General Heybət Heybətovun
döyüş yolu
General Heybət Heybətovdan
söz düşəndə bəziləri ona
etinasızlıq göstərirlər, xüsusilə,
müharibə görməyən cavanlar. Səbəbi də budur
ki, güya general doğma soyadını ataraq arvadının
(Zuvanovanın) familyasını qəbul edib. Hətta dinini belə
dəyişib. Bəri başdan deyim ki, generalın 1952-ci il
dekabrın 17-də və ondan əvvəllər tərtib
olunmuş “Hərbi xidmət kitabça”ları bu faktları
inkar edir. General Heybətovun həyat yoldaşının
qız soyadı Kalakatovadır. Anna Fyodorovna Kalakatova 1901-ci ildə
Həştərxan şəhərində anadan olub. Milliyətçə
tatardır. General öz əli ilə doldurduğu rəsmi
anket və sənədlərdə milliyəti
sözünün qarşısında “azərbaycanlı”
yazmışdır. Hətta doğma ana diliniz hansıdır
sualının qarşısında da general “Azərbaycan dili”
yazmışdır.
General-mayor H.Heybətovun
döyüş dostları polkovnik Baxış Mehdiyev,
yazıçı-jurnalist İbrahim Novruzov, müharibə
veteranı Əbdüləli Mürsəlov, Bəxtiyar Əfəndiyev
və başqa veteranlar onun haqqında böyük fəxrlə
danışardılar. Qəribədir, əsl həqiqət
qalıb kölgədə, amma mənasız bir fakt belə
gözəl insanın, görkəmli sərkərdənin
şəxsiyyətinə yersiz ləkə salıb. Uzun
axtarışdan sonra 1985-ci ildə mən general Heybətovun
86 yaşlı doğma bacısı Sara xanım Heybətovanı
tapa bildim.
Əvvəla onu deyim ki,
indiyədək qəzet və jurnalarda, radio və televiziya
verlişlərində generalın atasının adını
səhvən Heybət kimi getmişdir. Onun əsl
ad-familyası belədir: Heybət Atamoğlan oğlu Heybətov.
Bu barədə generalın bacısı Sara xanımın
söhbəti oxucular üçün də maraqlı olar.
– Ailəmiz çox
böyük idi. Yeddi uşaqdıq: Heybət, Həzi, Cahangir,
Nəcəf, Sara, Salman (Leninqradın müdafiəsində həlak
oldu), Rəhman. Atam maştağalı idi, anam Tutixanım
Ağagül qızı Saray kəndindən. Atamı
çox çətinliklə xatırlayıram. Onu 1918-ci ildə
erməni-müsəlman davasında heç nədən
daşnaklar öldürdülər. Atamın
ölümündən sonra ailəmizin
dolanışığı çox çətin
olduğundan anam böyük qardaşım Heybəti Zuvanov
familiyalı bir hərbiçinin yanında işə düzəltdirir.
Qardaşımın işgüzarlığı, fərasəti,
yaxşı hafizəsi Zuvanovun xoşuna gəlir və buna
görə onu hərbi məktəbə qəbul etdirir. Zuvanovun
övladı yox idi. Anamdan təvəqqə edir ki, Heybəti
öz familyasına keçirməyə, onu oğulluğa götürməyə
icazə versin.
Anam bizi güc-bəla
ilə saxlayırdı. Ağır ehtiyac və generalın
şirnikləndirici vədləri anamı məcbur edir ki, belə
bir güzəştə getsin. Qardaşım Heybətin
başqa familiyanı götürməsinin tarixçəsi
belədir.
