Müstəqillik
tariximizin qürur yaşadan zəfəri
Deyirlər, tarix müəyyən fasilələrlə təkrarlanır. Azərbaycan xalqının ölkənin qədim və mərkəzi əyaləti Qarabağı Ernənistan işğalından qorumaq, itirilmiş ərazi bütövlüyünü bərpa etmək uğrunda mübarizədə ilk hərbi zəfəri düz 1 əsrdən sonra bizim günlərdə təkrarlandı. Azərbaycanın milli müstəqillik tarixində xalqımızın taleyinə yazılmış sonuncu böyük və yaddaqalan hərbi zəfər yüz il əvvəl – 1920-ci ilin yazında qazanılmışdı. Həmin ilin mart ayının 23-nə keçən gecə tarixi torpaqlarımızda yenicə elan edilmiş Ermənistan dövlətinin təcavüzkar silahlı qüvvələri və onun Qarabağda təşkilatlandırdığı terror dəstələri Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Ordusunun bölgədə yerləşən bölmələri üzərinə qəfil hücuma keçməklə, müvəqqəti də olsa, öz niyyətlərinə nail ola bilmişdilər – daşnaklar Qarabağın dağlıq hissəsinə nəzarəti ələ keçirmişdilər.
Bu kəmfürsət planların davamında o
zaman Azərbaycanın böyük əraziləri də Ermənistanın
işğalı altına düşməli idi. Nəzərdə tutulmuşdu ki, erməni silahlı
qüvvələri Qarabağın dağlıq hissəsindən
Tərtərə və oradan da Gəncəyə
çıxsınlar və sonra isə Gəncədən
Qazax–Ağstafaya qədər olan əraziləri zorla Ermənistana
birləşdirsinlər. Eyni vaxtda Qazax–Ağstafa istiqamətindən
də hücuma başlayan erməni dəstələri bu
işğalçılıq planının həyata
keçməsinə öz dəstəklərini verməli
idilər. Bununla da xəstə təxəyyülün
məhsulu olan “Böyük Ermənistanın”
coğrafiyasının cızılması üçün Azərbaycan
ərazisinin böyük bir hissəsi yerli əhalidən təmizlənməli,
türk-müsəlmanlara münasibətdə ən adi insani
meyarları əldən vermiş erməni toplumunun tapdağı
altına düşməli idi.
O zaman dövrün və şəraitin çətinliklərindən heç də yaxa qurtarmamış AXC hökuməti bütün potensialını toplayaraq Azərbaycanın ərazi bütövlüyü uğrunda ağırılı-acılı bir müharibəyə qalxdı. Dövrün milli siyasətçilərinin ərklə “ağsaqqal generalımız” adlandırdığı hərbi nazir Səməd bəy Mehmandarov silahdaşlarını toplayıb cəbhəyə səfərbər etdi və onlarla birlikdə Vətənə sədaqətli xidmətin nəsillərə meyar olacaq bir nümunəsuni tarixə həkk elədi. Bütün cəhdlərinə və böyük qüvvələr cəlb etməsinə baxmayaraq erməni-daşnak qüvvələri Qarabağı Azərbaycandan qopara bilmədilər. Cümhuriyyət ordusu böyük fədakarlıqlar nəticəsində bu qədim türk diyarını işğaldan, yad nəfəsindən qorudu, yeni yaradılmış müstəqil dövlətin ərazi bütövlüyünün pozulmasına imkan vermədi.
Lakin bu sevincin ömrü uzun olmadı, çox keçmədən Azərbaycanın müstəqilliyinə son qoyulmuşdu. Qarabağın başı üzərində yenidən qara buludlar görünməyə, ayağında sərt küləklər əsməyə başlamışdı. Bununla belə, Azərbaycan xalqı hələ AXC dövründə Vətəni müdafiənin dəyərli bir təcrübəsini yaratmışdı. Bu misilsiz təcrübə bir əsr sonra, yəni 2020-ci ilin payızında yenidən təkrar olundu. Özü də yeni keyfiyyətdə və daha yüksək səviyyədə. Çünki 1920-ci ildən fərqli olaraq, 2020-ci ildə Azərbaycan daha mürəkkəb hərbi-siyasi durumda idi.
Belə ki, Qarabağın dağlıq hissəsi tamamilə işğal altına alınmışdı, bu ərazidə yaşayan azərbaycanlılar etnik təmizləməyə məruz qalmışdı. Müdhiş Xocalı soyqırımı həyata keçirilmişdi, Şuşa şəhəri, Kəlbəcər, Ağdam, Qubadlı, Zəngilan, Cəbrayıl və Füzuli rayonları işğal edilmişdi, bu ərazinin təmas xəttində mürəkkəb istehkam qurğuları yaradılmışdı. Başlıcası isə erməni-faşist düşüncəsini və təfəkkürünü bölüşən dünyanın çox böyük dövlətləri Azərbaycan ərazilərinin işğal altında qalması üçün Ermənistana hər cür kömək göstərirdi.
