Ulu öndər bütün mənalı ömrünü öz xalqına həsr etdi

XX əsrdə Azərbaycan xalqının bəşəriyyətə bəxş etdiyi nadir şəxsiyyətlərdən biri, dünya miqyaslı siyasətçi, təcrübəli dövlət başçısı, ümummilli lider Heydər Əliyevin bənzərsiz ömür yolu, zəngin ictimai və siyasi fəaliyyəti müasir tariximizdə mühüm və şərəfli mərhələ təşkil edir.

Heydər Əliyev dünyada şəxsiyyətlər içərisində sayılan, seçilən, xüsusi yeri olan, xalqını böyük xalqların, dövlətini böyük dövlətlərin cərgəsinə çıxaran müdrik dövlət xadimi idi. O, ölkə həyatının bütün sahələrində quruculuğun, islahatların banisi olmuşdur. İqtisadiyyatın yenidən qurulması, kənd təsərrüfatının dirçəlişi, peşəkar ordunun yaranması, səhiyyə, elm, təhsil, mədəniyyət, incəsənət sahələrinin tərəqqisi, hüquqi dövlət quruculuğu onun adı ilə bağlıdır.

Ümummilli liderin keçdiyi həyat yolundan danışmaq, Azərbaycana rəhbərlik etdiyi 34 ildə xalq üçün gördüyü titanik işləri ayrı-ayrılıqda hamısını sadalamaq qeyri-mümkündür. Ümummilli lider Heydər Əliyev əzmkar lider olub, çünki bir insan ömrü ərzində bu qədər iş görmək hər adama nəsib olmur. O, öz ömrünü ləyaqətlə başa vurmuş, xalqın qəlbində özünə əbədi abidə ucaltmışdır.

Heydər Əliyev şəxsiyyətini, onun fenomen səviyyəsinə yüksəlmiş şəxsi-iradi keyfiyyətlərini dəyərləndirmək, bu keyfiyyətlərə istər ümumdünya tarixinin, istərsə də bilavasitə Azərbaycan tarixinin spesifikası nöqteyi-nəzərindən qiymət vermək cəhdində olmaq tarixə, zamana, gələcəyə qiymət vermək iddiası qədər çətindir. Çünki bu tarixi şəxsiyyətin fəaliyyətinin hər səhifəsi Azərbaycan tarixinin son 50 ildəki mərhələləri ilə üst-üstə düşür, bəzən hətta indi arxada qalmış o tarixin bütövlükdə dərk olunmasını şərtləndirir.

Heydər Əliyev təkcə Azərbaycan xalqının yox, ümumiyyətlə, bütün bəşəriyyətin yetişdirdiyi nadir tarixi şəxsiyyətlər arasında özünə görkəmli yer tutur. Bu böyük azərbaycanlının tariximizdəki rolu, yeri, missiyası və Azərbaycan qarşısındakı misilsiz xidmətləri barədə indiyədək çox deyilib və yazılıb. Bununla belə bunu etiraf etməliyik: indiyədək Heydər Əliyevə həsr olunmuş çoxsaylı kitabların, məqalələrin, araşdırma əsərlərinin müəlliflərinin heç biri bu böyük azərbaycanlının tarixi rolu və missiyasını, onun şəxsiyyətini, istedadını, Heydər Əliyev fenomeninin bütün aspektlərini tam açmağa müvəffəq olmayıb.

Heydər Əliyev şəxsiyyəti artıq tarixi, ictimai-siyasi, kultoroloji, sosial-psixoloji yönümlü ciddi tədqiqatların predmetinə çevrilib. Bu da təsadüfi deyil, çünki Heydər Əliyev yaradıcı şəxsiyyət olaraq bütöv bir tarixi epoxanın simasıdır.