Heybət kiçik
yaşlarından fəhmli, fərasətli uşaq olub. O,
1912-ci ildə rus-Azərbaycan məktəbini, 1916-ci ildə isə
üçsinifli Alekseyev ali-ibtidai məktəbini
bitirmişdir. 1920-ci ilin oktyabr ayında orduya
çağırılan gənc Heybət Heybətov nümunəvi
əsgər kimi xidmət edir. O, Bakıdakı Birləşmiş
Azərbaycan Hərbi Məktəbinə təhsil almağa
göndərilir. 1922-ci il yanvarın 1-də məktəbi əla
qiymətlərlə bitirir. Atıcı diviziyasına vzvod
komandiri təyin olunan gənc Heybət Heybətov üç
il burada, birinci atıcı “Dəmir alayı”nda xidmət edir
və hərbi biliyi, bacarığı sayəsində rota
komandiri vəzifəsinə qədər yüksəlir. 1929-cu
ilin oktyabr ayında təhsilini artırmaq üçün
Moskvaya, M.Frunze adına Hərbi Akademiyaya təkmilləşdirmə
kursuna oxumağa göndərilir. Təhsilini müvəffəqiyyətlə
başa vuran Heybət Heybətov Azərbaycana qayıdır.
Birinci atıcı “Dəmir alayı”nda qərargah rəisi,
alay hərbi məktəbinin rəisi, Dağ-atıcı
diviziyasının komandiri kimi məsul vəzifələrdə
çalışır. 1939-cu ilin avqust ayında
bacarıqlı komandir Heybətov Orlov Hərbi Dairəsinə
hərbi nəzarət qrupunun rəisi təyin olunur. Az
müddət bu vəzifədə müvəffəqiyyətlə
çalışan Heybət Heybətov həmin dairədə
yerləşən 641-ci atıcı alayının komandiri
olur. Böyük Vətən müharibəsi başlayanda isə
ona daha bir məsul vəzifə tapşırılır. Eloğlumuz
Cənub cəbhəsindəki 347-ci atıcı diviziyanın
komandir müavini təyin olunur. 1942-ci ilin fevral ayında
Zaqafqaziya Hərbi Şurasının
çağırışı ilə Azərbaycana
qayıdır. 223-cü Azərbaycan atıcı
diviziyasının komandiri olur.
Mərhum polkovnik
Baxış Mehdiyevin arxivində general Heybət Heybətov
haqqında zəngin “xəzinə” varmış. Həmin sənədlərin
içərisində ən qiymətlisi 1945-ci il iyunun 4-də
Sovet İttifaqı Qəhrəmanı, qvardiya
general-leytenantı Jerebinin, beşinci zərbə ordusunun
komandanı general-polkovnik Berzarinin, hərbi şuranın
üzvü general-leytenant Bokovun, 416-cı Taqanroq
diviziyasının komandiri general-mayor Dmitri Sızranovun
general-mayor Heybət Heybətova verdikləri “attestasiya” sənədidir.
Alay komandiri Baxış
Mehdiyev müharibənin ilk günündən sonuna kimi diviziya
komandiri general Heybətovla çiyin-çiyinə vuruşub.
O, 1983-cü ildə nəşr etdirdiyi “İki yüz iyirmi
üçüncü Qırmızı Bayraqlı Belqrad
diviziyası” hərbi memuarında komandir dostundan iftixarla
söhbət açır:
“... General Heybətov
tibb məntəqəsinin rəisi Şükür Əhmədovun
müşayiətilə yaralılara yaxınlaşdı. Yaralının
üzünü görən kimi Əhmədovun rəngi
qaçdı. O, döyüş dostunu tanıdı. Yaralı
döyüşçü Bəyqulov da gözlərini
açıb Şükürü tanıdı, gülümsəməyə
çalışdı. General Heybətov şinelin
künçündən möhkəm yapışmış
yaralının əlinə ehtiyatla toxundu:
– Möhkəm ol,
oğul...
– Eybi yoxdu, yoldaş
general, mən hələ...
– Bəyqulov nəsə
demək istədi. Onu soyuq tər basdı, ağrıdan
dişlərini möhkəm sıxdı.
General Heybətov
yaralı əsgərin ipək kimi yumşaq
saçlarını ata nəvazişi ilə
sığalladı.
