Rəssamlar kinonun əsas
yaradıcılarındandır
Milli kinomuzun yaranıb
formalaşmasında kino rəssamlarının xüsusi xidmətləri
olmuşdur. Onlar arasında Elbəy Rzaquliyevin, Nadir Zeynalovun,
Kamil Nəcəfzadənin, Mais Ağabəyovun və
başqalarının adlarını qeyd etmək yerinə
düşərdi. Bu sənətkarların əksəriyyəti
Ümumittifaq Dövlət Kinematoqrafiaya İnstitutunda ali kino rəssamlığı
təhsili alandan sonra öz yaradıcılığını
Azərbaycan kino sənətinin inkişafına həsr
etmişdir. Azərbaycanın kino rəssamları arasında
xalq rəssamı Rafis İsmayılovun öz yeri, öz
mövqeyi vardır.
Rafis İsmayılov
1939-cu il martın 30-da Bakıda ziyalı ailəsində
dünyaya göz açmışdır. 1962-ci ildə Ə.
Əzimzadə adına Azərbaycan Dövlət Rəssamlıq
Məktəbini bitirdikdən sonra bir müddət rəssam
kimi çalışmış, on il sonra isə Moskva Dövlət
Kinematoqrafiya İnstitutuna daxil olmuşdur. Həmin institutun rəssamlıq
fakültəsini bitirib, “Azərbaycanfilm” kinostudiyasına
işə gəlmişdir. Bundan sonra Rafis müəllim
bütün mənalı ömrünü Azərbaycan milli
kinosunun inkişafına həsr etmişdir. Quruluşçu rəssam
kimi bu gün onun yaradıcılıq bioqrafiyasında 30-dan
artıq filmin adı vardır.
70-ci illərdə Azərbaycan
kinosunda təcrübəli rəssamlar çox idi. Nadir
Zeynalov, Elbəy Rzaquliyev, Kamil Nəcəfzadə və
başqaları filmlərimizin rəssamlıq işini
uğurla həyata keçirirdilər. Rafis isə ilk öncə
bu rəssamların iş təcrübəsini öyrənir,
günlərlə onların studiyada
quraşdırdıqları dekorasiyalar və eskizlərlə
tanış olurdu. O, yaxşı bilirdi ki, nəzəri cəhətdən
nə qədər hazırlıqlı olsan da, təcrübə
tamam başqa şeydir.
“Qatır Məmməd”
(“Atları yəhərləyin”) filminin üzərində əvvəlcə
başqa yaradıcı qrup işləyirdi. Sonra filmin quruluşçu rejissoru xalq artisti, mərhum kinorejissor Rasim Ocaqov təyin olundu. Onda filmin quruluşçu
rəssamı da Rafis İsmayılov oldu. Bununla o, sənətdə ilk sərbəst addımını
atdı. Və elə bu filmlə
onun yaradıcı istedadı özünü
büruzə verdi. Film tarixi
mövzulu olduğundan
obrazların çoxu
real qəhrəmanlar idi.
Bu da rəssam
üçün çox
böyük çətinliklər
yaradırdı. Müxtəlif növ geyimlər, tarixi yerlərin dekorasiyada düzgün əks olunması, rənglərin düzgün
seçilməsi — bunlar
hamısı rəssamdan
çox ciddi axtarışlar tələb
edirdi. Rasim Ocaqov da rejissor kimi debütünü
yaradırdı. Bu vaxta kimi o, kino
operatoru kimi işləmişdi. Buna baxmayaraq film hazır olanda hər iki debütantın işi bəyənildi və film Ümumittifaq ekranlarına qəbul olundu.
Tezliklə Rafisi rəssam kimi müxtəlif rejissorlar öz filmlərinə dəvət
etdilər. Rejissorlardan Eldar Quliyev, Ənvər Əbluc, Oqtay Mirqasımov, Rasim İsmayılov onu öz filmlərinə
quruluşçu rəssam
təyin etdilər. Beləliklə, Rafis İsmayılov
tədricən “Azərbaycanfilm”in
aparıcı rəssamlarından
biri oldu.
