Qayıdışın ilk təəssüratları kövrək və qürurvericidir

“Bu çəmənlərdə gəzib Vaqifin şux gözəli...”

Düşünürəm ki, biz ildə 7 mindən 10 minədək ailəni azad olunmuş ərazilərə köçürə bilərik. Lakin, əlbəttə ki, bunun üçün bizim infrastruktura ehtiyacımız var... Hər şeyin dağıdıldığı həmin ərazilərdə bizim elektrik stansiyalarına, yollara, su təchizatına ehtiyacımız var. Beləliklə, bütün bunlar vaxt aparacaq. Mən bilmirəm bu nə qədər vaxt aparacaq. Lakin biz bunu maksimum qısa zamanda həyata keçirmək üçün əlimizdən gələni etməyə çalışacağıq.

Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin BBC News-a müsahibəsindən

Dövlət başçımız qaçqın və məcburi köçkün soydaşlarımızın öz doğma yurdlarına qayıdacağı barədə fikirlərini əcnəbi mətbuat təmsilçilərinə söyləyəndə Şuşa hələ işğaldan azad edilməmişdi, Ermənistan rəhbərliyi də məğlubiyyət sənədinə imza atmamışdı. O vaxt hələ bəzi siyasi dairələr Azərbaycanı dayandıracaqlarına inanır, kimlərsə müharibənin tezliklə bitəcəyini, işğalçıların Qarabağda və Şərqi Zəngəzurda qalacaqlarını güman edirdi.

Ancaq siyasi proseslərin beş-on gediş sonrakı nəticələrini yaxşı bilən Prezident İlham Əliyev Qələbəmizə də inanırdı, öz doğma yurd-yuvalarından vəhşicəsinə qovulmuş soydaşlarımızın ata-baba ocaqlarına qayıdacaqlarına da. Bəli, Prezidentin həmin inamı özünü tamamilə doğrultdu. Azərbaycan Ordusu düşməni diz çökdürdü, siyasətimiz Ermənistanın təklənməsinə nail oldu, diplomatiyamız ermənilərin son iki əsrdə yaratdıqları bütün mif və əfsanələri puç etdi. Ən başlıcası, Qarabağdan və Şərqi Zəngəzurdan didərgin salınmış soydaşlarımızın Böyük Qayıdışına start verildi.

Zəngilanlıların Ağalı kəndinə qayıdışının ilkin təəssüratlarını, laçınlılarla Qaçqınkomda keçirilən görüşün məmnuniyyətini bölüşən soydaşlarımızın sevincini görəndə mən ulu öndər Heydər Əliyevin müdrik rəhbərliyi ilə düşməndən azad edilmiş Horadizə qayıdış gününü xatırlayıram.

Həmin gün ölkənin müxtəlif yerlərindən köçkünlərin əmlakını gətirən onlarca yük maşınının Horadizə çatdığı məqamı çoxsaylı həmkarlarımızla yanaşı, biz də– “Xalq qəzeti”nin foto –müxbiri, mərhum Cahangir İbadov və mən də izləyirdik. “Kamaz”ın yük yerindən ətrafdakıların köməyi ilə düşürülən 60-65 yaşlı bir qadın anasının yanına qaçan quzu kimi inanılmaz sürətlə özünü dörd-beş il ayrı qaldığı evinə çatdırdı və ... pilləkənləri öpə-öpə, sürünə-sürünə evə girdi. (Cahangir müəllim həmin məqamı fotoplonkaya köçürdü və bizim hazırladığımız “Dikəlt qamətini, dirçəl, Horadiz...” sərlövhəli səhifənin ən uğurlu fotolarından biri oldu).

Qadın ona görə pilləkənləri öpürdü ki, bura onun evi, ocağı, ata-baba yurdu, Vətəni idi. Ermənilər isə Qarabağda və Şərqi Zəngəzurda istənilən evə, tikiliyə, məscidə, kilsəyə yaxınlaşanda ilk növbədə oradakı daşların bir neçəsini çıxararaq onları xaç işarəsi olan daşlarla dəyişdirirlər. Çünki onlar burada yad, gəlmə, özgədirlər. Bilirlər ki, bura onların vətəni deyil.

“Zil” markalı yük maşınının üstündəki cavan oğlan aşağıdakı yaşıdına dedi: “Götür, samovara od sal!” O, əvvəlcə samovarı verdi, sonra beş litrlik plastmas qabda hardansa gətirdiyi suyu. Bu proseslər adi və sadə idi. Ancaq yurda qayıtmış gəncin samovara od salmasından dərhal sonra ona yaxınlaşan qonşuların – xüsusən qocaların – samovarın tüstüsünü iyləməsini, udmasını, “oxxay” deyərək ciyərinə çəkməsini görmək o qədər də sadə görüntü deyildi. Horadizlilər samovar tüstüsünü ona görə ciyərlərinə çəkirdilər ki, bu yer min illər boyu onların əcdadlarının Vətəni olub.

Bu lövhələr horadizlilərin doğma qəsəbədən beş-altı il ayrı düşməsindən sonra yaranmışdı. İndi gör Ağalı kəndinin sakinləri otuz ildən sonra doğma yurda qayıdarkən hansı hissləri keçiriblər.

