Prezident İlham ƏLİYEV: İndi Ağdam üçün yeni dövr başlayır

Ağdamlılara mənim daim xüsusi hörmətim və qayğım olubdur. Hələ 70-ci illərdə mənim burada işlədiyim zaman Ağdama nə qədər çox diqqət göstərilmişdir. Ağdamda nə qədər böyük işlər görülmüşdür – həm şəhərin qurulması, yaradılma­sı, həm qəsəbələrin abadlaşdırılması, həm Ağdamın iqtisadiy­yatının inkişaf etdirilməsi baxımından. Ağdamın iqtisadiyyatı o illərdə çox yüksək sürətlə inkişaf edirdi. Ağdam rayonu o vaxt bizim ən varlı rayonlarımızdan biri idi. Çünki Ağda­mın çox gözəl torpağı var, çox gözəl təbiəti var, çox fədakar, zəhmətkeş insanları var. Ağdam Azərbaycanın inkişafında çox böyük rol oynamışdır. Ağdamdan olan insanlar Azərbaycanın elmini, mədəniyyətini inkişaf etdirmişlər. Azərbaycanın dövlət orqanlarının yaradılmasında, inkişaf etdirilməsində fəal işti­rak etmişlər. Bu da həm ağdamlıların sərvətidir, həm də bütün Azərbaycan xalqının sərvətidir.

Heydər ƏLİYEV

Ümummilli lider

Azərbaycan Ordusunun sentyabrın 27-də işğalçı Ermənistan silahlı qüvvələrinə qarşı başladığı əks-hücum əməliyyatı ölkəmizin tam qələbəsi və düşmənin kapitulyasiyası ilə nəticələndi. Bununla da Vətən müharibəsi başa çatdı. Azərbaycan bu döyüşdə parlaq qələbə qazandı, işğal altındakı torpaqlarımızı ya­ğılardan təmizlədi. Müzəffər ordumuzun hər bir əsgəri, hər bir zabiti müharibədə qəhrəmancasına döyüşdü, düşmənin torpaqlarımızdan qovulmasında müstəsna xidmətlər göstərdi, yaralandı, öz həyatını riskə atdı, lakin məqsədi uğrunda inadından dönmədi, əzmlə, cəsarətlə zəfər yürüşünü son nəticəyə qədər davam etdirdi.

Dövlətimizin başçısı torpaq­larımız düşməndən təmizləndiyi müddətdə daim xalqımızla bir yerdə oldu, insanlara hər kəndin, hər qəsəbənin, hər şəhərin Silahlı Qüvvələrimiz tərəfindən azad edilməsi müjdəsini verdi. Prezi­dent, Müzəffər Ali Baş Komandan İlham Əliyevin noyabrın 20-də xalqa müraciəti də bunun bariz ifadəsidir. Dövlətimizin başçısı bu müraciəti ilə xalqımıza Ağdam rayonunun yağı tapdağından xilası ilə bağlı xoş xəbər çatdırdı. Ölkə rəhbəri ağdamlıları təbrik edərək, dedi: “Əziz ağdamlılar, siz artıq köçkün deyilsiniz. Siz doğma dədə-baba torpağınıza qayıdacaq­sınız”.

Prezident daha sonra Ağdam rayonunun işğaldan azad olun­masını noyabrın 10-da imzala­nan üçtərəfli Bəyanatın nəticəsi olduğunu bildirdi: “Mən dəfələrlə demişdim ki, Ermənistan- Azərbaycan Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin həlli həm siyasi, həm hərbi yollarla mümkündür. Biz uzun illər ərzində bu məsələni siyasi yollarla həll etməyə çalışır­dıq. Ancaq bütün dünya gördü ki, məhz Ermənistanın mövqeyinə görə bu məsələ öz həllini tapma­mışdır və məsələnin hərbi yollarla həll edilməsi bizim qanuni hüqu­qumuz idi. Bu hüququ beynəlxalq norma və prinsiplər tanıyır. Bu hüquq bizə BMT Nizamnaməsi tərəfindən verilibdir. Hər bir ölkə özünü müdafiə edə bilər və biz də özümüzü müdafiə etmişik”.

