2009-cu ilin I rübündə ölkə iqtisadiyyatının dinamik inkişafı davam etmişdir

Son üç ayda ümumi daxili məhsul istehsalı 4,1 faiz artmışdır

Dünən Dövlət Statistika Komitəsində 2009-cu ilin birinci rübündə ölkənin iqtisadi-sosial inkişafının makroiqtisadi yekunlarına həsr olunmuş mətbuat konfransı keçirildi. Komitə sədri Arif Vəliyev jurnalistlərə məlumat verərək bildirdi ki, sözügedən dövrdə iqtisadi-sosial sahələrdə vəziyyəti əks etdirən makroiqtisadi göstəricilər göstərir ki, dünyada baş verən iqtisadi böhrana baxmayaraq, ölkə iqtisadiyyatı dinamik inkişaf edir, əhalinin həyat səviyyəsinin yüksəlməsini təmin edən gəlirlər və əmək haqqı artır.

Dünya bazarında neftin qiymətinin ucuzlaşması ilə əlaqədar hasilatın bir qədər azaldılması nəticəsində neft sektorunda məhsul istehsalı ötən ilin birinci rübü ilə müqayisədə 2,1 faiz azalmış, lakin qeyri-neft sektorunda əlavə dəyərin 13,7 faiz artması ümumi daxili məhsul istehsalının 4,1 faiz artmasını təmin etmişdir.

A.Vəliyev bildirdi ki, ilin əvvəlindən yaradılmış 6,7 milyard manatlıq əlavə dəyərin 2,8 milyard manatı və ya 42,6 faizi sənaye sahələrində, 920 milyon manatı (13,6 faizi) tikintidə, 617,8 milyon manatı (9,2 faizi) nəqliyyatda və digər sahələrdə istehsal olunmuşdur.

Komitə sədri dedi ki, aqrar sahədə yaz-tarla işləri sürətlə aparılır və aprel ayının 1-nə kimi 104,4 min hektar sahədə yazlıq bitkilərin səpini aparılmışdır. Heyvandarlıq sahəsində həm mal-qaranın baş sayı, həm də məhsul istehsalında dinamik inkişaf nəzərə çarpmışdır. Keçən ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə birinci rübdə mal-qaranın baş sayı 2 faiz çoxalaraq 2574,2 min başa çatmışdır.

Ölkədə inşaat işlərinin aparılması üçün rüb ərzində bütün maliyyə mənbələrindən əsas kapitala 1638,9 milyon manat və ya əvvəlki ilin müvafiq dövründəkindən 15,2 faiz çox investisiya yönəldilmişdir. İnvestisiyanın 1377,7 milyon manatı, yaxud 84,1 faizi istehsal təyinatlı obyektlərin inşasında istifadə edilmişdir.

Cari ildə tikintisinin davam etdirilməsi məqsədəuyğun hesab edilən obyektlərdə inşaat işlərinin aparılması üçün dövlət büdcəsində nəzərdə tutulmuş 4718 milyon manat vəsaitin 797,2 milyon manatından istifadə olunmuşdur.

İlin əvvəlindən ümumi sahəsi 267,7 min kvadratmetr yaşayış evləri, 288 şagird yerlik ümumtəhsil məktəbləri, 50 yerlik məktəbəqədər uşaq müəssisəsi, 10 çarpayılıq xəstəxana və 140 yerlik klub tikilib istifadəyə verilmişdir.

Yanvar-mart ayları ərzində əhaliyə ticarət və xidmət şəbəkəsindən 2806,2 milyon manatlıq istehlak malları satılmış və 858,3 milyon manatlıq pullu xidmət göstərilmişdir. Pərakəndə əmtəə dövriyyəsi 10 faiz, pullu xidmətlərin həcmi isə 20,5 faiz artmışdır. Əhaliyə realizə olunmuş istehlak mallarının 65,7 faizini ərzaq məhsulları, 34,3 faizini isə qeyri-ərzaq malları təşkil etmiş və onların satış həcmi müvafiq olaraq 10,8 və 8,7 faiz çoxalmışdır.