- Eybi yoxdu, oğlum, indi
qospitala aparıb səni müalicə edərlər. Tezliklə
qayıdarsan, biz hələ səninlə yeni
döyüşlərə gedəcəyik...”
Polkovnik Baxış
Mehdiyevin general haqqında kitabında yazmadığı şəxsi
xatirələri, söhbətləri çoxdur. Bacısı
Sara xanımdan sonra Baxış ikinci adamdır ki, general Heybət
Heybətovdan ürəklə, yana-yana
danışırdı:
– 1959-cu ilin oktyabr
ayında Heybət Heybətov vəfat edəndə bir cümə
axşamı arvadı Anna Fyodorovna çəkinə-çəkinə
mənə yanaşdı.
– Baxış, – dedi, – mənə
yaxşı məlumdur ki, həyatda Heybətin sizdən
yaxın ikinci bir dostu yox idi. Mən çox istərdim ki, onun
attestasiyası, sənədləri sizdə qalsın. Mən
sizə daha çox etibar edirəm.
Mən Annanı da
yaxşı tanıyırdım. Müharibənin ilk
günündən sonunadək bizim diviziyada şəfqət
bacısı işləmişdi. Diviziyamızda Heybətovlar
ailəsindən üç nəfər vuruşurdu. General
ata, zabit oğul Nikolay və hərbi şəfqət
bacısı olan Anna. Güclü döyüşlərin
birində generalın oğlu duşmən gülləsindən
həlak oldu. Anna oğul itkisindən bir müddət
özünə gələ bilmədi. Əlbəttə, ata
kimi general Heybətov da yanıb-yaxılırdı. Amma
çalışırdı ki, döyüşçülər
yanında ümidsizliyini, kədərini biruzə verməsin.
Bir dəfə kəşfiyyatdan
“dil” gətirmişdik. Ondan lazım olan məlumatları
alandan sonra qazmadan çölə çıxardıq. Anna əsir
alman zabitini körən kimi qızmış şirə
döndü, çumub mənim əlimdən naqanı bir
göz qırpımında zorla aldı. (Naqan əsir alman
zabitinin idi).
– Onlar mənim oğlumu
güllələyiblər, mən də bu fristi öz
silahı ilə öldürəcəyəm, – deyib alman
zabitini güllədən keçirdi.
Generalın adına
verilən “Attestasiya” sənədi onun 1943-cü il noyabrın
21-dən 1945-ci il iyulun 4-nə qədər hərbi fəaliyyətini
əhatə edir. Həmin dövrdə general Heybət Heybətov
416-cı Taqanroq atıcı diviziyasında komandir müavini
olub. Müharibədən sonra iki dəfə (1947-1951-ci illərdə)
Azərbaycan Respublikası Ali Sovetinin deputatı seçilib.
1941-ci ildə
xalqımızın say-seçmə oğullarından milli
diviziyalar təşkil olundu. Həmin il oktyabrın 18-də
46-cı ordunun 168-ci ehtiyat alayı nəzdində 223-cü
atıcı Azərbaycan diviziyasının təşkilinə
başlandı. Əsasən azərbaycanlılardan ibarət
olan bu birləşmə 1942-ci ilin iyulunadək hazırlıq
keçdi. Diviziyanın siyasi rəhbəri, komissar və
komandirləri xalqımızın qabaqcıl ziyalıları
idi. Onun ilk komandiri polkovnik Heybət Heybətov təyin olundu.
Baxış Mehdiyev
deyirdi ki, 1942-ci ilin sentyabrında döyüşə tam
hazır olan diviziya Buynakskda dayanmışdı. Mir Cəfər
Bağırov diviziyanın əsgərləri ilə
görüşə gəldi. Elə sıraların
qarşısında Zuvanova – Heybətova dedi ki, bu milli birləşmədir,
komandiri də Azərbaycan millətinin nümayəndəsi
olmalıdır. Familiyanı gərək dəyişəsən...
