Ata və oğul – hər ikisi qurucu, hər ikisi xilaskar!

Ulu öndər Heydər Əliyevin cismən bizdən ayrıldığı gündən 17 illik bir zaman keçir. Ötən zaman kəsiyində bu böyük şəxsiyyətin, nadir siyasətçinin xalqı və ölkəsi üçün etdikləri, canı, həyatı bahasına nail olduğu işlər, göstərdiyi xidmətlər bir-bir gözlərimizin önündən keçir. Bu xidmətlər o qədər böyükdür, ölçüyəgəlməzdir ki, bütün bunları bir yazıda əhatə etmək, əlbəttə ki, imkansızdır. Ulu öndəri bizdən ayıran bu 17 ildə onun haqqında minlərlə məqalə yazılıb, şeirlər, poemalar həsr edilib, filmlər çəkilib, mahnılar bəstələnib. Hər il ulu öndərin doğum və anım günlərində konfranslar düzənlənib, haqqında inşa yazıları yazılıb, qalaq-qalaq kitablar həsr edilib. Hər bir azərbaycanlı bu böyük şəxsiyyətin qarşısında öz vətəndaşlıq borcunu, öz azərbaycanlılıq borcunu yerinə yetirməyə çalışıb. Hər kəs onu bildiyi və bacardığı kimi tərənnüm etmək istəyib. Amma düşünürəm ki, biz nə etsək, nə yazsaq, nə danışsaq yenə də bu borcu axıradək qaytara bilmərik.

O, bir dahidir. Hər xalqa qismət olmayan, hər xalqın taleyinə yazılmayan bir dahi! Böyük bir xalqın atası, lideri, yolgöstərəni! Xalqının qurtuluşuna imza atan, ölkəsini parçalanmaq, dünya xəritəsindən yox olmaq təhlükəsindən qurtaran bir dahi! Xalqının israrlı təkidi ilə bir Simurq quşu kimi Vətəninin səmasında qanad açan, xalqının köməyinə tələsən böyük dövlət adamı, nəhəng bir siyasi xadim!

Bəli! Məhz Heydər Əliyevin sayəsində 1993-cü ilin yayına qədər böyük bir xaos, qardaş qırğını, vətəndaş müharibəsi ilə üz-üzə qalan, separatizmlə qarşılaşan Azərbaycan - büdcəsi, iqtisadiyyatı, sənayesi, ordusu tamamilə yox olub, darmadağın edilən ölkəmiz – qısa bir zaman kəsiyində dirçəldi, ayaqüstə möhkəm dayanmağı bacardı. Azərbaycanın üçrəngli bayrağı Birləşmiş Millətlər Təşkilatının önündə dalğalandı, dünya ölkələri və ictimaiyyəti Azərbaycanı tanıdı, müstəqilliyimizi qəbul etdi.

Azərbaycan həm bölgə, həm də digər dünya ölkələri ilə balanslaşdırılmış, dünyəvi dəyərlərə istinad edən, beynəlxalq münasibətlər prinsiplərinə dayanan bir siyasət həyata keçirməyə başladı. Ən başlıcası isə Ermənistan – Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ münaqişəsində atəşkəs elan edildi. Azərbaycan sülh şəraitində nəhəng quruculuq işlərinə start verdi.

Mən ulu öndərin, indi onun adını daşıyan saraydakı son çıxışını xatırlayıram. 2003-cü ilin aprel ayı. C.Naxçıvanski adına Hərbi Liseyin müdavimləri ilə görüş… Görüşdə rəhbərin səhhətində yaranan problem… İki dəfə əlini ürəyinin üstünə qoyaraq tribunada müvazinətini itirməsi… Lakin qısa bir zamanda dikələrək, qəlbinin ağrısını öz iradəsi ilə, daxili əzmkarlığı ilə dəf edərək, milləti, xalqı qarşısında ayaq üstündə dayanması! Və nitqini əzmlə sona çatdırması!.. Bu gün belə bu sətirləri yazarkən kövrəlirəm… Üzülürəm… Amma həm də iftixar edirəm. Belə bir atanın övladları olduğumuz üçün fəxr edirəm. O, ən çətin dəqiqələrdə belə heç vaxt əyilmədi, sınmadı, büdrəmədi, yıxılmadı. Başını dik tutdu, xalqına əyilməzlik, ölməzlik nümunəsi oldu. Həm də doğru olan yolu bizə göstərdi.