Azərbaycan Prezidentinin vur­ğuladığı kimi, Ağdamın işğaldan azad edilməsi şanlı hərbi qələbə nəticəsində reallaşıb. Belə ki, əgər Azərbaycan Ermənistanı döyüş meydanında məğlub etməsəydi, işğalçı öz xoşu ilə torpaqlarımız­dan çıxmayacaqdı. Bunu deməyə əsas verən bir çox amillər var. İlk növbədə, o bölgələrdə –işğal altındakı torpaqlarda böyük vəsait hesabına istehkamlar qurulmuşdu. Bu isə Azərbaycan Ordusunun həmin ərazini yara bilməməsi məqsədi daşıyırdı. Amma düşmən hər zaman olduğu kimi, burada da yanılırdı, səhv edirdi. Bu, təcavüzkarın Azərbaycanın gücünü düzgün hesablaya bilməməsi ilə bağlı idi: “Onlar bilmirdilər ki, bu gün Azərbaycan Ordusu, Azərbaycan vətəndaşı nəyə qadirdir. Bilmirdilər ki, bizi o qələbəyə aparan həm gücümüz­dür, texniki təchizatımızdır, həm də mənəvi ruhumuzdur. Bilmirdilər ki, Azərbaycan xalqı bütün bu illər ərzində bir arzu ilə yaşayır ki, öz dədə-baba torpağına qayıtsın. Bütün bu amillər və digər amillər bu qələbəni şərtləndirdi”.

Ali Baş Komandan İlham Əliyev xalqa müraciətində Ağda­mın işğaldan azad olunmasını tarixi hadisə kimi dəyərləndirdi, eyni zamanda, yağı tapdağındakı yaşayış sahələri arasında əhalinin sayına görə Ağdamın ən böyük rayon olduğunu, işğaldan əvvəl burada 143 min insan yaşadığını, hazırda isə sakinlərinin sayının 204 min nəfərə çatdığını vurğula­dı. Dövlətimizin başçısı, eyni za­manda, son illər ərzində Ağdamın Azərbaycanın nəzarətində olan hissəsində 18 köçkün şəhərciyi salındığını və rayonun ərazisinə 93 min köçkünün yerləşdirildiyini diqqətə çatdırdı.

Bir daha qeyd edək ki, Azərbaycan və Rusiya prezidentləri, eləcə də Ermənistanın baş nazirinin noyabrın 10-da birgə imzaladığı bəyanatda nəzərdə tutulduğu kimi, Ağdam rayonu noyabrın 20-nə işğalçı ölkə tərəfindən tam boşaldı­lıb və Silahlı Qüvvələrimiz əraziyə daxil olub.

Ölkə rəhbərinin vurğuladığı kimi, rayon ərazisi üzrə keçmiş təmas xətti boyunca Ermənistan ordusu tərəfindən yaradılan müdafiə istehkamları mürəkkəbliyi ilə seçilib. Bu, bir neçə müdafiə xəttindən ibarət olub və müa­sir standartlar tətbiq edilməklə hazırlanıb. Yeri gəlmişkən, bu səddin keçilməsi ciddi texnika və insan itkisi olmadan faktiki müm­kün deyildi. Ancaq Azərbaycan Prezidentinin diplomatik məharəti, prinsipiallığı və dəmir iradəsi, həmçinin ordumuzun zəfər yürüşü nəticəsində ərazilərimizin işğaldan azad edilməsi Ermənistanı kapitul­yasiyaya və əraziləri boşaltmağa məcbur etdi.

Silahlı Qüvvələrimiz heç bir itki, şəhid vermədən, qan tökmədən Ağdam rayonuna daxil oldu. Şübhəsiz ki, bundan sonrakı qısa zaman kəsiyində Kəlbəcər və Laçın rayonlarının boşaldılması, eyni zamanda, Azərbaycana təhvil verilməsi prosesi də uğurla başa çatacaq. Beləliklə, dövlətimizin başçısının gerçəkləşdirdiyi qətiyyətli müdrik siyasət mürəkkəb müdafiə sisteminə malik ərazilərin heç bir itki vermədən, döyüşsüz azad edilməsinə şərait yaratdı.

