Könüllülük – sevgi, vətənpərvərlik və
xeyirxahlıqdan doğan hərəkat
Heç bir təmənna güdməyən xeyirxah əməldən gözəl nə ola bilər? İnsanları bir-birinə daha da yaxınlaşdıran, onlarda mərhəmət, sevgi hisslərini artıran belə əməllər sağlam cəmiyyətin təməlində dayanmaqla könüllülük fəaliyyətinin əsasını təşkil edir. Məlum olduğu kimi, Prezident İlham Əliyev “Azərbaycan Respublikasında 2020-ci ilin “Könüllülər ili” elan edilməsi haqqında” sərəncam imzalayıb. Sərəncama əsasən, gənclərin fərdi inkişafına təkan vermək, onlarda sosial məsuliyyət hissini artırmaq, gəncliyin potensialından xalqın rifahı və ölkənin dayanıqlı inkişafı üçün səmərəli istifadə etmək məqsədilə 2020-ci il Azərbaycanda “Könüllülər ili” elan edilib. Təqdirəlayiq haldır ki, “ Könüllülər ili” çərçivəsində geniş Tədbirlər Planı hazırlanıb həyat keçirilməsi nəzərdə tutulub.
“Hər kəsin dəyəri nəyə can atmasındadır”
Könüllülük fəaliyyəti şəxsi iradə və azad seçim əsasında
cəmiyyətin rifahının daha da yaxşılaşdırılmasını
qarşıya məqsəd qoyan, əhalinin
həssas qruplarından olan insanlara (əlillər, qocalar,
kimsəsiz uşaqlar, ehtiyacı olan kəslər və s.)
göstərilən fiziki
və mənəvi yardım, cəmiyyətdə maarifləndirmə
işinin aparılması, vətəndaş
fəallığının artırılması, sağlam həyat tərzinin təbliğ edilməsi,
ətraf mühitin qorunması və s. məqsədlərlə həyata
keçirilən layihə və tədbirlərdə göstərilən
təmənnasız sosial xidmətdir.
Yüksək dəyərlər naminə başqalarına kömək edib cəmiyyətə fayda vermək, öz bacarıqlarını yeni ortamda istifadə etmək, yeni dostlar taparaq yeni əlaqələr qurmaq bu işin əsas qayəsini təşkil edir.
Gündəlik həyatda hər birimiz könlümüzdən gələn
yaxşılıq və hörmət hisslərini
yaşlılara yolu keçməkdə
kömək etməklə, avtobusda yaşca böyüklərə yer verməklə, hər hansı bir şəxsə yaşından asılı
olmayaraq yardım etməklə
göstəririk. Könüllü olmaq da məhz bu hisslərin birlikdə təzahürüdür.
Məşhur Roma imperatoru, filosof Mark Avreli deyirdi:
“Hər kəsin dəyəri nəyə can
atmasındadır”. Bu fəaliyyətin üstünlüyü də elə məhz budur.
Vətənpərvərlik məktəbinin
daşıyıcı sütunlarını təşkil edən
könüllülük öz
xalqına, dövlətinə, milli-mənəvi dəyərlərinə
bağlılıq və xidmət örnəyidir. Azərbaycan
gəncləri üçün milli ideya və dəyərlər
naminə birləşmək bu gün həmişə olduğundan
daha vacib olmaqla zamanın tələbidir.
İnsanları vahid
niyyət, sağlam düşüncə,
təmənnasız kömək ətrafında birləşdirən
könüllülük hərəkatı
Azərbaycan xalqının əsrlər boyu
xeyirxah, fədakar, təşəbbüskar,
sağlam, ülvi niyyətli
olmasının bariz nümunəsidir.
