Biz Azərbaycanı güclü
dövlətə çevirməliyik. Bu vəzifə bir
müddət əvvəl qarşıya qoyulmuşdur və biz
bu məqsədə doğru irəliləyirik. Azərbaycanda
aparılan iqtisadi islahatlar öz səmərəsini verməkdədir.
Biz son dörd il ərzində iqtisadi inkişaf
baxımından dünyada ən sürətlə inkişaf
edən ölkəyik.
İlham ƏLİYEV
Azərbaycan Respublikasının
Prezidenti
2003-cü il prezident
seçkilərində xalqın böyük etimadını
qazanan cənab İlham Əliyev “Mən hər bir Azərbaycan
vətəndaşının Prezidenti olacağam” deyərək
fəaliyyətə başladığı gündən
ölkəmizdə dinamik sosial-iqtisadi tərəqqini təmin
edən ictimai-siyasi sabitliyin qorunub saxlanması, Azərbaycan
Respublikasının beynəlxalq arenada nüfuz və
mövqelərinin möhkəmləndirilməsi, ictimai həyatın
bütün sahələrində mütərəqqi
islahatların aparılması istiqamətində mümkün
olan hər bir addımı atmaqdadir. Artıq tam əminliklə
qeyd etmək olar ki, möhtərəm İlham Əliyevin rəhbərliyi
ilə həyata keçirilən islahatlar ölkəmizin
ümumi iqtisadi inkişaf strategiyasının
formalaşmasına və bu strategiyanın uğurla həyata
keçirilməsinə etibarlı zəmin
yaratmışdır.
İstər 2008-ci ilin
yekunları, istərsə də 2009-cu ilin I rübünə
aid göstəricilər belə nəticəyə gəlməyə
əsas verir ki, ölkədə davamlı iqtisadi
inkişafın təmin edilməsi üçün kifayət
qədər zəngin potensial
formalaşdırılmışdır. 2008-ci il dünyada daha
çox iqtisadi böhran ili kimi yadda qalsa da Azərbaycan
Respublikası ötən ili də uğurla başa
vurmuşdur.
Təbii ki, burada
hökumətin həyata keçirdiyi məqsədyönlü
daxili və xarici siyasət başlıca əhəmiyyətə
və aparıcı mövqeyə malikdir. Təkcə 2008-ci
ildə deyil, ümumilikdə son bir neçə ildə Azərbaycan
Respublikasında ümumi və regional sosial-iqtisadi inkişaf, əhalinin
sosial müdafiəsi, insanların yaşayış şəraitinin
yaxşılaşdırılması, beynəlxalq aləmdə
dövlətin nüfuzunun daha da möhkəmləndirilməsi,
Azərbaycanın haqlı mövqeyinin dünyaya
çatdırılması və s. istiqamətlərdə
aparılan işlər ölkəmizin sülhməramlı və
sürətlə inkişaf edən bir dövlət
olduğunu, eləcə də xalqımızın tolerant, dərin
milli, mənəvi və mədəni irsə malik bir xalq
olduğunu sübut etmişdir.
Konkret olaraq 2003-2008-ci
illərdə iqtisadi sahədə aparılan islahatlar, həyata
keçirilən dövlət proqramları gənc Azərbaycan
dövlətini tarixə iqtisadi cəhətdən ən
sürətlə inkişaf etmiş ölkə kimi daxil edəcəkdir.
Bunu Dünya Bankı və Beynəlxalq Maliyyə Korporasiyası
tərəfindən hər il hazırlanan “Doing Business”
reytinqinin 2009-cu il üçün hesabatında qeyd olunmuş
fikirlər də bir daha təsdiq edir. Son dərəcə dəqiqliklə
hazırlanan bu hesabatda müxtəlif istiqamətlərdə
müqayisəli qiymətləndirmələr
aparılmış və Azərbaycanı Respublikası
dünyanın “ən islahatçı dövləti” elan
edilmişdir.