Polkovnikin qəzəbdən
gözləri böyüdü. Sərkərdələrə
məxsus sərt sifəti dartılıb qaraldı. Zabitlər,
əsgərlər ürəkağrısı ilə sevimli
komandirlərinə heyfsiləndilər. Həmin günü
Bağırov qonşu diviziyada bir neçə fərariyə
qəbir qazdırıb güllələtmişdi. Ona görə
də o, çox hirsliydi.
Polkovnikin heç kəsin
gözləmədiyi cavabı M.C.Bağırovu
sarsıtdı:
– Mən, – dedi, – Azərbaycan
xalqının əsgəriyəm. Xalqıma sidq-ürəklə
xidmət edirəm, son nəfəsiməcən də edəcəyəm.
O ki qaldı familiya məsələsinə, bu mənim şəxsi
işimdir. Bunun mətləbə dəxli yoxdur. Zuvanov
familyasını daşımaqla nə millətimdən, nə
də vətənimdən üz döndərməmişəm.
Bu günə qədər ölkənin müxtəlif
bölgələrində hərbi xidmətdə olmuşam, hər
yerdə də iftixarla azərbaycanlıyam demişəm. Ən
başlıcası bütün varlığımla, ürəyimlə
azərbaycanlıyam. Vaxtilə mənə ata əvəzi
olmuş insana – Zuvanova nankor çıxmaq istəmirəm. Müqəddəs
Quranda da deyilir ki, səni xoşbəxt edən adama sadiq qalmaq
borcundur.
Ta Xarkova qədər general Heybətov bizim diviziyanın
komandiri oldu. 1943-cü ilin iyun ayı idi. Dyaçkino
stansiyası uğrunda vuruşurduq. Əmr gəldi ki,
general-mayor Heybətov 416-cı diviziyaya komandir müavini
göndərilir. Əlbəttə, belə gözəl, mahir
komandir üçün müavinlik aşağı vəzifə
idi. Ən dözülməzi də o idi ki, general Heybətovu
polkovnik Dmitri Sızranova müavin təyin etmişdilər. Bağırov
ondan heyfini belə çıxdı.
1943-cü ilin iyununda
416-cı atıcı diviziyanın komandir müavini təyin
olunan general Heybətovu döyüşçülər
ürəkdən sevir və ona dərin hörmət bəsləyirdilər.
General-mayor Heybətov –
Zuvanovla Qafqazdan Berlinədək döyüş yolu keçən
yazıçı-mayor Məmməd Aranlının “Cəbhə
gündəliyi”ndən: “9 mart 1944-cü il... Bizimkilər
hücuma keçmişdilər. Çox qanlı vuruşmalar
getdi. Nəhayət, faşistlər qaçmağa məcbur
oldu. Bəxtiyar Əfəndiyevlə uzun-uzadı dərdləşdik.
Diviziyanın tarixi haqqında düşünürdük.
General-mayor Zuvanov bizə
gəldi. O, keçirdiyi günlər haqqında
danışırdı. Xususilə, Səfər Məmmədovun
adını tez-tez çəkirdi. Səfər öz məsləhətləri
ilə bir çox hərbi əməliyyatlarda generala kömək
etmişdi. General Zuvanov çox sadə, təvazökar və
baməzə adamdır. Familinin rus olmasına baxmayaraq, tipik
bir azərbaycanlıdır. Söhbəti çox sevir.
Yaşayışı da çox qəribədir. Yağ, ət
yeməz...”
Məmməd Aranlının
gündəliyində adı çəkilən Bəxtiyar Əfəndiyevi
axtardım. Öyrəndim ki, istefada olan kapitan 416-cı
diviziyanın veteranı hazırda Nərimanov rayonundakı 39
nömrəli beynəlmiləl orta məktəbin direktorudur. General
Heybətovla qələbəni Berlində qarşılayan Bəxtiyar
müəllim döyüş dostu haqqında xoş xatirələr
söylədi:
– Polkovnik Dmitri
Sızranov general Heybətovun ona müavin göndərilməsini
ədalətsizlik kimi qəbul edirdi. Ona görə də
generala hədsiz dərəcədə hörmət və məhəbbət
göstərirdi. Bir dəfə diviziyanın siyasi şöbə
rəisi polkovnik Rəşid Məcidova dedi:
– Hiss edirəm ki, general
sıxıntı keçirir. Çox nahaq.
