Azərbaycanın haqq səsini dünyaya çatdırmaq örnəyi

Prezident İlham Əliyevin Vətən müharibəsində apardığı informasiya savaşını əks etdirən “Zəfər yolu” kitabı barədə qeydlər

Azərbaycan torpaqlarının təcavüzkar Ermənistanın işğalından azad edilməsi milli tariximizə son iki min illik eranın ən böyük hərbi-siyasi qələbəsi kimi yazıldı. 44 günlük müqəddəs Vətən müharibəsinin zəfər yürüşü ilə düşmən məğlub edildi, ərazi bütövlüyümüz bərpa olundu. Müharibənin ilk günlərindən ordumuzun qələbə sədaları, Ali Baş Komandanın xalqa qələbə müjdələri bütöv bir milləti dəmir yumruq kimi birləşdirdi.

Əlbəttə, “müharibə” anlayışı qan-qada, çoxsaylı ölüm-itim, ümummilli faciələr deməkdir. Lakin onun əvvəlinə “Vətən” sözü əlavə ediləndə bütün bunlar müqəddəslik məzmunu kəsb edir. Əgər xalq işğalçıya qarşı müharibəyə başlayırsa, belə bir savaş “Vətən müharibəsi” adı alır. Tarixdə onun da şahidi olmuşuq ki, işğalçı dövlətə qarşı ayağa qalxan xalq həmişə qələbə çalıb.

Azərbaycan Respublikasının Prezidenti, Ali Baş Komandan İlham Əliyev ötən il sentyabrın 27-də xalqa müraciətində Ermənistan silahlı qüvvələrinin zəbt etdikləri torpaqlarımızdan çıxarılması, birinci Qarabağ müharibəsində işğal olunmuş rayonlarımızın geri qaytarılması ilə bağlı BMT-nin, ATƏT-in öz üzərlərinə götürdükləri öhdəliklərə 30 ildən bəri göstərdikləri biganəliyi, Ermənistanın ən yeni müharibə təxribatlarını nəzərə alaraq, müharibəyə başladığımızı rəsmən elan etdi. Bu andan başlayaraq Azərbaycan xalqı dövlət başçısının “Vətən müharibəsi” adlandırdığı bu savaşda onun ətrafında birləşdiyini bütün sahələrdə sübut etməyə başladı.

Bununla da minlərlə gənc könüllü orduya yazıldı, ayrı-ayrı şəxslər, əksər qurumlar və kollektivlər orduya yardım fonduna və birbaşa döyüşçülərimizə öz dəstəyini göstərdilər. Analar öz oğullarını qələbəyə böyük inam və qürurla cəbhəyə yola saldılar. Prezident İlham Əliyev isə ölkəmizə rəhbərlik etdiyi 17 ildə nəyi, necə və nə zaman etməyi böyük bir uzaqgörənliklə nəzərə almışdı. Ordumuz gücləndirilmişdi, əsgərlərimiz yüksək təlimlərlə hər cür çətin döyüş əməliyyatına hazır idilər, iqtisadı cəhətdən dövlətimizin problemi yox idi və s. Savaş siyasət, diplomatiya və informasiya cəbhələrində də dəqiqliklə qurulmuşdu.

Müharibə başlayan kimi çoxçeşidli tipoloji xarakterə malik Azərbaycan teleməkanı birbaşa maarifçilik prinsiplərini, qələbəyə inam, düşmənə nifrət mövzusuna keçdi. 2016-cı ilin Aprel döyüşləri zamanı mediamızın bəzi qurumlarının buraxdığı səhvlər ortadan qaldırıldı, jurnalistlərimiz birbaşa döyüş meydanına yollandılar. Cəbhədən birbaşa reportajlarda onlar ön xəttin döyüşçüləri ilə bir sırada oldular. Lakin yenə də jurnalistikamızın, mediamızın ekstremal şəraitdə, azğın düşmənin saxta xəbərlərinə qarşı mübarizədə necə fəaliyyət göstərməsinin ümumi qanunauyğunluqlarını ifadə edən praktik baxışa güclü ehtiyac var idi.

Dəqiq hiss olunurdu ki, Vətən müharibəsi dövründə informasiyanın dövlət və media siyasətinin praktik göstəriciləri, birgəlik anlamı vacib şərt kimi qarşıda durur. Müharibənin ilk günündən Ali Baş Komandan İlham Əliyevin bu sahədə də apardığı siyasət, formalaşdırdığı informasiya diplomatiyası milli mediamıza ən güclü örnək oldu. Xüxusilə onun xalqa müraciətlərindəki informasiya maarifçiliyi, xarici jurnalistlərə verdiyi saysız-hesabsız müsahibələri beynəlxalq əhəmiyyətindən əlavə, tamamilə yeni informasiya siyasəti də formalaşdırdı. Biz bunu Prezidentin ictimai fikrə ünvanlanan hər mürciətində, xarici mediaya verdiyi silsilə müsahibələrində aydın gördük. Bütün bunlar media tariximizə Prezident İlham Əliyevin informasiya savaşı örnəyi kimi daxil oldu.

