Doğum günündə əbədiyyətə qovuşdu...

20 Yanvar şəhidi

Doğum günündə həyatını itirmiş 20 Yanvar şəhidi Yusif Sadıqovun ölümündən 33 il ötür. O müdhiş, imperiya cəlladlarının Bakını qan gölündə boğmağa çalışdığı dəhşətli gecədə əzizlərini axtarmış, heydən düşmüş, donmuş baxışları buza dönmüş ata-analar, bacı-qardaşlar bədənindən ayrılmış bir qol görmüşdülər – palçıqlı qana bulaşmış qol. Bu, həmin gün 26 yaşı tamam olan Yusifin sağ qolu idi...

Qardaşını soraqlaya-soraqlaya, meyitlərin arası ilə səndirləyərək gəzən bacısı Sayalı da bu qolu görmüşdü, göz yaşları içərisində boğula-boğula yaxınlıqdakı tibb personalını, jurnalistləri çağırıb “Burada kəsik bir qol var”, – deyə hıçqıra-hıçqıra yoluna davam edərkən “Yox, bu qardaşımın qolu ola bilməz”, – deyə öz-özünə pıçıldamışdı. İlahi, bəs o haradadır, niyə tapılmır...

Ətrafdakıların ah-naləsindən, fəryadından qulaq tutulur, gözləri qan çanağına dönmüş, insanları nifrətlə süzən əli silahlıların isə arabir atəş açması yavaş-yavaş açılan gecənin dəhşətli səhərinin vahiməsini daha da artırırdı. Atasının əlində bir papaq ona doğru gəldiyini görəndə, “Bu Yusifin papağıdır”, – sözlərini eşidəndə, az qala, ürəyi dayanmışdı. “Yox! Onun 1 metr 90 santimetr boylu, vüqarlı, tədbirli, igid qardaşı belə asanlıqla düşmənə can verməz”, – deyə düşünmüşdü. Göyçə gölünün sahilində yerləşən Cil kəndində boya-başa çatmış, Cil kənd orta məktəbini qızıl medal, Azərbaycan Dövlət Universitetinin mexanika-riyaziyyat fakültəsini fərqlənmə diplomu ilə bitirmiş, aspiranturada təhsil alan ailənin sonbeşiyi Yusifin axı çox böyük arzuları var idi.

1988-ci ildə Göyçə müsibəti, qaçdı-qovdu başlayanda ulu diyarın ona layla qədər şirin olan sıldırımlı qayalarını, yaşıl meşələrini, uca dağlarını tərk etmələri, bu cənnət diyarın yağılara qalması köksünə sağalmaz yara vurmuşdu. İki tərəfdən dağ, bir tərəfdən Göyçə gölü ilə əhatə olunan Cil kəndinin, gözəl bağlı-bağatlı evlərinin xiffətini çəkirdi...

Sayalı xanım 32 ildən sonra da qardaşının Vətən həsrətini həyəcansız dilə gətirə bilmir: “Göyçə, Dərələyəz, Zəngəzurdan hamı çıxarılırdı. Boya-başa çatdığı evi, o gözəl torpaqları düşmənə qoyub getmək qardaşıma da ağır gəlirdi. Göyçədən həmişəlik köç etdiyimiz ilyarım ərzində saçları ağarmışdı. Deyirdi ki, ermənilərə qoyub gəldiyimiz bağçamızda armud ağacının meyvəsini görmək istəyir. Yemək yox, sadəcə, ona doyunca baxmaq həsrətindədir. Təsəlli üçün deyirdim ki, indi Göyçədə qar var. O isə, “Evimizdə olsaydıq indi Göyçə gölünün üstündə xizək sürərdik”, - deyə niskillənir, qəm dəryasına qərq olurdu.

Yusifin çox gözəl səsi var idi, muğamat və təsniflər oxuyurdu, zümzümə etməyi sevirdi. Səsində qəribə bir nisgil də var idi... “Əlvida, dağlar” mahnısı, “Çahargah” muğam dəstgahını o qədər qəmli oxuyurdu ki... Özü də etiraf edirdi ki, bu mahnıları oxuyandan sonra oturub ağlayır.

Bir riyaziyyatçı kimi dərin zəkası, güclü məntiqi var idi. Ancaq tariximizi də gözəl bilirdi və Azərbaycanın torpaqlarının zaman-zaman işğal edilməsi, Qarabağın da başının üstünü qara buludların alması onu hiddətləndirirdi. Deyirdi ki, qanımız, canımız bahasına da olsa, bundan sonra Vətənimizin bir qarış torpağını da verməməliyik. Xalqımızı qorxutmaqla onun milli oyanışını, ərazi bütövlüyü, suverenlik uğrunda mübarizliyini məhv edə bilməyəcəklər. Möhkəm dayanmalıyıq, dayanacağıq da.

Yusif həmin gecə bizə gəlmişdi. Səhər institutda təhsil alan nişanlısını imtahana aparacağını, oradan işə gedəcəyini (indiki Azərbaycan Dövlət Neft və Sənaye Universitetində dərs də deyirdi) dedi. Qızımla bir az oynadı, uşağı əzizlədi, mənim də başıma sığal çəkəndə gözləri doldu. Ondan niyə kövrəldiyini soruşdum. Özünü pis hiss etdiyini, evdə dura bilmədiyini söylədi. Televiziya blokunun partladılmasından danışdı, dedi ki, “Salyan kazarması”nın yanına gedəcək.