2009-cu ilin birinci rübündə ölkənin hər bir sakininin gəlirləri orta hesabla 575,8 manata çataraq 19,6 faiz artmışdır. Gəlirlərin 70,5 faizi son istehlaka, 10,3 faizi vergilər, sosial sığorta və könüllü üzvlük haqlarının ödənilməsinə, 19,2 faizi isə əmanətlərin və kapitalın artırılmasına sərf edilmişdir.

A.Vəliyev vurğuladı ki, əhalinin gəlirlərinin artmasına ayrı-ayrı amillərlə yanaşı, muzdla işləyənlərin orta aylıq əmək haqqının yüksəlməsi də təsir göstərmiş və rüb ərzində muzdla işləyənlərin orta aylıq əmək haqqı 26,5 faiz artaraq 292 manata çatmışdır. Yanvar-fevral aylarında sənaye sahələrində çalışanların əmək haqqı 421,1 manat, tikinti kompleksində 438,1 manat, nəqliyyatda 350,5 manat olmuşdur.

İstehsal sahələrinin inkişafı, əhalinin həyat səviyyəsinin yüksəlməsi ölkəmizin xarici dövlətlərlə iqtisadi, o cümlədən ticarət əlaqələrinin genişlənməsinə şərait yaradır. Dövlət Gömrük Komitəsindən daxil olmuş məlumatlara əsasən 2009-cu ilin ilk iki ayı ərzində ölkənin xarici ticarət dövriyyəsi 2418 milyon ABŞ dolları təşkil etmiş və ötən ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə 13,3 faiz artmışdır. Ticarət dövriyyəsinin 59,5 faizi Avropa, 26 faizi Asiya, 14,3 faizi Amerika, 0,1 faizi Afrika qitələri ölkələrinin payına düşmüşdür.

Komitə sədri daha sonra göstərdi ki, əlavə dəyərin yarıdan çoxu yaradılan sənaye sahələrində, hüquqi şəxs yaratmadan fiziki şəxs kimi fəaliyyət göstərənlərin işi də nəzərə alınmaqla 4,2 milyard manatlıq məhsul istehsal olunmuşdur. Sənaye məhsulunun 2,7 milyard manatlığı və ya 65,8 faizi mədənçıxarma bölməsində, 1,1 milyard manatlığı, yaxud 25,4 faizi emal bölməsində, 368,8 milyon manatlığı və ya 8,8 faizi elektrik enerjisi, qaz və suyun istehsalı və bölüşdürülməsi bölməsində istehsal olunmuşdur. Mədənçıxarma bölməsində birinci rübdə 11,4 milyon ton neft, 4,7 milyard kub metr qaz hasil olunmuş, digər faydalı qazıntılar istehsalı 64,5 faiz artmışdır. Emal bölməsində qida məhsulları istehsalı 3 faiz, sellüloz-kağız istehsalı, nəşriyyat işi 4 dəfə, maşın və avadanlıqların istehsalı 56,1 faiz, elektrik avadanlığı, optik və elektron avadanlıqları istehsalı 70,3 faiz, nəqliyyat vasitələri və avadanlıqları istehsalı 30,1 faiz artmışdır. İstehsal olunmuş sənaye məhsulunun 99,8 faizi istehlakçılara göndərilmiş, bununla belə müəssisələrin anbarlarında 207,1 milyon manatlıq hazır məhsul qalmışdır.

Avtomobil nəqliyyatı sahəsində fəaliyyət göstərən fiziki şəxslərin işi də nəzərə alınmaqla nəqliyyat müəssisələri 41,6 milyon ton yük və 303,8 milyon nəfər sərnişin daşımış, keçən ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə yük daşınmasını 1,1 faiz, sərnişin daşınmasını 7,6 faiz artırmışlar.
Beynəlxalq Avrasiya dəhlizi ilə yanvar-fevral aylarında 6,7 milyon ton yük daşınmışdır. Bu sahədə fəaliyət göstərən nəqliyyat müəssisələri yük və sərnişin daşımalarından 37,2 milyon manat gəlir əldə etmişlər.

