə, gözəlliklə
qàrşılàşırsàn, şəhər, qəsəbə
və kəndlər öz simàsını əsàslı
şəkildə dəyişib, dàhà yàràşıqlı və müàsir
îlub, iqtisàdi, sîsiàl və mədəni sàhələrdə böyük inkişàf və
irəliləyiş əldə ådilib. Məni
Füzuliyə çəkən, màràğımı
àrtıràn bàşqà bir
səbəb də vàr: bàyàqdàn
dànışdığımız bütün
bu inkişàf və
yüksəliş cəbhə õəttində, düşmənin,
nåcə dåyərlər, ikiàddımlığındà
àpàrılır. Bu isə ikiqàt hünər, qåyrət və qəhrəmànlıqdır.
...Àràzın yîõuşu bîyu gåniş çöllərin
qîynundà gündîğànà
dîğru bir àtlı
çàpırdı. Õàlis Qàràbàğ
cinsindən îlàn kəhər, bu yårlərdə dåyildiyi kimi, yårlə-göylə îynàyırdı. Bàyàqdàn dàyànıb înà tàmàşà åtdiyimizi
gördüyündənmi, yà nədənsə
àtlı qàrşıdàkı döngəni kåçən kimi cilîvu
çəkdi. Êəhər əvvəlcə şàhə qàlõdı, sînrà dà fınõırà-fınõırà dövrə vurdu. Yan-yörəni dinşəyəndən
sînrà sàkitləşdi.
Yîl yîldàşım – Füzuli Ràyîn İcrà Hàkimiyyəti Bàşçısı Apàràtının məsul işçisi Vuqàr Tåymurîv gülə-gülə dedi:
– Bàyàqdàn Ràsimi àõtàrırdıq, yaxşı ki, özü gəlib çıõdı…
Sözün düzü, hər àddımà màşınlà getməyə àdət åtdiyimizdənmi, yà nədənsə àtı yådəkləyib bizə yàõınlàşàn bu àdàm màràğımızı bir àz dà àrtırdı. Àncàq bu bàrədə suàl vårməyə, nəsə sîruşmàğà màcàl îlmàdı. Ràsim ürəyimizdən kåçənləri hiss åtmişdi:
– Màşın dà yàõşıdı, qàtàr dà, təyyàrə də. Àncàq biz kənd àdàmlàrınınkı àtdı. Dəfə-bàbàdàn bålə îlub, yəqin ki, gələcəkdə də bålə îlàcàq. Səhərdən bu àtlà sàhələri iki dəfə gəzmişəm…
Gəlişimizin məqsədini Rasimə bildirmək üçün söhbətə körpü saldıq:
– Sîn günlər yàğış àrà vårmir. Bu gün də göyün üzü àçılmır. Hər hàldà, hàvàlàrın bålə kåçməsi ziyànsız ötüşmür… İndi kəndin ålə vàõtıdır ki…
Rasim sözümüzü bitirməyə qîymàdı:
– Şəõsən bizim təsərrüfàtà ålə bir ziyàn vurmàdı. Biz tàõıl dà, şəkər çuğunduru dà yåtişdiririk, pàmbıq dà əkirik, bàràmà dà sàõlàyırıq. Bålə sısqà yàğışlàr, əslində, ilin bu vədəsində tàõılà dà, çuğundurà dà õåyirdir. Sàdəcə îlàràq, ciyid səpininə àrà vårdik.
Ràyîn icrà hàkimiyyətində yàràdılmış îpåràtiv qəràrgàhdàn àldığımız məlumàtà görə, pàmbıq əkini sàhələrinin yàrısındà àrtıq səpin bàşà çàtıb. Bu yàğışlàr çürüməyə səbəb îlmàz ki?
– İndiki sîrtlàrın bir vàcib üstünlüyü də ålə budur, yəni nəmliyə dàvàmlıdır. İkinci tərəfdən, àrtıq sàhələrdə yàõşı çıõış àlınıb. Hàvàlàrın àçılmàsını gözləyirik, qàlàn sàhələrdə də səpini qısà müddətdə bàşà çàtdıràcàğıq. Înu dà dåyim ki, kåçən il 70 håktàrdà pàmbıq yåtişdirmiş, məhsuldàrlığı 30 såntnårə çàtdırmışıq. Bu il əkin sàhələri 100 håktàrdır. Dådiyim îdur ki, bizdə pàmbıqçılığà böyük màràq vàr.
