Yeni qanun milli mətbuatın inkişafına hüquqi təminat yaradacaq

 

Çağdaş dünyanın qloballaşması, sürətlə yayılan informasi­yanın aparıcı trendlərdən birinə çevrilməsi ənənəvi medianın nəzəri xarakterini və praktik fəaliyyətini əsaslı surətdə dəyişdirib yeniləşdirmişdir. Sürət və modernləşmə epoxasının tələbləri ilə ayaqlaşmaq üçün azad medianın hüquqi təminatları da ciddi təkmilləşməyə məruz qalmışdır. Dəyişən gerçəklik özünün informa­siya məkanında mükəmməl əksini də zəruriləşdirmişdir

 

Azərbaycanın dövlət müstəqiliyinin ölkəmizdə azad medianın formalaşıb inkişaf etməsi üçün yaratdığı kons­titusiya əsasları üzərində ötən 30 ildə yeni tipli demokratik jurnalistika bərqərar olmuşdur. Kütləvi informasi­ya vasitələrinin müstəqilliyinin təmin edilməsi üçün yaradılan hüquqi-nor­mativ baza da daim yeni müddəa və əlavələrlə təkmilləşdirilmişdir. Bircə faktı xatırlatmaq kifayətdir ki, 1999- cu ildə qəbul olunmuş və hazırda da fəaliyytdə olan “Kütləvi informa­siya vasitələri haqqında “ Qanuna indiyədək 79 əlavə və dəyişiklik edilsə də, onun çağdaş dünya və ölkə tələbləri baxımından əsaslı yenilənməsi tələb olunurdu.

 

Çağdaş dünyada media­nın texnoloji bazasının sürətlə müasirləşməsi, internetin geniş yayıl­ması dünya mediasında olduğu kimi, Azərbaycan jurnalistikasında da yeni dövrün tələblərinin təxirəsalınmadan cavablandırılmasını tələb edirdi. Elektron medianın əhatə dairəsinin genişlənməsi, “sosial media” deyilən şəbəkənin yaratdığı problemlərin aradan qaldırılması, bütövlükdə, ölkənin media potensialının yeni dövrün tələblərinə uyğunlaşdırılması bu sahədə əsaslı islahat aparılması ilə nəticələnmişdir.

 

Ölkəmizdə qısa müddətdə bu zəruri yeniləşməni təmin etmək üçün Azərbaycan Respublikası Prezidentinin “Azərbaycan Respub­likasında media sahəsində islahat­ların dərinləşməsi haqqında” 12 yanvar 2021-ci il tarixli fərmanı ilə “Azərbaycan Respublikasının Medi­anın İnkişafı Agentliyi” publik hüquqi şəxsinin yaradılması qərara alınmış­dır. Son dövrdə ölkəmizdə aparılan hərtərəfli, dərin islahatların davamı olaraq atılan bu addım demokratik dövlət və azad media münasibətlərini yeni yüksək səviyyəyə qaldırmağa xidmət edir.

 

Azərbaycan jurnalistikasının tarixində yeni mərhələyə start verən bu tarixi fərmanda Azərbaycan dövlətinin media siyasətinin bu vaxtadək əldə edilmiş uğurla­rına nəzər salınaraq bildirilir ki, müstəqilliyin ilk illərindən başlaya­raq ölkəmizdə demokratik cəmiyyət quruculuğu prosesi çevrəsində müasir medianın formalaşması və inkişafı üçün geniş imkanlar yaradılmışdır: “Həyata keçirilmiş köklü islahatlar nəticəsində ölkədə senzura, söz və məlumat azadlığını məhdudlaşdıran digər süni maneələr aradan qaldırıl­mış, medianın fəaliyyətini tənzimləyən mütərəqqi qanunvericilik bazası for­malaşdırılmış, redaksiyaların davamlı inkişafı, onların iqtisadi müstəqilliyinin gücləndirilməsi, jurnalistlərin sərbəst fəaliyyətinin təmin edilməsi məqsədilə ardıcıl tədbirlər görülmüşdür”.

 

Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin də vurğula­dığı kimi, söz və informasiya azad­lığı, demokratiyanın inkişafı, hüquqi dövlətin qurulması Azərbaycanda çox vacib olan məsələlərdir: “Mən hesab edirəm ki, bu sahədə ölkəmiz çox böyük və uğurlu yol keçmişdir”. Ölkə rəhbərliyinin həyata keçirdi­yi zəruri tədbirlər, KİV-in davamlı inkişafına göstərilən yüksək diqqət və qayğı nəticəsində ötən illərdə milli jurnalistikamız önəmli inkişaf yolu keçmiş, ölkəmizdə və dünyada baş verən hadisələrlə bağlı cəmiyyətin məlumatlandırılması, xalqımızın haqq səsinin dünya ictimaiyyətinə çatdı­rılması istiqamətində məqsədyönlü fəaliyyət göstərmişdir.