Ölkə
başçısı cənab İlham Əliyevin sədrliyi
ilə Nazirlər Kabinetinin 2009-cu ilin birinci rübünün
sosial-iqtisadi inkişafının yekunlarına həsr
olunmuş iclasında səslənən fikirlər də
yuxarıda qeyd olunanları bir daha sübut edir. O cümlədən,
sonuncu müşavirəni əvvəlkilərindən fərqləndırən
bir cəhət də mövcuddur. Bu iclasda dövlət
başçısı ağac kəsilməsinə,
yaşıllıqların məhv edilməsinə
qarşı sərt mövqe bildirərək, xüsusi
tapşırıqlar verdi. Bu yerdə ümummilli lider Heydər
Əliyevin “hərəyə bir ağac əkək” devizi və
“ağac kəsən elə bil ki, mənim qolumu kəsir”
müdrik deyimi yada düşür. Eyni zamanda, ulu öndərin
“bir ağac əkmək, onu böyütmək bir övlad
böyütmək qədər çətindir” deməsi və
müşavirədə cənab İlham Əliyevin sərt
mövqe nümayiş etdirməsi ekoloji problemlərin,
xüsusilə ətraf mühit və
yaşıllaşdırma kimi vacib işlərin istər bu
gün, istərsə də keçmişdə daim dövlətin
diqqət etdiyi bir məsələ olduğunu sübut edir.
Ümumiyyətlə,
Nazirlər Kabinetinin iclasında səslənən bu və ya
digər fikirlər, eləcə də son üç ayın
iqtisadi göstəriciləri belə deməyə əsas
verir ki, 2009-cu il Azərbaycan iqtisadiyyatı üçün
yeni inkişaf dövrünün başlanması ilidir. Təbii
ki, bunun da əsas təkanverici qüvvəsi son illər ərzində
əldə edilmiş nailiyyətlərdir. Danılmaz
faktdır ki, 2003-2008-ci illərdə Azərbaycanın
iqtisadiyyatı çox sürətlə inkişaf
etmişdir. Məhz bu illər ərzində ölkə
iqtisadiyyatı 2,6 dəfə, sənaye potensialı 2,5 dəfə,
büdcə xərcləri 10 dəfə artmış, eyni
zamanda, bu müddət ərzində ölkədə həyata
keçirilən genişmiqyaslı sosial proqramların nəticəsi
olaraq yoxsulluğun səviyyəsi 49 faizdən 13,2 faizə qədər
aşağı düşmüşdür. Başqa sözlə
desək, son beş il ərzində Azərbaycanda bütün
sahələrdə çox böyük addımlar
atılmış, sosial, iqtisadi, mədəni və s. sahələrdə
ciddi nailiyyətlər əldə edilmişdir ki, bu da gələcəyə
daha geniş məqsədlərlə, ümidlərlə
baxmağa əsas verir.
Qeyd olunanlarla
yanaşı, bir məsələni də unutmaq olmaz ki, 2009-cu
il əvvəlki illərdən xeyli fərqli olacaq. Bunun əsas
səbəblərindən biri dünyada qloballaşma və
inteqrasiya proseslərinin sürətlənməsidirsə, digər
bir əsas səbəb bütün dünyanı
bürümüş iqtisadi böhranla bağlıdır. Bu
baxımdan, 2009-cu ildə qarşıda duran vəzifələr
daha ciddi və məsuliyyətlidir. Ona görə ki, bu il
ölkənin inkişaf tempini qoruyub saxlamaq və sürətləndirməklə
yanaşı, iqtisadi böhranın ehtimal edilən təsirlərindən
maksimum müdafiə olunmaq da zərurətə
çevrilmişdir.
Təbii ki, Azərbaycan
inkişaf etdikcə beynəlxalq aləmə daha çox
inteqrasiya olunur. Bu da böranın ölkəmizə doğru
irəliləməsinə təsir edə bilər. Ona görə
də Azərbaycan hökumətinin qabaqlayıcı
antiböhran tədbirləri təqdirəlayiqdir. Bütün
bunlar bir daha sübut edir ki, Azərbaycan dövləti müstəqillik
tarixi baxımından elə böyük təcrübəyə
malik olmasa da, ölkəmizdə kifayət qədər iqtisadi
potensial mövcuddur. Bu isə böhrana qarşı tədbirlərlə
yanaşı, davamlı iqtisadi inkişafı təmin edəcək
istiqamətlərdə islahatların davam etdirilməsinə
imkan verir.
