Ərəstü Həbibbəyli: Azərbaycan
və Türkiyə
arasında genişlənən
əməkdaşlıq və strateji
tərəfdaşlıq
regionda sabitliyin göstəricisinə çevrilib
Azərbaycan Respublikası ilə
Türkiyə Respublikası arasında İqtisadi Əməkdaşlıq
üzrə Birgə Hökumətlərarası Komissiyanın
növbəti iclası keçiriləcək. Komissiyanın
sayca 8-ci iclasında iki qardaş ölkə arasındakı
iqtisadi əlaqələrin, birgə regional layihələrin hazırki
vəziyyətinin müzakirə olunması, gələcək
əməkdaşlıq perspektivləri və atılacaq
addımlar haqqında fikir mübadiləsinin aparılması
nəzərdə tutulur. Azərbaycan Respublikasının
Prezidenti İlham Əliyevin 2019-cu il 18 mart tarixli sərəncamı
ilə Azərbaycan və Türkiyə arasında İqtisadi
Əməkdaşlıq üzrə Birgə Hökumətlərarası
Komissiyanın yeni tərkibi təsdiqlənib. Azərbaycan tərəfdən
komissiyaya həmsədr Baş Nazir Novruz Məmmədov təyin
olunub. Qarşı tərəfi isə Türkiyənin
Vitse-prezidenti Fuad Oktay təmsil edəcək.
Azərbaycan Respublikası Baş
Nazirinin Katibliyinin rəisi Ərəstü Həbibbəyli
AZƏRTAC-a iki ölkənin iqtisadi əlaqələrində
prioritetlər və komissiyanın iclasına hazırlıq
barədə danışıb.
-
Cari il sentyabrın 16-da Bakıda Azərbaycan Respublikası ilə
Türkiyə Respublikası arasında İqtisadi Əməkdaşlıq
üzrə Birgə Hökumətlərarası Komissiyanın
növbəti iclasının keçirilməsi nəzərdə
tutulur. İlk növbədə qeyd etməliyik ki, ümummilli
lider Heydər Əliyevin “Bir millət, iki dövlət”,
Mustafa Kamal Atatürkün “Azərbaycanın sevinci bizim
sevincimiz, kədəri bizim kədərimizdir” məfkurəsini
əsas tutan ölkələrimizin bütün sahələrdə,
o cümlədən iqtisadi sahədə əlaqələri hər
keçən gün daha da inkişaf etməkdədir.
Məlum olduğu kimi, dost, qardaş
və strateji müttəfiq olan Azərbaycan Respublikası ilə
Türkiyə Cümhuriyyəti arasında iqtisadi əməkdaşlıq
getdikcə dərinləşir və son illər yeni xarakter
almağa başlayıb. Tarixi köklərə və
qardaşlığa söykənən, hər zaman həmrəylik
nümunəsi olan münasibətlərimizin iqtisadi sahədə
ağırlığı müstəqilliyimizin ilk illərində
daha çox qardaş Türkiyənin üzərinə
düşürdü. Türkiyənin Azərbaycanın
qeyri-neft sektorunda ən böyük investor olması da bunu təsdiq
edir. Türk şirkətləri tərəfindən Azərbaycanın
qeyri-neft sektoruna təxminən 3 milyard ABŞ dollarına yaxın
sərmayə qoyulub. Türk şirkətləri əsasən
enerji, sənaye, telekommunikasiya, bank və sığorta,
inşaat, nəqliyyat, qida, tekstil, səhiyyə kimi sahələrdə
fəaliyyət göstərməkdədir. Son illərdə
isə Azərbaycanın iqtisadi qüdrəti artdıqca və
xarici sərmayə imkanları çoxaldıqca investisiya
qoyuluşu üçün etibarlı strateji tərəfdaş
olan Türkiyə seçilmişdir. Təsadüfi deyil ki, bu
gün Azərbaycanın xarici ölkələrə
yatırdığı sərmayələrin həcminə
görə Türkiyə birinci yeri tutur. İndiyədək
Azərbaycanın Türkiyədəki ümumi investisiyalarının
həcmi 15 milyard ABŞ dollarını ötüb və bu rəqəmin
getdikcə daha da artacağı gözlənilir. Hazırda Azərbaycan
Türkiyəyə ən çox sərmayə qoyan ölkələrdən
biridir. Təkcə onu demək kifayətdir ki, Azərbaycanın
investisiyaları hesabına tikilmiş, Türkiyənin neft məhsulları
idxalında hər il 1,5 milyard dollar məbləğində qənaət
etməsinə imkan yaradan “Star” neft emalı zavodu son 30 ildə
Türkiyədə həyata keçirilən ən
böyük real sektor sərmayəsi layihəsidir.