“Mən ona özüm qədər inanıram. Bilirəm ki, mənim başladığım, lakin sona çatdıra bilmədiyim taleyüklü məsələləri o layiqincə yerinə yetirəcəkdir” – deyərkən dahi insan son nəfəsində vəsiyyətində belə xalqını düşündü. Xalqı üçün ən doğru olan yolu işarə verdi. Xalqı üçün xilas yolunun haradan və kimdən başlandığını açıqladı. Bu, ulu öndər Heydər Əliyevin fiziki, mənəvi və siyasi varisi, bu gün adını xilaskar, qurucu, müzəffər komandan kimi çəkdiyimiz Prezident İlham Əliyev idi.

Bəli! Məhz onun liderlik bacarığı, üstün zəkası, sınmaz iradəsi, dönməz qətiyyəti sayəsində Azərbaycan Qafqazın lider ölkəsinə çevrildi. Azərbaycan nəhəng iqtisadi beynəlxalq layihələrə evsahibliyi etdi, astronomik sürətlə böyüdü, inkişaf etdi, gözəlləşdi. Qafqazın və dünyanın ən inkişaf etmiş ölkələri içərisində yer almağa başladı. “Azərbaycanda ən böyük kapital insan amilidir. Biz nə ediriksə, insanımız, xalqımız üçün edirik”, deyən dövlət başçısı ilk dəfə Prezident kürsüsünə qalxarkən əlini müqəddəs “Qurani-Kərimə” və Konstitusiyamızın üzərinə qoyaraq verdiyi vədə, “mən hər bir azərbaycanlının Prezidenti olacağam” vədinə bütün bu illər ərzində sadiq qaldı. Və bu vədini gerçək etmək üçün gecə-gündüz demədən çalışdı. Sözün əsil mənasında, hər bir azərbaycanlının Prezidenti olmağı bacardı.

Ötən 17 il ərzində Azərbaycan bütün sahələrdə miqyası ölçüyəgəlməz dərəcədə böyük olan bir inkişaf tempinə nail oldu. Ölkəmizə illər əvvəl gələn əcnəbilər, buraya yenidən gəldikləri zaman gördüklərinə, yaxşı mənada, təəccüb etdilər. Belə qısa bir zaman kəsiyində, bu qədər böyük ölçülü inkişafın, mükəmməl bir ölkə quruculuğunun necə baş verdiyinə heyrətləndilər. Azərbaycan bölgəyə və dünyaya iqtisadi, sosial sahədə, beynəlxalq münasibətlər sahəsində, diplomatiya sahəsində, insani münasibətlər, tolerantlıq sahəsində bir nümunə, model ortaya qoydu.

Bu illər ərzində bizim həll edilməmiş tək problemimiz qalmışdı. O da Dağlıq Qarabağ münaqişəsi, itirilmiş torpaqlarımız! Ölkə Prezidenti İlham Əliyev dəfələrlə deyirdi ki, Azərbaycan bölgədə, dünyada ikinci Ermənistan dövlətinin qurulmasına imkan verməyəcəkdir. Biz, masa arxasında son çarə tükənənə qədər sülh danışıqlarını davam etdirəcəyik. Lakin danışıqlar mümkünsüz olarsa, Azərbaycan öz torpaqlarını son qarışına qədər düşmən tapdağından azad etməyə qadirdir. Buna bizim gücümüz var. Buna qabil olan ordumuz var!