XX əsrin ikinci yarısından etibarən könüllülük, həmrəylik, sosial məsuliyyət ali dəyərlər kimi sistemləşdirilərək, BMT könüllüləri tərəfindən koordinasiya olunmağa başlayıb və beləliklə, könüllülük dünyada kütləvi bir sosial fəaliyyətə çevrilib. BMT Baş Assambleyası 1985-ci ildə dünya dövlətlərinə hər il iqtisadi və inkişaf naminə 5 dekabr tarixinin Beynəlxalq Könüllülər Günü kimi qeyd olunmasını təklif edib. O vaxtdan hər il 5 dekabr tarixi dünyada Beynəlxalq Könüllülər Günü kimi qeyd olunur.
Tarixə bir nəzər
Tarixə nəzər salsaq
görərik ki, könüllülük
fəaliyyəti ilk dəfə XVII əsrdə
Fransa ordusunda
yaranıb. Daha dəqiq desək, bu anlayış və yaxud
hərəkat könüllü hərbçi
olmaq istəyən fransızların qeydə
alınmasından sonra meydana
çıxıb. Belə ki, bu dövrdə Avropada
şəxsi istəyi ilə hərbi xidmətə gedənləri
“volantaire”, yəni “könüllü”
adlandırırdılar.
XIX əsrdə ABŞ-da
vətəndaş müharibəsi zamanı isə
qadınların könüllü olaraq tibb bacısı kimi fəaliyyət göstərməsi minlərlə
könüllünü öz
ətrafında birləşdirən Amerika
Qırmızı Xaç Təşkilatının
yaranmasına səbəb oldu. XX əsrin
əvvəllərindən başlayaraq könüllülük fəaliyyəti bütün dünyada
genişləndi və yeni mərhələyə
qədəm qoydu.
Əsasında altruizm fəlsəfəsi
dayanır
Mövzuya bir az fəlsəfi yanaşsaq, görərik ki, könüllülüyün əsasını altruizm fəlsəfəsi təşkil edir. Altruizm əxlaqi prinsipləri humanizm, insanlıq fəlsəfəsindən qaynaqlanır. “Pozitivizm”in banisi sayılan fransız filosofu, sosiologiyanın bir elm kimi formalaşmasında müstəsna xidmətləri olmuş Oqüst Kont tərəfindən irəli sürülən altruizm – başqa adamlara təmənnasız xidmət göstərilməsini, onların xoşbəxtliyi naminə öz şəxsi mənafeyini qurban verməyi özündə ehtiva edir. Eqoizmin əksi olan altruizmin mərkəzi motivini və əxlaqi meyarını başqa adamın və ya sosial birliyin maraqları təşkil edir. Əxlaqi prinsip olan altruizm- başqasının rifahı naminə təmənnasız əziyyətə qatlaşmaq anlamına gəlir. Məhz bu aspektdən yanaşdıqda könüllülüyün əslində birbaşa humanizmə xidmət etdiyini görə bilərik.
Könüllü olmaq üçün
Demək olar ki, hər kəs, yəni özünü
dərk edən və yaş həddindən
asılı olmayaraq aşağıda qeyd olunmuş təməl
xüsusiyyətlərə malik olan şəxslər könüllü
ola bilərlər:
– Məsuliyyətli olmaq – bu xüsusiyyət olmadığı təqdirdə
siz öz öhdənizə
düşən işi yerinə yetirə
bilməyəcəksiz.
– Gülərüz olmaq – hər
kəsə müsbət enerji
ötürməklə həm başqalarında məmnunluq yarada, həm də özünüzə rahat və yaddaqalan bir könüllülük
proqramı bəxş edə bilərsiniz.
– İşə həvəsli olmaq
– bu hiss olmadıqda siz öz işinizdən
bezə bilərsiniz.
– Ünsiyyətcil olmaq – bu xüsusiyyətlə siz həm yeni dostlar qazana, həm də komanda ilə rahat işləyə biləcəksiniz.
Dünyanın ən xoşbəxt insanı siz ola bilərsiniz
Könüllülük zamanı əldə olunanlar aşağıdakılardır:
– Siz könüllü
olduğunuz təqdirdə çoxlu
sayda könüllü
ilə tanış olacaqsınız və mütləq şəkildə
bir-birinizə yardım etməklə çalışarkən
ən möhkəm dostluqların təməlini
qoyacaqsınız.