Türkiyə
və Azərbaycan arasındakı ticarət dövriyyəsi
də ildən-ilə artmaqdadır. 2018-ci ildə ticarət
dövriyyəmiz 3,4 milyard ABŞ dolları, 2019-cu ilin ilk 7
ayı ərzində 2,3 milyard ABŞ dolları həcmində
olub. Bu göstəriciyə görə Türkiyə Azərbaycanın
ikinci ən böyük ticarət tərəfdaşıdır.
Eyni zamanda qeyd etmək lazımdır ki, hazırda “Azərbaycan
Respublikası Hökuməti ilə Türkiyə
Respublikası Hökuməti arasında Preferensial Ticarət
Sazişi” ilə bağlı danışıqlar
yekunlaşmaq üzrədir. Hər iki tərəfdən
güzəşt tətbiq ediləcək 15 mal mövqeyi (kənd
təsərrüfatı və emalı məhsulları) və
bu mallar üzrə illik tarif kvotaları artıq müəyyənləşdirilib.
Saziş imzalandıqdan sonra bu məhsullar üzrə illik
tarif kvotaları çərçivəsində idxal
gömrük rüsumları tutulmayacaq. Təbii ki, hər iki
ölkənin hədəfi ticarət dövriyyəsini daha da
artırmaqdır.
Xüsusi
qeyd etmək lazımdır ki, yarandığı ilk dövrdən
etibarən Hökumətlərarası Birgə Komissiyanın
iki qardaş dövlət arasında iqtisadi əməkdaşlıq
sahəsində özünəməxsus yeri var. Məlum
olduğu kimi, 1992-ci il noyabrın 2-də Ankara şəhərində
imzalanmış “Azərbaycan Respublikası Hökuməti ilə
Türkiyə Respublikası Hökuməti arasında ticarət
və iqtisadi əməkdaşlıq Sazişi”nə uyğun
olaraq Birgə Komissiyanın yaradılmasına qərar
verilmişdir. Komissiya iqtisadi əməkdaşlıqla
bağlı məsələləri operativ şəkildə
müzakirə edərək, qərar verən və mütəmadi
olaraq görülən işlərlə bağlı hər
iki ölkənin ali rəhbərlərinə hesabat verən
vacib bir platforma kimi nəzərdə tutulub.
1996-cı
il aprelin 12-də hər iki ölkə prezidentinin sərəncamları
ilə Azərbaycan Respublikası ilə Türkiyə
Respublikası arasında İqtisadi əməkdaşlıq
üzrə Birgə Hökumətlərarası Komissiya
yaradılıb. Komissiyanın Azərbaycan və Türkiyənin
iqtisadi əlaqələrinin inkişaf etdirilməsi, o cümlədən
tərəflər arasında iqtisadiyyatın müxtəlif
sahələrində əməkdaşlığın
qurulması və dərinləşdirilməsi
üçün əməkdaşlıq mexanizmi
funksiyasını həyata keçirməsi nəzərdə
tutulub. İkitərəfli iqtisadi əməkdaşlığın
təhlili, o cümlədən ticarət dövriyyəsi,
qarşılıqlı sərmayə qoyuluşları, birgə
müəssisələrin yaradılması, əlaqələndirmə
işlərinin həyata keçirilməsi məhz
komissiyanın əsas vəzifələrindən biri kimi
müəyyən edilib. Komissiyaya həmsədrliyi həyata
keçirən dövlət orqanı – Nazirlər Kabineti
ölkə üzrə əlaqələndirici qurum kimi fəaliyyət
göstərir və növbə ilə hər iki tərəfdə
komissiyanın iclasları keçirilir.