Ulu öndərimiz Heydər Əliyevin Azərbaycana rəhbərliyinin bi­rinci dönəmində Ağdam digər rayonlarımız kimi, daim qayğı ilə əhatələnib. Burada sosial-iqtisadi inkişaf hər zaman diqqətdə saxla­nılıb. Lakin 1993-cü il iyulun 23-də Ermənistan hərbi qüvvələrinin Ağ­dama hücumu nəticəsində şəhər yerlə yeksan edilib.

Ümummilli lider 1996-cı ildə Ağdam ictimaiyyəti ilə görüşündə rayonun işğalına belə münasibət bildirmişdi: “Ağdam şəhəri heç vaxt işğal oluna bilməzdi. 1988-ci ildən Ermənistan tərəfindən Azərbaycana qarşı başlanan təcavüz – ilk atışmalar, ilk qığıl­cım, təcavüzün ilk addımları məhz Ağdama tərəf yönəldilmişdi. Bu da təbiidir, çünki Dağlıq Qarabağa gedən yolların hamısı Ağdamdan keçir. Eyni zamanda, Dağlıq Qara­bağda yaşayan ermənilər Ağda­mın nə olduğunu yaxşı bilirdilər. Ağdamın tarixini də, keçmişini də, Ağdamın insanlarının nə qədər dəyanətli, nə qədər cəsarətli ol­duqlarını da yaxşı bilirdilər. Strateji nöqteyi-nəzərdən isə Ermənistan təcavüzünün qarşısının alınması üçün Ağdam şübhəsiz ki, çox əhəmiyyətli bir nöqtə idi. Ağdam qorunmalı idi, Ağdam saxlanılmalı idi, Ağdam müdafiə olunmalı idi. Ağdamın işğalı yolverilməz idi. 1992-ci ilin sentyabrında Abdal– Gülablı kəndinin işğal olunması, ondan sonra da, rayonun digər kəndlərinə hücumlar, Ağdama qar­şı yönəldilmiş təcavüzkar planlar, nəhayət, Ağdam şəhərinin işğalına gətirib çıxardı”.

Dahi şəxsiyyət siyasi hakimiyyətə qayıtdıqdan sonra ağ­damlıların, sözün əsl mənasında, himayədarı oldu. Ağdamlılarla keçirdiyi hər bir görüşündə onların dərdinə şərik çıxdı, dəyərli fikirlərini bölüşərək, onların gələcəyə inamla baxmalarını tövsiyə etdi, dəyanətli insanlar olduqlarını vurğulayaraq, doğma yurdlarına qayıdacaqlarına inam hissi yaratdı.

Prezident İlham Əliyev də dövlət başçısı vəzifəsinə seçilən ilk gündən bəyan etdi ki, Azərbaycanın bir qarış torpağı belə düşmənə verilməyəcək, nə qədər ki, sülh danışıqları davam edir, çadırlarda, dəmir yol vaqonla­rında məskunlaşmış vətəndaşların ev və işlə təmin olunması problemi həllini tapacaq. Dövlətimizin baş­çısı verdiyi sözü – “Azərbaycanda bir çadır şəhərciyi belə, qalmaya­caq, onların hamısı ləğv ediləcək, əvəzində isə yeni, müasir stan­dartlara cavab verən qəsəbələr salınacaqdır. Qaçqın və məcburi köçkünlərin sosial müdafiəsinin təşkili, onların bütün problemlərinin həlli fəaliyyətimdə əsas istiqamət olacaq” – vədini tam həyata keçirməyə müvəffəq oldu.

