Aqrar sektora dövlət qayğısı artır

Prezident İlham Əliyev Nazirlər Kabi­netinin 2020-ci ilin birinci yarısının sosial-iqtisadi inkişafının yekunları­na və qarşıda duran vəzifələrə həsr olu­nan iclasında iqtisadi sahədə əldə edilən müsbət göstəriciləri diqqətə çatdırmaqla bərabər, son illər kənd təsərrüfatında da mühüm dəyişikliklərin nəzərə çarpdığını vurğulayıb. Dövlət başçısı, eyni zamanda, ərzaq təhlükəsizliyinin təmin edilməsində önəmli addımlar atıldığını və bu məsələ ilə bağlı müvafiq qurumlara göstərişlər verdiyini də bildirib.

Burada onu da qeyd edək ki, dövlət başçısının cari il aprelin 14-də imzala­dığı “Koronavirus pandemi­yası şəraitində və sonrakı dövrdə kənd təsərrüfatı məhsulları istehsalçılarının mikrokreditlərlə təminatının yaxşı­laşdırılması üçün vəsait ayrılması haqqında” sərəncamına əsasən Prezidentin ehtiyat fondundan Aqrar Kredit və İnkişaf Agentliyinə 30 mil­yon manat məbləğində vəsait ayrılıb. Bu, fermerlərə əlavə bir dəstək, əkin dövründə fermerlərin mikrokreditlərə tələbatının ödənilməsi deməkdir.

Adı çəkilən sərəncamın mühüm əhəmiyyəti həm də onunla bağlıdır ki, indiyədək fermerlər kredit üçün bank­lara müraciət edəndə əksər hallarda onlardan kredit müqabilində Bakıda mənzil girovu tələb olunurdu. Preziden­tin imzaladığı sərəncam isə fermerlərin kredit almaq imkanlarını asanlaşdı­rıb. Yəni bu sərəncamla fermerlərə girov tələb etmədən mikrokreditlər verilməsinə başlanılıb.

Fermerlərə göstərilən dövlət qayğısından danışarkən, qeyd etmək yerinə düşər ki, xüsusi karantin rejimi dövründə bölgələrdə mineral gübrə, pestisid, toxum təchizatı və satışı, kənd təsərrüfatı texnikalarının məhdudiyyətsiz hərəkəti təmin edilib.

Prezident İlham Əliyevin 24 iyul 2020-ci il tarixli müvafiq sərəncamı ilə kənd təsərrüfatı texnikasına, texno­loji avadanlığa, suvarma sistemləri və soyuducu anbar dəstlərinə, da­mazlıq heyvanlara dövlət büdcəsinin vəsaiti hesabına güzəştlərin tətbiqi ilə əlaqədar maliyyə vəsaitinə yaranan ehtiyacın qarşılanması məqsədilə Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi yanında Aqrar Kredit və İnkişaf Agentliyinə 20 milyon manat ayrılması da aq­rar sahədə müasir texnologiyaların tətbiqini genişləndirmək və səmərəliliyi artırmaq üçün daha bir təkan olacaq.

Ekspertlər bununla bağlı bildirirlər ki, Prezident İlham Əliyevin sözügedən sərəncamı ilə ayrılan vəsait əsasən müasir suvarma sistemlərinin alışına yönəldiləcək. Çünki hazırda buna ciddi ehtiyac duyulur. Bu barədə iyulun 23-də videoformatda keçirilən su təsərrüfatının vəziyyətinə həsr olunan müşavirədə də ətraflı danışılıb. Ölkə rəhbəri son illərdə bu sahədə böyük işlər görülməsinə baxmayaraq, qar­şıya qoyulan məqsədə hələ tam nail olunmadığını qeyd edib. Buna görə də indən sonra içməli su və meliora­siya layihələrinin gündəlikdə ən vacib məsələlər kimi duracağını diqqətə çatdırıb.