Komissiyanın
ilk iclası 1997-ci il fevralın 26-da Ankarada baş tutub. 1997-ci
ildən indiyədək Azərbaycan Respublikası ilə
Türkiyə Respublikası arasında İqtisadi əməkdaşlıq
üzrə Hökumətlərarası Komissiyanın 7
iclası olub. Bu iclaslarda vacib əməkdaşlıq istiqamətləri
ilə yanaşı, ortaya çıxan cari problemlərin həlli
ilə bağlı qarşıya qoyulan vəzifələr hər
iki tərəfdən gündəliyə
çıxarılır. Ümumilikdə isə iki qardaş
ölkə arasında həlli mümkün olmayan məsələ
yoxdur. Əsas məqsəd isə dəyişməz olaraq
qalır - iqtisadi əlaqələrdəki ortaq inkişaf
imkanlarını və perspektivlərini müəyyənləşdirmək
və daha da gücləndirmək.
Ötən
dövrdə Birgə Komissiyanın həmsədrləri və
tərkibi də münasibətlərin dinamikasına uyğun
olaraq hər iki tərəfdən bir neçə dəfə
dəyişdirilib. Hazırda Azərbaycan-Türkiyə əməkdaşlığı
siyasi, iqtisadi, hərbi, enerji, mədəni və bütün
digər sahələrdə bir-biri ilə koordinasiya edilən ən
yüksək səviyyədədir. Bu mənada, 2010-cu ildə
Yüksək Səviyyəli Strateji Əməkdaşlıq
Şurasının yaradılması ilə əməkdaşlığımız
yeni mərhələyə yüksəlib. Dövlət
başçılarının rəhbərliyi ilə mütəmadi
keçirilən Yüksək Səviyyəli Strateji Əməkdaşlıq
Şurasının iclasları bütün sahələrdə
əlaqələrimizin daha da genişlənməsi və dərinləşməsinə
böyük töhfə verir. Strateji müttəfiqlik səviyyəsinə
uyğun olaraq Hökumətlərarası Birgə
Komissiyanın da həmsədrlik səviyyəsi yüksəldilib.
Azərbaycan
Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin 2019-cu il 18
mart tarixli sərəncamı ilə komissiyanin yeni tərkibi təsdiqlənib
və Azərbaycan tərəfdən Komissiyaya həmsədr
Baş Nazir Novruz Məmmədov təyin olunub. Türkiyə tərəfindən
isə həmsədr vəzifəsini Vitse-prezident Fuad Oktay həyata
keçirəcək. Məlumat üçün qeyd etmək
lazımdır ki, bu vaxtadək Azərbaycan Respublikası ilə
xarici ölkələr arasında Hökumətlərarası
Birgə Komissiyalardan yalnız Gürcüstanla Birgə
komissiyaya Baş Nazir sədrlik edirdi. Türkiyədə yeni təsis
olunmuş vəzifə olan Vitse-prezident isə regionda Azərbaycanla
yanaşı, Mərkəzi Asiya ölkələri –
Qazaxıstan, Qırğızıstan, Türkmənistan və
Özbəkistanla Birgə komissiyalara həmsədrlik edir.
Ümumiyyətlə,
hazırda Azərbaycan Respublikası ilə 52 xarici ölkə
arasında İqtisadi əməkdaşlıq üzrə
hökumətlərarası komissiya və işçi qrup
mövcuddur. Hökumətlərarası birgə komissiyalar Azərbaycanın
xarici iqtisadi siyasətində mühüm platforma və alətlərdən
biridir. 2019-cu ildə ABŞ, Britaniya, Çin, İran,
Əfqanıstan, İsveçrə, Qətər, Monteneqro, Səudiyyə
Ərəbistanı ilə Azərbaycan Respublikası
arasında mövcud birgə komissiyaların iclasları
keçirilib.
Azərbaycan
Respublikası ilə Türkiyə Respublikası arasında
İqtisadi Əməkdaşlıq üzrə Birgə
Hökumətlərarası Komissiyanın sentyabrın 16-da
keçiriləcək iclasında iki qardaş ölkə
arasında mövcud iqtisadi vəziyyət, əməkdaşlığın
hazırkı durumu, ticarət-iqtisadi əlaqələrin daha
da genişləndirilməsi istiqamətində məsələlər
müzakirə ediləcək. 2019-2021-ci illəri əhatə
edəcək Fəaliyyət Planının
razılaşdırılması nəzərdə tutulur. Bu fəaliyyət
planı ticarət-iqtisadi, nəqliyyat, rabitə, yüksək
texnologiyalar, kənd təsərrüfatı, humanitar, turizm,
maliyyə, vergilər, bank işi, sənaye və energetika,
ekologiya, su təsərrüfatı, təhsil və digər
sahələrdə ildən-ilə dərinləşən
münasibətlərimizdə qarşıda duran vəzifə
və hədəflərə nail olunması istiqamətində
atılacaq addımları əhatə edəcək.