Ali Baş Komandan, “Biz torpaq bütövlüyümüzü mütləq təmin edəcəyik. Bu münaqişə öz həllini tapacaq” – dedi. Haqqımızı, ədalətimizi bütün beynəlxalq təşkilatlar qarşısında tələb etdi. Ermənistanın bütün şərtlərini birmənalı olaraq rədd etdi. Qarşı tərəfin, işğalçı ölkənin şərtlərinin qarşısında sadəcə bir şərtimiz var, dedi: “Ermənistanın işğalçı ordusu, işğal etdikləri tarixi, əzəli Azərbaycan torpaqlarından qeydsiz-şərtsiz çıxmalıdır! Beləliklə də Birləşmiş Millətlər Təşkilatının qətnamələri icra edilməlidir!”

Çox da uzaq olmayan ən yeni tariximizin səhifələrinə, ötən əsrin ortalarına qayıdaq... Bu, o zamanlar idi ki, SSRİ məkanında, Azərbaycanın ayrılmaz tərkib hissəsi olan Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayətinin Ermənistan Respublikasına birləşməsi haqqında Ermənistan rəhbərliyi tərəfindən vaxtaşırı cəhdlər edilir, lakin bu cəhdlərin qarşısı alınırdı. Ermənistan ideoloqlarının bu cəhdlərinin qarşısına məhz Heydər Əliyevin sayəsində sədd çəkilirdi. Ümummilli lider Heydər Əliyev 14 iyul 1969-cu ildə Azərbaycan Kommunist Partiyası Mərkəzi Komitəsinin birinci katibi vəzifəsinə seçildikdən sonra, ermənilərin Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayətinin Ermənistana birləşdirilməsi xülyaları tamamilə boşa çıxdı.

Ümummilli lider Heydər Əliyevin bu faktla bağlı fikirlərinə nəzər salaq: “...1969-cu ildən Azərbaycana rəhbərlik etmişəm. O zaman da bu məsələlər qaldırılıbdır. 1977-ci ildə SSRİ-nin konstitusiyası qəbul olunarkən Konstitusiyanı hazırlamaq üçün komissiya təşkil edilmişdi. Komissiyaya o vaxtkı Kommunist Partiyasının Baş katibi L.İ.Brejnev rəhbərlik edirdi və respublikaların nümayəndələri də, o cümlədən mən də bu komissiyanın üzvü idik. Komissiya layihə hazırladığı dövrdə, təxminən, bir il müddətində həddindən artıq təkliflər gəlmişdi ki, Dağlıq Qarabağ ayrılıb Ermənistana verilməlidir. Hətta, bir-iki dəfə bu məsələnin komissiyada baxılmasına cəhd olmuşdu.”

Ulu öndər daha sonra deyib: “Məni düzgün başa düşün, olan şeyi deyirəm. Mən o vaxt bunların qarşısını aldım. Amma, qarşısını almaq da çətin idi. İradəmlə və Azərbaycan xalqının milli mənafelərini canımla, qanımla müdafiə edərək qarşısını aldım”.

Sonrakı illərdə Heydər Əliyev SSRİ rəhbərliyində yüksək vəzifədə - Sovet İttifaqı Mərkəzi Komitəsinin Siyasi Bürosunun üzvü, keçmiş SSRİ Nazirlər Soveti sədrinin birinci müavini işlədiyi zamanda da erməni şovinistlərinin Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayətinin Ermənistana birləşdirilməsi ilə bağlı cəhdləri, tələbləri qətiyyətlə dəf edildi. Ermənilərin bu cəhdləri, bu tələbləri boş və həyata keçməsi mümkün olmayan arzu olaraq qaldı. Lakin Heydər Əliyevin güclü lider olmaq bacarığını həzm edə bilməyən, Heydər Əliyevin bütün SSRİ məkanındakı nüfuzunu qısqanclıqla qarşılayan keçmiş Sovet İttifaqında “yenidənqurma”nın müəllifi M.Qorbaçovun qərəzli siyasəti nəticəsində bu böyük insan “səhhətinə görə” ölkə rəhbərliyindən uzaqlaşdırıldı və ermənilərin və onların havadarlarının əli-qolu açıldı. M.Qorbaçovun o zamanlar iqtisadi məsələlər üzrə müşaviri olan üzdəniraq akademik Abel Aqambekyan 1987- ci ilin sonlarında, təəssüf ki, bu gündə erməniliyin beşiyi olan Fransanın “Humanite” qəzetində Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayətinin Azərbaycanın tərkibindən alınaraq, Ermənistana birləşdirilməsi kimi sərsəm və separatçı bir bəyanat irəli sürdü. Bu bəyanatdan cəmi bir-neçə ay keçdikdən sonra, 1988-ci ilin fevralında məlum Dağlıq Qarabağ hadisələri baş verdi...