Azərbaycan Prezidenti müşavirədə su təsərrüfatı və meliorasiya sistemində nəzərə çarpan, cid­di narahatlıq doğuran səhvlər barədə ətraflı bəhs edib, bundan sonrakı illərdə isə buraxılan çatışmazlıqların aradan qaldırılması, vahid idarəetmə mexanizminin işlənilib hazırlanma­sı və ardıcıl şəkildə qısamüddətli, ortamüddətli və uzunmüddətli fəaliyyət planının icrası zəruriliyini diqqətə çatdırıb. Dövlətimizin başçısı çıxışında Azərbaycanda içməli su və suvarma suyu ilə təminatın 100 faiz olacağına əminliyini ifadə edib.

Ekspertlərin fikrincə, torpaq sahələrinin həcmindən asılı olaraq hazırda hər növ müasir tipli suvarma sistemi mövcuddur və bu sistemlər ölkəmizdə müxtəlif təchizatçılar tərəfindən təklif olunur. Sudan səmərəli istifadə edərək və su itkisinə yol vermədən yüksək məhsuldarlığa nail olmaq mümkündür. Dövlətin təqdim etdiyi güzəşt və faizsiz kredit fermerlər üçün müasir suvarma sistemlərini daha əlçatan edir.

Yeri gəlmişkən, xatırladaq ki, cari ilin ötən 6 ayı ərzində dövlət fermerlərə texnika alışı üçün 34,8 milyon manat, damazlıq heyvan alışı üçün 10 milyon manat güzəştli kredit verib.

Respublikanın meliorasiya sistemində nəzərə çarpan narahatlıqla­ra gəldikdə isə deyə bilərik ki, hazırda quraqlıq və su çatışmazlığının təsir etdiyi ən böyük sahələrdən biri də kənd təsərrüfatıdır. Ölkə üzrə su istehlakının 80 faizə yaxını, məhz, aqrar sektorun payına düşür.

Bu ilin əvvəllərindən havaların quraq keçməsi, yağıntıların miq­darının azalması əkin balansının əsas hissəsini təşkil edən taxılın becərilməsində problemlər yaradıb. Mart-aprel aylarında havaların yağıntılı olması vəziyyəti qismən xilas etsə də, bir sıra, xüsusilə aran rayonlarında 100 min hektar ərazidə taxıl sahələrinə ziyan dəyib. Suvarma problemi yaşan­mayan digər rayonlarda məhsuldarlıq əvvəlki illə müqayisədə xeyli yüksək olsa da, quraqlıq səbəbindən bu il taxıl üzrə ümumi nəticə ötən ilə nisbətən 5,5 faiz az olub.

Hazırda quraqlıq və su çatışmazlığı pambıq bitkisinin becərilməsinə də öz təsirini göstərməkdədir. Cari ildə 100 min hektardan çox sahədə pambıq əkini həyata keçirilib. Pambıq əkinləri üzrə 7 min hektar sahədə birinci vege­tasiya suvarması hələ də başa çatma­yıb. Eyni zamanda, indiyədək 49 min hektar sahədə ikinci vegetasiya suvar­ması həyata keçirilib ki, bu göstərici ötən ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə 23 min hektar azdır.

Pambığın suvarılmasında ən kritik faza ikinci vegetasiya suvarmasıdır. Keçənilki dövrdə bugünkü tarixə 23 min hektar az ikinci suvarma həyata keçirilib. Pambığın ikinci vegetasi­ya suvarması vaxtında aparılmasa, məhsuldarlığın 25-40 faiz aşağı düşməsi ehtimalı var. Hazırda pambı­ğın suvarılması üzrə əsas problemlər daha çox Saatlı, Sabirabad, Biləsuvar, Zərdab, Salyan və Neftçala rayonların­da müşahidə olunur.