Azərbaycan xalqının,
ölkə rəhbərliyinin zəkaya, bəşəri ədalətə,
dünya dövlətləri tərəfindən rəsmi
şəkildə tanınmış sərhədlərin bərpasına
çağırış səsləri isə hər vasitə
ilə qulaqardına vurulur və hətta Azərbaycanı
mövcud reallıqla barışdırmaq, işğal
olunmuş torpaqları unutdurmaq meyli belə özünü
göstərməkdə idi. Ermənistanın
faşist ideologiyasına köklənmiş rəhbərliyi və
dünya erməniliyi isə haqqa göz yuman,
işğalçını cəzasızlıqdan qoruyan
böyük dövlətlərin və qüvvələrin
mahiyyətindən doğan ikili yanaşmadan şirniklənməklə
insanlığa meydan oxumaqda davam edirdilər.
Vəziyyət o yerə çatmışdı ki, Ermənistanın yeni rəhbərliyi, habelə dünya erməniliyinin nümayəndələri münaqişənin danışıqlar yolu ilə həlli üçün ATƏT-in BMT mandatlı Minsk qurupu həmsədrlərinin vasitəçiliyi ilə hazırlanmış baza prinsipləri üzrə danışıqların pozulması üçün ən müxtəlif bəhanələrə əl atır və Azərbaycanı yeni ərazilərin işğalı ilə təhdid edirdilər. Məsələn, Ermənistanın müdafiə naziri David Tonayan 2019-cu ilin mart ayında Vyanada Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin Ermənistanın baş naziri ilə görüşündə yenidən nümayiş etdiridiyi prinsipial və ədalətli mövqeyə özünəməxsus şəkidə cavab verdi. O, ABŞ-da erməni diaspor nümayəndələri ilə və Pentaqondakı görüşlərində Azərbaycanın işğal edilmiş ərazilərinin nəinki geri qaytarılmayacağını, əksinə, yeni ərazilərin də ələ keçirilə biləcəyini bəyan etdi.
Ermənistanın müdafiə naziri o zaman
“yeni müharibə – yeni ərazilər” tezisini ortaya qoydu və
bu hədənin həyata keçməsi üçün
strateji planları da açıqladı. D.Tonayan bildirdi ki, Ermənistan
ordusu indi hücum ordusuna çevrilməkdədir. Onun
sözlərinə görə, Ermənistan silahlı qüvvələri
səngərlərdə oturmaqla müdafiə mövqeyinə
üstünlük verilməsinə son qoymalı və
hücum fəaliyyətini əsas vəzifəsinə
çevrilməlidir. “Biz səngər vəziyyətindən,
daimi müdafiə vəziyyətindən
çıxacağıq. Biz hərbi əməliyyatları
düşmən ərazisinə keçirməyə qadir olan
bölmələrin sayını artıracağıq”.
Bu bəyanatından az sonra Ermənistanın
müdafiə naziri Tonayan 2019-cu ilin aprel ayının 13-də
Ermənistanın Gədəbəy rayonu ilə sərhəd
olan nöqtəsinə gəlib oradan keçmiş Başkənd
ərazisini müşahidə etdi və bu əraziyə olan
iddiasını açıq şəkildə ortaya qoydu.
D.Tonayan bununla bir daha göstərdi ki, Ermənistan rəhbərliyinin
Azərbaycanın yeni ərazilərinə olan iddiası
heç də adi söhbətlər deyil.
Cari ilin iyul ayında Tovuzla sərhəd xəttində baş vermiş məlum hadislərədən bir neçə gün əvvəl isə özünü Qarabağdakı separatçı rejimin qondarma xarici işlər nazirinin müşaviri adlandıran Ruben Marqaryan adlı birisi, guya, “beynəlxalq normalara əsasən”, Azərbaycanı erməni torpaqlarını işğal etməkdə ittiham etdi. O, Xankəndi rejiminin keçmiş Şaumyan rayonuna, “Şimali Arsax”a daxil olan Gəncə şəhərinə, Daşkəsən, Gədəbəy, Şəmkir, Xanlar rayonlarına olan ərazi iddialarını irəli sürdü. O bəyan etdi ki, bu ərazilərin ələ keçirilməsi qondarma DQR-in (həqiqətdə isə Ermənistan Respublikasının) siyasətinin mühüm istiqamətlərindən birini təşkil edir. Bununla bağlı BMT-nin bir sıra qərarlarına öz təfəkkürü çərçivəsində istinad edən müəllif, hətta, Azərbaycanın bu sənədlərə riayət etməyə və adları çəkilən əraziləri qondarma rejimə qaytarmağa borclu olduğunu bildirdi.
