Vaksinasiyada könüllülük
prinsipi alınmasa, epidemiya
aylarla uzanacaq
Bütün dünyanın
bir kiçik, gözəgörünməz
virusun əlində az
qala aciz
qaldığı durumdan, böyük
ehtimalla, az itkilərlə
çıxmaq üçün
hazırlıqlar, demək olar ki, başa çatıb.
Hazırda müxtəlif qabaqcıl ölkələrdə
kütləvi şəkildə peyvənd aparılmasına
başlanılması problemin nəzarət
altına alınması üçün onun yeganə vasitə olduğunu
göstərir. Müxtəlif tanınmış, məşhur
olan tibbi mərkəzlərin
və bu işlə pandemiyanın
başlanğıcından bəri məşğul olan tədqiqatçıların, mütəxəssislərin
gəldiyi qənaət də bunu təsdiq
edir. Təəssüflə
qeyd etməliyik ki, bəzi
hallarda bu mühüm və vacib kampaniya başlanılmamış hansısa bir ölkədə baş
verən təsadüfi ölüm
halını heç bir
mütəxəssis rəyi olmadan peyvəndlə
əlaqələndirmək qətiyyən düzgün
deyil. Norveçdə peyvənd vurulan – yaşı 90 – dan
yuxarı iki nəfərin ölümü
peyvəndin təsirsiz olduğu, yaxud ölümün peyvəndlə
əlaqələndirilməsi anlamına gəlməməlidir.
Belə yanaşma əhali arasında
çaşqınlıq yaranmasına səbəb olur.
Bu bir faktdır ki,
COVID - 19 infeksiyası yayılmamışdan əvvəl də
dünyada hər gün
həyatını itirən insanlar
vardı. Həmin ölüm halı ilə
bağlı əlində ciddi və əsaslandırılmış
fakt olmadan onun peyvəndlə əlaqələndirilməsi
həqiqəti əks etdirmir. Çünki belə bir qənaətə
xüsusi tibbi - ekspert qrupunun rəyindən
sonra gəlmək olar.
Hələlik indiyə qədər koronavirus
peyvəndinin həyati təhlükəsi ilə əlaqədar
hər hansı dəqiq məlumat yoxdur. Dünya üzrə mediada
dolaşan bəzi məlumatlar isə bəlkə
də, məqsədli xarakter
daşıyır, tibbi mərkəz və
mütəxəssislərin rəyinə əsaslanmır və
qətiyyən həqiqəti əks etdirmir.
COVID – 19 - la mübarizə
qətiyyətlə davam edir.
Bu günə olan məlumata
görə dünya üzrə 87 milyondan çox yoluxma halı aşkar edilib. Böyük Britaniyada və Cənubi Afrikada
genetik dəyişikliklərə malik olan viruslar
aşkar edilib.
Söhbət iki müxtəlif mutasiyadan gedir. Lakin hər iki ştamm xəstəliyin
ağırlığına təsir etmir.
İnsanların son həftələr olan narahatlığı da
ilk dəfə Böyük
Britaniyada aşkar edilmiş koronavirusun yeni ştammının artıq Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının
(ÜST) Avropa regionunun
22 ölkəsində aşkar edilməsi
ilə bağlıdır. Yeni ştammın insandan insana asan
ötürülməsi ilə əlaqədar olaraq,
ekspertlər səhiyyə sistemlərinə əlavə yükün düşməsinin
qarşısını almaq məqsədilə,
hakimiyyəti ehtiyat tədbirlərini
gücləndirməyə çağırırlar.
Ümumilikdə regionda koronavirus
infeksiyasına 28 milyon yoluxma
halı təsdiqlənib, onlardan 580 mini keçən il
ölümlə nəticələnib. Beynəlxalq monitorinq sistemində iştirak
edən 27 ölkədə keçən il
əlavə 313 min ölüm
halı qeydə alınıb. Bu, 2018-ci il ilə müqayisədə 3 dəfə,
2019-cu il ilə müqayisədə isə
5 dəfə çoxdur.
