Nizami Gəncəvinin 880 illik yubileyinə həsr olunan beynəlxalq konfrans öz işinə başlayıb

Noyabrın 25-də AMEA-nın Nizami Gəncəvi adına Milli Azərbaycan Ədəbiyyatı Muzeyinin təşkilatçılığı ilə dahi Azərbaycan şairi və mütəfəkkiri Nizami Gəncəvinin 880 illik yubileyinə həsr olunmuş “Nizami Gəncəvi “Xəmsə”sinin Şərq, Qərb ədəbi-mədəni əlaqələri sistemində yeri və yaratdığı yeni istiqamətlər” mövzusunda beynəlxalq elmi konfrans öz işinə başlayıb

Hibrid rejimdə keçirilən konfransın plenar iclasını giriş nitqi ilə açan muzeyin baş direktoru, akademik Rafael Hüseynov 2021-ci ilin ölkəmizdə “Nizami ili” elan olunduğunu xatırladıb, dahi şairin 880 illik yubileyinin yalnız Azərbaycanda deyil, dünyanın müxtəlif ölkələrində də qeyd olunduğunu diqqətə çatdırıb. Dahi Nizaminin zəngin yaradıcılığı barədə məlumat verən R.Hüseynov onun dünya miqyasında tanınmış mütəfəkkir olduğunu deyib, böyük Azərbaycan şairinin yubileylərinin hər zaman beynəlxalq səviyyədə qeyd olunduğunu vurğulayıb.

Akademik R.Hüseynov bildirib ki, 1939-cu ilin sonlarında görkəmli mütəfəkkirin anadan olmasının 800 illiyinə həsr olunan daimi sərgi–ev muzeyinin təşkili haqqında Azərbaycan SSR Xalq Komissarları Sovetinin sərəncamı ilə bugünkü konfransın keçirildiyi Ədəbiyyat Muzeyi yaradılıb. Əlavə edib ki, dahi şairin adını daşıyan bu muzey sonradan bütün Azərbaycan ədəbiyyatını əhatə edən bir mədəniyyət ocağına çevrilmişdir.

Baş direktorun sözlərinə görə, 1941-ci ildə SSRİ məkanında Nizami Gəncəvinin 800 illik yubileyinin təntənəli şəkildə qeyd edilməsi planı hazırlansa da, Böyük Vətən müharibəsinin başlaması bu planların həyata keçirilməsinə imkan verməyib. Şairin yubileyinin blokada şəraitində olan Leninqrad şəhərində Rusiya alimlərinin və ədəbiyyatşünaslarının iştirakı ilə qeyd edilməsi dahi Nizami yaradıcılığına göstərilən ehtiramın bariz nümunəsidir.

R.Hüseynov Gəncədə kiçik bir kənddə ömür sürmüş və yaradıcılıqla məşğul olmuş N.Gəncəvinin dünya ədəbiyyatı tarixində özünüyetişdirmənin mükəmməl örnəyi olduğunu diqqətə çatdırıb. Qeyd edib ki, Nizami öz yaradıcılığının miqyası, müraciət etdiyi mövzularla bütün dünya xalqlarının şairidir, bütün millətlər Nizami yaradıcılığında özünü tapa bilər: “Dünya ədəbiyyatının daha da zənginləşməsində mühüm rol oynayan N.Gəncəvinin unikallığı ondan ibarətdir ki, o, ardıcıllarını yetişdirdiyi bir məktəb yaradıb. Farsdilli, rusdilli, türkdilli və s. xalqların ədəbiyyatında N.Gəncəviyə yüzlərlə cavab yazılıb”.

Nizaminin əsərlərini fars dilində yazması məsələsinə toxunan alim qeyd edib ki, həmin dövrdə ərəb və fars dilləri qloballaşmanın əsas göstəricisi olduğundan Nizami əsərlərini Azərbaycan dilində deyil, fars dilində yazmağa üstünlük verib.

“Görkəmli mütəfəkkirin əsərlərini fars dilində yazması farsdilli ədəbiyyatın inkişafına öz müsbət təsirini göstərib və bu, ədəbiyyatın içərisində Azərbaycan üslubunun formalaşmasında mühüm əhəmiyyət kəsb edib”, – deyə R.Hüseynov bildirib. Əlavə edib ki, hələ XII əsrdə Hindistanda Nizamiyə cavabların yazılması məhz fars dilinin qovuşdurucu dil funksiyasını yerinə yetirməsi ilə bağlı idi.

Akademikin sözlərinə görə, N.Gəncəvinin yaradıcılığının XIX əsrdən etibarən əsas Avropa dillərinə tərcümə olunması ilə Qərb mütəfəkkirləri onun əsərlərinə cavablar yazmağa başlamış və XXI əsrdə dahi şairin əsərlərinin tərcümə olunduğu dillərin sayı getdikcə artmışdır. Nizaminin əsərlərində yaratdığı dünyanın, hər kəsin azad yaşadığı daha mükəmməl gələcəyin hələ çox uzaqlarda olduğunu bildirən baş direktor bu əsərlərin insanları daha mükəmməl cəmiyyət qurmağa təşviq etdiyini deyib.

R.Hüseynov dahi Nizaminin yubileylərinin bütün dövrlərdə gələcək nəsillər tərəfindən keçiriləcəyinə əminliyini ifadə edib, tədbirin işinə uğurlar arzulayıb.

Konfransın ilk günündə filologiya üzrə fəlsəfə doktoru, dosent Əsmətxanım Məmmədova “Heç bitməyən Nizami sevdası”, professor Şəfəq Əlibəyli “Nizami nəzmində rənglər palitrası (struktur - semantik və funksional aspektdə)”, professor Xəlil Yusifli “Axsitanın Nizamiyə məktubu. Yozum və həqiqət”, professor Şodimuxammad Sufizadə (Tacikistan) “Saqinamə janrının formalaşmasında Nizami Gəncəvinin rolu”, professor Qaziz Telebaev (Qazaxıstan) “Nizami Gəncəvi və Yusuf Balasaqunlunun fəlsəfi dünyası” mövzularda məruzələr dinlənilib.

Açılış mərasimindən sonra konfrans bölmə iclaslarında işini davam etdirib, çıxışlar ətrafında müzakirələr aparılıb.

Konfransda Nizami Gəncəvinin yaradıcılığına həsr olunan sərgi təşkil edilib, stendlər nümayiş olunub.

Üç gün davam edəcək konfransın Nizami Gəncəvi əsərlərinin tədqiqi, nəşri, tərcüməsi və incəsənət nümunələrində əksi mövzularını rəhbər tutan bölmə iclaslarında ölkənin ən müxtəlif elm, təhsil ocaqları ilə yanaşı, xarici ölkələrin tanınmış şərqşünas alimlərinin də məruzələri dinləniləcək.

Qabil YUSİFOĞLU

Xalq qəzeti 2021.- 26 noyabr.- S.11.