Laçına qayıdışın uvertürası

 

Ötən həftə Azərbaycan Ordusunun Laçın şəhərinə girərək orada üçrəngli, ay-ulduzlu dövlət bayrağımı­zı ucaltmasını göstərən videokadrlar qəlbimizi sonsuz qürurla döyündürməklə bərabər, bir daha yadımıza 2020-ci il dekabrın 10-da Bakının Azadlıq meydanında keçirilmiş Zəfər paradında Türkiyə Prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğanın çıxışının kövrək məqamlarını saldı. “Xoşluqla verməzlər torpağı, ancaq qanla möhürləyib, zorla alar­lar”– deyən cümhurbaşqanı Qarabağı 30 illik həsrətdən sonra Ana Vətənlə qovuşduran Silahlı Qüvvələrimizin şəxsi heyətini təbrik etdi, onları dualarla cəbhəyə göndərən anaların əllərindən öpdüyünü söylədi. Möhtərəm qonaq işğaldan azad olunan rayonlardan bəhs edərkən Laçın barədə məşhur mahnıdan sitat gətirərək dedi: “Ay Laçın, can Laçın, Mən sənə qurban, Laçın! - Gözəlliyinə qurban olduğumuz Laçın artıq azaddır”.

Onda Laçın rayonu üçtərəfli Bəyanat əsasında Ağdam və Kəlbəcərlə birlikdə döyüşsüz alınsa da, Qarabağda qalan etnik ermənilərin üzdəniraq dəhlizlə gedib-gəlmələri ilə əlaqədar həmin yolun keçdiyi Laçın şəhəri, Za­bux və Sus kəndləri müvəqqəti olaraq rus sülhməramlılarının məsuliyyət zonasında qalmışdı. Bu günsə artıq rekord müddətə alternativ yol çəkilib qurtardığı üçün Azərbaycanın tələbi ilə Laçın şəhəri də, Zabux və Sus kəndləri də bo­şaldılıb və nəzarətimizə götürülüb. Bu tarixi hadisə Prezident İlham Əliyevin güclü diplomatiyasının növbəti möhtəşəm qələbəsidir. Qa­rabağa fəlakət, qətliam və göz ya­şından başqa heç nə gətirməyənlər də artıq ağıllarını başlarına topla­malıdırlar.

...2020-ci ilin dekabrından danışdım və yaddaşımda uzaq 1977-ci ilin bir dekabr günü ilə bağlı xatirələr də canlandı. Bir jurnalist kimi, 16 ildir ki, “Xalq qəzeti”ndə çalışıram. Amma bu qəzetdə ilk yazım düz 45 il əvvəl, elə dekabr ayında dərc olunub, özü də məhz Laçınla bağlı olub. “Laçında mehman olsan...” adlanan həmin məktubumu hərbi xidmətdən qayıtdığım vaxt o ulu dağlara ana babamla nənəmin görüşünə getməyimlə əlaqədar yazmışdım. Dekabr soyuğu, qarlı dolama yollar indiki kimi yadımdadır. O zaman babam “Laçına tez-tez gəl” demişdi. Amma mən işğala qədər cəmi bir neçə dəfə oraya getdim, sonra isə ta bugünə qədər bu, mümkün olmadı. İndi babamgil haqq dünyasındadırlar. Mənimsə yenidən Laçını görmək, xoş duy­ğular yaşamaq imkanım var. Bu da Allahın lütfüdür.

Əvvəllər Abdallar kəndi adlan­dırılan Laçın şəhəri 1930-cu ildən rayon mərkəzi olub. XX əsrdə Azərbaycanın tanınmış yazıçı­larından biri olmuş Tagı Şahbazi Simürq rayona yaxınlıqdakı dağın adını verməyi təklif edib. Laçın adı özündə azadlıq sevən, məğrur quş mənasını ehtiva edir.

Laçın olduqca strateji əhəmiyyətli bir rayondur. Təəssüf ki, bir zaman orada dəhliz yaradılması­nın ermənilərin işğalçılıq siyasətinin reallaşmasında böyük rolu olub. Ermənistan tərəfdən 2500 hərbçi və 55 zirehli texnikaya malik Sasunlu Davud adına erməni alayı ilə üzbəüz olan pərakəndə tərkibli hərbçilərimiz də, Laçın özünümüdafiə alayı da təxribat və xəyanət yolu ilə dövlət sərhədindən uzaqlaşdırılıb. Pay­taxt Bakıdan Laçına zəruri kömək gəlməli olduğu halda, Rəhim Qazıyevin rəhbərlik etdiyi Müdafiə Nazirliyinin nümayəndələri göstəriş veriblər ki, Laçında onsuz da az sayda olan zirehli texnika və qüvvələr oradan çıxarılsın.