Ümumdünya Səhiyyə Təçkilatının Avropa bürosunun rəhbərinin sözlərinə görə, mutasiyaya uğramış yeni ştammın peyda olması hakimiyyəti daha çox ona görə narahat etməlidir ki, koronavirusun bu variantı daha tez yayılır. Virusun sürətlə yayılması və bununla əlaqədar yoluxanların sayının çoxalması, məlumdur ki, tibb müəssisələrinin işini daha da çətinləşdirə bilər. ÜST ekspertləri bildiriblər ki, təşkilat dünyanın bütün ölkələrini virusun istənilən yeni variantlarını vaxtında aşkar etməyə, virusların yayılma proseslərini öyrənməyə və aşkar edilmiş mutasiyalar halları barədə məlumat verməyə çağırıb. Onlar qeyd ediblər ki, mutasiya – virusun təbii uyğunlaşma prosesidir. COVID - 19-a səbəb olan koronavirus artıq bir ildir yayılır və onun işi nüfuz etdiyi orqanizmi məhv etmək deyil, sağ qalıb həmin orqanizmdə çoxalmaqdan ibarətdir.
ÜST nümayəndələrinin sözlərinə görə, vaksin COVID - 19 ilə mübarizədə səmərəli vasitədir, lakin, o, hələ hamıya əlçatan deyil, bu gün onun istehsalı həcmlərini artırmaq və çatdırılmasını sürətləndirmək son dərəcə vacibdir. ÜST əməkdaşları bir daha hamını əsas sanitariya və epidemiyaya qarşı məhdudlaşdırıcı tədbirlərə riayət etməyə çağırıb.
ABŞ-ın “Pfizer” və Almaniyanın “BioNTech” şirkətləri koronavirus əleyhinə birgə hazırladıqları peyvəndi virusun Cənubi Afrikada və Böyük Britaniyada üzə çıxan yeni növlərinə (yeni ştamlara) qarşı sınaqdan keçirməkdədir. Sınaqların bu günə olan nəticələri “Pfizer” - “BioNTech” peyvəndinin koronavirusun yeni növlərinə qarşı təsirli olduğunu göstərir.
ABŞ-ın “Nyu-York
Post” qəzeti də, son
həftələrdə həm Böyük
Britaniyada, həm də Cənubi Afrikada COVID - 19 virusunun mutasiyaya uğramış yeni
və daha sürətlə yayılan
növlərinın aşkar edilməsi
barədə xəbərlərə çox
yer ayırır. Redinq
Universitetinin hüceyrə
mikrobiologiyası üzrə dosenti Simon Klark bildirib
ki, koronavirusun yeni növlərinin oxşar
xüsusiyyətləri olsa da, Cənubi Afrikadakı varinatda
ciddi həyəcan doğuran
əlavə mutasiyalar var.
Bu səbəbdən koronavirus
əleyhinə vaksinlərin virusun mutasiyaya uğramış növlərinə
qarşı da effektli
olub - olmayacağı sarıdan
narahatlıqlar yaranıb.
“Nyu - York Post” qəzetinin yazdığına görə, “Pfizer” - “BioNTech” peyvəndinin yeni ştamlara qarşı təsirini öyrənmək üçün aparılan sınaqların ilkin nəticələri artıq bəllidir. Peyvənd olunmuş pasiyentlərin qan analizləri göstərib ki, vaksin yeni ştamların da öhdəsindən gəlir. Amma tədqiqat hələ tam başa çatmayıb. Çünki indiyə qədərki araşdırmalar yeni ştamlara xas mutasiyaların bütün incəliklərini əhatə etməyib. Ona görə də peyvəndin yeni mutasiyalara dəqiq təsiri ilə bağlı nəticələrə dair tam və qəti fikir hələ yayılmayıb.
“Pfizer” şirkətinin peyvənd
üzrə aparıcı mütəxəssisi Fil
Dormitser bildirib ki, onlar indiyədək “Pfizer” - “BioNTech” vaksininin 16 növ mutasiyaya necə təsir etdiyini
yoxlayıblar. Həmin mutasiyaların heç
birinin peyvəndin effektini
zəiflətdiyi müşahidə olunmayıb. Tədqiqatlar davam etdiyi və əlavə mutasiyalar
da araşdırıldığı üçün hələ ki,
“Pfizer” və “BioNTech”
şirkətləri birgə hazırladıqları peyvəndin
Cənubi Afrikada və Böyük
Britaniyada üzə çıxan yeni ştamlara
qarşı effektli olduğu
barədə rəsmi açıqlama yaymağa
tələsmir.