Bu örnəyi müharibə günlərində teleradioda görüb-eşitməklə, print mediada oxumaqla yanaşı, milli jurnalistika tariximizin yaddaşına da salmaq çox vacib idi. Belə bir missiyanı ilk dəfə “Qanun” nəşriyyatı yerinə yetirdi. Nəşriyyatın bu yaxınlarda çap etdiyi “Zəfər yolu” kitabı Azərbaycan Prezidentinin, Ali Baş Komandanın 44 günlük Vətən müharibəsi dövrünədəki informasiya siyasətini və bu yöndə fəaliyyətini əks etdirən topludur.

Dövlət başçısı İlham Əliyevin bu dövrdə xalqa müraciətlərini, xarici jurnalistlərə müsahibələrini, Twitter xəbərlərini bir toplu şəkildə müasirlərimizə və gələcək nəsillərə çatdıran bu kitab digər önəmli göstəriciləri ilə bərabər, həm də jurnalistikanın ən çevik janrı olan müsahibənin yeni döyüşkən formatı kimi qiymətlidir. Biz bu kitabda Prezidentin xarici jurnalistlərə verdiyi həmin müsahibələr üzərində dayanacağıq.

Elmi ədəbiyyatda dedildiyi kimi, müsahibə həmişə aktual bir janr olub, bu gün isə çox işlək bir janr kimi media sistemində özünü daha çox göstərir. İnformasiya texnologiyası hansı yöndə dəyişir dəyişsin, müsahibə bir janr kimi aktual olaraq qalacaq. Əgər janr gerçəkliyi əks etdirməyin tarixən formalaşmış və nisbətən dayanıqlı əlamətlərə yiyələnmiş tipidirsə, onda müsahibə bu keyfiyyətləri mətbuatın ilkin çağlarında mənimsəmişdir.

Xüsusilə analitik müsahib vacib informasiya almağın birbaşa yoludur. Buna görədir ki, xarici jurnalistlər Ermənistan--Azərbaycan müharibəsi ilə bağlı informasiyanı birbaşa Azərbaycanın Prezidentindən almağı daha səmərəli hesab etmişlər. Bu müsahibələrin sayı otuza yaxındır. Cəmi bir aydan bir az artıq müddətdə 30 müsahibə. Az qala, günə bir müsahibə düşür. Əlbəttə, reallıqda elə mövzular var ki, hətta bir gündə informasiya mənbəyi hesab edilən adam bir neçə müsahibə də verə bilər.

Lakin Vətən müharibəsinin qızğın çağında-- bir yanda müharibənin gedişi, digər yanda hadisələrin təhlili, Ali Baş Komandan kimi orduya gecəli-gündüzli diqqət, başqa bir yanda dövlət işləri, dünya liderləri ilə onlayn görüşlər və dünyanı çənginə almış koronavirusun fəsadlarının artmaması üçün görülməli tədbirlərlə yanaşı, Azərbaycan Prezidenti qərəzsiz-qərəzli, obyektiv-qeyri- obyektiv hər bir xarici jurnalisti qəbul etdi və cavablandırdı.

Prezidentimizin bu kitabdakı çağırışlarını, çıxışlarını, görüşlərini, müraciətlərini və ələlxüsus müsahibələrini diqqətlə oxuduqca belə bir qənaətə gəlirik ki, onların hər biri ayrıca fabulası, kompozisiyası, proloqu, epiloqu olan bitkin əsərdir. Bu keyfiyyətlər özünü müsahibələrdə daha qabarıq göstərir.

Bu yerdə biz akademik Nizami Cəfərovun və professor Cahangir Məmmədlinin “Zəfər yolu” kitabı haqqında təzəcə işıq üzü görmüş bir məqaləsindən misal gətirmək istərdik: “Prezident İlham Əliyevin 44 günlük Vətən müharibəsi dövründəki Ali Baş Komandan kimi rolu, qəhrəmanlığı bizim gözümüzün qarşısında baş verirdi. Amma qarşıda bir mühüm vəzifə də var idi: Azərbaycanın haqq səsini dünyaya çatdırmaq. Maraqlı orasıdır ki, elə dünya özü də İlham Əliyevi əyilməz bir rəhbər, bir komandan kimi qəbul etdi və çox müxtəlif ölkələrin media kanalları onu müsahibələrə cəlb etdi”. Bu müsahibələr qarşıda duran bir məsələnin-- Azərbaycan haqq səsini dünyaya çatdırmağın çox uyğun formatı oldu.