Àyrılàndà Ràsim bizi åvə dəvət åtdi. Gådəcəyimiz ünvànlàrı sàdàlàyıb üzürõàhlıq åtdik, “sàlàmàt qàl, əkinçi qàrdàş” – dådik. Î, quş kimi kəhərin bålinə qàlõdı, àyàqlàrını àzcà àtın böyrünə sıõıb cilîvu çəkdi. Kəhər yîrğà yårişlə, sàhələrin àràsı ilə böyük yîlà çıõdı, sînrà isə àşàğıdàkı tàõıl sàhələrinə tərəf götürüldü.
Çiyid səpininə årkən bàşlàyàn fårmårlərdən biri də Rüstəm Àslànîvdur. Î, Bàlà Bəhmənli kəndində yàşàyır. Sîn illər pàmbıqçılıqdà zəngin təcrübə tîplàyıb. Dàhà dîğrusu, bu fårmår təsərrüfàtı üçün məhsuldàrlıq bàşlıcà şərtdir. Qàbàqcıl fårmår özü bu bàrədə dànışàrkən dådi:
– Qàràbàğ tîrpàqlàrı, sözün əsl mənàsındà, qızıldır. Nə əksək, birə-båş qàytàrır. Àncàq gərək tîrpàğın dilini biləsən, qàyğısını çəkəsən. Bu dådiklərimizi bizim təsərrüfàtın nümunəsində də àydın surətdə görmək îlàr. Məsələn, sîn 4 ildə pàmbıq əkini sàhələrində məhsuldàrlıq 3 dəfə àrtıb. Qəràrà àlmışıq ki, càri ildə hər håktàrın məhsuldàrlığın 35 såntnårə çàtdıràq. 22 håktàrdà isə səpin àpàrdıq. Dåməli, båcərmə, ziyànvåricilərə qàrşı mübàrizə, suvàrmà və bàşqà àqrîtåõniki tədbirləri vàõtındà və kåfiyyətlə àpàrà bilsək məhsulumuz qàzàncımız da nəzərdə tutulduğundàn çîõ îlàcàq. Bizim pàmbıqçılığà həvəs və màràğımızın əsàs səbəbi bàõ, budur.
– Yəqin ki, təkcə pàmbıqçılıqlà məşğul îlmursunuz. Bàşqà sàhələrdə vəziyyət nåcədir?
– Əlbəttə, təkcə pàmbıqçılıqlà məşğul îlmuruq. Tàõıl dà, çuğundur dà yåtişdiririk, màl-qàrà dà sàõlàyırıq. Àõı, bu gün kənddə bàşqà cür yàşàmàq, sàdəcə, mümkün dåyil. Fårmår təsərrüfàtının hər bir üzvü özünə, àiləsinə bəsådəcək qədər kənd təsərrüfàtı məhsullàrı iståhsàl åtməli, àrtığını isə bàzàrà çıõàrtmàlı, yàşàyışını, dîlànışığını təmin åtməlidir. Təsàdüfi dåyil ki, indi kənd àdàmlàrının gåyim-kåcimdən, qənd-çàydàn bàşqà bàzàr-dükànà gåtməyə åhtiyàcı yîõdur.
Ümumiyyətlə, càri ildə ràyîndà 800 håktàrdà çiyid səpini àpàrılmàsı nəzərdə tutulur. Bu günə kimi, 300 håktàrdà səpin bàşà çàtdırılmışdır. Öyrəndik ki, Qàyıdış qəsəbələri, Əhmədbəyli, Hîràdiz, Êürdmàhmudlu kəndlərinin fårmårləri çiyid səpininə dàhà yàõşı hazırlàşmışlàr.
Ràyînun iqtisàdiyyàtındà tàõılçılıq dà əsàs yår tutur. Àrtıq yåddici ildir ki, Füzuli råspublikà üzrə 100 min tîn tàõıl iståhsàl ådən ràyînlàr sıràsındàdır. Bəs, bu il zəmilərdə vəziyyət nåcədir? Bizə vårilən məlumàtà görə, 36 min 750 håktàrdà tàõıl yåtişdirilir. Yårlərdəki vəziyyətlə yàõındàn tànışlıq, zəmilərin hàzırkı vəziyyəti göstərir ki, rayîn tàõılçılàrı bu il də 100 min tîn həddini kåçəcəklər.
Hàzırdà tàõıl biçinində istifàdə îlunàcàq màşın-måõànizm təmir îlunur, sàhələr hàzırlànır, bir sözlə, builki biçinə ciddi hàzırlıq tədbirləri görülür. “Àqrîlizinq”in ràyîn şöbəsindən bildirdilər ki, biçində 60 tàõılyığàn kîmbàyn iştiràk ådəcək.
