Narahat adam
Narahat adam idi Əjdər İbrahimov. Təsadüfi deyil ki, 2005-ci ildə onun haqqında çəkilmiş sənədli
filmi beləcə də adlandırmışdılar:
“Narahat adam”.
Tale elə gətirmişdi
ki, o, Aşqabadda doğulmuşdu. 1919-cu il
aprelin 29-da dünyaya göz açmışdı.
1940-cı ildə bu şəhərdə Teatr Məktəbini,
1952-ci ildə isə Moskvada Ümumittifaq Dövlət Kinematoqrafiya İnstitutunu bitirmişdi.
Əjdər İbrahimov kinonu
çox sevirdi və bu sənəti
sevərək seçmişdi.
Doğrudur, hələ
13 yaşında teatrda ilk rolunu oynasa da Moskvada kino təhsili
alandan sonra Aşqabada kinorejissor kimi dönmüşdü. “Türkmənfilm”
onun yaradıcılıq həyatında müəyyən rol
oynadı da. Burada ona yalnız sənədli filmlər çəkməyə
icazə verirdilər. “Füruzə”, “Xəzərin şərqində”
və s. filmlərə quruluş vermişdi.
Ancaq həmişə Əjdər
müəllimi Vətən torpağı özünə
çəkməkdə idi. O, istəyirdi ki, Azərbaycana gəlsin,
burada bədii filmlər çəksin. 1954-cü ildə o, bu
arzusuna qovuşdu və Bakıya gəldi. Bakıda isə bu
dövrdə kino sənətinin yüksəliş
dövrü başlayırdı. Elə həmin il Lətif Səfərovun
quruluş verdiyi “Mahnı belə yaranır” və Tofiq
Tağızadənin 1955-ci ildə çəkdiyi
“Görüş” filmlərində ikinci rejissor işlədi.
Ancaq Bakı kinostudiyasında
quruluşçu rejissor kimi ilk müstəqil işini 1957-ci
ildə reallaşdıra bildi. “Mosfilm”lə bu studiyanın birgə
ekranlaşdırdığı “Bir məhəlləli iki
oğlan” filminə quruluş vermək Əjdər
İbrahimovla İ.Turinə həvalə olunmuşdu. Nazim Hikmətlə
Anna Begiçevanın birgə yazdığı ssenari əsasında
çəkilmiş bu ekran əsərində Şərq
ölkələrindən birində sülh və istiqlaliyyət
uğrunda aparılan mübarizədən bəhs edilirdi.
1958-ci ildə isə Əjdər
İbrahimov sərbəst şəkildə öz böyük
filmini - “Onun böyük ürəyi”ni yaratdı. Bu filmin
ssenarisini yazıçı İmran Qasımov qələmə
almışdı. Film Sumqayıt haqqında, burada gedən nəhəng
quruculuq işləri barədə idi. Süjetdə
Böyük Vətən müharibəsi, ondan əvvəlki və
sonrakı dövrlər əhatə edilirdi. Burada rejissor
özü də Rəsulov rolunda çəkilmişdi. Əjdər
İbrahimov bu filmlə təsdiq etdi ki, onun rejissor kimi
imkanları olduqca böyükdür. Əjdər müəllim
öz filmi üçün bu adı təsadüfən
seçməmişdi. O, insanları böyük ürək,
qəlb sahibi görmək istəyirdi. Əslində
özü də geniş qəlbə malik yüksək istedad
sahibi idi.
Bu filmə tamaşa edən
Vyetnam mədəniyyət xadimləri Sovet
İttifaqının müvafiq qurumlarına müraciətlərində
rejissorun Vyetnam kinematoqrafiyasının
formalaşdırılmasına yardım üçün
onların ölkəsinə göndərilməsini xahiş
etdilər. Əjdər İbrahimovun Vyetnamla bağlı fəaliyyəti
ayrıca bir tədqiqatın mövzusudur. Hanoyda
açılan Kino məktəbinə minlərlə
vyetnamlı ərizə vermişdi. Vyetnamda kino sənəti təzəcə
ayaq açmağa başlamışdı. Bir neçə sənədli
film çəkilmişdi. Burada ancaq Yaponiya və Fransanın
filmləri göstərilirdi. Ancaq indi Vyetnamın öz kinosu
yaradılırdı. Əjdər İbrahimov Vyetnamın əksər
rayonlarını gəzdi. Bu xalqı, onun adət-ənənələrini
öyrəndi. Kino məktəbi üçün uşaqlar
topladı. Seçmə yolu ilə bu məktəbə 53 nəfər
tələbə qəbul olundu. Təhsildən sonra onların
hamısına - Vyetnamın ilk peşəkar kinoaktyor və
rejissorlarına diplomlar verildi.
Əjdər
İbrahimovun bədii rəhbərliyi ilə “İki əsgər”,
“Acgöz quş”, “Bir payız günündə” filmləri
yaradıldı. Bakıya qayıtdıqdan sonra o burada “26
Bakı komissarı” filminin çəkilişinə
başladı. Yazıçı İsa Hüseynovun ssenarisi əsasında
çəkdiyi bu film Sovet kinosunun ən qiymətli əsərləri
sırasına daxil oldu, Moskvada keçirilən Ümumittifaq
festivalında “Qızıl budaq” mükafatına layiq
görüldü. Bir az sonra isə Əjdər İbrahimov həmin
filmin davamı kimi “Ulduzlar sönmür” tarixi kino əsərini
yaratdı. Nəriman Nərimanovun həyat və fəaliyyətini
əks etdirən bu film kinomuzun qiymətli nümunələrindən
biri kimi bu gün də ekranlarımızda nümayiş
etdirilir.
Ə.İbrahimov sonralar rejissor kimi öz fəaliyyətini
“Mosfilm”də davam etdirir. Onun “Ürək əhvalatları”, “Məhəbbətim
mənim, kədərim mənim” filmləri rejissorun
şöhrətini daha da artırır. Bu böyük sənətkar
bütün ömrünü yaradıcı fəaliyyətə
həsr etmiş, müxtəlif ölkələrdə
çalışıb kino sənətinin inkişaf
tapmasında xüsusi xidmət göstərmişdi. Ancaq
heç zaman Azərbaycanı, doğma torpağını
unutmamışdı.
Əjdər İbrahimov
bir neçə kitabın da müəllifidir. “Vyetnamda
gördüklərim” (1964), “Günəş ağlayır”,
(1971) “Döyüşən Vyetnamın kino sənəti”
(1968), “Tai qəbiləsindən olan qız” (1970) kitabları
oxucuların dərin marağına səbəb olmuşdur. Onun
əməyi yüksək qiymətləndirilmiş,
SSRİ-nin Qırmızı Əmək Bayrağı, Xalqlar
Dostluğu və Şərəf nişanı ordenləri, eləcə
də Vyetnam Demokratik Respublikasının Əmək ordeni ilə
təltif edilmişdi.
Bu böyük sənətkarın
xatirəsi kinosevərlərin qəlbindən heç zaman
silinməyəcək, onun filmləri və kitabları
insanları həmişə xoş günlərə səsləyəcəkdir.
M. MÜKƏRRƏMOĞLU
Xalq qəzeti.- 2009.- 30 aprel.- S.7.