Son 30 ilin cəzasılığı,
müəyyən beynəlxalq qüvvələrin isə
obyektivlik meyarlarını alverə çevirməsi Ermənistanın
zehniyyəti təhriflərə düçar olmuş rəhbərliyini
hər iddiada dorğu olacaqları qənaətini xeyli
gücləndirirdi. Ona görə də
Ermənistanın indiki və keçmiş rəsmilərinin
Qarabğın dağlıq hissəsinə davamlı səfərləri,
Ermənistan rəhbərliyinin hər vasitə ilə sülh
danışıqlarını pozmaq cəhdləri, Azərbaycana
qarşı məntiqdən uzaq olan iddiaların irəli
sürülməsi Ermənistanın təcvüzkarlığının
yenidən partlayacağına ehtimal yaradırdı. 2020-ci
ilin iyulunda Tovuzla sərhəddə baş verənlər, həmin
ilin avqustunda erməni diversiya qrupunun Azərbaycan ərazisinə
göndərilməsi, bunun ardınca da Ermənistanda
könüllülərdən ibarət qoşun dəstəsinin
yaradılmasına başlanması təcavükar dövlətin
Azərbaycana qarşı işğalçılıq siyasətinin
yenidən gündəmdə olduğuna şübhə yeri
qoymurdu.
Bütün bunları nəzərə alaraq Azərbaycan Respublikasnın Prezidenti İlham Əliyev 2020-ci il sentyabr ayının 25-də Avropa İttifaqının xüsusi nümayəndəsi Toivo Klaarı qəbul edərkən Ermənistanın Azərbaycana qarşı müharibəyə hazırlaşdığını bəyan etdi. Azərbaycan rəhbəri bu məlumatın Avropa Komissiyasına çatdırılmasını da lazım bildi: “Kəş-fiyyat mənbələrimizdə məlumat var ki, çox ciddi hərbi hazırlıqlar gedir, onların hərbi qüvvələri təmas xəttində, dövlət sərhədində cəmləşir. Biz vəziyyəti izləyirik və özümüzü müdafiə edəcəyik, Tovuzda etdiyimiz kimi, başqa bir çox hallarda etdiyimiz kimi. Əgər onlar bizə hücum etsələr, peşman olacaqlar. Mən, sadəcə olaraq, sizin bunu bilməyinizi və bu mesajı Avropa Komissiyasına çatdırmağınızı və Avropa Komissiyasının təcavüzkarın yeni təxribatlarını dayandırmaq üçün nə edə biləcəyini görmək istəyirəm”.
İstər reallıq hisslərini
itirmiş Ermənistan rəhbərliyinin, istərsə də
ikili yanaşma ilə erməni millətçilərinin
faşist ideologiyasına və fəaliyyətinə şərik
olan qüvvələrin Azərbaycanın dövlət rəhbərliyinin
xəbərdarlıqlarını qulaqardına vurması isə
bölgədə yenidən müharibənin
alovlanmasına yol açdı. Dünya dövlətlərinin
və beynəlxalq ictimaiyyətin yeni bir susqunluğu ilə
qarşılaşacaqlarına ümid edən Ermənistan rəhbərliyi
son illərdə törətdikləri hərbi təxribatlara
görə Azərbaycan Ordusu tərəfindən layiqli
cəzalar alması ilə hesablaşmayaraq 2020-ci il sentyabr
ayının 27-də yeni bir hərbi təxribata əl
atdı, Azərbaycanın yaşayış məntəqələri
güclü atəşlərə məruz qaldı.
Ermənistan rəhbərliyi, onun millətçi dairələri və faşist xislətli hamiləri növbəti dəfə də Azərbaycanın sarsılmaz iradəsi ilə qarşılaşdı, dünya erməniliyini diz çökdürən haqlı zərbə ilə üzbəüz qaldı. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti, Silahlı Qüvvələrin Ali Baş Komandanı İlham Əliyev bu təxribatın başlanmasından dərhal sonra Təhlükəslizlik Şurasının iclasındakı çıxışında Ermənistan rəhbərliyinin korafəhmliyinə, ağlasığmaz iddialılığına belə qiymət verirdi: “Mən Ermənistana xəbərdarlıq etmişdim. Tovuz hadisələrindən sonra bir neçə dəfə xəbərdarlıq etmişdim ki, əgər onlar öz çirkin əməllərindən əl çəkməsələr peşman olacaqlar. Biz onlara 2016-cı ildə, 2018-ci ildə, bu ilin iyul ayında dərs verdik. Amma görünür ki, bu, onlar üçün dərs olmadı. Bu dəfə də dərs veririk və verəcəyik. Bu gün şanlı Azərbaycan Ordusu böyük uğurla əks-hücum əməliyyatı keçirir və bu əməliyyat davam edir”.
