Vətəndaşlarımızın
rifahı, sosial təminatı və rahatlığı
Görülən
işlərin kökündə bu məqsədlər
dayanır
Dünya ölkələri COVID-19 pandemiyası
ilə mübarizəni davam etdirməkdədir. Bu mübarizə
artıq zərurət halını alıb və bütün
ölkələrin, demək olar ki, siyasətinin əsas
prioritetinə çevrilib. Hazırda hər bir ölkə
pandemiyanın təsirlərini minimuma endirmək
üçün səylə çalışır. Azərbaycanda bu infeksiya ilə mübarizədə vəziyyətin
necə olması ilə əlaqədar 6 avqust 2020-ci il tarixdə
Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə
koronavirusla mübarizə sahəsində görülən tədbirlər
və sosial-iqtisadi vəziyyətlə bağlı videoformatda
müşavirə keçirilib.
Dövlət başçısının həm avqustun 6-da keçirdiyi müşavirə, həm bundan öncəki müşavirələri, regionlara səfərləri zamanı vətəndaşlarla görüşləri və görülən tədbirlərin vətəndaşlarımıza çatdırılması bir daha onu göstərir ki, Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev koronavirus pandemiyası başlayandan bu günədək məsələni bütövlükdə öz nəzarətinə götürüb və lazım olan bütün tədbirlər böyük dəqiqliklə həyata keçirilir.
Bu ilin fevral ayından
başlayaraq, ölkə başçısının göstərişləri,
fərman və sərəncamları ilə olduqca
böyük işlər görülüb . Cənab Prezident
son müşavirədə də bu məsələlərə
toxunaraq ümumiləşmiş şəkildə öz
münasibətini bildirdi. Burada əsas olan ölkə
başçısının məsələyə kompleks
şəkildə yanaşması, ən qabaqcıl dünya təcrübələrini
ölkəmizdə tətbiq etməsidir. Kompleks şəkildə
həyata keçirilən səhiyyəyönümlü,
iqtisadiyönümlü və biznesyönümlü tədbirlərlə
yanaşı, ən əsası, sosialyönümlü tədbirlər
də həyata keçirildi.
Prezident İlham Əliyevin pandemiya ilə mübarizə tədbirləri başlamazdan öncə söylədiyi fikir bu gün də yaddaşlardadır : “Bizim üçün ən önəmli Azərbaycan vətəndaşının sağlamlığıdır”. Məlumdur ki, pandemiya dövründə bəzi ölkələr əsas diqqəti hansı sahəyə yönəldəcəyini, iqtisadiyyatı, yoxsa insanların həyatını xilas etmələri haqqında çoxlu tərəddüdlər yaşadı. Məntiqlə düşünəndə hər ikisi də o qədər vacibdir ki, dövlətin, necə deyərlər, ayaqüstə qalması üçün hər iki məsələ vacibdir. Prezident İlham Əliyevin söylədiyi “Azərbaycan vətəndaşının sağlamlığı bizim üçün prioritetdir və Azərbaycan vətəndaşının sosial rifah halı, sosial müdafiəsi bizim daxili siyasətdə həmişə öncül bir siyasətdir” fikri dövlətimizin hansı yolu seçdiyini açıq şəkildə ortaya qoyur.
Azərbaycan vətəndaşlarının
sağlamlığının qorunması ilə bağlı
bu gün 46 klinika koronavirusla mübarizəyə cəlb
olunub. Bu klinikaların yarısından
çoxu cənab Prezidentin vaxtında verdiyi fərman və sərəncamlarla
tikilmiş və ən müasir tələblər üzərində
yenidən qurulmuşdur. Ölkə başçısı
modul tipli klinikaların qurulması ilə bağlı
zamanında qərar verdi. Bu gün, demək olar ki,
onların hamısı qurulub və vətəndaşların
istifadəsinə verilib. Eyni zamanda, yaxın keçmişdə
FHN xətti ilə 800 çarpayılıq bir xəstəxana
istifadəyə verilib. Bundan əlavə, iki Olimpiya İdman
Kompleksinin xəstəxanaya çevrilməsi kimi addımlar
da ölkə başçısının hətta ən
kritik ssenari üçün belə hazırlıqlı
olduğunu sübut edir.