Prezident ard-arda müsahibələrini tipologiyası etibarı ilə dünyanın transmilli televiziya kanallarına, çox populyar informasiya agentliklərinə, beynəlxalq oxucu auditoriyasına malik qəzetlərə təqdim etdi. Dünyanın transmilli media orqanları Ali Baş Komandanın birbaşa özündən-- ən vacib mənbədən aldıqları müsahibələrlə öz reytinqlərinə xidmət etdilər. Amma bu müsahibələr bizim də haqq səsimizi, qüdrətimizi dünyaya çatdırdı. Yenə də “Zəfər yolumuzun zamana örnək yürüşləri”ndən bir misal: Prezidentin “Əl-Cəzirə”, “TRT Haber”, “CNN-Türk”, “Euronews”, “CNN international”, “Haber Qlobal”, “France 24”, Yaponiyanın “Nikkei”, ABŞ-ın “Foks News”, İtaliyanın “RAİ-1”, Almaniyanın “ARD”, “BBC News” kimi transmilli TV kanallarına müsahibələrindəki möhtəşəm diplomatik gedişləri Rusiyanın “Pervıy kanalı”na, RBK-aya, “RİA-novosti”, “TASS”, “İnterfaks” kimi informasiya agentliklərinə bir növ obyektivlik dərsləri verdi.

Rusiyanın ORT (Pervıy kanal) televiziyasının A.Şeynin, V.Solovyov kimi ermənilərə tam açıq şəkildə qahmar çıxan proqram aparıcıları jurnalistikanın beynəlxalq aləmdə təsdiq olunmuş yaradıcılıq prinsiplərinin üstündən xətt çəkdilər və tam qərəzli ideoloji istiqamətə keçdilər. Lakin onlar da sonda bizim zəfər yolumuzun zamana örnək yürüşlərini qəbul etmək məcburiyyətində qaldılar.

Azərbaycan Prezidenti bir sıra müsahibələrində xarici jurnalistlərin qərəzli suallarını xəfif ironiyalarla qarşıladı və peşə etikasına az-çox bələd olan həmin jurnalistlər elə efirdəcə özlərini yığışdırdılar. Bununla da Azərbaycan Prezidenti öz müsabibələri ilə həm də beynəlxalq jurnalistikaya yeni bir dərs keçdi. Biz Prezidentin 44 günlük Vətən müharibəsi dövründəki informasiya fəaliyyətini əks etdirən “Zəfər yolu” kitabını bu günkü jurnalistikamız üçün mükəmmməl bir dərslik hesab edilir.

Söhbət, əlbəttə, təkcə müsahibənin formatından deyil, həm də jurnalist – respondent münasibətlərindən gedir. Prezident İlham Əliyev bu 30 müsahibədə hər tip jurnalistlə qarşılaşdı. Söhbətin gedişindən, spontan suallardan dəqiq məlum olurdu ki, sualların heç biri barədə Prezidentə əvvəlcədən məlumat verilməyib. Bir sıra ölkələrin telejurnalistləri həmin dövlətlərin Azərbaycana dost, qardaş münasibətlərini Prezidentə suallarındakı obyektivliklə, qərəzsizliklə, səmimi niyyətini öz suallarında aydın hiss etdirirdilər.

Türkiyənin, İtaliyanın, Yaponiyanın, Rusiyanın telejurnalistəri bu keyfiyyətləri ilə həm jurnalistikanın beynəlxalq yaradıcılıq prinsiplərinə hörmət edir, həm də jurnalist--müsahib münasibətlərini qoruyurdular. Bu fikri, məsələn, Almaniyanın, ABŞ-ın telejurnalistləri haqqında demək olmur. Amma Prezident İlham Əliyev hər cür çaşdırıcı, qərəzli, xüsusi ideoloji məqsəd güdən suallara o qədər dəqiq və savadlı cavablar verib ki, bu cavablar bizim müharibə tariximizi araşdıran hər kəsə aydın bir elmi mənbə olacaq.

“Zəfər yolu” kitabında oxuculara təqdim olunan müsahibələr janrın ən yeni formatı kimi çox maraqlı və önəmlidir. Bir hədəf– Vətən müharibəsi mövzusu ətrafında 30 müsahibə! Və bütün bu müsahibələrin hər birində orijinal və objektiv diplomatik gedişlər! Hər müsahibədə eyni mövzu ətrafında Azərbaycanın haqq səsini beynəlxalq arenaya çıxarmaq, qərərəzli və qərəzsiz jurnalistlərlə eyni tərzdə davranmaq müsahibənin yeni formatı kimi qəbul oluna bilər.

Könül NİFTƏLİYEVA

BDU jurnalistika fakültəsinin dosenti

Xalq qəzeti 2021.- 12 yanvar.- S.10.