Mən yaxşı bilirəm ki, onun vəzifəsini
niyə aşağı salıblar. Heybətov
gözəl sərkərdədir. Onu
Bağırovun tapşırığı ilə
gözüm-çıxdıya salıblar. Şəxsən mən general Heybətova mərd bir
azərbaycanlı kimi baxıram. O, mənə burada
çox lazımdır. Çünki əsgərlərin
dilini və xasiyyətini ondan yaxşı bilən yoxdur.
Doğrudan da,
general Heybətov diviziyaya gələn gündən sadəliyi
və qayğıkeşliyi ilə əsgərlərin, zabitlərin
hörmət və məhəbbətini qazandı. O, hər bir
döyüşçüyə atalıq qayğısı
göstərirdi. Azərbaycan dilində o qədər şirin
söhbətlər edər və atalar məsəllərini elə
yerli-yerində işlədərdi ki, əsgərlər təəccüblənərdilər:
görəsən, generalın özü azərbaycanlı
ola-ola, bəs ad-famili niyə başqadır?
Beşinci zərbə ordusu
hərbi şurasının keçmiş üzvü,
ehtiyatda olan general-leytenant Fyodor Yefimoviç Bokovun xatirələrindən:
– 1945-ci ilin iyirmi bir aprel
günü Beşinci zərbə ordusu, o cümlədən
416-cı diviziya üçün unudulmaz gün idi. Bu diviziya Berlinin xarici və daxili müdafiə xətlərini
yararaq aprelin iyirmi birində şəhər uğrunda
döyüşə girişdi. Diviziya komandirinin
müavini, Azərbaycan xalqının mərd oğlu
general-mayor Heybət Heybətovun rəhbərliyi altında
1373-cü polk birincilər sırasında
şəhərə daxil oldu. General Heybətov diviziyanın və
qoşunların əməliyyat zolağındakı vəziyyəti
haqqında ətraflı məlumat verdi.
1373-cü
alayın qarşısında Saraya, sonra isə Berlinin əsas
küçəsi olan Unter-den
Böyük Vətən
müharibəsinin ağır günlərində vəfalı
dostum general Hebətovla yüzlərlə hadisənin
şahidi olmuşam. Onlardan sizə yalnız birini qısaca nəql
etdim. Hələ siz görəydiniz ki,
Brandenburq darvazası önündə tankın üstünə
qalxan general Heybətov necə alovlu bir nitq söylədi.
İnanıram ki, general Heybətovun həmin
çıxışı azərbaycanlı dostlarımın
hələ də yadından çıxmayıb.
***
1985-ci ildə
sazaqlı fevral ayının yarıdan çoxunu “Hünər”
verilişinin çəkiliş qrupu
Hara gedirdiksə igid oğullarımızın əsgəri
rəşadətindən, döyüş məharətindən
minnətdarlıqla söhbət açırdılar. Bir azərbaycanlı kimi iftixar hissi keçirirdik ki,
qəhrəman həmyerlilərimizin igidliyi kubanlıların
xatirəsindən silinməyib. Əbduləli
müəllim bizi Krasnodar Diyar Veteranlar Şurasının sədri,
general-mayor Aleksey İvanoviç Kabanovun da
görüşünə apardı. Bizi səmimiyyətlə
qarşılayan general sevinclə:
– Sizə general dostum Heybətovun–Zuvanovun
igidlərindən danışa bilərəm, – dedi.— General Heybətovun özünü mən
daha yaxşı tanıyırdım. Biz tez-tez
beşinci zərbə ordusunun hərbi şurasında
görüşərdik. İki yüz
iyirmi üçüncü diviziyanın igid
döyüşçülərini, onun mərd komandiri general
Heybət Heybətovu biz kubanlıların unutmağa haqqı
yoxdur. Azərbaycanlılar bizim
torpağımızın azadlığı uğrunda yüzlərlə
oğlunu qurban verib, misilsiz igidliklər göstəriblər.