Sayalı xanım sözlərinə davam edir:

– “İnqilab” küçəsi tərəfdə atamgilin evinə yaxın yerdə yaşayırdıq, onlar köhnə tramvay xəttinin alt, biz isə üst hissəsində qalırdıq. Anama zəng vurub narahat olduğumu bildirdim. O isə Yusifin evdə olduğunu, yemək yediyini dedi. Bundan sonra həyat yoldaşım həmin kazarmanın yanına getdi və Yusifin orada olmadığını bildirərək məni sakitləşdirdi.

Təxminən, axşam 11-dən sonra Bakıda, elə bil, fırtına qopdu, sanki, şəhərin külünü göyə sovururdular. Atəş səsləri, tankların uğultusu, maşınların vıyıltısı belə insanların göyə qalxan fəryadını, qışqırıq səslərini boğa bilmirdi. Gecə saat 4-dən sonra atışma səsləri səngiyəndə, elə bil, Yusifin səsi qulağıma gəldi, diksindim. Bir azdan qapı döyüldü, atam dəhlizdə doluxsunaraq “Yusif yoxdur, onu tapa bilmirəm”, – dedi. Hamımız küçəyə axışdıq. Atam əsgərlərə yaxınlaşıb rus dilində “Oğlum hardadır, onu neynəmisiniz?”–deyə qışqıranda atəş açdılar, güllə kişinin papağını dəlib keçdi. Atam bizə evə getməyi məsləhət görsə də, özü axtarışları davam etdirdi. Biz də düşdük küçələrə.

Havadan qan qoxusu gəlirdi, ilk dəfə idi ki, səhərin açılmasını istəmirdim. Alatoranlıqda gözümüzə dəyən cəsədlərin bəzilərinin üstündən tank keçmişdi, meyitlər tanınmaz halda idi. Doğmalarını axtaranların hamısı qan içində idi. Bir yerdə 5 cavan oğlanın meyitini yan-yana düzmüşdülər. Güllə hamısının sinəsinə eyni yerdən dəymişdi. Görünür, kazarmaya aparıb güllələmiş, sonra küçəyə atmışdılar. Bir neçə saatlıq axtarışlarımız nəticə vermədi.

Başqa bir küçədə asfaltı qırlaya-qırlaya gedirdilər. Bunu küçələrdə göllənmiş qanı, tankların tırtıllarının altında qalan insan cəsədlərinin qalıqlarını örtmək üçün edirdilər. Orada bizimlə qarşılaşan qonşumuz, təxminən, gecə saat 4-də Yusifi gördüyünü, onun yaralıları daşıdığını dedi və məsləhət gördü ki, yaxında tankın əzdiyi “Jiquli” markalı maşının içinə də baxaq. Maşının içində əzilərək tanınmaz hala düşmüş kişi meyitlərinin paltarlarından Yusifin olmadığını bildik.

Sayalı xanım daha sonra bildirir: “İki həftə ərzində, demək olar ki, bütün meyitxanaları, xəstəxanaları, eləcə də həbsxanaları gəzdik. Çünki həmin gecə mitinq iştirakçılarından bəzilərini tutmuşdular. Şüvəlan həbsxanasında siyahıya baxarkən Yusif Sadıqovun ad-familyasını görəndə o qədər sevinmişdik ki... Səhərisi gün görüş alıb görəndə ki, başqasıdır nə hala düşdüyümüzü sözlə ifadə edə bilmirəm. Anam, atam bu görüşə sevinclə hazırlaşmışdılar...

Fevralın 5-də bizə dedilər ki, bir qol var, ondan çıxan paltarlara baxaq. aydın oldu ki, qardaşımın qoludur. Qanlı palçığa bulaşan həmin qolu elə ilk gün görmüşdüm (kövrəlir), demə, sonra bir qolu olmayan meyitlə basdırırmışlar. Komissiya dəfn prosesində bilib ki, başqasınındır, meyitxanaya qoyublar”.

Dərd içində boğulan Sayalı xanım uzun illər hər yerdə qardaşını axtarıb: “Harda hündür oğlan görürdümsə, hərlənib-fırlanıb üzünə baxmaq istəyirdim ki, bəlkə, qardaşımdır. Trabzonda olarkən belə hisslər yaşayırdım, mənə elə gəlirdi ki, Yusif buradadır. Trabzonla Göyçə mahalı arasında, sanki, bir doğmalıq, bənzərlik var. Qara dəniz ətrafında yaşıllıq Göyçə gölünün ətrafındakı ağacları, meşələri xatırladırdı. Yusifin ölümünə indi də inanmaq istəmirəm”.

Xatırladaq ki, şəhid Yusif Sadıqovun bacısı professor Sayalı Sadıqova dilçi alimdir, AMEA Dilçilik İnstitutunun şöbə müdiridir. Onun qardaşı ilə bağlı bitməz-tükənməz xatirələri bu günümüzdə də baş verən tarixi hadisələrə işıq salır.

Məhz onun işığında Yusif kimi yüzlərcə, minlərcə qəhrəmanımızın qətiyyəti, sarsılmaz iradəsi ilə Azərbaycan xalqı tarixdə ilk dəfə özünə məxsus torpaqları qaytara bilib. Tariximizə böyük Zəfər kimi daxil olmuş 44 günlük müharibə zamanı Azərbaycan xalqı heyrət ediləcək birlik və bərabərlik nümayiş etdirərək Müzəffər Ali Baş Komandan İlham Əliyevin ətrafında sıx birləşdi. Bu gün Vətənimiz uğrunda qurbanlar verdiyi minlərlə igidlərin qanı bahasına məhz müqəddəs yurddur. Şəhərimizin ən görkəmli yerində ucalan, şəhidlərimizin şərəflə uyuduğu Şəhidlər xiyabanı isə həmişə and yerimiz olacaq!

Leyla QURBANOVA

Xalq qəzeti 2023.- 20 yanvar.- S.10.