Rafis İsmayılovun
rəssam kimi quruluş verdiyi “Sevinc buxtası”, “Üzeyir Hacıbəyov: Uzun ömrün akkordları”, “Qara gölün cəngavərləri”,
“Qəribə adam” filmləri mütəxəssislər tərəfindən
yüksək qiymətləndirildi.
Xüsusilə onun plastika və rəng çalarlarının orijinal
həllini tapmaq bacarığı işlədiyi
filmlərdə aydın
nəzərə çarpırdı.
Rafis musiqili filmlərə tez-tez dəvət alırdı. “Oxuyur Müslüm Maqomayev”,
“1001-ci qastrol” və başqa filmlərin bədii həllində rəssam kimi onun əvəzsiz rolu olmuşdur. O, həm də rəssam kimi komediya janrlı filmlərin quruluşunu vermişdir. “Yapon və yaponiyalılar”, “Pirverdinin xoruzu” kimi filmlərimizdə onun dəst-xəttini aydın hiss etmək olur.
Onun rəssam olduğu filmlərdə rəng qarşılığı yoxdur. Obrazlar bədii
materialın mövzusuna
tam uyğun seçilir
və tamaşaçı
buradakı rəssam işinin professional sənətçi
tərəfindən işləndiyini
aydın görür.
Rafis müəllim mizanların
seçilməsinə şəxsən
özü rəhbərlik
edir. Eskizləri ilə tam uyğun
olmayan materialın filmə gətirilməsi ilə heç vaxt razılaşmır.
“Dantenin yubileyi", “Anın quruluşu”, “Özgə ömrü”, “Təhminə” kimi filmlər onun sənətinə necə
məsuliyyətlə yanaşdığından
xəbər verir.
Uşaqlar üçün də bir neçə cizgi filmində onun imzası ilə qarşılaşırıq. “Danışan işıqlar”,
“Xeyir və şər”, “Göyçək
Fatma”, “Lağım” kimi filmlər bu qəbildəndir.
O, həm də “Oda” cizgi filminə
quruluş vermişdir.
Rafis müəllim uşaqlar üçün
yazılmış “Ş.İ. Xətai”, “Metexan”, “Romeo və Cülyetta” “Spartak”, “Oliver Tvist”, “Qaçaqlar”, “Kventin Dorvord” və s. kitablara illustrasiyalar çəkmişdir.
Teatr sahəsində də onun bir sıra
işləri vardır. Azərbaycan
Dövlət Milli Dram
Teatrında “Gecə döyülən qapılar”,
“Tənha iydə ağacı”, “Fedra”, “Misir gecələri”, “Ölüləri qəbirstanlıqda
basdırın”, “İkinci
səs”, Azərbaycan Dövlət Opera və Balet Teatrında isə “Natəvan”, “Leyli və Məcnun”,"Məhəbbət
və ölüm",
“Rast”, “Trubadur” əsərlərinin quruluşçu-rəssamı
olaraq teatr dekoru sənətinin inkişafına öz töhfəsini vermişdir.
Rafis müəllim atalar sözləri, Dədə
Qorqud motivləri və xalq mahnıları
mövzuları əsasında
çoxlu sayda rəsm əsərlərinin
müəllifidir. Dünyada məşhur olan
qədim Təbriz miniatür məktəbinin
ənənələrini davam
etdirərək, dəzgah
rəngkarlığı və
miniatür üslubunda
müasir axtarışlar
aparır və onu inkişaf etdirir.
Rafis İsmayılov
Azərbayjanın xalq
rəssamı fəxri
adına layiq görülmüş,
əsərləri isə
Dövlət mükafatı
və rəssamlıq
üzrə “Sultan Məhəmməd”
mükafatı laureatıdır.
Ölkəmizdə və xaricdə
bir çox sərgilərdə iştrak
edən Rafis İsmayılov, Professional Kinorejissorlar
Gildiyasının, Kinematoqrafçılar
İttifaqının və
Rəssamlar İttifaqının
üzvü kimi bu təşkilatların tədbirlərində fəal
iştrak edir. İnanırıq ki, hələ
neçə-neçə filmlərimizdə
onun rəssam istedadının yeni nümunələrinin şahidi
olacağıq.
M. MÜKƏRRƏMOĞLU
Xalq qəzeti.- 2009.- 8 aprel.- S. 8.