...1943-cü il
martın doqquzunda general Heybət Heybətovun diviziyası
partizan dəstəsi ilə birləşərək
Krasnoarmeyski stansiyasını azad etdi. İlk dəfə
diviziyanın min qırx birinci alayı bizim torpaqda, Azərbaycan
SSR Ali Sovetinin Keçici Qırmızı Bayrağı ilə
təltif olundu. Bayrağı məşhur
şair Səməd Vurğun general Heybət Heybətova təqdim
etdi. Bu bayraq Vyanaya qədər
döyüş yollarında azərbaycanlı igidləri yeni
qələbələrə ruhlandırdı. Üzərində Suvorov və Kutuzov ordenləri olan
həmin bayraq indi Moskvada – Sovet Ordusunun Mərkəzi Muzeyində
saxlanılır. Kubanda 223-cü Azərbaycan
atıcı diviziyasının əsgər və zabitlərinin
döyüş yolunu əks etdirən muzey təşkil
etmişdik.
***
... “Attestasiya” sənədi
hər bir zabitin keçdiyi həyat yolunun, döyüş və
hərb yolunun güzgüsüdür. Hərbçinin
fəaliyyətini öyrənmək üçün hər
bir tədqiqatçı-jurnalist onu mütləq diqqətlə
oxuyub öyrənməlidir. Xatirələrdə
yazılan hər hansı publisist və bədii əsərlərdə
müəllif istədiyi kimi təsvirə yol verə bilər.
Amma ”Attestasiya" kimi rəsmi sənəddə
bu qeyri-mümkündür. Ona görə də general-mayor
Heybət Heybətova verilən “Attestasiya”nın
mətnini burada verməyə ehtiyac duyuruq.
“Yoldaş general-mayor
Zuvanov-Heybətov 1943-cü ilin noyabrından (416-ci
diviziyadakı xidməti nəzərdə tutulur, - Ş.N.)
indiyədək böyük döyüş yolu
keçmiş və Dnestr, Kulstrin, Oder, Berlin ətrafında
faşist işğalçıları ilə
döyüşlərdə, düşmənin Visladan Berlinə
kimi təqib edilməsində, hərbi hissələrə rəhbərlik
işində fəal iştirak etmişdir. Taktiki
şəraitdən tez baş aça bilir, xüsusi əməliyyatları
ümumi əməliyyatlara görə
uyğunlaşdırmağı yaxşı bacarır. Həm də qoşun növlərinin
qarşılıqlı hərəkətini təşkil etmək
qabiliyyətinə malikdir. Təlim şəraitində
hissələrin öyrədilməsinin zəruri
vaxtını bilir. Qoşunların öyrədilməsində
təşkilatçılıq qabiliyyətinə malikdir.
Döyüş
və təlimlərdə qoşunların idarəsinin təşkili
məsələsini düzgün qiymətləndirir, idarə
işini təşkil etməyi bacarır. Arxa cəbhə
xidmətini və döyüşdə arxa cəbhənin
rolunu bilir. Yürüşlərdə
dözümlüdür, ancaq son vaxtlar
sağlamlığından tez-tez şikayət edir. Xaraktercə möhkəmdir, general kimi mədənidir,
icraçıdır, mərd və qorxmazdır, cəsarətli
və qətiyyətlidir. Mənəvi cəhətcə
yenilməzdir, ünsiyyətlidir, xüsusi heyətin
arasında nüfuzludur, söhbətlərində sadədir.
Siyasi cəhətcə savadlıdır. İdeoloji cəbhədə təmkinlidir. Yaralı olsa da heç vaxt döyüşdən
yarımçıq çıxmayıb, axıra kimi əməliyyatlarda
fəal iştirak edib.