Əmtəə mübadiləsinin 81,9 faizi və ya 1981,3 milyon dolları uzaq xarici ölkələrlə aparılaraq 24,2 faiz artmışdır. Uzaq xarici dövlətlərlə ticarət əlaqələrinin 56,1 faizi, o cümlədən idxalın 42,7 faizi və ixracın 62,9 faizi Avropa Birliyi dövlətləri ilə həyata keçirilmiş və 2008-ci ilin yanvar-fevral ayları ilə müqayisədə 2.4 dəfə artmışdır.

MDB üzvü dövlətləri ilə iki ay ərzində 436,7 milyon dollarlıq və ya 18,9 faiz az ticarət əməliyyatları aparılmışdır. Əmtəə mübadiləsinin 49 faizi Rusiya, 25,9 faizi Gürcüstan, 17 faizi Ukrayna, 2,5 faizi Qazaxıstanla həyata keçirilmişdir.

Əmtəə dövriyyəsinin 1491,9 milyon dollarını, yaxud 61,7 faizini ölkəmizdən ixrac olunmuş məhsullar təşkil edərək keçən ilin yanvar-fevral ayları ilə müqayisədə 24,6 faiz artmışdır. İxrac olunmuş malların 88,1 faizi və ya 1314,3 milyon dollarlığı uzaq xarici ölkələrə, 177,6 milyon dollarlığı isə MDB üzvü dövlətlərinə göndərilmişdir. İki ay ərzində 565.8 milyon dollarlıq, o cümlədən uzaq xarici ölkələrlə 647.3 milyon dollarlıq müsbət, MDB üzvü dövlətləri ilə 81.5 milyon dollarlıq mənfi saldo yaranmışdır. Yanvar-fevral aylarında ölkəmizə 6,1 milyon dollar həcmində humanitar və texniki yardım daxil olmuşdur.

İstehlak mallarının qiymətləri və xidmət tarifləri mart ayında əvvəlki ayla müqayisədə 0,7 faiz, o cümlədən ərzaq məhsullarının qiymətləri 1,1 faiz, qeyri-ərzaq mallarının qiymətləri 0,1 faiz ucuzlaşmış, xidmət tarifləri isə əvvəlki ayın səviyyəsində qalmışdır. 2008-ci ilin birinci rübünə nisbətən istehlak mallarının qiymətləri və xidmət tarifləri 8,3 faiz, o cümlədən ərzaq məhsullarının qiymətləri 8,9 faiz, qeyri-ərzaq mallarının qiymətləri 8 faiz, xidmət tarifləri 6,8 faiz bahalaşmışdır.

A.Vəliyev qeyd etdi ki, yanvar-mart aylarında dövlət büdcəsinə 1799,8 milyon manat, yaxud ötən ilin müvafiq dövrünə nisbətən 26,3 faiz çox vəsait daxil olmuşdur.

Büdcə xərclərinin 725,7 milyon manatı və ya 50,4 faizi iqtisadiyyatın inkişafına, 205,3 milyon manatı (14,2 faizi) sosial müdafiə və sosial təminata, 134,5 milyon manatı (9,4 faizi) təhsilə və səhiyyəyə yönəldilmişdir.

Əhalinin banklara qoyduğu əmanətlərin məbləği keçən ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə 16 faiz artaraq mart ayının 1-nə 1,8 milyard manata çatmışdır. Milli valyuta ilə vəsait qoyuluşu 12 faiz, xarici valyuta ilə isə 19,5 faiz artaraq müvafiq olaraq 816,4 milyon və 997 milyon manat olmuşdur.

Verilmiş kreditlərin məbləği 2008-ci ilin iki ayı ilə müqayisədə 39,1 faiz artaraq 6,7 milyard manat təşkil etmişdir. Kreditlərin 69,5 faizi uzun müddətə verilmiş, 2,2 faizinin ödəmə vaxtı keçmişdir.

Mətbuat konfransının sonunda A.Vəliyev kütləvi informasiya vasitələri nümayəndələrinin çoxsaylı suallarını cavablandırdı.

Vaqif BAYRAMOV

Xalq qəzeti.- 2009.- 25 aprel.- S. 3.