Dünyada baş verən
proseslərlə tanışlıqdan aydın olur ki,
hazırkı iqtisadi böhrandan bu və ya digər dərəcədə
zərər çəkməyən ölkə yoxdur. Bütövlükdə
əgər dünya xəritəsinə baxsaq görərik
ki, əksər ölkələrdə iqtisadi durğunluq və
ya tənəzzül hökm sürür, ölkələrin
milli valyutası qiymətdən düşür, kütləvi
şəkildə müflisləşmə və işsizlik
baş verir. Sevindirici haldır ki, bu və ya digər xoşagəlməz
amillər, demək olar ki, bütün dünyada
özünü büruzə verdiyi bir vaxtda, Azərbaycanın
iqtisadi inkişafı hər zaman olduğu kimi, 2009-cu ilin
birinci rübündə də uğurlu olmuşdur.
Belə ki, 2009-cu ilin ilk
üç ayında Azərbaycanda ümumi daxili məhsul 4,1
faiz artmışdır. Bu da iqtisadi böhranın
bütün dünyanı öz cənginə
aldığı bir vaxtda çox böyük nəticədir.
Daha ürəkaçan amillərdən biri də odur ki,
qeyri-neft sektorunun inkişafı istiqamətində dövlət
siyasətinə uyğun olaraq üç ayda bu sahədə
14 faiz irəliləyişə nail olunmuşdur. Bu da ilk
növbədə, ötən dövr ərzində
iqtisadiyyatın neft amilindən
asılılığının aradan qaldırılmasına
xidmət edən tədbirlərin nəticəsidir. Bu
baxımdan regional inkişaf istiqamətində görülən
işlər daha çox diqqəti cəlb edir. Xüsusilə,
regionların sosial-iqtisadi inkişafı Dövlət
Proqramının icrası nəticəsində bölgələrdə
dinamik və davamlı inkişaf üçün çox
gözəl şərait və zəngin potensial
yaradılmış, yüz minlərlə yeni iş yerləri
və minlərlə yeni müəssisə
açılmışdır. Artıq demək olar ki, ölkə
vətəndaşlarının ərzaq məhsullarına olan
tələbatı yerli istehsal hesabına ödənilir ki, bu
da milli sahibkarlığın inkişafı, yerli iş
adamlarına münbit şəraitin yaradılması və s.
istiqamətlərdə həyata keçirilən dövlət
siyasətinin real nəticələridir.
Təsadüfi deyildir
ki, Dünya Bankı və digər beynəlxalq maliyyə təşkilatları,
eləcə də ekspertlər Azərbaycan
iqtisadiyyatının dünyada baş verən böhrana
qarşı dayanıqlığını birmənalı
şəkildə ifadə etmişlər. Dünya Bankı
mart ayında tərtib etdiyi İqtisadi Memorandumda Azərbaycanın
başqa ölkələrlə müqayisədə qlobal
böhranı daha güclü mövqe ilə
qarşıladığını, böyük təsirlərə
məruz qalmayacağını və maliyyə sektorunun
böhrandan qaça bildiyini vurğulamışdır ki, bu
da yuxarıda qeyd etdiklərimizi bir daha təsdiq edir. Müvafiq
tədbirlərin həyata keçirilməsi, eləcə də
əvvəlki illərdə aparılmış uğurlu siyasət
nəticəsində cari ilin birinci rübündə də
ölkə iqtisadiyyatının dinamik inkişafı davam
etmiş, hətta qlobal iqtisadi böhran şəraitində Azərbaycanda
ümumi daxili məhsul 4,1 faiz, o cümlədən qeyri-neft
sektoru üzrə 13,7 faiz artmışdır. Həyata
keçirilmiş tədbirlər nəticəsində ölkənin
ərzaq təhlükəsizliyinin təminatı
üçün prioritet əhəmiyyət kəsb edən kənd
təsərrüfatı məhsullarının istehsalı 4,3
faiz, pərakəndə əmtəə dövriyyəsi 10
faiz, pullu xidmətlərin həcmi isə 20,5 faiz
artmışdır. Eyni zamanda, bu müddət ərzində nəqliyyat
sektorunda da müvafiq inkişaf müşahidə edilmiş və
nəqliyyat sektorunun başlıca vəzifəsi olan yük
daşımalarının həcmində ümumi olaraq 1,1
faiz, qeyri-neft yük daşımalarının həcmində
isə 5 faiz artım əldə edilmişdir. Bu da qeyri-neft
sektorunun inkişafını əyani sübut edən əsas
göstəricilərdəndir.
