Nəqliyyat sektorunun inkişafı Azərbaycan iqtisadiyyatını daha da gücləndirəcək

Nəqliyyat sektorunun inkişafı Azərbaycan iqtisadiyyatını daha da gücləndirəcək

(əvvəli ötən sayımızda)

Beynəlxalq aləmdə ekoloji problemlərə silahların azaldılmasından sonra, qlobal bir problem kimi yanaşıldığı bir vaxtda, təbii ki, Azərbaycan Respublikasında da bu istiqamətdə nəzarətin gücləndirilməsi vacib hesab edilir. Hələ 1991-92-ci illərdə, Bakı şəhərinin nəqliyyat intensivliyi sıx olan mərkəzi küçələrindən götürülmüş hava nümunəsinin təhlili nəticəsində məlum olmuşdur ki, havanın çirkləndirilməsi proqnozlaşdırılan normativdən 40-50 dəfə çoxdur. Təbii ki, belə ekoloji göstəricilər ətraf mühitin zəhərlənməsində, yaşıllıqların deqradasiyaya uğramasında, xəstəliklərin və xəstə doğuşların artmasında və digər belə arzuolunmaz halların yaranmasında mühüm rol oynayır. Son illər respublikamızda avtomobil parkının yüksək templə genişləndiyini və avtonəqliyyat vasitələrinin sayının 700 min ədəddən çox olduğunu nəzərə alsaq, ekoloji problemlərə ciddi yanaşmağın zəruriliyi məlum olar. İstər BİY boyunca nəqliyyat vasitələrinin hərəkəti zamanı, istərsə də əvvəldə təklif edilən infrastruktur müəssisələrin yaradılması və istismarı zamanı ekoloji tarazlığın gözlənilməsi zəruridir.

Ümumiyyətlə, həyata keçirilən bu proqram zamanı yarana biləcək ekoloji problemlərin qarşısını maksimum almaq üçün beynəlxalq təcrübəyə əsaslanaraq Ekoloji Auditin tətbiq edilməsi məqsədəuyğun hesab edilir. Bu audit vasitəsilə fəaliyyətdə olan və yaradılacaq müəssisələrin, eyni zamanda, orada istismar edilən avadanlıqların ekoloji normaya uyğunluğuna nəzarət etmək, çatışmazlıqlar barədə lazımi instansiyaları vaxtında məlumatlandırmaq və beləliklə də ətraf mühiti daha effektli mühafizə etmək olar. Həyata keçirilməkdə olan TASİS, TRASEKA kimi proqramların, BİY layihəsinin Azərbaycan iqtisadiyyatında, respublikamızın nəqliyyat sistemində, xüsusilə avtomobil nəqliyyatı sahəsində inkişafa zəmin yaratdığını, bu sahələrin beynəlxalq standartlara uyğun təkmilləşdirilməsinə təkan verdiyini və bu kimi digər vacib istiqamətlərdə əhəmiyyətli rol oynadığını qiymətləndirməklə yanaşı, gələcəkdə yaranacaq problemlərin minimuma endirilməsi üçün aşağıdakı tədbirlərin həyata keçirilməsi zəruri hesab edilir:

- yol boyunca günün tələblərinə cavab verən infrastruktur müəssisələrinin təşkil edilməsi;

- mövcud olan və yaradılacaq texniki xidmət və təmir bazalarının, eləcə də avtoservis müəssisələrinin müasir avtomobillərin konstruksiyalarına və beynəlxalq standartlara uyğun nəzarət-ölçü cihazları, diaqnostik aparatlar, ehtiyat hissələri və köməkçi materiallarla təmin edilməsi;

- yolların bərpasında və yeni müəssisələrin yaradılmasında yararlı torpaq sahələrindən maksimum qənaətlə və səmərəli istifadə edilməsi;

- BİY layihəsindən əldə ediləcək gəlirlərin regionlarda yeni iş yerlərinin açılması və qeyri-neft sektorunun inkişafı istiqamətində istifadəsi;

- yollarda DYP işçiləri ilə yanaşı, sırf ekoloji vəziyyətə nəzarət edən xüsusi qrupların fəaliyyət göstərməsi;

- yollarda və müəssisələrdə ekoloji vəziyyətə nəzarəti gücləndirmək üçün Ekoloji Auditin təşkil edilməsi;

- nasaz avtomobil istismarçılarına qarşı inzibati tədbirlərin daha da sərtləşdirilməsi (böyük məbləğdə cərimələr, müəyyən müddət sürücülük hüququndan məhrum etmə və s.);

- hərəkətin təhlükəsizliyini və yüklərin toxunulmazlığını təmin etmək üçün yollarda ciddi nəzarətin təmin olunması.