Cəmi ay yarım davam edən əks-hücum
əməliyyatları nəticəsində Ermənistana,
faşist mahiyətli dünya erməniliyinə və
onların havadarlarına elə bir dərs verildi ki, bölgədə
tamamilə yeni bir reallıq yarandı. 30 il ərzində davam
edən işğala susqunluqla yanaşan çox böyük qüvvələr Azərbaycan xalqının
iradəsi qarşısında diz çökməyə məcbur
oldu və bu qüvvələrin heç yuxularında belə
təsəvvür edə bilməyəcəkləri bir tarixi
mənzərə ortaya çıxdı. Azərbaycan
xalqı və onun iradəsini ifadə edən müstəqil
dövləti gücünü və qətiyyətini
toplayaraq öz ərazilərini erməni işğalından
azad etdi, fərqli bir dünya düzəni yaratmaqla yeni bir
tarix yazdı.
Azərbaycan xalqı sübut etdi ki,
haqsızlığa dayaqlanan şər və təcavüzlə
onun iradəsini qırmaq, Azərbaycan xalqı ilə zor və
təzyiqlə danışmaq, Azərbaycan xalqının səbri
və dözümü ilə siyasi alver etmək olmaz. Kimsənin torpağına göz dikməyən Azərbaycan
dövləti torpaqlarının da yad tapdağı
altında qalması ilə barışmadı və bu
torpaqlarda əbədilik kök salacaqlarına şübhə
etməyən quldurxislət ermənilərə layiq olduğu
yerini göstərdi, müstəqil ölkənin ərazi bütövlüyünü
bərpa etdi.
Azərbaycanın ərazi bütövlüyünün təmin edilməsində və Qarabağ torpaqlarının işğalına son qoyulmasında, heç şübhəsiz ki, ilk növbədə, Azərbaycan Ordusu misilsiz fədakarlıq nümayiş etdirdi. Mübarizlik, qətiyyət, şücaət, xalq və dövlət maraqlarına sonsuz sədaqət, düşmənə hədsiz nifrət hər bir əsgərin, zabitin və generalın şəxsində düşmənə doğru istiqamətlənmiş ağır bir yumruğa çevrildi. Azərbaycan Ordusu mürəkkəb döyüş şəraitində bu gün bütün dünyanı heyrətə salacaq bir məharət göstərməklə, xalqımızın qəhrəmanlıq tarixinə şərəfli bir səhifə yazdı.
Azərbaycan xalqının
arzusunu, istəyini qanı və canı bahasına həyata
keçirən bu ordunun gücü, qüdrəti hələ
ulu öndər Heydər Əliyevin rəhbərliyi altında
yaranmağa başlamışdı. Prezident Heydər
Əliyev ordunu Azərbaycanın daimi, əbədi və
sarsılmaz olacaq müstəqilliyinin qarantı kimi
görürdü. Ümummilli lider belə bir vəzifənin
öhdəsindən gələcək güclü bir ordunun
formalaşdırılması üçün məqsədyönlü,
irimiqyaslı siyasət həyata keçirirdi.
Dövlət quruculuğunun məhsuldar dövründə Heydər Əliyev ordunun təşkilatlandılrılması ilə bağlı belə deyirdi: “Azərbaycanda ordunun inkişaf etməsi, möhkəmlənməsi dövlətimizin və xalqımızın əsas vəzifəsidir. Biz orduya xüsusi qayğı göstətrməliyik, onu möhkəmləndirməli və inkişaf etdirməliyik”. Bu istiqamətdə aparılan gərgin fəaliyyətin nəticələrini isə Heydər Əliyev belə qiymiətləndirirdi: “Azərbaycan torpaqlarının qorunmasına qadir olan ordumuz var və Azərbaycan əsgəri bu gün canını verib Azərbaycanın müstəqilliyini, torpaqlarını qorumağa hazırdır”.
Azərbaycanın dövlət müstəqilliyinə sonsuz sədaqət, bu günün tələblərini də qarşılamağa imkan verən yüksək maddi-texniki təchizat, ən mürəkkəb hərbi tapşırıqların icrasını şərləndirən peşəkarlıq müasir Azərbaycan Ordusunun mənzərəsini müəyyənləşdirən başlıca cəhətlərdir. Belə bir ordunu təmsil edən Azərbaycan hərbçilərinin malik olduqları peşəkarlığı qarşıya qoyulan vəzifələrin məzmunu ilə düzgün əlaqələndirmək, zaman və məkan amillərindən səmərəli istifadə etmək, müəyyən edilmiş tapşırıqlar əsasında əsas zərbə istiqamətini vaxtında və düzgün istiqamətləndirmək, sonra da həmin istiqamətdə hücum üstünlüyü yaratmaq, məqsədyönlü təmkin, qətiyyət və mübarizlik kimi zəruri amillər bütünlükdə müharibənin getdiyi dövrdə təşəbbüs dinamikasını əldə saxlamağa yol açdı.
Azərbaycan Ordusunun nəyə qadir olduğunu
Azərbaycan Respublikasının Prezidenti, Silahlı Qüvvələrin
Ali Baş Komandanı cənab İlham Əliyev də elə əks-hücum
əməliyyatlarının davam etdiyi vaxt belə xarakterizə
edirdi: “Ordu quruculuğu mənim fəaliyyətimdə həmişə
birinci yerdədir. Hərbçilər də, Azərbaycan
xalqı da bunu bilir. Həmişə demişəm ki, ordumuz
üçün nə lazımdırsa, biz onu da edəcəyik.