Təbii ki, istər
böhranın təsirlərindən yayınmaq, istərsə
də ölkədə əldə edilmiş iqtisadi inkişaf
dinamikasını qorumaq üçün antiinflyasiya tədbirləri,
milli pul vahidinin qiymətdən düşməsinin
qarşısının alınması xüsusi əhəmiyyət
kəsb edir. 2009-cu ilin I rübündə müvafiq tədbirlər
öz nəticəsini vermiş və iqtisadiyyata inflyasiya təzyiqləri
azalaraq, keçən ilin müvafiq dövrü ilə
müqayisədə 8,3 faiz təşkil etmişdir. Eləcə
də ilin əvvəlindən istehlak qiymətləri indeksində
2,1 faiz azalma müşahidə edilmişdir. Yanvar-fevral
aylarında xarici ticarət dövriyyəsi ötən ilin
müvafiq dövrü ilə müqayisədə 13,3 faiz
artaraq 2 milyard 418 milyon dollar təşkil etmişdir ki, bu da
ölkədə ixracyönümlü sahələrin
inkişaf etdirilməsi ilə əlaqədardır. Məhz
bunun nəticəsidir ki, xarici ticarət dövriyyəsi
göstəricisinin artımında ixrac əsas paya malikdir. Konkret
desək, bu dövrdə ixracın həcmi 1 milyard 492 milyon
dollar olmaqla 24,6 faiz artmış, idxalın həcmi isə 1
faiz azalmış, beləliklə də xarici ticarət
dövriyyəsində 566 milyon dollarlıq müsbət saldo
yaranmışdır. Məhz bu amil ölkənin valyuta
ehtiyatlarının və manatın sabitliyinin təmin edilməsində
mühüm rol oynamışdır. Nəzərə alsaq ki,
ölkənin inkişafını xarakterizə edən
göstəricilərdən biri də ixrac potensialının
gücləndirilməsidir, onda yuxarıda qeyd edilənləri
də Azərbaycanın iqtisadi sahədə əldə etdiyi
uğurlardan hesab edə bilərik.
2009-cu ilin birinci
rübündə dövlət büdcəsinin gəlirləri
2 milyard 522 milyon manat və ya 92 faiz yerinə yetirilməklə
ötən ilin eyni dövrü ilə müqayisədə
537,6 milyon manat və ya 27,1 faiz çox olmuşdur. Bu müddət
ərzində dövlət büdcəsinin xərcləri 2
milyard 345 milyon manat və ya 97,9 faiz icra edilmişdir ki, bu da
keçən ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə
972 milyon manat və ya 70,8 faiz çoxdur. Təbii ki, büdcə
gəlirlərinin artımı, ilk növbədə əhalinin
sosial müdafiəsinin gücləndirilməsinə xidmət
edir. Bu da 2009-cu ilin birinci rübündə də dövlət
siyasətinin əsas istiqamətlərindən biri olmuşdur.
Rüb ərzində əhalinin sosial müdafiəsinin
gücləndirilməsi tədbirləri davam etdirilmiş və
bu məqsədlə dövlət büdcəsinin xərcləri
ötən ilin eyni dövrü ilə müqayisədə
42,6 faiz və ya 245 milyon manat artırılaraq 820 milyon manat təşkil
etmişdir ki, bu da ümumi büdcə xərclərinin 35
faizinə bərabərdir.