Azərbaycan Respublikasının beynəlxalq aləmə inteqrasiyası, milli nəqliyyat sisteminin və iqtisadiyyatın inkişafında mühüm əhəmiyyət kəsb edən layihələrdən biri də Şimal-Cənub nəqliyyat dəhlizinin reallaşması istiqamətində həyata keçirilən layihədir. Şimal-Cənub beynəlxalq nəqliyyat dəhlizi haqqında ilkin razılaşma Rusiya Federasiyası, İran İslam Respublikası və Hindistan arasında 2000-ci il sentyabrın 12-də Sankt-Peterburq şəhərində bağlanılmışdır. Razılaşmanın əsas məqsədi yük və sərnişin daşımalarının təşkilində nəqliyyat əlaqələrinin səmərəliliyinin yüksəldilməsi, üzv ölkələrin dəmir yolu, avtomobil, dəniz, çay və hava nəqliyyatı xidmətlərinin keyfiyyətinin yüksəldilməsi, beynəlxalq nəqliyyat xidmətləri bazarına giriş üçün şəraitin yaradılması, beynəlxalq daşımaların həcminin artırılmasına yardım göstərilməsi, nəqliyyat vasitələrinin hərəkətinin təhlükəsizliyinin və daşıma sifarişlərinin operativliyinin təmin olunması, eləcə də razılaşdırılmış nəqliyyat siyasətinin həyata keçirilməsidir. Şimal-Cənub nəqliyyat dəhlizi də bütün nəqliyyat növlərini – dəmir yolu, dəniz, avtomobil yolları, çay və hava nəqliyyatını, eləcə də bu nəqliyyat növlərinə aid infrastruktur sahələrini əhatə edir. Razılaşmanın üzvləri arasında Hindistan istisna təşkil edir. Belə ki, bu ölkənin Şimal-Cənub dəhlizinin işində yalnız dəniz marşrutları ilə iştirakı nəzərdə tutulur.

Şimal-Cənub nəqliyyat dəhlizi haqqında razılaşma 21 may 2002-ci il tarixində qüvvəyə minmişdir. Həmin tarixdə Sankt-Peterburq şəhərində əldə edilən razılaşmaya üzv ölkələrin nəqliyyat nazirlərinin görüşündə Koordinasiya Şurasının yaradılması barədə Protokol imzalanmış, eləcə də dəhlizin Katibliyinin Tehran şəhərində yerləşməsi qərara alınmışdır. Bütün layihələrdə olduğu kimi, razılaşmadan keçən dövr ərzində Şimal-Cənub beynəlxalq nəqliyyat dəhlizi bir çox başqa ölkələrin də marağına səbəb olmuşdur. Belə ki, ötən illər ərzində bu razılaşmaya Belarus Respublikası, Qazaxıstan, Tacikistan və s. ölkələr də qoşulmuşdur. Azərbaycan Respublikası isə 2001-ci il 21 dekabr tarixində bu razılaşmaya qoşulması üçün müraciət etmiş və 2005-ci ildə müsbət cavab almışdır. 2005-ci il sentyabrın 20-də imzalanmış 984-IIQ nömrəli Azərbaycan Respublikasının Qanunu ilə respublikamız “Şimal-Cənub” beynəlxalq nəqliyyat dəhlizi haqqında" Sazişə qoşulmuşdur.

Qeyd etmək lazımdır ki, Şimal-Cənub nəqliyyat dəhlizi də, öz növbəsində ölkəmizin nəqliyyat əlaqələrinin genişləndirilməsinə və tranzit ölkə kimi bu sahədən böyük həcmdə gəlir əldə etməsinə imkan verəcəkdir. Bu da Azərbaycan Respublikası üçün xüsusi əhəmiyyətə malikdir. Eyni zamanda, Şimal-Cənub nəqliyyat dəhlizinin siyasi əhəmiyyəti də danılmazdır. Başqa sözlə desək, bu dəhliz həm də Rusiya Federasiyası ilə balanslaşdırılmış siyasətin bir nümunəsi kimi qəbul edilə bilər.