Azərbaycanda 2020-ci ilin ilk yarısı, demək olar
ki, karantin rejimində keçdi. Buna baxmayaraq, ölkədə
2018–2019-cu ildə həyata keçirilən islahatlar 2020-ci ildə
də səngimədən davam etdi. Belə
ki, bu ilin 6 ayı ərzində sosial proqramlar ixtisarsız həyata
keçirildi. Hər ay təxminən 2,3
milyona yaxın vətəndaşa dayanıqlı şəkildə
sosial yardım göstərildi. Cənab Prezidentin də qeyd
etdiyi kimi, vətəndaşların, xüsusilə, işsiz
vətəndaşların sosial müdafiəsinin ön plana
çıxması, qeyri-formal fəaliyyətlə məşğul
olan insanların işsiz qalmaması, yaşayış minimumu
həcmində vəsaitin ayrılması, ictimai işlərə
cəlb olunması üçün haqqı ödənilən
ictimai işlərin kvotasının iki dəfəyə
yaxın artırılması–90 minə
çatdırılması kimi mühüm addımlar
atılıb. Sosial göstəricilərə nəzər
saldıqda, orta aylıq əməkhaqqının 6 ay ərzində
25 faizli, pensiyaların 27 faizli artımını
müşahidə edirik.
Pandemiya ilə bağlı sosial sahədə
görülən tədbirlərlə əlaqədar cənab
Prezidentin mövqeyi də belə oldu ki, ilin sonuna qədər
bütün proqramlar davam etdirilməlidir. Karantin
rejiminin tətbiqi ilə əlaqədar gəlirini müvəqqəti
itirmiş qeyri-formal sektorda çalışan aztəminatlı
vətəndaşlar üçün də xüsusi proqram
hazırlandı. Proqramın mahiyyəti
190 manat yaşayış minimumu həcmində olmaqla bu
kateqoriyadan olan şəxslərə ödənişin verilməsindən
ibarətdir. Bir ay ərzində
hazırlanan bu proqram sayəsində 100 minlərlə şəxs
heç bir yerə getmədən və heç bir sənəd
təqdim etmədən müvafiq qiymətləndirilmə
prosesindən keçərək sözügedən müavinətlə
təmin olundu. Aprel və may aylarında 600 min şəxsə
ödənişlər həyat keçirildi ki, bu ödənişlərə
dövlət tərəfindən 225 milyon manat vəsait sərf
olunmuşdur.
Bildiyimiz kimi, iyun ayında karantin rejimi bir qədər
yumşaldıldı. Amma bu yumşaldılma nəticəsində
bəzi rayonlarda yoluxmaların sayı artdı və bununla əlaqədar
olaraq operativ qərargah ölkənin 16 şəhər-rayonunda
xüsusi karantin Rejiminin sərtləşdirilməsi ilə
bağlı qərar qəbul etdi. Buna
uyğun olaraq ölkə başçısının
tapşırığına əsasən, 290 min nəfərə
təkrar bu ödənişin həyata keçirilməsi təmin
edildi və bu məqsədlə 55 milyon manat vəsait istifadə
olundu. Qeyd edək ki, 6 avqust tarixində koronavirus pandemiyası
ilə mübarizə sahəsində görülən tədbirlər
və sosial-iqtisadi vəziyyətlə bağlı
videoformatda keçirilən müşavirədə ölkə
başçısı xüsusi karantin rejiminin davam etdiyi 13
şəhər və rayon üzrə ödənişlərin
aparılması ilə bağlı qərar qəbul etdi. Hesablamalara görə, bu, 270 min nəfəri əhatə
edəcək bu proqrama da 53 milyon manat vəsaitin xərclənməsi
nəzərdə tutulur. Ümumilikdə,
bu proqrama baxdıqda görərik ki, dövlət tərəfindən
bu proqrama 330 milyondan yuxarı vəsait xərclənmişdir.