 

Bunlarla yanaşı, cəmiyyətin hər bir sahəsini əhatə edən köklü isla­hatların həyata keçirildiyi, habelə bütün dünyanı əhatə edən vahid informasiya məkanında yeniliklərin intensiv xarakter aldığı, kommuni­kasiya vasitələrinin sürətlə inkişaf etdiyi, mütərəqqi texnologiyaların, iş metodlarının tətbiq olunduğu çağdaş dövrdə ölkənin KİV sferasında da yeniləşmə və təkmilləşməyə tələbat yaranmışdır. Beynəlxalq informasiya mühitinin müəyyən etdiyi prinsiplərə uyğun olaraq, media sahəsində modernləşmə, rasionallıq, qabaqcıl texnologiyaların geniş tətbiqi, apa­rıcı trendlərin izlənilməsi və digər mühüm şərtləri özündə birləşdirən innovativ təkamülün yaratdığı imkan­lardan Azərbaycan jurnalistikasının qədərincə yararlanmasına ciddi ehti­yac duyulur.

 

Azərbaycan Respublikasında medianın inkişafının dəstəklənməsi, bu sahədə institusional quruculuq işlərinin davam etdirilməsi, yeni infor­masiya-kommunikasiya texnologiya­larının və innovasiyaların tətbiqinin stimullaşdırılması məqsədilə, qeyd edilən fərmana əsasən, yaradılmış Azərbaycan Respublikası Medianın İnkişafı Agentliyinin qarşısında media islahatlarının uğurla davam etdirilməsi kimi önəmli bir məsələ dayanır. Bu fərmanın müddəalarının sürətlə gerçəkləşdirilməsi üçün dövlət media siyasətinin müasirləşdirilməsini və çevikləşdirilməsini, bu sahədə nor­mativ-hüquqi aktların, inkişaf konsep­siyalarının və məqsədli proqramların hazırlanmasını və həyata keçirilməsini təmin edən bir sıra layihələr hazırlan­mış və həyata vəsiqə almaqdadır.

 

Bu sırada media haqında yeni qanunun layihəsinin hazırlanması mərkəzi yer tutur. Media layihələrinin uğurla gerçəkləşdirilməsi bir çox cəhətdən media qanunvericiliyinin baş sənədi sayılan mövcud qa­nundakı məhdudiyyətlərin aradan qaldırılmasından, KİV-in qarşıda­kı dövrdə inkişafını təmin edəcək hüquqi müddəalara hüquqi status verilməsindən asılıdır. Azərbaycan Respublikası Media Agentliyinin müvafiq mütəxəssislərlə, çağdaş dünya infotmasiya-kommunikasi­ya şəbəkəsinin hüquqi təcrübəsini nəzərə almaqla hazırladığı yeni qanun layihəsi artıq bir neçə ay­dır ki, KİV kollektivlərində, müxtəlif formatlı toplantılarda geniş müzakirə edilmiş, yeni müddəa və təkliflərlə zənginləşdirilmişdir.

 

Bugünlərdə Media Agentliyində bir sıra media subyektlərinin rəhbər və nümayəndələrinin iştirakı ilə keçirilən, media sahəsində həyata keçirilən islahatlar çərçivəsində görülən işlərin müzakirəsinə həsr olunan görüşdə bildirilmişdir ki, media haqqında yeni qanunun işçi qrupu tərəfindən tamam­lanmış layihəsi Milli Məclisin müvafiq komissiyalarında müzakirəyə təqdim edilmək üçün hazırdır.

 

Yeni qanunun yaradılması zəruriliyi və onun məqsəd və prinsipləri barədə məlumat verən Azərbaycan Respublikası Media Agentlinin icraçı direktoru Əhməd İslmayılov bildirmişdir ki, “Media haq­qında” qanun layihəsinin hazırlanması dövlətin ölkədə deümokratik, azad medianın daha da inkişaf etdirilməsi ilə bağlı siyasi iradəsini təcəssüm etdirir. Bu layihə media sahəsində hüquqi–normativ bazanın yaradıl­ması və jurnalistlərin peşəkarlığının artırılmasını, digər mühüm məqamları özündə ehtiva edir. Yeni hazırlanan “Media haqqında” Qanun Azərbaycan mediasının inkişafı üçün yeni imkan­lar və yeni mərhələ deməkdir.

 

İcraçı direktor “Azərbaycan Respublikasında media sahəsində islahatların dərinləşdirilməsi haq­qında” Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2021-ci il 12 yanvar tarixli fərmanının müvafiq sahədə islahatların yol xəritəsi olduğu vur­ğulamışdır. O qeyd etmişdir ki, bu fərmandan irəli gələn medianın hü­quqi-normativ bazasının yenilənməsi və təkmilləşdirilməsi, media subyektlərinin iqtisadi müstəqilliyinin gücləndirilməsi, jurnalistlərin peşəkarlığının, məsuliyyətinin və cəmiyyətin media savadlılığının artı­rılması istiqamətində həyata keçirilən islhat çoxşaxəli və kompleks tədbirləri əhatə edir.