Azərbaycan hökumətinin
həyata keçirdiyi məqsədyönlü sosial siyasət
nəticəsində əhalinin gəlirləri 25 faiz, onun
adambaşına düşən həcmi 19,6 faiz, orta aylıq
əmək haqqı 26,5 faiz artmışdır. Eyni zamanda, son
aylar ərzində qiymətlərin aşağı
düşməsi də əhalinin real gəlirlərinin və
alıcılıq qabiliyyətinin yüksəlməsinə
müsbət təsir göstərmişdir ki, bütün
bunlar da insanların yaşayış şəraitinin daha da
yaxşılaşdırılmasına xidmət edir. Məlumdur
ki, bu yaxınlarda xalqın dəstəyi ilə ölkə
Konstitusiyasına edilən dəyişikliklərdən biri məhz
ölkə vətəndaşlarının layiqli həyat səviyyəsinin
təmin olunmasıyla əlaqədar idi, I rübün göstəriciləri
belə deməyə əsas verir ki, Azərbaycan hökuməti
Ana Yasanın tələblərinə dəqiqliklə əməl
edərək vətəndaşların maddi rifah
halının yüksəldilməsi istiqamətində
ardıcıl tədbirlər həyata keçirir.
İqtisadi
inkişafın mühüm amillərindən biri də
investisiya qoyuluşları ilə bağlıdır. Başqa
sözlə desək, güclü maliyyə təminatı
olmayan hər hansı iqtisadi islahatın lazımi nəticə
verəcəyi az ehtimallıdır. Bu ilin I rübündə
bu istiqamətdə də irəliləyişlər əldə
edilmişdir. Belə ki, əsas kapitala yönəldilmiş
investisiyalar 15,2 faiz, o cümlədən qeyri-neft sektoru üzrə
72,3 faiz artmışdır. Dövlət büdcəsindən
investisiya layihələrinin maliyyələşdirilməsinə
yönəldilən vəsaitlərin həcmi daha da artaraq rüb
ərzində 1 milyard 79 milyon manat təşkil etmişdir ki,
bu da ötən ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə
1,9 dəfə və ya 521 milyon manat çoxdur. Bir məsələni
də qeyd etmək lazımdır ki, istənilən dövrdə,
xüsusilə müasir qlobal iqtisadi böhran şəraitində
vacib amillərdən biri də investisiya qoyuluşları, eləcə
də onun sahəvi və regional strukturunun düzgün müəyyən
edilməsidir. Böhran şəraitində dünya ölkələri
arasında məhdud investisiya resursları uğrunda rəqabətin
daha da gücləndiyi bir vaxtda Azərbaycanda mövcud olan
siyasi və iqtisadi sabitlik investorların ölkəmizə
marağını əhəmiyyətli dərəcədə
artırmışdır. Bunu müşavirədə səslənmiş
fikirlər də sübut edir. Bir faktı qeyd edək ki,
yaxın zamanlarda reallaşacaq bir layihənin – “Qaradağ
Sement” Səhmdar Cəmiyyətinin müasir texnologiyalar əsasında
yenidən qurulması layihəsinin ümumi dəyəri 350
milyon avroya yaxındır ki, bunun da 70 faizini xarici mənbələrdən
cəlb edilmiş vəsaitlər təşkil edir. Eyni zamanda,
layihənin icrasına 30-dək yerli şirkətin cəlb
edilməsi, 1100-dək iş yerinin açılması və
ekoloji vəziyyətin əhəmiyyətli dərəcədə
yaxşılaşması gözlənilir. Bununla
yanaşı, regionlarda sənaye, tikinti, məişət,
yeyinti və kənd təsərrüfatı məhsullarının
istehsalı və emalı sahəsində 60-a yaxın müəssisənin
tikintisi aparılır ki, bu müəssisələrdə də
15 mindən çox yeni iş yerləri
açılacaqdır.
Hər zaman olduğu
kimi, son üç ayda da özəl sektorun nkişafı,
sahibkarlığın dəstəklənməsi kımi məsələlər
prioritet istiqamətlərdən olmuşdur. Bu müddətdə
sahibkarlığa dövlət dəstəyinin artırılması
və şəffaflığın təmin edilməsi məqsədi
ilə Sahibkarlığa Kömək Milli Fondunun fəaliyyəti
yeni tələblərə uyğun təkmilləşdirilmiş,
iş adamlarının güzəştli kreditlər əldə
etməsi istiqamətində süni maneələr aradan
qaldırılmıdır ki, bu da öz bəhrəsini verməkdədir.