Həmçinin
dövlət sektorunda çalışan 900 mindən çox
vətəndaşın bir hissəsi karantin dövründə
işləmədi və ya növbəlilik əsasında
, evdən işlədi ki, onlar da tam həcmdə öz əməkhaqlarını
ala bildilər. Özəl sektorda
çalışan 300 minə yaxın vətəndaşın
əməkhaqlarının tam və ya qismən şəkildə
dövlət büdcəsi hesabına kompensasiyası təmin
olundu. Beləliklə, deyə bilərik ki, pandemiya
dövründə görülən kompleks tədbirlər
öz nəticələrini verdi. İş yerlərinin böyük əksəriyyəti
qorunub saxlanıldı, vətəndaşların sosial
müdafiəsi təmin olundu. Bu istiqamətdə
işlər davam etdirilir.
Azərbaycanda sosial paketlə yanaşı, iqtisadi paket də
hazırlanıb və artıq tətbiq olunmaqdadır. Ölkə
başçısının 6 avqust tarixli müşavirədə
qeyd etdiyi kimi, bu paketlər xeyli sayda vətəndaşımızın
dövlətdən birbaşa yardım almasına şərait
yaratdı. 300 minə yaxın fərdi
sahibkara minimum 250 manatlıq, maksimum 5 min manatlıq dövlət
yardımları həyata keçirildi. İqtisadi
paket də sosial paket kimi dövlət dəstəyinin
artırılması və dövlət
yardımlarının həyata keçirilməsini
özündə ehtiva etdi. Eyni zamanda,
iqtisadi paket birbaşa dövlət yardımı deyil, strateji
olaraq sahibkarların və iqtisadiyyatın daha çox dəstəklənməsini
nəzərdə tutur. Həmçinin
birbaşa yardımlarla yanaşı, iki mühüm iqtisadi
paket də təsdiq olundu. Onlardan biri vergi
güzəştləri paketi idi ki, pandemiyadan əziyyət
çəkən 20 fəaliyyət sahəsində
çalışan sahibkarlara vergi güzəşti təklif
edildi və bu, tətbiq olunur. Bu paketdə
əmlak və torpaq vergisinin sıfırlanması, icarə
vergisinin və sadələşmiş verginin iki dəfə
azaldılması, mənfəət və gəlir vergisinin
güzəştlərinin tətbiq edilməsi kimi çox fərqli
güzəştlər mövcuddur. Nəticə
etibarilə sahibkarlara daha aşağı vergi güzəştlərindən
hətta bəzi istiqamətlər üzrə sıfır dərəcədən
istifadə etməklə xərclərinin minimuma endirmək imkanı
verildi. Eləcə də digər istiqamət
üzrə güzəştli kredit portfelinin tətbiqi
sahibkarlara yarım milyard manatlıq güzəştli kreditin
təqdim edilməsinə imkan yaratdı. Sahibkarlara təqdim
edilən 500 milyon manatlıq güzəştli kredit paketinin
60 fazinə dövlət zəmanət verdi.
Eyni zamanda, kredit faizlərinin yarısı, yəni
50 faizi dövlət tərəfindən kompensasiya olunur.
Bu paket, həqiqətən də, çox
şaxəlidir. Belə ki, bir tərəfdən
sahibkarın əldə etdiyi güzəştli kreditə
dövlət zəmanəti var, digər tərəfdən isə
sahibkar kredit faizinin cəmi 50 faizini ödəyir.
Bu gün Azərbaycanın maliyyə imkanlarının
və eyni zamanda, pandemiyaya iqtisadi baxımdan çevik reaksiya
verməsinin əsas səbəblərindən biri əvvəlki
illərdə aparılan iqtisadi islahatlardır. Xüsusən
də kölgə iqtisadiyyatına qarşı mübarizə,
qeyri-formal məşğulluğun rəsmiləşdirilməsi
ilə bağlı son illər aparılan islahatlar nəticə
etibarilə 2020-ci ildə məhz sadalanan tədbirlərin həyata
keçirilməsi üçün maliyyə bazası
formalaşdırdı. Qeyri-formal məşğulluğun
rəsmiləşdirilməsi, məşğulluq sektorunun
ağardılması və iqtisadiyyatın ağarması
prosesi, həmçinin büdcə gəlirlərinə də
təsir göstərir. İqtisadiyyat
ağardıqca, şəffaflaşdıqca sahibkarlıq
subyektləri bu güzəştlərdən daha çox
faydalanmaq, paketlərdən daha aktiv istifadə etmək
imkanları qazanır. Bu isə
sahibkarların, bir tərəfdən birbaşa maliyyə dəstəyi
ilə dəstəklənməsinə, digər tərəfdən
güzəştli paketlərin tətbiq olunması yolu ilə
onların güzəştli kredit imkanlarına
çıxışının artırılmasına və
bütövlükdə xərclərinin azaldımasına
şərait yaratdı. Bu da, təbii ki,
pandemiya dövründə iqtisadi sektora dövlət dəstəyinin
güclənməsindən xəbər verir.