 

Jurnalistlərin sosial müdafiəsinə yönəlmiş tədbirlərin həyata keçirilməsi, media subyektləri və jurnalistlərin peşəkarlıq meyarına uyğun fəaliyyət göstərə bilmələri üçün hüquqi təminatın yaradılması kimi məsələlər də “Media haqqında” qa­nun layihəsində öz əksini tapmışdır. Qanuna daxil edilmiş yeni müddəalar media və biznes strukturları arasında platformanın yaradılması və mediaya dəstək layihələrinin həyata keçirilməsi üçün geniş meydan açır.

 

Əhməd İsmayılov daha sonra bildirmişdir ki, agentlik media islahatt­ları çərçivəsində buvaxtadək dövlət orqanlarının mətbuat katibləri, media qurumlarının rəhbərləri və jurnalistlər üçün seminar-təlimlər təşkil etmiş, media savadlılığının artırılması, yeni nəsil jurnalist kadrlarının hazırlanması məqsədilə “New Media” proqramı və fərdi jurnalist müsabiqələri keçirmiş, o cümlədən, sahə jurnalistikasının inkişafı istiqamətində müvafiq işlər görmüşdür. Media haqqında qanun jurnalistikada keyfiyyət, peşəkarlıq, kommunikasiyanın təşkili, beynəlxalq əməkdaşlıq, strateji planlaşdırma kimi perspektiv planların gerçəkləşdirilməsi üçün də əlverişli şərait yaradacaq.

 

Nəhayət, dekabrın 10-da “Me­dia haqqında” qanun layihəsi Milli Məclisin Hüquq siyasəti və dövlət quruculuğu komitəsinin və İnsan hüquqları komitəsinin birgə iclasında ilkin müzakirəyə çıxarıl­mışdır. Müzakirədə bildirilmişdir ki, Azərbaycanda “Media haqqında” qanun layihəsinin hazırlanmasının məqsədi informasiya təhlükəsizliyini artırmaq, medianın fəaliyyətini inkişaf etdirmək və stimullaşdırmaqdır. Ölkəmizdə media islahatları və onun əsas tərkib hissəsi olan “Media haq­qında” qanun layihəsinin hazırlanması dövlətin media siyasətində yeni kon­septual yanaşmanı təcəssüm etdirir.

 

Qeyd edilmişdir ki, “Media haq­qında” qanun Azərbaycan mediasının inkişafı üçün yeni imkanlar açıla­caq və yeni mərhələnin uğurlarına əhatəli təminat yaradacaq. Yeni qanun layihəsi media subyektlərinin dəqiq təsnifatını verir və eyni za­manda jurnalistin sosial portretini müəyyənləşdirən vasitə kimi çı­xış edir. “Media haqqında” qanun dövlət–media münasibətlərində əsas elementlərindən biri kimi azad, müstəqil jurnalistikamızın hüquqi təminatlarını genişləndirəcək və sabitləşdirəcək.

 

Daha sonra bildirilmişdir ki, qanun layihəsində Media Reyestrinin yara­dılması da nəzərdə tutuur. Bu reyestr jurnalistlərin və media subyeklərinin dairəsini müəyyənləşdirməklə onların inkişafına geniş dəstəyə imkan verəcək. Reyestrdə media subyektinin adı, loqotipi, hüquqi və faktiki ünvan­ları, təsisçisi haqqında məlumatlar, onlayn media subyektinin domen adının sahibi haqqında məlumat, jurnalistlərin siyahısı, onların əmək və ya mülki hüquq müqaviləsi, qəzetlərin dövriliyi və birdəfəlik tirajı, məzmunu haqqında və sair statistik məlumatlar yer alacaq.

 

Media subyektlərinin fəaliyyəti davamlı olmalı, hüquqi şəxsdirsə dövlət reyestrində qeydiyyatda, fiziki şəxsdirsə mütləq fərdi sahibkar kimi vergi uçotunda olmalıdır. Reyestrə daxil edilmiş jurnalistlərə vəsiqənin verilməsi nəzərdə tutulur. Media Reyestrinə daxil edilmiş jurnalistlərə vahid jurnalist vəsiqəsinin təqdim olunması könüllülük prinsipi əsasında həyata keçiriləcək və media mühiti­nin sağlamlaşmasına müsbət təsir göstərəcək. Media savadlılığının artırılması, müəllif hüquqlarının qorunması ilə bağlı vacib müddəalar və media sahəsində çalışanlar üçün imtiyazların müəyyən edilməsi də qanun layihəsində yer alıb.