...Elə Qarabağda xidməti vəzifəsini qəhrəmancasına yerinə yetirən zaman həlak olmuş teleo­perator Çingiz Mustafayevin Laçını tərk edən hərbçilərimizə üz tutaraq haray qopardığı anlar da hər kəsin yadındadır.

...Müğənni Məhəbbət Kazımo­vun əzəli torpaqlar əldən gedəndən sonra yanıqlı səslə oxuduğu “Laçı­nım” mahnısının illərcə ürəklərə dağ çəkməsi xəyallarımızda silinməz izlər buraxıb. 1992-ci ilin may ayında düşmənə verilən Laçının 60 minlik əhalisi doğma yurdu tərk etməli, 30 il ərzində 57 şəhər və rayonda didərginlik həyatı yaşamalı olub. 267 şəhidi olan, 66 sakini girov götürülən Laçında isə Suriya və Livandan gətirilmiş ermənilər qeyri-qanuni məskunlaşdırılıb və necə deyərlər, kefə baxıblar. Eyni zamanda, Şuşada, Kəlbəcərdə, Zəngilanda da rəsmi İrəvanın səyi, erməni lobbisinin sponsorluğu ilə məskunlaşdırma proqramı həyata keçirilib və beynəlxalq konvensiyalar kobudcasına pozulub. Bütün bunla­ra dünyanın susması fonunda indi Laçın rayon mərkəzinə Azərbaycan əsgərinin girməsi, orada dövlət bayrağımızın asılması tarixi bir hadisədir. Artıq sonuncu rayon mərkəzinə də nəzarət bərpa olunub və işğaldan azad edilmiş ərazilərə Azərbaycanın nəzarəti tamamlanıb.

Qarabağa və Şərqi Zəngəzura “Böyük Qayıdış”ın Ağalı uvertü­rası bu ilin iyul ayında əzəmətlə səsləndi. İndi artıq Laçın uvertürası gəlir. Çox çəkməz ki, laçınlılar da doğma ocaqlarına qayıdarlar.

Laçında, Şuşada, digər rayonlar­da bərpa-quruculuq işləri genişlənir. Möhtərəm Prezidentimiz, müzəffər Ali Baş Komandan İlham Əliyevin uzaqgörən siyasətinin, qətiyyətli mövqeyinin, cəsarətli addımlarının sayəsində zirvələri fəth edir, daha böyük qələbələrə doğru irəliləyirik. Düşmən tapdağından qurtulan ərazilərimizdə irimiqyaslı tikinti layihələri həyata keçirilir, infrastruk­tur təzələnir. Qələbədə xalqımızın göstərdiyi rəşadətin davamı olaraq, hərbi əməliyyatlar dayanan vaxtdan başlayaraq Qarabağın dirçəldilməsi geniş vüsət alıb. Zəfərin yaratdığı güclü enerji quruculuq müstəvisinə bacarıqla proyeksiya olunur.

Hazırda Qarabağ və Şərqi Zəngəzurda avtomobil yollarının çəkilişi üzrə 18 layihə icra edilir, Füzuli Beynəlxalq Hava Limanından sonra inşası başa çatmış Zəngilan Aeroportunun açılışına hazırlıq gedir, Laçında da müasir hava limanı tikilir. Azadlığına qovuşmuş rayonların hamısında genişmiqyas­lı bərpa-quruculuq işləri aparılır, su, işıq xətləri çəkilir, evlər tikilir. “Şuşa ili”çərçivəsində 270 yaşlı zirvə-şəhərdə çoxsaylı beynəlxalq tədbirlər reallaşdırılır. Hələlik, 41 ailənin köçdüyü Ağalıdan sonra digər ərazilərdə, məsələn Füzuli rayonunun Dövlətyarlı kəndində də “ağıllı kənd” layihələri üzrə işlər gö­rülür. Beləliklə, məcburi köçkün adı üstündən götürülmüş sakinlər doğ­ma ocaqlarında yüksək keyfiyyətli, müasir texnologiyalarla təchiz edilmiş evlərlə təmin olunacaqlar. Cəbrayıl enerji qovşağı layihəsi çərçivəsində “yaşıl enerji” zonası, Azərbaycan – Türkiyə – Avropa Enerji Dəhlizi yaradılacaq. Bir sözlə, Milli İnkişaf Konsepsiyası müasir çağırışlara müvafiq surətdə uğurla, inamla həyata keçirilir.