2020-ci ilin dövlət büdcəsi təsdiq olunan
zaman, ümumiyyətlə, pandemiya məsələsi gündəmdə
deyildi. Bəlkə də pandemiya olmasaydı, bugün
büdcənin tətbiqini müzakirə edər, büdcənin
artıq gələn gəlirlərini aidiyyəti üzrə
istiqamətlərə xərclənməsindən
danışılardı. Çox təəssüf
ki, heç kəsin gözləmədiyi,
proqnozlaşdırmadığı pandemiya dünyanın
iqtisadi-sosial planlarını alt-üst etmiş oldu. Amma
Azərbaycanda iqtisadiyyatın balanslı şəkildə
idarə olunması bu proseslərdən kifayət qədər
az itki ilə çıxmağa şərait
yaratdı. Cənab Prezidentin vaxtında
apardığı kompleks tədbirlər ölkə
iqtisadiyyatının həddən artıq zərər çəkməsinə
imkan vermədi. Bu ilin birinci
yarısında ölkənin iqtisadi göstəricilərində
o qədər də geriləmə müşahidə edilmədi,
xüsusilə birinci rübdə yaxşı iqtisadi göstəricilər
əldə olundu.
Daha irəli bir perspektivə ilin ikinci yarısı və
hətta gələn ilə baxsaq ölkə büdcəsinin
optimallaşdırılması və daha ehtiyatlı bir
büdcə tənzimlənməsi üçün çox
vacib bir zərurət vardı. Bu ilin büdcəsi qəbul
olunan zaman neftin qiyməti optimal olaraq 55 dollardan
götürülmüşdü. Ancaq 2020-ci ilin aprel
ayında neftin qiyməti çox ciddi şəkildə
aşağı düşdü və bunu nəzərə alan rəsmilərimiz büdcəyə olan dəyişiklikdə
neftin qiymətinin 35 dollardan götürülməsinə qərar
verdi. Qeyd edək ki, büdcədə 0,8
faizlik azalma var, amma bu azalma sosial müdafiə və sosial təminatı
heç bir şəkildə məhdudlaşdırmayacaq. İnsanlar pensiyalarını, müavinətlərini,
təqaüdlərini vaxtı-vaxtında alacaqlar. 6 avqust tarixli müşavirədə cənab
Prezident qarşıya başqa bir məqsəd də qoydu ki, hətta
koronavirus pandemiyası dövründə belə köməyə
ehtiyacı olan şəxslərin, ailələrin sosial
müdafiəsinin daha da gücləndirilməsi istiqamətində
işlər görülməlidir. Məcburi
köçkünlərin, şəhid ailələrinin,
Qarabağ müharibəsi veteranlarının, əlillərinin
mənzillə təminatı ötən ildəkinə nisbətən
daha geniş layihələr şəklində həyata
keçirilməlidir. Ehtiyacı olan şəxslərin
minik avtomobilləri ilə təminatı, reabilitasiya vasitələri
ilə təmin olunması bu il də davam
edəcəkdir. Yəni bu proqramların
heç birində məhdudlaşma olmayacaq. Büdcədə edilən dəyişiklik
sosialyönümlü tədbirlərə heç bir şəkildə
təsir göstərməyəcək. Bu
ilin büdcəsi bir qədər ehtiyatlı olsa da, tam
balanslaşdırılmış büdcədir və ona
yenidən baxılmasının əsas mahiyyəti ondan ibarətdir
ki, ilin sonuna qədər qarşıya qoyulan bütün
sosial-iqtisadi proqramlar kəsirsiz yerinə yetirilsin.