– Gələcək karyeranızda sizə uğur gətirəcək təcrübəni
qazanacaqsınız. Digər dostlarınızla müqayisədə
sizin CV-niz, tərcümeyi-halınız
daha dolğun və
seçilən olacaq.
– Proqramdan asılı olaraq dil biliklərinizi inkişaf etdirə və sənədlərlə
işin mahiyyətini anlayacaqsınız.
- Siz özünüzdə
yeni xüsusiyyətlər kəşf etməklə
dünyanın ən xoşbəxt insanı olacaqsınız.
Bununla da şəxsi
inkişafınıza böyük töhfələr
verəcəksiniz.
Hərəkat yeni mərhələyə
qədəm qoyub
Qeyd etdiyimiz
kimi, könüllülük
hərəkatı bütün dünyada geniş vüsət
alıb. Müasir Azərbaycanda isə könüllülük sahəsində real inkişaf ulu öndər Heydər Əliyevin hakimiyyətə
qayıdışından sonra
başlayıb. Elə buna görə də
könüllülük hərəkatının
nəzərəçarpacaq yüksəlişi məhz ümummilli liderin adı
ilə bağlıdır. Belə ki, dahi öndərin idarəçiliyinin
ilk illərindən başlayaraq,
hərtərəfli və davamlı inkişaf
məqsədilə dövlət və özəl sektorlar, vətəndaş cəmiyyəti
arasında əməkdaşlıq diqqət mərkəzində
saxlanıldı. Bu prosesə insanları könüllü şəkildə cəlb etməyə,
onların sahə təcrübəsindən yararlanmağa
mühüm önəm verildi.
Beləliklə, 1998-ci ildə Gənclər,
İdman və Turizm Nazirliyi, BMT İnkişaf
Proqramı və BMT Könüllüləri Proqramının
birgə layihəsi fəaliyyətə başladı.
1998–2000-ci illərdə bu proqramın nəticəsi
olaraq ölkədə güclü
könüllü komandası
yaradıldı və könüllülük
prinsiplərinin geniş auditoriyada təbliğinə start
verildi.
Gənclər Forumunun
keçirilməsi, “Gənclər günü”nün təsis edilməsi 1995–1996-cı illərin
ictimai-siyasi gərginliyindən sonra gənclər üçün
bir mayak oldu. Təhsilini
yarımçıq qoyaraq az
məvacibli iş yerlərini tərk edərək
ölkədən kənara üz tutan gənclərdə ruh
yüksəkliyi yarandı. Bu proqram əsas götürülərək
1998–2000-ci illərdən başlayaraq
ölkədə könüllülük
prinsiplərinin geniş təbliğinə
başlanıldı.
Gənclərin mənəvi-fiziki
inkişafı ilə bağlı indiyə qədər bir sıra sənədlər qəbul edilib. Belə ki,
2005–2009-cu illəri əhatə edən gənclərlə
bağlı Dövlət Proqramı çərçivəsində
görülən işlər gənclərin potensialından
ölkənin mənafeyi naminə tam və
düzgün istifadə olunması,
onların faydalı məşğulluğunun təmin edilməsi,
dövlət idarəçiliyi sistemində
iştirakının gerçəkləşdirilməsi
yönündə ciddi irəliləyişə
gətirib çıxardı.
Prezident İlham Əliyevin bu sahəyə olan diqqəti özünü 2007-ci ilin “Gənclər ili” elan edilməsində də göstərdi. Gənclərin hərtərəfli inkişafını, cəmiyyətin həyatında fəal iştirakını bir qədər də stimullaşdırmaq məqsədilə dövlət başçısı 2009-cu ilin iyun ayında “Könüllü fəaliyyət haqqında” Qanunu imzaladı və bununla da könüllü – öz istəyi əsasında əvəzi ödənilməyən ictimai-faydalı fəaliyyətlə məşğul olmaq istəyən gəncləri özündə cəmləşdirən, dövlət büdcəsindən maliyyələşən cəmiyyət və təşkilatlar yaradıldı.
