Mətbuat üzərindən senzuranın götürülməsi Azərbaycanın demokratik dəyərlərə sədaqətindən xəbər verirdi

Ulu öndərin 1998-ci il 8 avqust tarixli fərmanı milli mətbuatımızın inkişafında yeni mərhələ oldu

Siyasətçilər gələcək siyasəti, jurnalistlər isə gələcək nəsilləri düşünürlər.

Heydər Əliyev

Ümummilli lider

Möhtəşəm qiymətləndirmə, özünəməxsus ümumiləşdirmə, müdrikanə etimad nümunəsidir. Diqqət yetirin, Avrasiyanın son əsrdəki ən nüfuzlu siyasət xadimlərindən biri bizə — qələm əhlinə necə qiymət verir: “...jurnalistlər gələcək nəsilləri düşünürlər”. Məhz bu inamın və etimadın nəticəsi idi ki, ulu öndər Heydər Əliyev özünün ictimai-siyasi fəaliyyətinin bütün dövrlərində mətbuata böyük həvəs və maraqla yanaşmış, ölkəyə rəhbərlik etdiyi dövrlərdə kütləvi informasiya vasitələrinə daim qayğı və diqqət göstərmişdir. Məhz bu inamın nəticəsi idi ki, ümummilli liderimiz heç bir vəzifə tutmadığı dövrdə (1987-90-cı illər) də daim KİV təmsilçilərinin diqqətindən kənarda qalmamış, mətbuatın istənilən sualını diqqətlə qarşılayaraq cavab vermişdir. Onun ömrünün məşəqqətli Naxçıvanda keçən günlərində də daim qəzet-jurnal əməkdaşları ulu öndərin hörmətli qonağı kimi qəbul edilmişlər.

Ulu öndər Azərbaycanın vətəndaş müharibəsinə sürükləndiyi, milli dövlətçiliyimizin məhv olmaq təhlükəsilə üzləşdiyi günlərdə — 1993-cü ilin iyununda Naxçıvandan Bakıya gələndə də ilk görüşdüyü adamlar jurnalistlər olmuşdu. AXC-Müsavat iqtidarının acizanə xahişləri, xalqın israrlı tələbi ilə xilaskar kimi Bakıya gəlmiş Heydər Əliyev vətəndaş müharibəsinin qarşısını almaq üçün ilk növbədə Gəncəyə, tamamilə silahlanmış, dövlətlə ultimatum dilində danışan Surət Hüseynovla görüşə getməyi qərara almışdı. Bu səfərdə onun özünə yol yoldaşı seçdiyi adamlar da məhz jurnalistlər idi. Prezident kimi ilk dəfə and içəndə də — andiçmə mərasimindən öncə görüşüb söhbətləşdiyi ilk adamlar jurnalistlər idi. Hətta bu yaxınlarda qəzetlərdən biri yazmışdı ki, Heydər Əliyev 1993-cü ilin oktyabrında prezident seçilsə də, dövlət başçısı kimi ilk dəfə başqa peşə sahiblərini deyil, məhz 1994-cü ilin iyulunda jurnalistlərin peşə bayramını təbrik etmişdi: “Əsası Həsən bəy Zərdabinin ”Əkinçi" qəzeti ilə qoyulmuş, şərəfli tarixə və zəngin ənənələrə malik milli mətbuatımız Azərbaycan ictimai fikrinin inkişafında, xalqımızın mədəni-mənəvi təkamülündə mühüm rol oynamışdır".

Heydər Əliyev ictimai-siyasi fəaliyyətinin bütün dönəmlərində mətbuatla daim əlaqəli işləmiş adam kimi yaxşı bilirdi ki, Sovet mətbuatının tərkib hissələrindən olan Azərbaycan mətbuatı özünün 1920-1990-cı illərini müəyyən çərçivələr daxilində yaşamışdır. Hətta, SSRİ-nin çökməsindən sonra da postsovet məkanında kütləvi informasiya vasitələri üzərində təzyiqlər, hökmranlıqlar mövcud idi. Doğrudur, Heydər Əliyev 1993-cü ilin payızından sonra Azərbaycan mətbuatının azad və sərbəst fəaliyyətinə zəmin yaratmış, açıq sözə meydan vermişdi. Ancaq mətbuat üzərindən dövlət nəzarətinin rəsmi şəkildə götürülməsi barədə ilk dövlət sənədi 1998-ci ilin 8 avqustunda imzalanmışdır. Bu yazıda məhz həmin fərmana qədərki prosesləri yada salmaq istəyirik.