ÇIXARIŞ: – Nizami hissə
komandirinin müavini vəzifəsinə layiqdir.
Otuz ikinci
Suvorov ordenli atıcı korpusun komandiri, Sovet İttifaqı Qəhrəmanı,
qvardiya general-leytenantı Jerebin.
Beşinci zərbə
ordusunun komandanı, general-polkovnik Berzarin.
Hərbi
Şuranın üzvü, general-leytenant Bokov.
12 iyun 1945-ci il
***
İbrahim Novruzovun
“Yaşıdlarım” kitabındakı balaca bir epizodu oxuyanda
qeyri-ixtiyari kövrəldim: “Bir səhər qəzetlər
general Heybətovun Kiyev şəhərində uzun sürən
xəstəlikdən sonra vəfat etdiyini xəbər verdilər.
Deyirlər ki, general
Heydət Heybətov canını tapşırmamışdan
qabaq bayatı çağırmışdır. “Ölməyə
Vətən yaxşıdır” söyləyrək, cənazəsinin
Odlar yurduna dəfn olunmasını vəsiyyət
etmişdi..."
Qədirbilən
xalqımız general oğlunun vəsiyyətinə əməl
etdi. 1959-cu il oktyabrın 7-də altmış bir
yaşında vəfat edən general-mayor Heybət Atamoğlan
oğlu Heybətov Fəxri Xiyabanda dəfn olundu. Doğma kəndi Maştağada indi abad bir
küçə onun adını daşıyır.
... Səksəninci
illərdə bəzi ziyalılar Heybətov-Zuvanovu qəbul
etmək istəmirdilər. Buna səbəb
də onun daşıdığı rus familyası və
danışılan mənasız bir əhvalat idi. Guya, gəncliyində
o bir keşiş qızına vurulub, qızını vermək
istəməyən keşiş gənc Heybətin
qarşısında iki şərt qoyub: əvvəl
soyadını dəyiş, sonra xristianlığı qəbul
et. Bu ağ yalan saf bir
insanın tərcümeyi-halına ləkə salırdı. Hətta Azərbaycan Sovet Ensiklopediyasının
4-cü cildində belə (səh. 348) general Zuvanov Vladimir
Pavloçiv kimi təqdim olunur. Mötərizədə
isə atasının adı səhvən Heybət
yazılır. Bir xeyli axtarış
aparıb onun çoxsaylı cəbhə dostları və
bacısı Sara xanımla görüşdüm.
Generalın “Zabitin xidmət kitabıçası”nı çətinliklə də olsa
tapdım. Bu rəsmi sənədi oxuyanda
gördüm ki, onun bioqrafiyası başdan-başa təhrif
olunur. 1990-cı ildə “Sovet kəndi” qəzetində,
1991-ci ildə “Azərbaycan generalları” kitabımda general barədə
əsl həqiqəti oxuculara çatdırdım.
Dünyadan, hərb
tariximizdən silinib getməkdə olan bir sərkərdənin
adı xalqımızın yaddaşında əbədi
qalacaq. General 1922-ci ildə tatar qızı Anna Kalakatorva ilə
evlənəndən sonra onun haqqında bu günə qədər
min yalan, uydurmalar danışılıb və yazılıb.
Rəsmi sənədlərin dili ilə bu
yalanlara son qoyduq. Müdrik atalar gözəl
deyib ki, min yalan bir doğruya dəyməz. Generalın ruhunun rahatlığı naminə bu
araşdırmalardan sonra biz də rahat nəfəs aldıq.
Allah-təala onun müqəddəs məzarına bol günəş
işığı, ruhuna əbədi rahatlıq versin.
Şəmistan NƏZİRLİ,
polkovnik-leytenant,
MN-nin Hərbi-Elmi
Mərkəzinin baş elmi işçisi
Xalq qəzeti.- 2009.- 19 aprel.- S. 8.