Prezident İlham Əliyev müşavirədə
dövlət şirkətlərində itkilərin dövlət
hesabına aradan qaldırılması tendensiyasına son
qoyulması məsələsinə də toxunmuşdur. Məlumdur ki,
dövlət şirkətlərinin ölkə
iqtisadiyyatında xüsusi çəkisi var və bəzi
qurumların büdcə vəsaitlərindən səmərəsiz
istifadəsi ölkə başçısının da qeyd
etdiyi kimi, “Azərbaycan iqtisadiyyatını aşağı
aparır”. Bunu nəzərə alan cənab Prezident
dövlət şirkətlərinin və müəssisələrinin
vahid prinsiplər əsasında idarə olunması, onların
fəaliyyətinin təkmilləşdirilməsi, həyata
keçirdikləri investisiya proqramlarının şəffaflığının
və iqtisadi səmərəsinin yüksəldilməsi,
maliyyə sağlamlığının və
dayanıqlılığının
yaxşılaşdırılması məqsədilə
2020-ci il avqustun 7-də “Azərbaycan İnvestisiya Holdinqi “
publik hüquqi şəxsin yaradılması ilə
bağlı müvafiq fərman imzaladı. Şübhəsiz
ki, AİH dövlətə məxsus payı olan şirkət
və müəssisələrin fəaliyyətində
müsbət dəyişikliklər yaradacaq və ölkəmizdə
liberallaşma prosesinin başlanmasına start verəcək.
Pandemiya dövründə, xüsusilə, cəmiyyətin
həssas təbəqəsinə göstərilən və
bundan sonra da göstəriləcək qayğı ilə
bağlı müşavirədə cənab Prezident
mühüm məqamlara toxundu. Pandemiya ilə əlaqədar
müəyyən ciddi məhdudiyyətlər var, lakin buna
baxmayaraq ölkə başçısının mövqeyi bundan
ibarətdir ki, burada insan amili önə çəkilməli,
heç bir sosial xarakterli proqramların azalmasına yol verilməməli
və əksinə bu proqramların əhatə dairəsi
genişləndirilməli və gücləndirilməlidir.
Bəli, bundan da bir daha aydın olur ki, şəhid
ailələri və Qarabağ müharibəsi əlillərinin
mənzil təminatı proqramı hər zaman ölkə
başçısının diqqətindədir. 2018-ci ildən başlayaraq, bu proqramın əhatə
dairəsi genişləndirilmişdir. Belə ki, 2018-ci
ildə bu proqram 3 dəfədən çox genişləndirilib:
626 vətəndaşa mənzil verilib, 2019-cu ildə isə bu
proqram 50 faizə yaxın genişləndirilidi – 934 vətəndaş
mənzillə təmin edildi. Bu il isə
ölkə başçısının qarşıya
qoyduğu hədəf kimi bu proqrama cəlb olunan vətəndaşların
sayı 1500-ə çatdırılacaq ki, bu da rekord göstəricidir.
Ümumilikdə i sosial sahə ilə
bağlı görülən tədbirlərə baxsaq,
pandemiya dövründə dövlət tərəfindən
görülən tədbirlərlə 5 milyona yaxın vətəndaşı
əhatə edən sosial paketin təsdiqlədiyini görərik.
Dünyada ikinci belə bir ölkə yoxdur ki,
pandemiya dövründə ölkə əhalisinin 50 faizinə
birbaşa dövlət dəstəyi göstərilsin.
Bütün bu tədbirlərə nəzər salanda
aydın olur ki, ölkədə həyata keçirilən məqsədyönlü
siyasətin mərkəzində şəffaflıq, sosial ədalətin
bərpası ilə bağlı məsələlər durur. Ölkənin
əldə etdiyi maliyyə vəsaitləri məhz əhalinin
sosial müdafiəsinin, əhalinin gəlirlərinin təmin
olunmasının, vətəndaşların məşğulluğu
ilə bağlı tədbirlərin müəyyənləşdirilməsinə
yönəldilir. Beləliklə, ölkə
başçısı tərəfindən görülən
tədbirlər deməyə imkan verir ki, ölkədə
çox ciddi sosial müdafiə və təminat sistemi
yaradılıb, bu sistem dayanaqlıdır və əhalinin
etibarlı müdafiəsini təmin edir.
İsmayıl
ƏLİYEV,
Pirallahı Rayon
İcra Hakimiyyəti başçısının müavini
Xalq qəzeti 2020.- 15 avqust.- S.6.