Ulu öndərin siyasi hakimiyyətə qayıdışından sonra Azərbaycanda hüquqi, demokratik, sivil və dünyəvi dövlət quruculuğu kursu götürüldü. Bu kursun çox zəruri şərtləri var idi. Ən başlıcası isə ölkədə əsas insan hüquq və azadlıqlarının qorunmasının təmin edilməsi idi. İnsan hüquq və azadlıqlarının qorunması isə hansısa əmr, sərəncam və ya fərmanla reallaşdırıla bilməz. Bunun üçün ölkədə hüquqi baza yaradılmalı, müvafiq institutların fəaliyyətə başlaması təmin edilməli idi. Heydər Əliyev ilk islahatların məhz bu istiqamətdə aparılmasına başladı və nail oldu. Qısa müddətdə ölkənin müstəqillik dövründə qəbul ediləcək ilk Konstitusiyasının layihəsi hazırlandı. Bu əsas qanunun maddələrinin təxminən üçdən biri məhz əsas insan hüquq və azadlıqlarının qorunmasına aid idi. 1995-ci ilin noyabrında ümumxalq səsverməsi — referendum vasitəsilə qəbul edilən həmin Konstitusiya ölkəmizə beynəlxalq aləmdə yeni nüfuz qazandırdı. Dünya ictimaiyyəti, xüsusən, insan hüquq və azadlıqlarının qorunması ilə məşğul olan beynəlxalq təşkilatlar Azərbaycanın həqiqətən sivil, hüquqi və demokratik dövlət quruculuğu kursu götürdüyünə inandılar və ölkəmizə beynəlxalq aləmdə etimad göstərildi.

Bu prosesdən sonra ölkəmizin beynəlxalq aləmə inteqrasiyası sürətləndi, bütün dünyada insan hüquq və azadlıqlarının qorunması ilə məşğul olan ölkələr Azərbaycana gəldilər. Ölkəmizə gələn nümayəndə heyətlərinin hərəsi bir müsbət fikir söyləməklə özləri də bilmədən Azərbaycan haqqında yeni imic formalaşdırırdılar. Ancaq onlar bilmirdilər ki, Azərbaycanın bütün müsəlman Şərqində ilk dəfə atacağı ən böyük addımlar hələ qabaqdadır. Cəbhədə atəşkəsə, ölkədə daxili sabitliyə nail olunması, respublika iqtisadiyyatının tənəzzül və böhrandan çıxarılması (1994-1996-cı illər) və Azərbaycanın xarici siyasətdə bir sıra uğurlar əldə etməsi (1996-1997-ci illər, xüsusən, ATƏT üzvü olan ölkələrin dövlət başçılarının Lissabon sammiti) və nəhayət, ölkə daxilində köklü islahatlara start verilməsi ulu öndərin növbəti və konkret addımlar atmasına zəmin yaradırdı. Zəruri anda lazımi yerdə olmaq, vacib məqamda gərəkli addımı atmaq kimi müdriklik nümunələrini özündə cəmləmiş Heydər Əliyev məhz bütün bu proseslərdən sonra — 1998-ci ilin yayında postsovet məkanında və müsəlman Şərqində ilk dəfə olaraq iki möhtəşəm qərar qəbul etdi.