Ulu öndər Heydər Əliyevin siyasi hakimiyyətdən məqsədli şəkildə uzaqlaşdırıldığı illəri, Azərbaycanın qarşılaşdığı çətinlikləri, dəhşətli və qorxulu günləri çox yaxşı xatırlayırıq. Bu vəziyyət 1993-cü ilin 15 iyununa qədər, yəni ulu öndər Heydər Əliyevin xalqın tələbi, istəyi, arzusu ilə Bakıya qayıtdığı günə qədər davam etdi. Həmin gündən etibarən Heydər Əliyev bütün fəaliyyəti boyu qondarma Dağlıq Qarabağ məsələsinin sülh yolu ilə, beynəlxalq hüquq normalarına uyğun ədalətli həllinə çalışdı. Lakin heç kəsdən gizli deyildir ki, dünyada ikili standartlar mövcuddur. Ulu öndər hakimiyyətə gələndə cəbhədə vəziyyət Azərbaycanın xeyrinə deyildi. Hərbi güc balansı Ermənistanın xeyrinə idi, həm də informasiya mübarizəsində və dünyada onlara bəslənən siyasi simpatiya baxımından ermənilər daha üstün mövqedə idilər. Belə bir şəraitdə müharibənin davam etdirilməsi uğurlu nəticələr gətirə bilməzdi. Heydər Əliyev vəziyyəti vaxtında düzgün qiymətləndirdi və ilk addım olaraq atəşkəs əldə edildi. Beynəlxalq ictimai rəyi dəyişmək, Dağlıq Qarabağ reallıqlarını dünyaya olduğu kimi çatdırmaq, böyük dövlətlərin mövqeyində haqqa-ədalətə doğru dönüş yaratmaq uğrunda uzun və gərgin mübarizə başlandı.

Ulu öndər deyirdi: “Tələblərimiz, istəyimiz ondan ibarətdir ki, bu təcavüzkar hərbi əməliyyatlar dayandırılsın və silahlı birləşmələr işğal edilmiş ərazilərdən çıxarılsın, həmin rayonların sakinlərinə isə öz daimi yaşayış yerlərinə qayıtmağa imkan verilsin. Hərçənd, orada artıq çox şey dağıdılmış, talan edilmış, adamlar öz ev-eşiyindən, neçə-neçə nəslin zəhməti ilə yığılmış sərvətdən, var-dövlətdən məhrum olmuşlar. Bu, əslində, Azərbaycanın dinc əhalisinə qarşı vəhşilikdir, lakin buna baxmayaraq, bu gün biz heç də təvazökarlıq və barışmazlıq mövqeyində durmuruq. Biz hesab edirik ki, Azərbaycan və Ermənistan qonşu dövlətlərdir, sülh və barışıq şəraitində yaşamalıdırlar. Biz hesab edirik ki, ömrü boyu bir-biri ilə düşmənçilik, ədavət aparmaq, ömrü boyu müharibə etmək olmaz. Bu yaxın vaxtlaradək mövcud olmuş əlaqələr yenidən qurulmalıdır. Amma Azərbaycanın ərazi bütövlüyü bərpa edilmək şərtilə”.Ulu öndər Heydər Əliyev, ömrünün son günlərinə qədər bütün siyasi fəaliyyətində Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin ədalətli həllinə çalışdı. Ermənistanın təcavüzü nəticəsində Azərbaycanın düşdüyü vəziyyət haqqında dünya ictimaiyyətinə mütəmadi olaraq ətraflı məlumatlar verən ulu öndər bu məlumatlarda özünün qətiyyətli və prinsipial mövqeyini bir daha ortaya qoyurdu: “Əlbəttə ki, biz bu vəziyyətlə barışa bilmərik. Azərbaycan heç zaman ərazisinin itirilməsi ilə razılaşmayacaqdır. Məsələnin həllində beynəlxalq hüquq normaları əsas götürülməlidir. Azərbaycan dünyadakı bütün ölkələrin ərazi bütövlüyünə hörmətlə yanaşır və özünə də eyni münasibətlə yanaşmağı tələb edir. Bizim ərazi bütövlüyümüz bərpa olunmalıdır. Ermənistanın işğalçı qüvvələri zəbt olunmuş ərazilərdən geri çəkilməlidir. Qaçqınlara-köçkünlərə doğma yurdlarına qayıtmaq imkanı verilməlidir. XXI əsrdə Avropa Şurasının üzvü olan bir ölkənin - Ermənistanın Avropa Şurasının üzvü olan digər ölkənin - Azərbaycanın ərazilərini işğal etməsinə yol verməməliyik. Torpağımızın hər bir qarışının itirilməsi bizim üçün dəhşətlidir, ...düşmən tapdağı altında qalması bizim üçün ağır dərddir, böyük bir faciədir”.