Tədqiqatlardan aydın olur ki, Azərbaycan Respublikasının bu layihədə iştirakının ölkəmiz üçün əhəmiyyətli olduğu, respublikamızın coğrafi və potensial tranzit ölkə kimi imkanları nəzərə alınaraq, mövcud nəqliyyat infrastrukturunun bərpası və inkişaf etdirilməsi işlərinə başlanılmışdır. Şimal-Cənub nəqliyyat dəhlizi vasitəsilə Azərbaycan üzərindən yüklərin böyük əksəriyyətınin daşınmasında dəmir yolunun iştirakı nəzərdə tutulur ki, burada da əsas amil kimi, yüklərin bir nəqliyyat növü ilə böyük həcmdə, tez bir zamanda, daha uzaq məsafəyə daşınması əsas götürülür. Dəhliz vasitəsilə yük daşımalarına Azərbaycan Respublikasının yol-nəqliyyat kompleksınin daha geniş cəlb edilməsi, xüsusən avtomobil nəqliyyatının və Xəzər Dəniz Gəmiçiliyinin imkanlarından tam və səmərəli istifadə olunması üçün şərait yaradılması istiqamətində tədbirlər görülməkdədir. Eyni zamanda, dəhliz boyunca xüsusi əhəmiyyətə malik olan, Azərbaycanla İranı birləşdirən avtomobil yollarının bir istiqaməti də Biləsuvar–İran sərhədi avtomobil yoludur. 19,5 km-lik bu yolun tikintisinin maliyyələşdirilməsi Azərbaycan tərəfinin hesabına həyata keçirilir ki, bu istiqamətdə də hazırda tikinti-tamamlama işləri görülür.

Beləliklə, yekun olaraq bu nəticəyə gəlmək olar ki, Azərbaycan Respublikasının Şimal-Cənub nəqliyyat dəhlizinə qoşulması, dəhlizlə yük və sərnişin daşımalarında fəal iştirakı respublıkamızın iqtisadi maraqlarına uyğun olacaq. Yüklərin, o cümlədən tranzit yüklərin daha geniş cəlb olunmasına, yük həcminin çoxalmasına və gəlirlərinin artmasına, tranzit xidmətlərini büdcənin əsas gəlir mənbələrindən birinə çevirməyə, ölkəmizin nəqliyyat infrastrukturunun inkişafına, yeni iş yerlərınin açılmasına və digər problemlərin həllinə şərait yaradacaqdır.

Azərbaycan Respublikasının sosial-iqtisadi və siyasi uğurlarının əsas səbəblərindən biri də Bakı-Tbilisi-Ceyhan boru kəmərinin reallaşmasıdır. Hələ bu kəmərin reallaşdırılması istiqamətində işlər aparılan zaman ümummilli lider Heydər Əliyev demişdir: “Bizim ən böyük nailliyyətimiz Bakı neftinin Ceyhandan dünya bazarlarına göndərilməsi olacaq. O zaman Azərbaycan iqtisadi cəhətdən çox qüdrətli dövlətə çevriləcəkdir”.

Məlumdur ki, 20 sentyabr 1994-cü ildə Bakı şəhərində Xəzər dənizinin Azərbaycana aid sektorunda yerləşən “Azəri”, “Çıraq” və “Günəşli” yataqlarının birgə istismarı ilə bağlı neft hasilatı üzrə ixtisaslaşmış, 12 iri neft şirkəti arasında beynəlxalq müqavilə imzalanmışdır ki, bununla da ölkəmizin yeni neft strategiyasının uğurla həyata keçirilməsinin əsası qoyulmuşdur. Bağlanmış müqavilələr Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisi tərəfindən təsdiq edildi və 12 dekabr 1994-cü ildə qüvvəyə mindi.

Ulu öndər Heydər Əliyevin öz çıxışlarında dəfələrlə vurğuladığı kimi, ölkəmizin iqtisadi inkişafında əvəzsiz rol oynayan və sonradan “Əsrin müqaviləsi” adlandırılan bu iri layihə üzrə ilkin neft 12 noyabr 1997-ci ildə hasil edilməyə başlandı. Təqribən 730 milyon ton neft və 200 milyard kubmetrə yaxın təbii qaz ehtiyatına malik olan yataqlarda görüləcək işlərə 12-14 milyard ABŞ dollarına yaxın investisiya qoyuluşu nəzərdə tutulurdu ki, bu da müstəqilliyini yenicə əldə etmiş Azərbaycan Respublikası üçün çox vacib məsələ idi.