Biz güclü, iradəli ordu yaratmışıq. Bizim
bütün silahlı birləşmələrimiz müasir
standartlara cavab verir və döyüş
tapşırığını şərəflə, vicdanla,
cəsarətlə yerinə yetirir. Bu gün əks-hücum əməliyyatında
bizim müxtəlif silahlı birləşmələrimiz
iştirak edir və vahid komandanın rəhbərliyi
altında əks-hücum əməliyyatı uğurla gedir.
Bütün silahlı birləşmələr arasında
koordinasiya tam şəkildə təmin edilib. Əminəm ki,
bu əks-hücum əməliyyatının bundan sonra da
uğurlu nəticələri olacaqdır”.
Azərbaycan Ordusu 44 günlük müharibə dövründə elə bir məharət göstərdi ki, dünyanın ən böyük dövlətlərinin, ən güclü ordularının nümayəndələri belə bu məharətdən irəli gələn təcrübənin öyrənilməsinin gələcək müharibələrin aparılması üçün zəruri sayırlar. Məlumdur ki, dünyanın müvafiq reytinq agentlliklərinin sorğusuna görə, Azərbaycan Ordusu dünyanın 50 ən güclü ordusu sırasında yer tutmuşdur. Bu sorğu, əsasən, orduların malik olduğu fiziki ölçülərə görə aparılır. Məsələn, ordunun sayı, büdcəsi, texniki təchizatı, hərbi təhsil potensialı və buna oxşar digər məsələlər. Amma bu sorğu meyarlarına ordunun məharəti, taktiki təfəkkürü, mənəvi dəyərləri, döyüşkənliyi kimi meyarlar daxil deyildir.
Azərbaycan dövlətinin rəhbərliyi
altında formalaşdırılmış milli ordumuz isə
yeni nəsil hərbi texnikanın istifadəsinin xüsusi rol
oynadığı müasir bir taktika nümayiş etdirdi. Azərbaycan
təcrübəsində dünyada ilk dəfə pilotsuz uçan
zərbə aparatlarının uzunmüddətli, geniş və
uğurlu istifadəsi baş verdi. Bu isə dünya hərb
taktikasına yeni bir istiqamət verdi və bütün
dünyaya da göstərdi ki, müasir döyüş
taktikasının yeni istiqaməti nədir. Həmin
taktikanın öyrənilməsi, ümumiləşdirilməsi
və onun hərbi təlimatlara, nizamnamələrə, dərsliklərə
əlavə edilməsi isə Azərbaycan Ordusunun taktiki nəzəriyyələrin
təkmilləşdirilməsinə gətirdiyi bir yenilikdir.
Bununla Azərbaycan Ordusu, əslində, müasir dünya döyüş taktikasının modelini müəyyənləşdirən bir ordu olduğunu ortaya qoydu. Başlıcası isə Azərbaycan Ordusu bu Vətən müharibəsində qabarıq şəkildə göstərdi ki, dövlət rəhbərliyinin və təmsilçisi olduğu xalqın ona bağlanılan ümid və inamı heç də əbəs deyildir. Azərbaycan Ordusu ölkənin müstəqilliyini etibarlı şəkildə müdafiə etməyə qadir olan bir ordudur və Azərbaycanın müstəqilliyinə qəsd etmək fikrinə düşən hər bir qüvvə də bilməlidir ki, öz qarşısında Azərbaycan Ordusunu görəcəkdir.
Füzuli rayonunun, başlıcası isə Şuşa şəhərinin azad edilməsi üçün göstərilən məharət və döyüşkənlik isə xalqımızın hərb tarixində hər zaman böyük bir qürurla xatırlanacaq bir şücaətdir. Düşmənin otuz il ərzində yaratdığı mühəndis-istehkam qurğuları, çoxmərtəbəli müdafiə səddi, Şuşa şəhərinin təbii şəraiti erməni işğalçı qüvvələri üçün böyük döyüş imkanları yaratsa da, Azərbaycanın ordu bölmələrinin sürətli, gözlənilməz, fədakar hücumu onların bu üstünlüyünü heçə endirdi və bu bölmələr yalnız düşməni deyil, ən təcrübəli hərbçiləri belə heyrətə salacaq döyüş nümunələri göstərdilər.
Şuşa şəhərinin azad edilməsi
üçün Azərbaycan Ordusunun göstərdiyi fədakarlığı
Ali Baş Komandan İlham Əliyev belə qiymətləndirirdi:
“Şuşanın işğaldan azad edilməsi bizim
gücümüzü göstərdi, ordumuzun peşəkarlığını,
hərbçilərimizin cəsarətini, qəhrəmanlığını
göstərdi. Şuşanın götürülməsi
çox böyük peşəkarlıq, cəsarət tələb
edən əməliyyat idi. Əminəm ki, bu əməliyyat
dünya hərb tarixində xüsusi yer tutacaqdır.