Prezident İlham Əliyev 2004-cü ilin fevral ayının 4-də Ağdamda yeni qəsəbələrin salınması ilə bağ­lı sərəncam imzaladı. Sərəncama əsasən, Bərdə və Ağcabədi ra­yonlarındakı çadır düşərgələrində və yük vaqonlarında müvəqqəti yerləşdirilən 3860 ailə üçün Ağdam, Goranboy və Ağcabədi ərazisində yeni qəsəbələr salındı, onlara maliyyə yardımı və torpaq sahəsi ayrılaraq məşğulluqları təmin edildi. Ölkə başçısının 2004-cü il iyulun 1-də təsdiq etdiyi “Qaçqınların və məcburi köçkünlərin yaşayış şəraitinin yax­şılaşdırılması və məşğulluğunun artırılması üzrə Dövlət Proqramı”na əsasən, bu kateqo­riyalı insanların yeni mənzillərlə təmin olunması istiqamətindəki işlər mərkəzləşdirildi.

Ötən illər ərzində Ağdam sakinlərinin sosial müdafiəsini gücləndirmək məqsədilə geniş­miqyaslı tədbirlər həyata keçirilib. Dövlət başçısı cəbhə bölgəsinə vaxtaşırı etdiyi səfərlər zamanı ağ­damlıların sosial şəraitlərinin daha da yaxşılaşması istiqamətində müvafiq strukturlara müəyyən tapşırıqlar verib və onların icrasını diqqətdə saxlayıb.

Son illərdə Ağdam rayonu ərazisində kilometrlərlə yola asfalt örtük salınıb, subartezian quyu­lar qazılıb, Quzanlı, Təzəkənd, İmamqulubəyli kəndlərində məktəb binaları, Quzanlıda və Xındırıs­tanda uşaq bağçaları istifadəyə verilib.

Bir sözlə, ərazisinin dörddə üç hissəsi işğal altında olan Ağdam real çətinliklərə baxmayaraq, sosial-iqtisadi inkişafın sürətinə və miqyasına görə, digər rayonlar­dan heç də geri qalmayıb. Dövlət başçısının təşəbbüsü ilə rayonun Quzanlı qəsəbəsində Avropa stan­dartlarına cavab verən Olimpiya İdman Kompleksi istifadəyə verilib. Quzanlı qəsəbəsi düşmənlə təmas xəttində olsa da, burada mötəbər yarışlar keçirilib və hər bir yarışa insanların böyük ruh yüksəkliyi ilə qatılması bir daha ağdamlıların gələcəyə nikbin baxdıqlarından xəbər verib.

Ağdam özündə çox qədim mədəni-tarixi irsi daşıyır. Xındırıs­tan kəndində yårləşən Üzərlik Təpə abidəsi, Xaçındərbənd kəndindəki Qutlu Sarı Musa oğlu Kümbəzi (1314-cü il), Kəngərli kəndindəki Türbə və Daş abidələr (XIV əsr), Papravənd kəndindəki Türbələr, Məscid (XVIII əsr), Xanoğlu türbəsi (XVII əsr), Qarabağ xanı Pənahəli xanın Ağdam şəhərindəki imarəti (XVIII əsr), Natəvan və onun oğlu­nun türbəsi (XIX əsr), Şahbulaq qa­lası və s. tarixi memarlıq abidələri bu ərazinin əzəli yurd yerlərimiz olduğunu təsdiqləyir.

Həmin abidələrin əksəriyyəti işğal dövründə dağıdılıb. Bun­dan əlavə, dini ibadətgahlardan rayonun Papravənd kəndində yerləşən Şeyx Nigar, Seyid Miriş ağa, Qara Pirim və digər ziyarətgahlar darmadağın edilmişdir. Ağdam şəhərinin mərkəzində yerləşən qədim me­marlıq abidəsi sayılan Məscid və onun minarələri də vəhşicəsinə dağıdılmışdır.

Ağdamlıların yurda sevgisi, Vətənə məhəbbəti deməyə əsas verir ki, erməni vandalizminin, barbarlığının qurbanı olan rayon tezliklə abadlaşdırılacaq, əvvəlki dönəminə, gülüstan çağına qaytarılacaq, yenə də bəxtəvər günlər yaşanılacaq, yenə də iqtisadi-sosial sahələrdə yüksək göstəricilər əldə ediləcək.

 

Vaqif BAYRAMOV

Xalq qəzeti  2020.- 21 noyabr.- S.9.