“Əsrin müqaviləsi” üzrə hasil edilən Azərbaycan neftinin dünya bazarlarına ixracı üçün ilkin dövrlərdə Bakı-Novorossiysk və Bakı-Supsa neft boru kəmərlərindən istifadə olunurdu. Lakin yaxın illərdə müqaviləyə daxil olan yataqlar üzrə illik hasilatın 50 milyon tona çatdırılacağını nəzərə alan ümummilli lider Heydər Əliyevin təşəbbüsü ilə daha böyük nəqletmə imkanına malik ixrac marşrutları araşdırıldı və optimal variant kimi Bakı-Tbilisi-Ceyhan əsas ixrac boru kəməri seçildi. Məhz buna görə də layihənin həyata keçirilməsində dahi Heydər Əliyevin əvəzsiz xidmətlərini nəzərə alan layihə iştirakçıları 2004-cü ildə BTC əsas ixrac boru kəmərinə Heydər Əliyevin adının verilməsi barədə qərar qəbul etdilər.

Artıq Bakı-Tbilisi-Ceyhan layihəsi üzrə işlər tamamlanmış, eyni zamanda 2005-ci ilin mayında Bakıda kəmərə ilk neft vurulmuş və bu neft 2006-cı ilin I rübündə Ceyhan limanına çatmışdır. Onu da qeyd edək ki, “Əsrin müqaviləsi” üzrə ilkin neftin hasilatına başlandığı 1997-ci ilin noyabrından bu günə qədər 50 milyon tondan çox xam neft hasil edilərək öz alıcısına çatdırılmışdır. Təbii ki, bütün bu işlərin başlıca məqsədi SSRİ-nin süqutundan sonra böhran vəziyyətinə düşmüş Azərbaycan iqtisadiyyatını dirçəltmək, dünya iqtisadiyyatına daha geniş inteqrasiya etməklə beynəlxalq aləmdə ölkənin nüfuzunu artırmaq və Azərbaycan dövlətini dünyəvi bir dövlətə çevirməkdən ibarət idi. Bu yerdə ümummilli lider Heydər Əliyevin “Əsrin müqavıləsi”nin 5 illik yubileyi ilə əlaqədar keçirilən mərasimdə söylədiyi aşağıdakı fikirləri xatırlatmaq yerinə düşərdi: “Biz ölkəmizi iqtisadi cəhətdən inkişaf edən ölkə etmək istəyirik. Biz ölkəmizin vətəndaşlarına firavan həyat yaratmaq istəyirik. Biz müstəqil dövlət kimi daim yaşamaq istəyirik. Bütün bu işlər - təkcə neft sahəsində deyil, Azərbaycan iqtisadiyyatının, həyatının bütün başqa sahələrində də gördüyümüz işlər məhz bu məqsədi daşıyır”.

Hazırda ulu öndər Heydər Əliyevin adını daşıyan bu kəmər Azərbaycan neftınin dünya bazarlarına çıxarılmasına imkan verməklə yanaşı, həm də İpək yolunun və türkdilli ölkələrin əsas magistral kəməri statusunu qazanmışdır. Ümummilli liderin möhkəm siyasi iradəsinin təntənəsi olan Bakı-Tbilisi-Ceyhan neft kəmərləri sisteminə dünya arteriyası kimi daxil olmuşdur. Onu da qeyd edək ki, minbir əziyyətlə başa gələn bu əsas ixrac neft kəmərinin texniki-iqtisadi əhəmiyyətindən başqa, onun siyasi rolu da danılmazdır. Belə ki, bu neft kəməri dünya dövlətləri ilə Azərbaycan dövlətinin yeni münasibətlərinin yaranmasına, dünya xalqları ilə əlaqələrinin yenidən qurulmasına təkan verərək, Azərbaycan dövlətinin xarici siyasətinin güclənməsinə, beynəlxalq aləmdə nüfuzunun artmasına, eləcə də onun siyasi və iqtisadi baxımdan inkişaf etməsinə səbəb olmuşdur.