2013-cü ildə Azərbaycan
Respublikasının Prezidenti yanında Vətəndaşlara
Xidmət və Sosial İnnovasiyalar
üzrə Dövlət Agentliyinin (ASAN
xidmət) yanında aktiv və konstant könüllü
təşkilat olan ASAN Könüllüləri
Təşkilatı (AKT) yaradıldı. Bu
hərəkat minlərlə gəncin ilkin
iş təcrübəsi
toplamasına, öz peşəsinin incəliklərini
öyrənməsinə, ən əsası isə özünü tanımağa geniş
imkan verdi. Hazırda bir çox dövlət
qurumlarında könüllülər təşkilatları
yaradılmaqdadır.
Ölkəmizdə könüllülük
fəaliyyətinin təbliği məqsədi ilə dövlətimiz
tərəfindən bütün zəruri
addımlar atılıb, dövlət dəstəyi mexanizmləri
formalaşdırılıb. Könüllülük bir çox
fəaliyyət sahələrinə nüfuz
edərək ümummilli hərəkata çevrilib, ölkəmizin hər bir bölgəsinə, ictimai
həyatın müxtəlif sahələrinə yayılaraq cəmiyyətimizin
bütün təbəqələrini əhatə
edib, gənclərimizin həyat tərzinə
çevrilib. Əksər hallarda
könüllük fəaliyyəti hər
bir şəxsin uğurlu
fəaliyyətinin başlanğıcı, həyatında səmərəli
dönüş nöqtəsi olur.
Könüllü gənclər kreativ təşəbbüskarlıqları,
innovativ düşüncə tərzi və
müasir dünyagörüşləri
ilə qoşulduqları fəaliyyətə yeni
nəfəs verib, ölkəmizdə Avroviziya mahnı müsabiqəsi, I Avropa Oyunları, “Formula –
1” yarışları, IV İslam Həmrəyliyi
Oyunları, AFFA-nın könüllülük proqramı kimi
irimiqyaslı beynəlxalq tədbirlərin həyata
keçirilməsində əvəzsiz rol
oynayıblar.
Qazanılmış uğurlarda
Azərbaycan Respublikasının Birinci vitse-prezidenti Mehriban
xanım Əliyevanın rolu
danılmazdır. Məhz Mehriban
xanımın əzmkar fəaliyyəti nəticəsində
yuxarıda qeyd edilən mötəbər
tədbirlərdə on minlərlə könüllünün fəaliyyəti
yüksək və peşəkar səviyyədə təşkil
edildi.
Son illərdə ASAN, “Regional İnkişaf” İctimai Birliyi, “Bir” tələbə
könüllüləri, “Dost”
könüllüləri və digər könüllü
hərəkatları yaranaraq mərkəzi
və yerli icra hakimiyyəti
orqanlarında on minlərlə gəncin
birləşdiyi könüllü
qrupları ölkəmizin inkişafı üçün
öz töhfələrini verirlər.
Ölkə başçısının müvafiq sərəncamı ilə 2020-ci ilin “Könüllülər ili” elan edilməsi bu hərəkatın daha mütəşəkkil xarakter almasını təmin etməklə yanaşı, gənclərin fərdi inkişafına təkan vermək, onlarda sosial məsuliyyət hissini artırmaq, gəncliyin potensialından xalqın rifahı və ölkəmizin dayanıqlı inkişafı üçün səmərəli istifadə etmək məqsədlərini də özündə ehtiva edir.
Aydın
TAĞIYEV,
Mədəniyyət
Nazirliyinin Mədəniyyət üzrə
Elmi-Metodiki və İxtisasartırma Mərkəzinin
sektor müdiri
Xalq qəzeti 2020.- 9 fevral.- S.7.