Bax, belə bir şəraitdə Heydər Əliyev təkcə torpaqlarımızın bütövlüyü uğrunda düşmənlə, onun mənfur siyasəti ilə mübarizə aparmırdı, o, bütövlükdə regionun geosiyasi xəritəsini yenidən çəkmək və buraya çox güclü iqtisadi amil əlavə etmək uğrunda böyük bir yola çıxdı. Cənubi Qafqazın “Böyük İpək Yolu”nda Azərbaycanın çox mühüm strateji məntəqə olmaq imkanı əldə etməsi, bütövlükdə Orta Asiyanın təbii sərvətlərinin daşınmasında nəqliyyat dəhlizi rolunu oynamaq şansını qazanması, məhz ulu öndərin apardığı intensiv və israrlı danışıqlar nəticəsində getdikcə reallığa çevrildi. Gürcüstan da bu proseslərə qatıldı. Təkcə Ermənistan təcrid olundu.

Beləliklə, Heydər Əliyevin uzaqgörən siyasətinin mühüm uğurlarından biri də, heç şübhəsiz, regionda iqtisadi maraqların intensivliyini artırmaq yolu ilə böyük dövlətləri ermənipərəstlikdən uzaqlaşdırmaq, onları iqtisadi maraqlar müstəvisinə dəvət etməkdən ibarət oldu. “Əsrin müqaviləsi”, Böyük İpək Yolunun bərpası strategiyası da, Bakı – Tbilisi – Ceyhan layihəsi, bir-birini əvəz edən neçə-neçə beynəlxalq neft-qaz müqavilələri, “Qafqazda təhlükəsizlik paktı” ideyası məhz bu böyük mərama, bu əhəmiyyətli hədəfə xidmət edirdi və hərtərəfli olaraq düşünülmüş vahid strateji planın ayrı-ayrı məqamları idi.

Azərbaycan ulu öndər Heydər Əliyevin ideyavericiliyi və rəhbərliyi ilə hazırlanan və həyata keçirilən uğurlu layihələrlə siyasi müstəqilliyini möhkəmləndirməklə bərabər, həm də iqtisadi müstəqillik əldə etdi. Ölkənin müstəqil siyasi konsepsiyası birinci növbədə iqtisadi maraqlarımıza, eyni zamanda, vətəndaşımızın əmin-amanlığına, sabitliyinə, firavanlığına istiqamətlənmişdi. İstər böyük və ya kiçik, uzaq və ya qonşu dövlətlərlə, istərsə də iqtisadi və mədəni-mənəvi sahələrdəki tərəf-müqabillərlə münasibətdə Azərbaycan öz milli maraqlarından çıxış edirdi.