Məhz həyata keçirilən tədbirlərin nəticəsidir
ki, 2009-cu ilin birinci rübü ərzində istehsal və emal
sahələri üzrə 200 sahibkarlıq subyektinin 9,7 milyon
manat məbləğində investisiya layihəsi maliyyələşdirilmişdir.
Bu layihələrin də 99,5 faizi regionların payına
düşür. Ötən ilin müvafiq dövrünə
nisbətən verilmiş kreditlərin məbləğində
2 dəfə, investisiya layihələrinin sayında isə 3,6
dəfə artım müşahidə edilmişdir. Eyni zamanda, ölkədə biznes mühitinin daha da yaxşılaşdırılması,
sahibkarlıq fəaliyyətinin
dövlət tənzimlənməsinin
təkmilləşdirilməsi və ixracyönümlü
müəssisələrin dəstəklənməsi
istiqamətində tədbirlər
davam etdirilmişdir.
Beynəlxalq nəqliyyat
dəhlizlərinin qovşağında yerləşən Azərbaycan
Respublikası üçün xüsusi əhəmiyyət kəsb
edən məsələlərdən biri də nəqliyyat
sektorunun, infrastruktur sahələrin və nəqliyyat xidmətlərinin
təkmilləşdirilməsinə nail olmaqdır. Rüb ərzində
bu istiqamətdə də nəzərəçarpacaq işlər
görülmüşdür. Bu müddətdə nəqliyyat
sisteminin, onun infrastruktur sahələrinin modernləşdirilməsi
sahəsində ardıcıl işlər aparılmış,
o cümlədən cənub, şimal və qərb istiqamətlərində
beynəlxalq standartlara cavab verən yollar və iri infrastruktur
obyektləri tikilmiş, eləcə də yeni terminallar və
loqistik mərkəzlər yaradılmışdır. Heç
şübhəsiz, bu sahədəki potensialdan səmərəli
istifadə gələcəkdə Azərbaycanın tranzit
ölkə kimi əhəmiyyətini daha da artıracaqdır.
Ölkə
başçısının 25 avqust 2008-ci il tarixli sərəncamı
ilə təsdiq edilən “2008-2015-ci illərdə Azərbaycan
Respublikasında əhalinin ərzaq məhsulları ilə
etibarlı təminatına dair Dövlət Proqramı”nda
qarşıya qoyulmuş vəzifələrə uyğun
olaraq, ölkənin ərzaq təhlükəsizliyinin və əhalinin
məşğulluğunun təmin edilməsi məqsədilə
aqrar sektora dövlət dəstəyi birinci rübdə də
davam etdirilmişdir. Bu sahəyə tətbiq edilən vergi
güzəştlərinin müddəti növbəti dəfə
uzadılmış, subsidiyaların verilməsi mexanizminin və
“Aqrolizinq” ASC-nin fəaliyyətinin təkmilləşdirilməsi,
tədarük sisteminin, xarici investorların iştirakı ilə
aqroservis və aqrofermaların yaradılması istiqamətində
müvafiq tədbirlər həyata keçirilmişdir. Bu da ərzaq
təhlükəsizliyinin təmin olunmasına kömək etməklə
yanaşı, həm də regional inkişafa dəstək verəcəkdir.
Müşavirədə
qeyd olunduğu kimi, bütün sahələrdə əldə
olunmuş nailiyyətlər zamanın sınağından
uğurla çıxmış və xalqımızın
layiqli həyat səviyyəsinin təmin edilməsində
alternativi olmayan Heydər Əliyev strategiyasının və
bu strategiyanın bu gün uğurla davam etdirilməsinin nətıcəsidir.
Təbii ki, əldə edilən uğurlar dövlət siyasətinin
prioritet istiqamətləri olan yoxsulluğun azaldılması,
regionların sosial-iqtisadi inkişafı, əhalinin ərzaqla
etibarlı təminatı və ərzaq təhlükəsizliyi
ilə bağlı qəbul edilmiş dövlət
proqramlarında nəzərdə tutulmuş kompleks tədbirlərin
sistemli və vaxtında yerinə yetirilməsi nəticəsində
mümkün olmuşdur.