...1998-ci ildə Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Ümumdünya İnsan Hüquqları Bəyannaməsinin 50 illiyi qeyd edilirdi. SSRİ-nin çökməsindən sonra yaranan gənc müstəqil dövlətlərin hərəsi bu mühüm yubileyə öz töhfəsini verməyə çalışırdı. Təbii ki, insan hüquq və azadlıqlarının qorunması sahəsində. Sonralar Qərb ekspertlərinin yazdığına görə həmin yubileyə ən möhtəşəm töfhəni məhz Azərbaycan Prezidenti Heydər Əliyev vermişdi. Azərbaycan Prezidenti 1998-ci ilin avqustunda insanın ən ali, ən birinci hüququ olan yaşamaq hüququnu ona qaytarmaq üçün müsəlman Şərqində ilk dəfə olaraq Azərbaycanda ölüm hökmünün ləğv edilməsi barədə sənəd imzalamışdı. (Qeyd edək ki, ulu öndər hələ 1994-cü ildən bu hökmün icrasını dayandırmışdı). Həmin il avqustun 8-də isə... KİV təmsilçilərinin dediyi kimi “Azərbaycan mətbuatının qarşısında əbədi bir yaşıl işıq yandırılmışdı”.

Məhz həmin gün — 1998-ci il avqustun 8-də “Azərbaycan Respublikasında söz, fikir və məlumat azadlığının təmin edilməsi sahəsində əlavə tədbirlər haqqında” Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fərmanı imzalanmışdı. Bu fərmanla Nazirlər Kabineti yanında mətbuatda və digər kütləvi informasiya vasitələrində dövlət sirlərini mühafizə edən Baş idarə — “Qlavlit” ləğv edilmişdi. Bu isə artıq Azərbaycan mətbuatının iti sürətlə inkişafı demək idi. Üstəlik dövlət kütləvi informasiya vasitəsi yaratmaq istəyən ölkə vətəndaşlarının öz istəyini reallaşdırması üçün daha bir neçə addım atmış, qəzet, jurnal və elektron kütləvi informasiya vasitəsi təsis etməyi qat-qat asanlaşdırmışdı. Bu isə ölkə daxilində insan hüquqlarının daha geniş şəkildə qorunması kimi qiymətləndirilmiş, xaricdə Azərbaycana olan inam və etimadı qat-qat artırmışdı.

Ulu öndər daim mətbuat vasitələrinin rəhbərləri ilə görüşür, onların problemləri ilə maraqlanır, mətbuatın inkişafına əngəl törədə biləcək istənilən maneənin aradan qaldırılmasına nail olurdu. Təsadüfi deyil ki, Heydər Əliyev həm Azərbaycanda, həm də xaricdə dəfələrlə “mətbuatın himayədarı”, “jurnalistlərin dostu” və başqa fəxri adlara layiq görülmüşdür. Təsadüfi deyil ki, Türkiyənin ən nüfuzlu televiziya kanallarından olan “Nərgiz TV”nin 1997-ci il boyu keçirdiyi möhtəşəm sorğunun nəticəsi olaraq (nəticələr 1998-ci ilin yanvarında elan edilmişdi) Azərbaycan Prezidenti Heydər Əliyev özünün ABŞ-dan olan həmkarı Bill Klintonu və Böyük Britaniyanın Baş naziri Toni Bleyri də qabaqlayaraq ən çox səs qazanmış (59,413) və insan haqlarının qorunmasına, demokratik dəyərlərin daha geniş şəkildə tətbiq edilməsinə, sivil dövlət quruculuğu kursunun uğurla davam etdirilməsinə görə “Dünyada ilin adamı” fəxri adına layiq görülmüşdü. Yəni ulu öndər təkcə Azərbaycanda mətbuat üzərindən senzuranın götürülməsinə görə deyil, ümumiyyətlə, daim mətbuatın diqqət mərkəzində olmuşdur.

Ölkənin ən uzunömürlü mətbuat vəsaitələrindən olan “Xalq qəzeti” də daim ulu öndərin diqqət və qayğısını görmüşdür. Bu il özünün 90 illiyini qeyd edən “Xalq qəzeti” müxtəlif dövrlərdə, müxtəlif yubileylər münasibətilə ümummilli liderimizin təbrik məktublarını almış, həmin məktublar kollektivimizi daha böyük uğurlara ruhlandırmışdır.

İttifaq Mirzəbəyli

Xalq qəzeti.- 2009.- 8 avqust.- S. 3.