Bundan əlavə, 35 rayon üzrə 50 min hektar sahədə təkrar qarğıdalı əkini nəzərdə tutulub. Bu günədək 36 min hektar sahədə səpin aparılıb. Hazırda suvarma problemi ilə əlaqədar bu işin həyata keçirilməsində çətinliklər yaşanılır.

Hazırda Kənd Təsərrüfatı Nazirliyində suvarma probleminin həlli ilə bağlı müəyyən tədbirlər həyata keçirilir. Bununla bağlı iyu­lun 23-də videoformatda keçirilən su təsərrüfatının vəziyyətinə həsr olunan müşavirədə də ətrafı danışılıb. Bildirilib ki, su çatışmazlığı, o cümlədən, izafi su itkisi torpaqların şoranlaşmasına, eyni zamanda, eroziya və səhralaşmaya səbəb olur. Sadalanan problemlər torpağın münbitlik göstəricilərinin pisləşməsinə, nəticədə məhsuldarlığın aşağı düşməsinə gətirib çıxarır.

Hazırda su çatışmazlığı fermerləri narahat edən ən aktual problemlərdəndir. İlin birinci yarı­sında bununla əlaqədar nazirliyə 2500-dən çox müraciət daxil olub. Müraciətlər əsasən suvarmada yaran­mış çətinliklər, subartezian quyularının istismarı və qazılmasında yaranmış problemlər, irriqasiya sistemlərinin na­sazlığı, suvarma qrafiklərinin pozulma­sı ilə bağlı olub. Bu problemlərin həlli üçün dövlət başçısının sərəncamı ilə yaradılan komissiyanın koordinasiyası ilə müvafiq tədbirlər görülür, qurum­ların fəaliyyəti əlaqələndirilir. Mövcud su ehtiyatlarının ədalətli bölünməsi üçün 53 rayon üzrə 580 mindən çox suvarma qrafiki tərtib olunub və nazir­liyin saytında yerləşdirilib. Qrafiklərə əməl edilməsi ilə bağlı yerlərdə maarifləndirmə və nəzarət işləri həyata keçirilir. Daxil olan müraciətlər təhlil edilir və baxılması üçün Meliorasiya və Su Təsərrüfatı ASC-yə göndərilir.

Görülən tədbirlərin əsas məqsədi dəyər zəncirinin bütün mərhələlərində, yəni suyun sututarlarda toplanması, kanallarla nəqli və əkin sahələrinə paylanmasında effektivliyin təmin olun­masıdır. Habelə su balansının elektronlaşdırılması, dəqiq uçot sisteminin qurulması və suvarma məlumatlarının elektron kənd təsərrüfatı sisteminə inteqrasiya edilməsi sudan səmərəli və qənaətlə istifadəni özündə ehtiva edən subsidiya mexanizminin formalaşdırıl­ması istiqamətində təkliflər hazırlanır.

Məhdud su resursları kontekstində suvarmanın səmərəliliyinin artırıl­ması üçün suvarma zəncirinin bütün mərhələlərində, o cümlədən, birbaşa suvarma fazasında innovasiyaların tətbiqi artıq zərurətə çevrilmişdir. Suvarma zəncirinin son mərhələsi olan birbaşa suvarmada fermerlərin pivot, damlama, yağış yağdırma və tamburlu suvarma sistemlərinə marağı yüksəkdir. Dövlət tərəfindən müasir suvarma sistemlərinin qurulması təşviq edilir. Belə ki, suvarma sistemləri dövlət tərəfindən subsidiyalaşdırılan avadanlıqlar siyahısına daxildir. Son iki il ərzində nazirlik xətti ilə 9,3 min hek­tar ərazidə suvarma sistemlərinin qu­rulmasına 28,8 milyon manat subsidiya verilib. Verilən güzəştlərlə iki il ərzində iqtisadiyyata əlavə 54 milyon manat investisiya qoyuluşu təşviq edilib.

 

Vaqif BAYRAMOV

Xalq qəzeti  2020.- 26 iyul.- S.1.