 

Azərbaycanda bu ilin əvvəlindən start götürmüş media islahatlarının mərkəzi həlqəsi olan media haqqın­da yeni qanun tezliklə Milli Məclisdə qanunveicilik aktı səviyyəsində qəbul edildikdən sonra milli jurnalis­tikanın müstəqil, sərbəst fəaliyyəti üçün yenilənmiş mühit bərqərar olacaq. Bununla, media sahəsində yeni informasiya-kommunikasiya texnologiyalarının və innovasiya­ların tətbiqinin stimullaşdırılması, vətəndaş və cəmiyyət üçün ictimai maraq doğuran layihələrin həyata keçirilməsinin təşkili, həmçinin dövlət orqanları və qurumlarının, yerli özünüidarəetmə orqanlarının, hüquqi və fiziki şəxslərin müvafiq sahə üzrə fəaliyyətinin əlaqələndirilməsinin həyata keçirilməsi üçün yeni hüdudlar və imkanlar açılacaq.

 

Tətbiq olunacaq yeniliklər Azərbaycan mediasının şəffaflıq və vətəndaş məmnunluğu prinsiplərinə əsaslanan, cəmiyyətin obyektiv və peşəkar şəkildə məlumatlandırılmasına xidmət edən fəaliyyətinin stimullaşdırılmasına şərait yaradacaq. Modernləşmə, rasionallıq, qabaqcıl texnologiyala­rın geniş tətbiqi, aparıcı trendlərin izlənilməsi kimi qlobal informasiya mühitinin müəyyənləşdirdiyi fəaliyyət prinsiplərinin, innovativ yanaşmaların tətbiqinə təkan verəcək.

 

Qanunun yaratdığı hüquqi təminatlar əsasında Media Agentliyi qeyd edilən bu çoxşaxəli fəaliyyət istiqamətləri ilə yanaşı, media subyektlərinin iqtisadi müstəqilliyinin gücləndirilməsi, maddi-texniki bazalarının möhkəmləndirilməsi, infrastrukturun modernləşdirilməsi, müvafiq sahədə yeni iqtisadi modelin yaradılmasına dəstək göstərilməsi istiqamətində tədbirlərin görülməsini nəzərdə tutur.

 

Bu gün dünyada media sərhədlərinin silinməsi, elektron informasiya cəmiyyətinə keçid nəticəsində kütləvi informasiyanın yayılma sürətinin kəskin artması, media məkanın dünyaya açılması yerli media subyektlərini aparıcı xarici media subyektləri ilə vahid informa­siya mühitində rəqabət aparmaq reallığı ilə qarşı-qarşıya qoymuşdur. Bu vəziyyət beynəlxalq praktikanın dərindən öyrənilməsini, dünya­nın qabaqcıl media subyektlərinin fəaliyyət prinsiplərinin araşdırılmasını, bu sahədə təcrübə mübadiləsinin aparılmasını tələb edir. Buna görə də xarici media subyektləri, habelə beynəlxalq təşkilatlarla əməkdaşlığın möhkəmləndirilməsi, qarşılıqlı əlaqələrin genişləndirilməsi istiqamətində zəruri addımların atıl­ması planlaşdırılır.

 

Milli mediamızın şəffaflıq və vətəndaş məmnunluğu prinsiplərinə əsaslanan, xalqın obyektiv və peşəkar şəkildə məlumatlandırılmasına xidmət edən fəaliyyətinin stimullaşdırılma­sı üçün bu sahədə zəruri və əsaslı islahatlar əsaslı surətdə sürətlənəcək. Ölkəmizdə dövlət media siyasətinin demokratik əsaslarla daha çevik və səmərəli qurulması sahəsində Azərbaycan Respublikasının Me­dianın İnkişafı Agentliyi ilk əsaslı tədbirlərini hazırlayıb uğurla həyata keçirir.

 

Bütün bunlardan göründüyü kimi, indiki mərhələdə Azərbaycan jurnalistikası informasiya cəmiyyəti quruculuğunda, sosial ədalət və şəffaflığın təmin edilməsində, milli həmrəyliyin və tolerantlığın möhkəmləndirilməsində, demokratik özünüdərkin, siyasi mədəniyyətin inki­şafında, milli-mənəvi və ümumbəşəri dəyərlərin qorunub saxlanılması və təbliğində mühüm rolunu uğur­la davam etdirəcək. Şübhəsiz, milli mediamız öz inkişafının yeni mərhələsində də yeniliklərə sürətlə uyğunlaşacaq, eyni çağdaş tərəqqinin önündə getmək üçün bütün potensia­lını hərəkət gətirəcək.

 

Tahir AYDINOĞLU

 

Xalq qəzeti  2021.- 11 dekabr.- S.6.