Ümumiyyətlə, BTC təkcə Azərbaycan üçün deyil, ümumilikdə beynəlxalq aləmdə enerji təhlükəsizliyi sistemi və neft ixracı sahəsində ölkəmizlə uğurlu tərəfdaşlıq edən dövlətlər üçün müstəsna əhəmiyyət kəsb edən bir layihədir. Çoxlarının qeyri-real, əfsanə hesab etdiyi bu layihə artıq bütün dünyanın qəbul etdiyi əzəmətli bir gerçəklikdir. Burada, “Əsrin müqaviləsi”nin 10-cu ildönümündə ölkə başçısı İlham Əliyevin səsləndirdiyi bir fikri yada salmaq yerinə düşərdi: “Əsrin müqaviləsi” imzalanarkən bəziləri bunun uğuruna inanmırdı və hesab edirdilər ki, müqavilə elə kağız üzərində qalacaq. Çünki onun həyata keçirilməsi üçün təkcə iqtisadi deyil, eyni zamanda, siyasi və geosiyasi məsələlər öz həllini tapmalı idi. Heydər Əliyevin neft strategiyası və Heydər Əliyev diplomatiyası bunların həllini təmin etdi".

Zaman keçdikcə Azərbaycanın yeni neft strategiyası reallığa çevrilməyə başlandı. Çünki həyata keçirilən neft siyasətinin də əsasını məhz ölkənin proporsional iqtisadi inkişafı, sosial problemlərin həlli, vətəndaş azadlığının və digər demokratik dəyərlərin təmin olunması təşkil edirdi. Hazırda Azərbaycan iqtisadiyyatı öz inkişafının çox mühüm mərhələsinə qədəm qoyub. Davamlı olaraq həyata keçirilən irimiqyaslı islahatlar, imzalanan fərman və sərəncamlar, qəbul edilən qərarlar, reallaşan dövlət proqramları sayəsində Azərbaycan iqtisadi artım göstəricisi ilə dünyanın lider dövlətləri sırasındadır. Bu gün ölkəmiz nəinki Qafqazda, həm də bütün bölgədə söz sahibidir. Azərbaycanın iştirakı olmadan bölgədə qlobal layihələrin həyata keçirilməsi qeyri-mümkündür. Respublikamızın coğrafi mövqeyindən irəli gələn bu imkanları, təbii ki, ölkədə həyata keçirilən uğurlu iqtisadi islahatlar daha da artırır.

Məlumdur ki, bu gün milli iqtisadiyyatın təşəkkülündə və formalaşmasında respublikamızın vahid nəqliyyat sisteminin bir qolu olan boru kəmərləri nəqliyyatı prioritet əhəmiyyət kəsb edir. Təbii ki, burada əsas səbəb ölkəmizin ixrac potensialının əsasını neft və neft məhsullarının təşkil etməsidir. Neft respublikamızın ən zəngin təbii sərvətidir və onun ölkə iqtisadiyyatının inkışafında əvəzsiz rolu vardır. Eyni zamanda, nəzərə alsaq ki, əsas ixrac neft kəməri olan BTC özünün yüksək rəqabətqabiliyyətliliyi, səmərəliliyi, təhlükəsizliyi və s. kimi xüsusiyyətləri ilə neft ixrac edən digər dövlətlərin də diqqətini cəlb etməkdədir, onda bu kəmərin əhəmiyyəti bir daha aydın olar. Bu da sübut edir ki, Azərbaycan Respublikası BTC əsas ixrac neft kəmərindən həm hasil edilən neftin dünya bazarlarına çıxarılması ilə, həm də tranzit xidmətləri göstərməklə bəhrələnəcəkdir.

Göründüyü kimi, bütün dünya BTC-yə böyük əhəmiyyət verir. Həqiqətən də Şərq-Qərb enerji dəhlizinin vacib tərkib hissəsi olan bu layihə bölgədə təhlükəsizliyin və sülhün qarantı, iqtisadi inkişafın təminatçısı kimi həyati əhəmiyyət kəsb edəcəkdir. BTC kəməri ilə ildə 50 milyon ton Azərbaycan nefti nəql etmək nəzərdə tutulmuşdur. Hazırda isə kəmərlə gündə 400 min barreldən çox neft nəql olunur. Bütün bu faktlar isə BTC-nin dünyanın enerji layihələri arasında çox mühüm yer tutduğunu və XXI əsrin ilk nəhəng enerji layihəsi olduğunu bir daha təsdiqləyir.