Aydındır ki,
ölkənin inkişafını xarakterizə edən əsas
makroiqtisadi göstəricilərdən biri ümumi daxili məhsulun
artımıdır, ancaq digər göstəricilər də
xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. Məsələn,
2009-cu ilin birinci üç ayında ixracın həcmi 20
faizdən çox, Azərbaycana qoyulan investisiyaların həcmi
15 faiz, əhalinin pul gəlirləri və orta əmək
haqqı isə 20 faizdən çox artmışdır ki, bu
da Azərbaycan iqtisadiyyatının davamlı inkişaf yolunda
olduğunu və möhkəm dayaqlar üzərində
qurulduğunu göstərir. Bütün bunlar isə cari və
növbəti illərdə də qəbul edilmiş proqram və
layihələrin uğurlu icrasını, Aərbaycan
xalqının daha da yaxşı yaşamasına xidmət edən
sosial layihələrin qəbulu və
reallaşdırılmasını təmin edəcəkdir.
Məlumdur ki, Azərbaycan
Respublikasının coğrafi-strateji mövqeyi, eləcə də
zəngin təbii potensialı turizmi əsas gəlir mənbələrindən
birinə çevirməyə imkan verir. Məhz bu məqsədlə
də 2009-cu ildə bu istiqamətdə tədbirlər davam
etdiriləcəkdir və bu işlərə artıq I
rübdən başlanılmışdır. Təkcə bir
faktı qeyd etmək istərdim ki, 2008-ci ilin yekunlarına
görə aparılan təhlillər göstərmişdir
ki, dünyada baş verən ciddi maliyyə böhranına
baxmayaraq, Azərbaycana gələn xarici turistlərin sayı
2008-ci ildə 2007-ci ilə nisbətən 39,4 faiz artaraq 1
milyon 400 mini aşmışdır. Bu gün respublikada 230
turizm şirkəti, 370 mehmanxana və mehmanxana tipli obyekt fəaliyyət
göstərir. Ötən ilin yekunlarının təhlilinə
görə mehmanxanaların sayı 2008-ci ildə 2007-ci ilə
nisbətən 16,9 faiz artmışdır. Hazırda ölkəmizdə
daha 35 mehmanxana binasının inşa edilməsi nəzərdə
tutulur ki, bu da rəqabət mühitinin yaradılması,
turizm xidmətlərinin keyfiyyətinin
yaxşılaşdırılması və beləliklə,
turizm sektorunun inkişaf etdirilməsi üçün
çox vacibdir. Eyni zamanda, mehmanxanaların əksəriyyətinin
regionlarda tikilməsi planlaşdırılır ki, bu da
sosial-iqtisadi inkişaf sahəsində aparılan uğurlu
siyasətin, regionlara göstərilən diqqətin,
yaradılan infrastrukturun, turizmin yüksəlişinə verilən
xüsusi önəmin bariz nümunəsidir. Nazirlər
Kabinetinin 2009-cu ilin birinci rübünün yekunlarına həsr
edilmiş iclasında da qeyd olunduğu kimi, turizmin inkişaf
etdirilməsi və bu sahənin dövlət büdcəsinin əsas
gəlir mənbələrindən birinə çevrilməsi
istiqamətində görülən işlər müxtəlif
istiqamətləri əhatə etmişdir. Məsələn,
respublikamızın turizm imkanlarını təbliğ etmək
məqsədi ilə 2009-cu ilin birinci rübü ərzində
ölkəmiz 7 beynəlxalq turizm sərgisində təmsil
olunmuşdur. O cümlədən, “CNN” və “EuroNews” kimi
dünyanın məşhur telekanallarında Azərbaycanın
turizm imkanları haqqında reklam çarxlarının
nümayiş etdirilməsi artıq ənənəyə
çevrilmişdir. Bütün bunlar dövlətin
iqtisadiyyatın neft amilindən
asılılığının azaldılması siyasətinə
uyğun olaraq turizmin inkişafına göstərdiyi diqqət
və qayğının nəticəsidir. 2009-cu ildə mədəniyyət
və turizm sahəsinə keçən ilə nisbətən
dövlət büdcəsindən 11,7 faiz çox vəsait
ayrılmışdır. 2006-cı ilə nisbətən
2009-cu ildə müvafiq sahə üzrə büdcə xərcləri
3,7 dəfə artmışdır. Təmir-bərpa və
layihələndirmə işləri üçün
investisiya xərclərinin həcmi 8 dəfə
çoxalmışdır. Heç şübhəsiz ki, bu vəsait
da tarixi-mədəni abidələrin aşınmasının
qarşısının alınmasına, eləcə də
milli mədəniyyətimizin nümunələri olan tarixi
binaların, teatrların yenidən qurulmasına, onların
daha səmərəli fəaliyyət göstərməsinə
müsbət təsir edəcəkdir.
