Ulu öndər
Heydər Əliyev Kəlbəcərin strateji
əhəmiyyətini yüksək
qiymətləndirirdi
Müsahibimiz Yeni Azərbaycan
Partiyası “Azərnəqliyyattikinti” ATSC-nin ilk təşkilatının
sədri Çingiz Qasımovdur.
— Çingiz müəllim,
doğulub boya-başa çatdığınız Kəlbəcərin
Ermənistan silahlı qüvvələri tərəfindən
işğalından 16 il ötür. Bu müddət sizin
üçün necə keçib?
— Çox çətin.
Hər kəsə doğma ocağı çox əziz olur. Biz
kəlbəcərlilər üçün də dünyanın
heç bir guşəsində öz yurdumuzu əvəz edəcək
bir yer yoxdur. Kəlbəcər, sözün əsl mənasında,
cənnət məkanıdır. Ərazisinin xeyli hissəsi
sonralar Ermənistan adlanan dövlətin Göyçə
mahalının Basarkeçər rayonu ilə həmsərhəddir.
Qədim, qayaüstü təsvirlər də məhz həmin
ərazidə — yəni Göyçə ilə Kəlbəcərin
arasındakı yaylaqlardadır. Həmin daş-qayaların
üzərindəki yazılar da təsdiqləyir ki, bura
yalnız qədim oğuz türklərinin vətənidir.
Kəlbəcərin əraziləri
hələ keçmiş Sovetlər Birliyi dövründə
“mədəni işğal”a məruz qalmışdı.
Qızıl yataqları amansızcasına istismar edilir,
Basarkeçərin Zod qızılsaflaşdırma zavodunda
istehsal olunaraq, Ermənstanın iqtisadiyyatının
inkişafına yönəldilirdi.
Ötən əsrin
yetmişinci illərində Azərbaycanda başlanmış
sosial-iqtisadi, mədəni inkişafın dalğaları ucqar
dağ rayonlarının da həyatında öz əksini
tapmağa başladı. Xüsusilə əvvəllər, elə
o dövrün özündə də bəzi dairələrdə
perspektivsiz rayon kimi qiymətləndirilən, hətta əhalisinin
aran rayonlarına köçürülməsi və
yalnız yaylaq kimi istifadə olunması “məsləhət”
bilinən Kəlbəcər üçün bu inkişaf
misilsiz əhəmiyyətə malik idi. Çünki 50-ci illərdə
ermənilərin və onların Moskvadakı
havadarlarının təhriki ilə respublikanın çox da
uzağı görə bilməyən bəzi rəhbərlərinin
Kəlbəcər əhalisini köçürmək təşəbbüsündə
olmaları rayonun taleyini dəfələrlə zərbə
altında qoymuşdu. Yalnız yerli əhalinin və
ağsaqqalların qəti etirazları həmin çirkin məqsədin
həyata keçirilməsinə mane olmuşdu.
Yalnız ümummilli
lider Heydər Əliyev Azərbaycan KP MK-nın birinci katibi vəzifəsinə
gələndən sonra Kəlbəcərin taleyinə
işıq düşdü. Ulu öndərimiz Heydər Əliyev
sonralar Kəlbəcər Rayon Partiya Komitəsinin katibinə
demişdir: “Mərkəzi Komitədə və Nazirlər
Sovetində belə söhbətlər gedirdi ki, Kəlbəcər
perspektivsiz bir rayondur, özünü doğrulda bilmir. Yeganə
yol, guya onun əhalisinin aran rayonlarına
köçürülməsi, ərazidən isə yaylaq kimi
istifadə olunmasıdır. Lakin bu fikir məndə həmişə
şübhə doğurub, onun səmimi olmasına heç
vaxt inanmamışam. Odur ki, bu barədə mənə təklif
olunan qərar-layihəyə də qol çəkməmişəm...”
Bəli, məhz o vaxtlar Azərbaycan KP MK-nın birinci katibi
Heydər Əliyev Kəlbəcərin inzibati ərazi
bölgüsü kimi gələcəksiz, heç bir
potensialı olmayan, yalnız yaylaq üçün yararlı ərazi
olduğunu iddia edənlərin və bu barədə qərar
layihəsi hazırlayanların bütün cəhdlərini
puça çıxarmışdır.
Ulu öndərimiz bir
qrup kəlbəcərli ziyalı ilə 1996-cı ildə
keçirdiyi görüşdə demişdir: “Hesab edirəm
ki, Kəlbəcərin imkanları genişdir, hələ
bundan sonra da çox işlər görülməlidir. Əvvəllər
də, indi də hiss edirdim ki, burada bir məkirli niyyət var.