Mütəxəssislərin hesablamalarına görə bu kəmər 20 ildə Azərbaycana 140 milyard dollar gəlir gətirəcək. Bu gəlirlər isə təbii ki, qeyri-neft sektorunun təşəkkülünə, ölkəmizin sosial-iqtisadi inkışafına və eyni zamanda, ölkənin hərbi qüdrətinin artırılmasına xidmət edəcəkdir. Deməli, “Üç dənizin əfsanəsi” adlanan BTC əsas ixrac neft kəməri ölkəmizin müqəddəratını həll edən və xalqımızın xoşbəxt gələcəyinin təminatçısı olan strateji layihədir.

Bəli, Azərbaycan iqtisadiyyatı, ölkənin ən mühüm qeyri-neft sektoru olan nəqliyyat sistemi ümummilli lider Heydər Əliyevin yaratdığı təməl üzərində hərtərəfli və dinamik inkişafdadır. Bu gün nəqliyyat sisteminin təkmilləşdirilməsi ilə bağlı tədbirlər ardıcıl olaraq davam etdirilməkdədir. Hazırda Bakının mərkəzindən, Heydər Əliyev prospektindən keçməklə hava limanına qədər yolun yenidən qurulması ilə bağlı ciddi işlər görülür. Layihəyə əsasən, bu yolun Sabunçu dairəsinə qədər 12 zolaqlı, oradan hava limanına qədər isə 8 zolaqlı olması nəzərdə tutulur. Dövlət başçısının tapşırığına əsasən, həyata keçirilən digər bir layihə Bakıdan Hövsan istiqamətində yeni magistral yolun tikilməsi ilə bağlıdır. Eyni zamanda, Sumqayıtdan dəniz kənarı ilə şimal sərhədinə qədər yolun inşası ilə bağlı da intensiv işlər gedir.

Tikinti-quruculuq işləri ilə yanaşı, Bakı şəhərində sərnişindaşımaya yeni iritutumlu avtobuslar cəlb edilir, xidmətlərin keyfiyyəti artırılır, nəqliyyat əməliyyatlarının intellektual idarə edilməsi sisteminin yaradılması istiqamətində ardıcıl işlər aparılır və s.. Əlbəttə, infrastruktur sahələrinin inkişafına vəsait ayrılması ölkənin ümumi iqtisadi dirçəlişinə xidmət edən əsas amillərdən biridir. O cümlədən, nəqliyyatın infrastruktur sahələrinin inkişaf etdirilməsi günümüzün aktual problemlərindən biri kimi, təcili həllini tələb edir. Nəzərə alsaq ki, yuxarıda qeyd edildiyi kimi, Azərbaycanda nəqliyyat vasitələrinin sayı sürətlə artır və ölkəmiz bir sıra iri beynəlxalq nəqliyyat dəhlizlərinin qovşağında yerləşir, onda nəqliyyat infrastrukturunun inkişaf etdirilməsinin zəruriliyi məlum olar.

Eyni zamanda, ölkə başçısı cənab İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə Azərbaycan Respublikasının sosial-iqtisadi inkişafı istiqamətində məqsədli olaraq həyata keçirilən iqtisadi islahatların nəticələri, əhalinin maddi-sosial vəziyyətinin ilbəil yaxşılaşması, nəqliyyat vasitələrinin sayının artması, iri şəhərlərdə (Bakı, Sumqayıt, Gəncə və s.) əhali sıxlığının yüksəlməsi və bir çox digər səbəblər nəqliyyat sisteminin və onun infrastruktur sahələrinin müasir tələblərə uyğun təkmilləşdirilməsini zərurətə çevirmişdir. Bu sahənin inkişaf etdirilməsi istər ekoloji, istər hərəkətin təhlükəsizliyi, istərsə də yük və sərnişin daşımalarının rahatlığı üçün, eləcə də Azərbaycanın nəqliyyat sisteminin beynəlxalq daşıma standartlarına uyğunlaşdırılması baxımından xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. Məhz bu baxımdan ölkənin bütün ərazisində, xüsusən də Bakı şəhərində yol-nəqliyyat infrastrukturlarının inkişaf etdirilməsi çox aktual bir problemdir.