Çünki bu əməliyyatı yalnız yüngül
silahlarla silahlanmış bizim qəhrəman hərbçilərimiz
dağlardan, meşələrdən, cığırlardan
keçərək icra ediblər. Şuşanın
işğaldan azad edilməsi bizim şanlı qələbəmizdir”.
Şuşa da daxil olmaqla döyüş
meydanında əldə edilmiş bütün zəfərlərin
başlıca qəhrəmanını isə dövlət
başçısı İlham Əliyev Azərbaycan əsgəri
və zabiti hesab edirdi: “Ancaq mən bunu artıq bir neçə
dəfə demişəm, bu qələbəni qazanan bizim
texniki vasitələr yox, əsgər və zabitlərimizdir.
Onlar torpağımızı düşməndən
qarış-qarış azad edə-edə bu qələbəni,
bu Zəfəri xalqımıza nəsib etdilər. Ona görə
bu qələbənin birinci qəhrəmanı Azərbaycan əsgəridir,
Azərbaycan zabitidir və hər kəs bunu bilməlidir”.
Müharibələr cəmiyyət həyatında
qan-qadalarla, böyük qırğınlarla, ağır
sınaqlarla müşayiət edilən ictimai-kütləvi
bir prosesdir. Bu savaşlar insanlara sonsuz məşəqqətlər,
saysız qurbanlar, arzuedilməz dağıntılar gətirsə
də Azərbaycan xalqı erməni hərbi təxribatlarına
cavab verilməsi, işğal altında olan torpaqlara azadlıq
nəfəsi gətirilməsi üçün Azərbaycanın
dövlət rəhbərliyinin əks-hücum əməliyyatlarına
start verməsini çox böyük məmnunluqla
qarşıladı və başlanan Vətən müharibəsində
bütünlüklə Azərbaycan dövlətinin, Azərbaycan
Ordusunun yanında olduğunu nümayiş etdirdi.
Azərbaycan xalqı yaxşı
bilirdi ki, hərbi seçimə əl atmadan 30 il müddətində
onun qədim torpaqlarını işğal altına alaraq viranə
günə salan, oxşar xislətli dünya qüvvələrinin
ərköyün övladı olan erməni
işğalçı-millətçi qüvvələrini
haqq yoluna gətirmək mümkün olmayacaqdır. Hələ 2020-ci ilin iyulunda Tovuzla sərhəddə
baş verən erməni hərbi təxribatına cavab
verildiyi günlərdə Azərbaycan xalqı yekdilliklə
ayağa qalxdı və elə bütün dünyaya da
nümayiş etdirdi ki, onun iradəsi ilə oynamaq olmaz, bu
xalqa məxsus olan torpaqların azad edilməsi
üçün bu xalq nəhayət ki, öz qətiyyətini
nümayiş etdirəcəkdir.
Belə də oldu və haqqın və ədalətin bərpa edilməsi üçün Vətən müharibəsinin başlanması Azərbaycan xalqı birmənalı şəkildə dövlət ətrafında səfərbər etdi. Onun gücünə və mübarizliyinə dayaqlanan Azərbaycan dövləti və Azərbaycan Ordusu isə bu xalqın nəyə qadir olduğunu öz fəaliyyəti ilə ifadə etdi.
Azərbaycan xalqının ümummilli lideri Heydər Əliyev də öz çıxışlarında təkrar-təkrar bəyan edirdi ki, xalq–dövlət, xalq–ordu birliyi ordunun gücünü formalaşdıran çox ciddi bir amildir. Dünya miqyaslı siyasət və dövlət adamı bildirirdi ki, ordu xalqın ayrılmaz bir hissəsidir və ordunun mübariz əhval-ruhiyyəsi də xalqın mənəvi keyfiyyətlərindən qüvvə alır. Yəni xalq öz müstəqilliyinə və dövlətçiliyinə, ölkəsinin ərazi bütövlüyünə sədaqətli, düşmənlərinə isə barışmaz olarsa, onda bu mübariz keyfiyyətlər xalqın övladları olan əsgər və zabitlər tərəfindən orduya da daşınmaqla ordunun mənəvi simasını yaradacaqdır. Heydər Əliyev belə bir fikri də söyləyirdi ki, ordunun xalq qayğısı ilə əhatə olunması, yalnız ordunun güclənməsinin şərti deyil, həm də dövlətin qüdrətinin mənbəyidir.