Ermənilər də son otuz ildə Qarabağa və Şərqi Zəngəzura gələndə və gedəndə (daha doğrusu, gedəndə yox, oradan qovulanda) ilk növbədə tüstü çıxarırlar. Onlar otuz il qabaq torpaqlarımızı işğal edəndə də evləri, məscidləri, meşələri yandırmışdılar, otuz ildən sonra bu torpaqlardan qovulanda da hər şeyi yandırıb-yaxıb çıxırlar. Çünki özləri də bilirlər ki, bu ərazilər heç zaman onların Vətəni olmayıb. Bu vəhşi qəbilənin, barbar tayfanın, vandal toplumun əlindən gələn ancaq türk torpaqlarından türk mədəniyyətinin izini silmək üçün viranələr törətmək, yandırıb-yaxmaq, talan və qarət etməkdir.

Ancaq Azərbaycan xalqı, dövlətimiz və müzəffər Preziden-timiz möhtəşəm bir quruculuq missiyasını uğurla yerinə yetirməkdədir. Bu zaman bir məqamı yada salmaq istəyirəm. Belə ki, bu gün artıq Zəngilanın Ağalı kəndinin sakinləri öz ocaqlarına qayıdıblar. İndi bu ifadəni işlətmək çox asandır. Ancaq həmin kənddə bu mərhələyə qədər hansı proseslərin getdiyini xatırlayanda çox gərgin işlərin şahidi oluruq.

Yadımdadır, ötən il aprelin 26-da Prezident İlham Əliyev və ailə üzvləri Ağalı kəndində olanda Çinin “Huayvey-Azərbaycan” şirkətinin baş meneceri Deyvid dövlət başçımıza verdiyi yığcam hesabatda demişdi ki, biz “ağıllı kənd” rəqəmsal texnologiyamızdan Qarabağda yenidən qurulacaq ərazilərdə istifadə edəcəyik: “Dünya üzrə aparıcı İKT texnologiyaları şirkəti olaraq biz bütün ən son qabaqcıl texnologiyalarımızı Qarabağda təqdim etməyə və gələcəkdə “ağıllı kənd”lərin inkişafında iştirak etməyə hazırıq. Aparıcı “ağıllı şəhər” və “ağıllı kənd” texnologiyalarının təchizatçısı kimi şirkətimizin bu sahədə böyük təcrübəsi var və bizim 100-dən çox qlobal layihəmiz mövcuddur. Qarabağda “ağıllı kənd” üzrə qabaqcıl texnologiyaları təmin etmək üçün biz ən son məhsul və texnologiyaları təchiz edəcəyik. Biz Azərbaycanda ilk dəfə “Qiqabit AirPON” texnologiyasından istifadə edəcəyik. Bu texnologiya fiber-optik xətlərin çəkilişini 10 kilometrdən 1 kilometrə qədər qısalda bilər. Beləliklə, biz şəbəkənin qurulmasını sürətləndirə və xərclərə qənaət edə bilərik. Biz “ağıllı kənd” layihəsinin birinci mərhələsində Qarabağda təhlükəsiz yaşayış mühiti yaradaraq, “ağıllı tədris”, “ağıllı səhiyyə” və “ağıllı kənd təsərrüfatı” sistemlərini həyata keçirəcəyik”. İndi həmin fikirlərin hamısı günün reallığıdır.

Yaxud həmin gün Türkiyə şirkətinin əməkdaşı dövlət başçımızı əmin etmişdi ki, “ağıllı kənd”in yaradılması prosesində istifadə ediləcək bu qurğu – dünyanın təbii dostu olan bərpaedilən enerji qurğusu –“Arximed” sistemidir. Bununla yanaşı, karbon dioksid emissiyası sertifikatına malik olan “Arximed” qurğusu “ağıllı kənd”in bütün daxili elektrik enerjisi ehtiyacını ödəyəcək və artıq qalan enerjini xaricə satmaq mümkün olacaq: “Bununla bərabər, sistemdən çıxan isti suyu kənddəki evlərə və otelə ötürəcəyik. Bu qurğu çox sürətlidir, yüksək məhsuldarlıqla işləyir. Heç bir səs-küy yaratmır, suyu oksigenləşdirir ki, bu da balıqlar və yaşıllıqlar üçün çox faydalıdır. Bu sistem Günəş enerjisi və digər alternativ enerjilərə nisbətən artıq, yəni 24 saat işlədiyi üçün daha çox enerjini daha az güclə əldə etməyə imkan verir. Bu layihə, sadəcə, enerji istehsal etmək məqsədi daşımır, eyni zamanda, turizm infrastrukturu üçün şərait yaradır. Cənab Prezident, əlbəttə, Sizin dəstəyinizlə, bütün ehtiyaclarını öz daxili imkanları hesabına ödəyə bilən bir “ağıllı kənd” layihəsi yaratmağı planlaşdırırıq”.

Bəli, həmin proseslərin hamısı artıq geridə qalmış, Ağalıda “ağıllı kənd” yaradılmış və sakinlər oraya köçürülmüşdür.

Bütün bunlardan sonra isə cənab Prezidentin məşhur ifadələrindən birini yada salmaq zərurəti yaranır : “Nəyi, necə, nə vaxt etmək lazımdır, bunu mən bilirəm. Yaxın tarix dəfələrlə bunu göstərib, həm siyasi müstəvidə, diplomatik müstəvidə, eyni zamanda, döyüş meydanında. Nəyi ediriksə, dəqiqliklə edirik”.

İttifaq MİRZƏBƏYLİ

Xalq qəzeti.- 2022.- 20 avqust.- S.3.