TƏBİB-in bildirdiyinə görə,
yanvarın son günlərində peyvəndin
Azərbaycana gətiriləcəyi gözlənilir. O vaxta az qalsa
da, yenə virusa yoluxmamaq üçün qorunmaq, əlamətlər hiss
edəndə isə həkimə müraciət etmək,
lazımı müalicəni almaq önəmlidir.
Mütəxəssislər bildirirlər ki,
koronavirus zamanı bəzən lazım
oldu-olmadı, bəzən də həqiqətən yerində
istifadə edilən güclü antibiotik müalicəsi xəstələrin
bağırsaq mikroflorasını və mikrobiotunu
tamamilə pozur. Ona
görə də hər hansı dərman qəbul edərkən
mütləq həkimlə məsləhətləşmək
lazımdır. Qastroentreoloqlar yalnız virus yox, antibiotiklə
müalicə olunan bütün
xəstəliklərdən sonra
bağırsaq mikroflorasını bərpa etməyi tövsiyə
edirlər. Onların məsləhətlərinə görə,
qida rejiminə xüsusi
diqqət yetirilməlidir. Daha çox evdə duza
qoyulmuş kələm suyu,
çox yağlı olmayan
ətin sümüklərindən bulyon, kəsmik,
düyü həlimi, qatıq, kefir, yoqurt, tərəvəz
şorbası, bişmiş kök, çuğundur, kətan
toxumu, yulaf
sıyığı, yağsız düyü
yeyilməlidir. Bağırsağı
qıcıqlandıran qidalar, süni qidalar, qazlı içki, soyuq su, qızardılmış yeməklər, köp və qıcqırmanı artıran qidalar olmaz. Hər gün 2 litr təmiz,
ilıq su içmək lazımdır. Mədə
bağırsaq sisteminə ona görə çox diqqət yetirilməlidir kiu, virusa yoluxmamaq
üçün insanın immuniteti güclü
olmalıdır. Və orqanizmin immunitetinin 70 faizi məhz
bağırsaqlarda yaranır.
Onu da qeyd edək ki, təzə
nar şirəsinin koronavirus
hissəciklərini öldürdüyü,
virusun üst piyə
bənzər qatını parçaladığı sübut olunub. Artıq
Çində və Avropada aparılan elmi tədqiqatlar koronavirusun
nar suyunda həll olduğunu sübut edib. Nar suyu
profilaktik olaraq və
yoluxmanın ilk günlərində
içilməlidir ki, burun,
boğaz yolunda olan viruslara təsir edə
bilsin. Sonradan nar suyu effekt
verməyə bilər. Narın, həmçinin antioksidant təsiri var,
qaraciyəri təmizləyir, qanın tərkibini
yaxşılaşdırır. Məsləhətdir ki, gündə 2 stəkan təzə nar şirəsi içəsiniz. Nar şirəsini təmiz halda
yox, bir qədər
ilıq su qatıb içmək
lazımdır. Eləcə də o diş minasını zədələdiyindən
borucuq ilə içilməsi məsləhətdir.
Nar şirəsi mədənin selikli qişasını aşılaya bilər.
Onu acqarına içmək tövsiyə
olunmur.
Son olaraq, onu deyək ki, ölkəmizdə peyvənd məsələsində hələ ki, könüllülük prinsipi götürülüb. Vaksin vurdurmaqda məcburiyyət yoxdur. Könüllülüklə istənilən nəticə alınmasa, karantin və epidemiyanın aylarla uzanacağını indidən göz altına almalıyıq. Yəqin ki, epidemiyanın gedişindən asılı olaraq, gələcəkdə COVID - 19 peyvəndinin məcburi olub - olmaması məsələsinə baxılacaq.
Zərifə
BƏŞİRQIZI
Xalq qəzeti 2021.- 12 yanvar.- S.11.