Ay yarım ərzində gözlərimiz
qarşısında yazılan şərəfli tarixin
başlıca qəhrəmanlarından biri də,
sözsüz ki, Azərbaycan xalqıdır, düşmənə
aman verməmək üçün özünü güllə
qarşısına atmağa hazır olan Azərbaycan vətəndaşlarıdır,
torpağının yad tapdağından azad olunması istəyi
bütün qayğılarını üstələyən
Azərbaycan övladlarıdır. Bu müharibənin
gedişində xalqımız düşmən
qarşısında vahid toplum olmağın, güclü bir
yumruğa çevrilməyin yeni bir nümunəsini
yaratdı. Vətən müharibəsinin başlaması ilə
Azərbaycanın yaşayış məntəqələrinin,
xüsusilə döyüş bölgəsinə yaxın
olan yaşayış məntəqələrinin hər bir
evi bir səngərə çevrildi, erməni faşizminin
dinc əhaliyə qarşı apardığı vəhşiliyin
qarşısında təpərli bir müqavimət
ocağı oldu.
Kimsə erməni vəhşiliyinə boyun əyib ev-eşiyini tərk etmədi, yersiz təşvişə və həyəcanlara yer vermədi. Əksinə, xalq öz təpəri ilə mübarizə meydanında, əsgərlərin yanında, dövlətin ətrafında olduğunu göstərdi. Erməni vəhşiliyinin qurbanı olan günahsız insanların faciəsi isə bütün xalqın faciəsinə çevrildi. Bu birlik, ümumi əzmkarlıq, cəbhəyə bağlı olan həmrəylik isə Azərbaycan Ordusuna güc-qüvvət verdi, tarixi qələbəyə aparan yola işıq tutdu.
Azərbaycan Respublikasının Prezidenti,
Silahlı Qüvvələrin Ali Baş Komandanı erməni
işğalına qarşı aparılan müharibədə
əldə edilmiş tarixi qələbəni bütün
xalqın qələbəsi kimi qəbul edirdi və deyirdi:
“Bu, bizim hamımızın qələbəsidir, bütün
Azərbaycan xalqının. Azərbaycan
xalqı bir daha göstərdi ki, nə qədər
böyük xalqdır, nə qədər vətənpərvər
xalqdır, nə qədər dəmir iradəyə malik olan
xalqdır. 30 ilin əziyyəti, 30 ilin ümidsizliyi, 30 ilin əzabları
xalqımızı sındırmadı, iradəmizə heç
bir mənfi təsir göstərmədi. Əksinə, biz daha
da bütövləşdik, daha da mətinləşdik, daha da
gücləndik, özümüzü toparladıq, dedik ki,
artıq yetər, biz bu işğala dözməyəcəyik.
Dedik ki, düşməni torpaqlarımızdan
qovacağıq!
Biz bir daha gücümüzü göstərdik,
xalqımızın birliyini göstərdik. Göstərdik
ki, heç bir qüvvə bizim qabağımızda dura bilməz,
heç bir qüvvə bizi haqq yolumuzdan döndərə bilməz.
...İkinci Qarabağ müharibəsi tarixdə Azərbaycanın
şanlı qələbəsi kimi qalacaq. Bu qələbənin
qazanılmasında bütün xalqımız birlik, həmrəylik
göstərmişdir”.
Dünya müharibələr təcrübəsi onu da göstərir ki, güclü ordunun mövcudluğu, xalq həmrəyliyi, habelə dövlətin siyasi və iqtisadi gücü, cəmiyyətin mübariz mənəvi əhval-ruhiyyəsi, ön və arxa cəbhənin vəhdəti, informasiya və diplomatiya çevikliyi və s. amillər müharibənin uğurla aparılması üçün mühüm amillərdir. Lakin bu amillərin hər birinin ayrı-ayrılıqda mövcudluğu müharibənin uğurla aparılması üçün heç də yetərli deyil. Həmin amillər yalnız dövlətin təşkilati fəaliyyəti ilə məqsədyönlü siyasət çərçivəsində planlaşdırıldıqda, formalaşdırıldıqda, qarşıya qoyulan hədəf müstəvisində düzgün uzlaşdırıldıqda və məntiqli şəkildə səfərbərliyə alınaraq cəbhəyə istiqamətləndirildikdə özünün əməli nəticəsini verə bilər.
Bu baxımdan, cəmiyyət daxilində özünü göstərə biləcək ictimai-kütləvi proseslərin heç biri ordu quruculuğu və müharibə kimi mərkəzləşdirirlmiş rəhbərliyi və vahid komandanlığı tələb etmir. Çünki sərt intizamı, icraçılığı və nəzarəti tələb edən hərb işinin mahiyyəti ölkənin, dövlətin bütün potensialının bir mərkəzdə toplanmasını, bu potensialın vahid mərkəz tərəfindən idarə olunmasını və istiqamətləndirilməsini tələb edir. Bütün bunlar isə hərb işində, o cümlədən, müharibələrin aparılmasında ali baş komandanların rolunu birmənalı şəkildə ön plana çıxarır.