Əhali qətiyyən Kəlbəcərdən
köçürülməməlidir”.
— Kəlbəcərin
strateji əhəmiyyətindən danışarkən nələri
yada salırsınız?
— Kəlbəcər Azərbaycanın
ən yüksək zirvəsində yerləşir və Ermənistanla
sərhəd olduğundan bir qala qapısı hesab olunur. Onu
qorumaq bütövlükdə Azərbaycanı qorumaq deməkdir.
Sahəsi təqribən 174 min hektara çatan ərazidən əhali
köçürüləndən, 128 kənd tamamilə
boşaldılandan sonra ermənilər heç bir müqavimətə
rast gəlmədən orada sərbəst qaydada məskunlaşmalı
və bununla da Ermənistanla Dağlıq Qarabağ birləşdirilməli
imiş. Plan belə tərtib olunubmuş. Yaxşı ki,
ümummilli liderimiz keçən əsrin 70-80-ci illərində
həmin bədnam planın qarşısını
almışdı.
Məhz ümummilli
liderimizin təşəbbüsü və göstərişi
ilə Kəlbəcərin inkişaf strategiyası
hazırlandı. Azərbaycan KP MK və respublikanın Nazirlər
Soveti tərəfindən 1977-ci il dekabrın 8-də “Kəlbəcər
rayonunun iqtisadiyyatını və mədəniyyətini
inkişaf etdirmək tədbirləri haqqında” 428 saylı qərar
qəbul olundu. Vaxtilə perspektivsiz bir rayon kimi qələmə
verilən Kəlbəcər ötən əsrin 80-ci illərində
nəinki respublikada, hətta İttifaq miqyasında sürətli
inkişaf yoluna çıxmışdı. Təkcə onu
qeyd edək ki, Kəlbəcərin işğalı zamanı
orada qalan və ermənilər tərəfindən
daşınıb talan edilən mal-mülkün o zamankı
qiymətlərlə 761 milyon ABŞ dolları dəyərində
qiymətləndirilməsi də fikrimizi təsdiqləyir.
— Məcburi
köçkün həyatı keçirən kəlbəcərlilərin
mövcud durumu, əhval-ruhiyyəsi barədə nə deyərdiniz?
— Doğma od-ocağı,
torpağı, evi-eşiyi, bütövlükdə mal-dövləti
işğal altında qalanların arasında respublikanın
56 rayonunun 770 yaşayış məntəqəsində məskunlaşan
kəlbəcərlilər dövlətimizin, ilk növbədə
ümummilli liderimiz Heydər Əliyevin və sonrakı illərdə
Prezidentimiz cənab İlham Əliyevin şəxsi diqqət və
qayğısını heç zaman unutmayacaqlar. Çünki
söhbət təkcə maddi yardımdan getmir, kəlbəcərlilərə
daha çox torpaq və yurd lazımdır ki, onu da geri
qaytarmaq üçün dövlətimizin və onun liderinin
apardığı məqsədyönlü siyasəti danmaq
olmaz. Bütün beynəlxalq səfərlərində Azərbaycanın
haqq işi uğrunda mübarizə apardığını
diqqətə çatdıran dövlətimizin
başçısı cənab İlham Əliyev birmənalı
olaraq Qarabağın azadlığının ölkənin və
xalqımızın bir nömrəli vəzifəsi
olduğunu bəyan edir. Biz qəti əminik ki, Dağlıq
Qarabağ və onun ətrafında işğal olunmuş
torpaqlarımızı geri qaytarmaq üçün dövlətimizin
iqtisadi, siyasi, lazım gələrsə, hərbi qüdrəti
var. Biz bu imkanlardan bəhrələnərək və regionda
aparıcı dövlət olaraq, problemi beynəlxalq müstəvidə
həll edəcəyik.
Sonda onu da demək istərdim
ki, dövlət başçısının tövsiyə və
tapşırıqlarını rəhbər tutaraq öz
doğma yurddaşlarına dayaq duran, maddi və mənəvi
yardım göstərən xeyirxah insanlar da vardır,
onların arasında Dədə Şəmşir
ocağının yetirməsi, Milli Məclisin deputatı Cavid
Qurbanovun adı birincilər sırasında çəkilir.
Nurəngiz ADİLQIZI
Xalq qəzeti.- 2009.- 2 aprel.- S. 3.