Eyni zamanda, araşdırmalar göstərir ki, quruculuq işləri bu tədbirlərlə kıfayətlənmir və Azərbaycan Respublikasının həm respublikadaxili, həm də tranzit daşımalardan maksimum səmərəli istifadəsini təmin etmək məqsədilə ölkəmizin yol-nəqliyyat infrastrukturlarının təkmilləşdirilməsi, onların müasir standartlara və yerli tələblərə uyğun yenidən qurulması istiqamətində məqsədyönlü tədbirlər həyata keçirilir. Bu tədbirlərdən biri də möhtərəm İlham Əliyevin tapşırığı ilə ölkə əhalisinin nəqliyyat xidmətlərindən istifadəsinin yaxşılaşdırılması və eləcə də respublikanın nəqliyyat-tranzit potensialından səmərəli istifadənin təmin edilməsi məqsədilə “Azərbaycanın yol-nəqliyyat infrastrukturunun inkişafı ilə bağlı Dövlət Proqramı”nın hazırlanmasıdır. Milli iqtisadiyyatın mühüm infrastrukturlarından biri olan nəqliyyat sisteminə dövlət qayğısının nəticəsi olan və 2006-2015-ci illəri əhatə edəcək bu proqramda respublikanın yol infrastrukturu, o cümlədən dəmir yolu, hava, dəniz və quru nəqliyyatının inkişaf etdirilməsi nəzərdə tutulub. Proqrama uyğun olaraq yolların genişləndırilməsi, lazımi istiqamətverici və tənzimləyici qurğularla təmin edilməsi, yol boyunca müvafiq infrastrukturların yaradılması, yolların beynəlxalq standartlara və müasir nəqliyyat vasitələrinin tələblərinə uyğun qurulması, xüsusən şəhərdaxili sərnişin daşımalarında böyük tutumlu yeni nəqliyyat vasitələrinin tətbiq edilməsi, ekoloji təsirlərin azaldılması və s. tədbirlər həyata keçiriləcəkdir. Bu da Azərbaycan Respublikasının nəqliyyat sisteminin, bütövlükdə respublika iqtisadiyyatının davamlı inkişafına öz bəhrəsini verəcəkdir.

“Avtomobil nəqliyyatı haqqında” mükəmməl bir qanunun qəbul edilməsi və qanunda daşıma prosesində iştirak edən bütün tərəflərin hüquq və vəzifələrinin dəqiq müəyyən olunması, Nəqliyyat Nazirliyinin strukturunda Dövlət Avtomobil Nəqliyyatı Xidmətinin yaradılması bu sahədə inkişafı daha da sürətləndirən, eləcə də nəqliyyat xidmətlərinin keyfiyyətinin yüksəldilməsi sahəsində mühüm addımdır. “Avtomobil nəqliyyatı haqqında” qanunda taksi, avtobus və yük avtomobillərinin istismar qaydalarının aydın şəkildə öz əksini tapması, ekoloji normaları tez-tez pozan iri nəqliyyat vasitələrinin texniki baxışdan keçirilmə qaydalarının təkmilləşdirilməsi, respublika üzrə avtovağzalların (avtostansiyaların) konkret və vahid quruluşunun müəyyənləşdirilməsi, bu sahədə lisenziyalaşdırma işlərinin təkmilləşdirilməsi və s. avtonəqliyyat xidmətləri sahəsində ciddi irəliləyişlərə səbəb olacaqdır. Təbii ki, hər bir sahədə səmərəli fəaliyyətin təşkili, ilk növbədə müvafiq normativ-hüquqi bazanın yaradılmasını tələb edir. O cümlədən, bütün insanların gündəlik istifadə etdiyi və daha geniş yayılmış nəqliyyat növü olan avtomobil nəqliyyatı haqqında belə bir qanunun qəbul edilməsi istər nəqliyyat xidmətinin keyfiyyətinin yüksəldilməsi, istərsə də avtonəqliyyat xidmətinin gündəlik istifadəçısi olan sadə vətəndaşlara dövlət qayğısının bir nümunəsi kimi baxmaq olar. Qanunun qəbul edilməsi avtomobil nəqliyyatının fəaliyyətinin səmərəli təşkilinə hesablanmış bir addımdır.