Bir az öncə yuxarıda sadaladıqlarımız XX əsr Azərbaycan tarixinin son onilliklərinin həqiqətləridir. Və bütün bu keşməkeşlərə, daxili və xarici çalxalanmalara, xaosa, anarxiyaya ancaq Heydər Əliyev kimi təcrübəli və uzaqgörən siyasətçi sinə gərə bilərdi. Məhz onun dühası xalqı bəlalardan qurtardı, Azərbaycana yeni nəfəs, yeni inkişaf gətirdi. Onun ən böyük arzusu xalqını azad, müstəqil, ölkəsini suveren və bütöv görmək idi. Bunun üçün hətta mümkün olmayanı etdi. Ömrünün qürub çağında, Allahın ona bəxş etdiyi ömür payını rahat, əziyyətsiz yaşamaq yolunu seçmədi. Özünün də söylədiyi kimi, ömrünün qalan hissəsini də xalqına bağışladı. Son nəfəsinə qədər xalqı üçün, ölkəsi üçün çalışdı, onun gələcəyini düşündü. Əbədiyyətə qovuşarkən ölkəsini və xalqını əmin əllərə tapşırdı, bizə böyük bir miras qoyub getdi. Müstəqil, azad, heç kimdən, heç bir xarici qüvvədən asılı olmayan, qərarlarını özü verən, dünyada tanınan və hörmət edilən bir ölkə yadigar qoydu. Amma, həm də bir əvəzsiz yadigar, bənzərsiz bir əsər da qoydu özündən sonra. Bu əsər isə Azərbaycan Respublikasınn Prezidenti, Ali Baş Komandan İlham Əliyevdir. İki əvəzsiz yadigar, iki dəyərli əsər. Azərbaycan Respublikası və onun Prezidenti İlham Əliyev!

Bir zamanlar, 90-cı illərin başlarında Azərbaycanı yox olmaqdan ulu öndər Heydər Əliyevin dəmir əli xilas etdi. Bu əl xalqının ona uzanan titrək, ümidsiz əllərini möhkəm sıxdı, ölkəsinə dayaq oldu. Dəmir güclü bu əl sayəsində Azərbaycan qurtuldu! XXI əsrin ikinci onilliyinin sonlarında isə dəmir güclü daha bir əl – İlham Heydər oğlu Əliyev – ölkəsinin və xalqının xilaskarına çevrildi!

Həyatda təsadüf və zərurət tandemi hər zaman düşündürücü olmuşdur. Bu anlayışların hansı daha məqbuldur və bəşər övladı üçün hansı daha keçərlidir? Bu çətin sualın qarşısında bu gün verə biləcəyimiz daha bir sual və yeganə bir cavab var! Tarix boyu bir xalqın taleyində onu ard-arda ölümdən, məhv olmaqdan xilas edən, ölkəsinə xoşbəxtlik, firavanlıq gətirən, torpaqlarını bütövləşdirən, dövlətinə ehtiram və nüfuz qazandıran neçə ata-oğul lider tanıyırsınız? Deməli, burada təsadüf yox, zərurət danılmaz faktdır. Məhz Heydər Əliyev Azərbaycanın müstəqilliyinin, İlham Əliyev isə itirilmiş torpaqlarının xilaskarı olmalı idi! Bu ata-oğulun alın yazısı, tarix qarşısındakı missiyaları idi. Onlar Ulu Yaradan tərəfindən bu missiya üçün dünyamıza göndəriliblər. Ata və oğul! Hər ikisi xalqını və ölkəsini qurtaran! Hər ikisi qurucu! Hər ikisi xilaskar!

Jalə ƏLİYEVA,

Milli Məclisin Ailə, qadın, uşaq məsələləri komitəsi sədrinin müavini, filologiya elmləri doktoru, professor

Xalq qəzeti 2020.- 11 dekabr.- S.9.