Azad edilmiş bəzi şəhərlərin baş planları artıq hazırdır. Şuşa şəhərinin yenilənməsi onun möhtəşəm tarixi irsinin qorun­ması üzərində qurulub. Qarabağ bölgəsinin sənaye mərkəzinə çevriləcək Ağdamda 10 minlərlə sa­kin üçün nəzərdə tutulmuş tamamilə yeni şəhər inşa olunur. Ərazisi 200 hektar təşkil edən Ağdam Sənaye Parkı artıq fəaliyyət göstərir, sərmayədarlara və sahibkarla­ra açıqdır. Zəngilan şəhəri onun təbiətə inteqrasiyası və park-şəhərə çevrilməsi baxışı ilə inşa edilir. Artıq Laçın şəhəri də Dayanıqlı İnkişaf Məqsədlərinə uyğun olaraq, inklüziv, təhlükəsiz, dözümlü və dayanıqlı şəhər və kəndlərin inşası üzrə ümu­mi ansambla qoşulacaq.

Qarabağda görülən işlər inves­tisiya bazarı üçün də ciddi stimul sayılır. Həmin ərazilərə investisiya qoyuluşu ölkədə iqtisadi vəziyyəti yaxşılaşdırır, iqtisadi inkişaf üçün zəmin yaradır. Layihələr həm yerli, həm xarici şirkətlər tərəfindən uğurla həyata keçirilir.

Bir müddət öncə Ümumdünya Şəhər Forumunun (WUF) 11-ci sessiyası çərçivəsində Katovitse Beynəlxalq Konqres Mərkəzində urbanizasiya mövzusunda təşkil olunan “URBAN EXPO” sərgisində Azərbaycan stendi böyük maraq doğurub. İşğaldan azad edilmiş ərazilərdə bərpa-quruculuq işlərinə, infrastrukturun yenidən qurulmasına və orada rahat yaşayış şəraitinin yaradılmasına həsr olunan stendin materialları, videoçarxlar qalib xal­qın quruculuq əzminin parlaq ifadəsi olub.

Yeri gəlmişkən, azad olunmuş ərazilərimizdə aparılan sürətli bərpa-quruculuq işləri Azərbaycanın iqti­sadiyyatına və turzim potensialına çox müsbət təsir göstərəcək. Erməni vandalları tərəfindən dağıdılmış məscidlər, tarixi-mədəni abidələr qısa zamanda bərpa ediləcək və sakinlərin ixtiyarına veriləcək. Əlbəttə, bunlar, həmçinin Qaraba­ğın özəl təbiəti, təkrarsız guşələri xarici turistlər üçün də xüsusi maraq kəsb edəcək. Turist marşrutları ilə Şuşaya, Kəlbəcərə, Zəngilana, Cəbrayıla, Laçına... gedəcək qonaqlar Azərbaycana, sözün hər mənasında, heyran qalacaqlar.

Xəbər verildiyi kimi, üç gün öncə xarici diplomatların Şuşada keçirilmiş beynəlxalq konfransında perspektiv quruculuq məsələləri də nəzərdən keçirilib. Orada içtirak etmiş Türlkiyənin ölkəmizdəki səfiri Cahid Bağçı deyib ki, Qa­rabağda tikinti və bərpa işlərinin nə qədər sürətlə aparıldığını öz gözlərimizlə gördük. Minaların zərərsizləşdirilməsi, yolların inşa edilməsi, yeni yaşayış binaları­nın tikintisi ilə tanış olduq. Bütün bu işlər ümummilli lider Heydər Əliyevin vəsiyyətini gerçəkləşdirmək istiqamətində atılan ən gözəl addım­lardır.

Sonda maraqlı bir tarixi para­lel aparmağımız yerinə düşər. Bu günlər sonsuz fərəhini yaşadığımız Laçın şəhəri Azərbaycan Ordusunun nəzarətinə avqustun 26-da keçib və bundan düz 100 il əvvəl, eyni gündə Mustafa Kamal Paşanın başlatdığı Böyük Meydan Müharibəsi (Böyük Taarruz) nəticəsində işğalçı yunan orduları Anadoludan qovulub, o gözəl torpaqlar düşməndən azad edilib. Bu gün Türkiyədə keçirilən Zəfər Bayramı ərəfəsində böyük Atatürkün hünərini İlham Əliyev Laçında təkrarlayıb. Deməli, zəfər ənənələrimiz layiqincə davam etdirilir.

 

Əli NƏCƏFXANLI

 

Xalq qəzeti.- 2022.- 30 avqust.- S.5.