Bundan
başqa, Azərbaycan-Türkiyə münasibətlərində
daim gündəlikdə olan Naxçıvan Muxtar
Respublikasından Türkiyəyə məhsul ixracı üzrə
əməkdaşlıq imkanları, o cümlədən bu məhsulların
Türkiyənin ərazisinə idxal rüsumu ödənilmədən,
güzəştli şərtlərlə daxil olmasına,
ixrac əməliyyatlarında tətbiq edilən
prosedurların asanlaşdırılması ilə
bağlı məsələlər də birgə komissiyada
müzakirə ediləcək. Strateji əhəmiyyət
daşıyan Bakı-Tbilisi-Qars dəmir yolu xəttinin
imkanlarından tam istifadə edilməsi və digər xarici
dövlətlərin bu layihəyə cəlb edilməsi məqsədilə
birgə işlərin aparılması da hər iki tərəfin
gündəliyindədir.
Ümumiyyətlə,
hər iki ölkə geniş təsir imkanları olan,
qarşılıqlı fayda gətirən, regionda sülh və
əmin-amanlığa xidmət göstərən bir çox
layihələr üzərində işləyirlər.
Heç şübhəsiz ki, Azərbaycan
Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin “Türkiyə
nə qədər güclü olsa, Azərbaycan da bir o qədər
güclü olar. Bizim gücümüz birliyimizdədir və
bütün beynəlxalq məsələlərdə biz bir
yerdəyik” mövqeyi əməkdaşlığımızın
əsas prinsiplərindəndir. Azərbaycan və Türkiyənin
strateji müttəfiqliyi yalnız iki ölkə
üçün deyil, həm də region və
bütövlükdə dünya üçün
faydalıdır. Bu mənada, son illər ikitərəfli əlaqələrimizin
davamı olaraq, Azərbaycan-Türkiyə-Gürcüstan, Azərbaycan-Türkiyə-İran,
Azərbaycan-Türkiyə-Türkmənistan, Azərbaycan-Türkiyə-Pakistan
üçtərəfli, Azərbaycan-Gürcüstan-İran-Türkiyə
dördtərəfli formatları regionda əməkdaşlıq
imkanlarının genişləndirilməsində qardaş
ölkələrimizin xüsusi çəkisini bir daha
göstərir.
Sonda
bir məlumatı da oxucuların diqqətinə
çatdırmaq istərdim. Azərbaycan Respublikası ilə
Türkiyə Respublikası arasında İqtisadi Əməkdaşlıq
üzrə Birgə Hökumətlərarası Komissiyanın
fəaliyyəti ilə yaxından tanış olmaq
üçün Nazirlər Kabinetinin Mətbuat xidməti tərəfindən
komissiyanın ayrıca operativ informasiya resursu - AzeTurCommission
(@AzeTurCom) Tvitter səhifəsi yaradılıb. Qeyd etmək istərdim ki, bu, Azərbaycanın
52 ölkə ilə mövcud Hökumətlərarası
komissiyaların təcrübəsində
bir yenilikdir. Bu Tvitter hesabından Birgə Hökumətlərarası
Komissiyanın fəaliyyəti, o cümlədən iki
qardaş ölkənin hərtərəfli əlaqələri
ilə bağlı ən son məlumatlar, hadisələr, əlamətdar
günlər haqqında məlumatlar paylaşılır. Məqsəd
virtual aləmin müasir imkanlarından istifadə edərək,
Azərbaycan-Türkiyə qardaşlığı və
strateji müttəfiqliyi, komissiyanın fəaliyyəti, əməkdaşlığımızın
ən müxtəlif sahələrində əldə olunan
nailiyyətlər barədə hər iki ölkənin
ictimaiyyətinə daha operativ məlumat
çatdırmaqdır.
Xalq
qəzeti.- 2019.- 14 sentyabr.- S.5.