Məlumdur ki, nəqliyyat vasitələri olmadan yollar əhəmiyyətsiz olur, yollar keyfiyyətsiz olduqda isə nəqliyyat vasitələrinin səmərəli istismarı qeyri-mümkündür. Başqa sözlə desək, nəqliyyat sistemınin və onun mühüm infrastrukturlarından biri olan yolların vəziyyətini yaxşılaşdırmadan arzu edilən, tarazlı regional inkişafa nail olmaq mümkün deyil. 2006-cı ildə regionlarda (Gəncə, Zaqatala və s.) beynəlxalq standartlara cavab verən hava limanlarının tikintisi, Lerik-Lənkəran, Şəmkir-Qazax, Xınalıq-İspik yollarının yenidən qurulması, Yardımlı, Daşkəsən, Quba, Ucar-Kürdəmir və s. rayonlarda yeni yol çəkilişləri regıonal inkişafa verilən ən gözəl töhfədir. Ölkə başçısı cənab İlham Əliyevin qeyd etdiyi kimi: “Harada ki, müasir yol var, o bölgədə mütləq və mütləq inkişaf olacaqdır. Əgər yol yoxdursa, o bölgə inkişaf edə bilməz. Orada istənilən təbii sərvətlər, istənilən infrastruktur, gözəl binalar, mehmanxanalar olsa da, əgər yol yoxdursa və ya bərbad vəziyyətdədirsə, oraya heç kim gəlməyəcəkdir”.

Təbii ki, regionların abadlaşdırılması, yeni yolların çəkilməsi sahibkarlıq və turizm kimi sahələrin də inkişafına güclü təkan verir. Hazırda ölkəmizin nəqliyyat sisteminin təkmilləşdirilməsi istiqamətində tədbirlər davam etdirilir. Belə ki, nəqliyyat sektorunun inkişafına dair “Azərbaycan Respublikasında nəqliyyat sisteminin inkışafına dair (2005-2014-cü illər) Dövlət Proqramı”, “Azərbaycan Respublikasının avtomobil yolları şəbəkəsınin yeniləşdirilməsinə və inkışafına dair (2005-2014-cü illər) Dövlət Proqramı” və dıgər proqramlar hazırlanaraq ölkə rəhbərliyinə və ya müxtəlif qurumlara təqdim edilmişdir. Heç şübhəsiz bu proqramların qəbulu nəqliyyat sektorunda əldə edilmiş nailiyyətlərin davamlı olacağını sübut edir.

Göründüyü kimi, ölkə başçısı tərəfindən göstərilən diqqət və qayğı nəticəsində iqtısadiyyatın bütün istiqamətlərində, o cümlədən nəqliyyat sistemi və onun infrastruktur sahələrinin də sürətli inkişafı üçün böyük imkanlar yaranmışdır.

Bu da nəqliyyatçılar qarşısında mühüm vəzifələr qoyur. Azərbaycan xalqının ümummilli lideri, Heydər Əliyevin 2003-cü il prezident seçkılərindən bir müddət əvvəl dediyi “İnanıram ki, mənim axıra çatdıra bilmədiyim taleyüklü məsələləri, planları, işləri xalqın köməyi və dəstəyi ilə İlham Əliyev başa çatdıra biləcək. Mən ona özüm qədər inanıram və gələcəyinə böyük ümidlər bəsləyirəm” - fikirlərini xatırladaraq bildirmək istərdim ki, nəqliyyatçıların, eləcə də gənc alimlərin ən ümdə vəzifəsi ölkə başçısı ətrafında daha da sıx birləşərək Azərbaycan Respublikasının ümumi iqtisadi inkişafı, nəqliyyat sektorunun və onun infrastruktur sahələrinin təkmilləşdirilməsindən ibarətdir. Dövlət başçısı tərəfindən göstərilən ehtimadın, doğruldulması üçün nəqliyyatçıların başlıca vəzifəsi ölkəmizin coğrafi-strateji mövqeyindən, eləcə də əlverişli tranzit imkanlarından səmərəli istifadəni təmin etmək və doğma Azərbaycan dövlətinin davamlı sosial-iqtisadi inkişafına təkan verməkdir. Prezident İlham Əliyevin sözləri ilə desək: “Hazırda biz Azərbaycanda bir sıra hava limanları tikdirməkdəyik. Yolların salınmasına diqqət yetiririk. Malların daşınması üçün nəqliyyat vasitələri alırıq. Bir sözlə, biz çox möhkəm infrastruktur yaradırıq və bunun məqsədi iqtisadi inkişafdır ”. Bu inkişafa dəstək vermək isə hər bir kəsin vətəndaşlıq borcudur.

Əsədov Aqil

Xalq qəzeti.- 2009.- 7 avqust.- S. 3.