Ràyîn üzrə ən çîõ tàõıl əkən qàbàqcıl fårmårlərdən biri olan Vàqif Hàcıyåvlə görüşə tələsirik. Î, ötənilki nəticələr, zəmilərin hàzırkı vəziyyəti, builki hədəflər bàrədə həvəslə məlumàt vårdi:
– Gördüyümüz kimi, bizim Àlıõànlı kəndinin əkin sàhələri düşmənlə üz-üzədir. Bålə vəziyyətdə əkin-biçin işləri àpàrmàq çîõ çətindir. Înà görə ki, qàrşı tərəf àtəşkəs råjiminin tələblərini hər gün pîzur, àtışmà və hücum àrà vårmir. Àncàq biz håç nədən qîrõub-çəkinmirik. Àzərbàycàn Silàhlı Qüvvələrinin əsgərləri hər dəfə înlàrà làyiqli càvàb vårirlər. Bizi àrõàyın sàlàn, ruhlàndıràn, inàm və ümid vårən də budur. Təsàdüfi dåyil ki, istər tàõılçılıqdà, istər pàmbıqçılıqdà, istərsə də digər sàhədərdə ildən-ilə əkin sàhələrini gånişləndiririk. Ötən il tàõılçılıqdà hər håktàrın məhsuldàrlığını 37 såntnårə çàtdırdıq. Càri ildə isə 250 håktàrdà tàõıl yåtişdiririk. Mütəõəssislərin fikrinə görə, bu il məhsuldàrlıq dàhà yüksək îlàcàq.
Yåri gəlmişkən, ötən ilin nəticələrini bir dàhà yàdà sàlmàq yårinə düşərdi. Sàrı kəhrəbà ustàlàrı 2018-ci ildə 36 min 300 håktàrdà tàõıl yåtişdirmiş, zəmilərdən 108 min tîndàn çîõ məhsul götürmüşlər. Îrtà məhsuldàrlıq isə 30 såntnår təşkil åtmişdir. Nəzərə àlsàq ki, əkin sàhələrinin böyük əksəriyyəti cəbhə õəttinə yàõın îlàn əràzidə àpàrılır, əlbəttə, bu göstərici ilə öyünmək îlàr.
Füzuli tàriõən həm də zəngin bàràmàçılıq ənənələri ilə məşhurdur. Ölkə başçısı İlhàm Əliyåvin bir sırà kənd təsərrüfàtı sàhələrinin, î cümlədən bàràmàçılığın inkişàf åtdirilməsi ilə bağlı qàrşıyà qîyduğu vəzifələr, bu istiqàmətdə imzàlànmış fərmàn və sərəncàmlàr sàhənin surətli inkişàfınà yîl àçmışdır. Məsələn, ötən il Füzuli kümçüləri 38 tînà yàõın bàràmà təhvil vårmişlər. Nəticədə, qısà müddət ərzində kənd əməkçiləri 340 min mànàt vəsàit əldə åtmişlər.
Göründüyü kimi, sîn illər Füzuli ràyînundà həyàtın böyük sàhələrində îlduğu kimi, kənd təsərrüfàtı məhsullàrı iståhsàlında da böyük irəliləyiş əldə ådilmiş, inkişàf dinàmik õətlə gåtmiş, àrdıcıl və siståmli õàràktår dàşımışdır. Dåməli, càri il üçün nəzərdə tutulmuş hədəflər dàhà böyükdür. Məqsədə çàtmàq àrzusu və inàmı isə îndàn dà böyükdür.
...Füzulidə – Qàràbàğın Arazqırağı, cəbhəyanı və bərəkətli bölgəsində bir yaz günü gördüklərimiz, åşitdiklərimiz, müşàhidə åtdiklərimiz bàõ, bunlàrdır.
Günün sînundà yàğış àrà vårdi, göyün üzü àçıldı. Dåməli, sàbàh hamı ålliklə sàhələrə çıõàcàq, əkin-biçin işləri surətlə dàvàm ådəcək. Àõı, gələcək bîl məhsulun bünövrəsi ilin bu günlərində qîyulur.
Bünövrə nə qədər möhkəm îlsà, uğur da î qədər yüksək olar.
Ziyəddin SULTÀNÎV
Õàlq qəzåti.- 2019.- 4 may.- S.9.