Hələ 2003-cü
ildə prezident seçkiləri zamanı cənab İlham Əliyev
Azərbaycanın gələcək inkişafını
regionların müəyyən edəcəyini, bölgələrdə
güclü insan potensialının olduğunu bəyan edərək,
regionların inkişafının sürətləndirilməsini
özünün sosial-iqtisadi platformasının
başlıca hədəflərdən biri kimi müəyyənləşdirmişdi.
Ölkə başçısı regionlarda mövcud olan əmək
ehtiyatlarından, təbii və iqtisadi potensialdan səmərəli
istifadəni təmin etmək, iqtisadiyyatın qeyri-neft
sektorunun inkişafı və aqrar sektorda islahatları sürətləndirmək,
yeni iş yerləri yaratmaq, məşğulluq səviyyəsini
və insanların yaşayış şəraitini yüksəltməklə
yoxsulluğu azaltmaq, infrastruktur sahələri təkmilləşdirmək
və yeniləşdirmək, əlverişli investisiya şəraiti
formalaşdırmaqla ölkənin, xüsusilə
regionların investisiya cəlbediciliyinə nail olmaq, mövcud
potensiala və yerli şəraitə uyğun müasir müəssisələr
yaratmaq məqsədi ilə 2004-cü il 11 fevral tarixli fərmanı
ilə “Azərbaycan Respublikası regionlarının
sosial-iqtisadi inkişafı (2004-2008-ci illər üzrə)
Dövlət Proqramı”nı təsdiq etmişdir. Proqramın
icrası zamanı əldə edilən uğurlar, eləcə
də hələ mövcud potensialdan tam və səmərəli
istifadəyə nail olunmaması qarşıda yeni vəzifələr
qoyurdu. “Azərbaycan Respublikası regionlarının
2009-2013-cü illərdə sosial-iqtisadi inkişafı
Dövlət Proqramı”nın qəbul edilməsi də məhz
bu vəzifələrin kompleks şəkildə həllinə
xidmət edir. Bu proqram regionların sosial-iqtisadi
inkişafını sürətləndirməklə
yanaşı, ölkəmizin dayanıqlı
inkişafının təmin olunması istiqamətində
mühüm əhəmiyyət kəsb edəcəkdir.
Nazirlər Kabinetinin
iclasında səhiyyə, mədəniyyət və turizm,
habelə ailə, qadın və uşaq problemlərinin həlli
istiqamətlərində həyata keçirilmiş tədbirlərdən
söhbət açılmış, qarşıda duran vəzifələrdən
ətraflı bəhs edilmişdir. İclasa yekun vuran Prezident
İlham Əliyev əminliklə vurğulamışdır
ki, növbəti aylarda da nəzərdə tutulmuş
bütün məsələlər öz həllini
tapacaqdır.
Beləliklə, istər
birinci rübdə əldə edilən iqtisadi uğurlar, istərsə
də il ərzində həyata keçirilməsi
planlaşdırılan işlərin strukturu və icrası
Azərbaycan Respublikasının daha da sürətlə
inkişafını, beynəlxalq aləmdə nüfuzunun daha
da möhkəmlənməsini təmin edəcəkdir.
Aqil ƏSƏDOV
AMEA-nın İqtisadiyyat İnstitutunun
aparıcı elmi işçisi, iqtisad elmləri
namizədi
Xalq qəzeti.- 2009.- 25 aprel.- S. 2.