Ali Baş Komandan, xüsusilə müharibə dövründə xalqın bütün gücünün hərb və müdafiə işinə səfərbər edilməsini təmin edə biləcək bir strateji vəzifə sahibidir və ona görə də bu vəzifə sahibinin öz fəaliyyətini necə qurmasının dövlət maraqlarının qorunmasında müstəsna əhəmiyyəti vardır. Dünya təcrübəsi də göstərir ki, səriştəli, qətiyyətli və mübariz komandan olmadan müharibədən qalib çıxmaq mümkün deyil. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti, Silahlı Qüvvələrin Ali Baş Komandanı cənab İlham Əliyevin Vətən müharibəsi dövründəki fəaliyəti də bir daha onu göstərdi ki, ölçülüb-biçilmiş, əsaslandırılmış, bütün riskləri və təfərrüatları hesablanmış rəhbərlik və təşkilatçılıq olmadan müharibədən qalib çıxmaq mümkün deyildir.
Bu mənada, müharibə həm
də dövlət idarəçiliyinin, ali baş
komandanlığın sınağıdır və bu
sınaqdan yalnız ən məsuliyyətli bir zamanda ən
doğru seçim etməyi və bu seçimin ən
düzgün icrasını təşkil etməyi bacaran Ali
Baş Komandan uğurla çıxa bilər. Azərbaycan
Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyev, məhz
belə keyfiyyətlərə malik olduğunu nümayiş
etdirdi. Respublika Prezidenti Vətən müharibəsinin
gedişində etdiyi çıxışlarda bir neçə
dəfə bəyan etdi ki, hansı qərarın nə zaman və
necə qəbul edilməsini o çox yaxşı bilir.
Çünki müharibə kimi kütləvi insan
qırğınlarına apara biləcək bir seçimə
əl atılması Ali Baş Komandandan böyük məsuliyyət
tələb edir. Qəbul edilən qərarda azacıq tələskənliyə
yol verilməsi kütləvi insan qırğınlarından əlavə
dövlətin özünün mövcudluğunu təhlükə
altına ala bilər. Ali Baş Komandanın
ustalığı ondadır ki, bütün bu məsələləri
dəqiqliklə hesablaya və sonra da öz ordusunu, öz
xalqını qələbəyə apara bilir. İlham
Əliyev də belə Ali Baş Komandandır, öz ordusunu,
öz xalqını tarixi zəfərə aparan bir
komandandır.
Çıxışlarından göründüyü kimi, müharibənin bütün gedişi Ali Baş Komandan kimi cənab İlham Əliyevin nəzarəti altında idi, bütün döyüşlər onun təsdiqi ilə planlaşdırılır və həyata keçirilirdi. Məqsədyönlü təmkin, hər addımın hesablanması, qüvvələrin düzgün bölüşdürülməsi, bütün xidmət sahələrinin dəqiqliklə uzlaşdırılması, döyüşlərin və hərbi qüvvələrin idarəedilməsinin çevikliyi, dövlətin və xalqın potensialının döyüşən cəbhə ilə düzgün əlaqələndirilməsi uğurların dinamikasını təmin etdi. Döyüş taktikasında yeni təfəkkürə yer verilməsi, tətbiq edilən yeniliklərin səmərəliliyinə nail olunması Azərbaycanda dünyanı heyrətə salacaq yeni bir döyüş təcrübəsinin meydana gəlməsinə yol açdı ki, bu da İlham Əliyevin Ali Baş Komandanlığı ilə dünya hərb taktikasına gətirilmiş bir yenilik idi.
Azərbaycan lideri İlham Əliyev bu müharibə dövründə yalnız ordunun deyil, həm də informasiya və diplomatiya sahəsində aparılan müharibənin baş komandanı idi. Bu müharibənin gizli qalan məqamları olsa da, bütün xalqın gözü qarşısında cərəyan edən səhnələri də mövcuddur. Haqqı ayaq altına alıb haqsızlığın müdafiəısinə qalxmış beynəlxalq mediya nəhənglərinə qarşı ölkə rəhbəri İlham Əliyevin təmkinli, tutarlı, əsaslandırılmış cavabları Azərbaycan Ordusunun cəbhədə əldə etdiyi uğurları tamamladı və Azərbaycan xalqına tarixi zəfəri qazandırdı.
Nəticədə, ulu öndər Heydər Əliyevin də vəsiyyətlərinin həyata keçməsinin sevincini bütün xalqla bölüşən Prezident, Ali Baş Komandan İlham Əliyev Vətən müharibəsində əldə edilən böyük qələbənin memarına çevrildi. Elə bir qələbənin ki, zaman ötdükcə onun qüruru yeni nəsillərin yurd sevgisini yüksəldəcək, bu yenilməz ruh isə sərhədlərimizin pozulmasına imkan verməyəcək.
Mehman
SÜLEYMANOV,
Silahlı
Qüvvələrin Hərbi Akademiyasının professoru, tarix
üzrə elmlər doktoru
Xalq qəzeti 2020.- 27 noyabr.- S.5.