Heydər Əliyev fenomenini sözlə səciyyələndirmək, onun fəaliyyətinin coğrafi konturlarını müəyyənləşdirmək çox çətindir. Çünki Heydər Əliyev şəxsiyyəti fərdi subyektiv ölçülərə, bütövlükdə tarixə, zamana sığmır. Bu, mübahisəsiz qəbul olunan məsələdir: Heydər Əliyev çağdaş tariximizə Azərbaycan dövlətinin rəmzi, millətin xarakterinin, varlığının daşıyıcısı, millət atası kimi düşüb. O, çiyinlərində bir xalqın varlığını, bütün bəşəri keyfiyyətlərini, dövlətçiliyin missiyasını daşıyan böyük lider idi. Heydər Əliyevi hakimiyyətə xalq gətirmişdi. Xalq onda öz gücünü, enerjisini, yaşayıb-yaratmaq, mübarizə aparmaq, yeni dövlət və cəmiyyət yaratmaq əzmini, ümid-pənah yerini görürdü.

Regionda Heydər Əliyevin rolunu yüksək qiymətləndirir, onu zəmanəmizin görkəmli dövlət adamı adlandırırdılar. Çünki Heydər Əliyev doğrudan da təkcə Azərbaycanı yox, bütün postsovet məkanını idarə etməyə qadir heyrətamiz lider idi. Bu həqiqəti bütün əcnəbi və yerli ictimai-siyasi xadimlər, dövlət adamları, ziyalılar, politoloqlar, jurinalistlər yaxşı anlayır və qiymətləndirirlər. Təsadüfi deyil ki, Heydər Əliyev dünyanın rəğbət bəslədiyi və öyrəndiyi fenomenə çevrilib. Qərbin məşhur dövlət və ictimai-siyasi xadimləri Heydər Əliyevi XX-XXI əsrlər siyasətinin canlı əfsanəsi və patriarxı sayır, onu “böyük siyasətin böyük qrossmeysteri” adlandırırdı. Onların fikrincə, Heydər Əliyevin siyasi karyerası həqiqətən də misli-bərabəri olmayan karyeradır. Çünki Heydər Əliyevin gördüyü böyük işlər miqyasına və əhəmiyyətinə görə yalnız Azərbaycanın deyil, regionun və dünya sivilizasiyasının tərəqqisinə xidmət edir. Burada xarici ölkələrin məşhur ictimai-siyasi və dövlət xadimlərindən bir neçəsinin ümummilli öndərimiz haqqındakı qənaət və fikirlərindən, onların bu böyük insana verdikləri yüksək qiymətdən bəzi nümunələri sadalamaq məqsədəuyğun olardı. Türkiyənin sabiq Prezidenti Süleyman Dəmirəl deyirdi ki, “Heydər Əliyev təkcə Azərbaycanın deyil, bütün türk dünyasının yetişdirdiyi ən məşhur dövlət xadimlərindən biri idi. Heydər Əliyevə daha uzun müddət ehtiyac olacaq. Heydər Əliyev sadəcə öz ölkəsinə, millətinə, xalqına yox, eyni zamanda bütün türk dünyasına xidmət göstərib. O, mətanətli, dəyərli lider idi”. Türkiyənin sabiq Prezidenti Əhməd Necdət Sezərin fikrinə görə də Heydər Əliyev bütün türk dünyası üçün qiymətli insan idi. Türkiyənin sabiq baş naziri Bülənt Ecevit Heydər Əliyevi “Atatürk qədər qüdrətli bir türk” deyə səciyyələndirir, qardaş ölkənin Cümhuriyyət Xalq Partiyasının sədri Dəniz Baykal isə Heydər Əliyevi “Atatürkün mənəvi övladı” adlandırırdı. Türk dünyasının tanınmış əbədi və ictimai-siyasi xadimləri Heydər Əliyevi türk dünyasının lideri, ləyaqətli, yüksək hörmət-izzətə layiq insan və özlərinin həyat müəllimi kimi xarakterizə edirdilər.

Bu qiymətləndirmələr havadan götürülməyib, onlara əsas var. Belə ki, Heydər Əliyev SSRİ-nin qaranlıq çərçivələri içərisində azad yaşamağa alışmış, təfəkküründə böyük ideallar daşımış insan olub. O, elə bir sistemdən çıxıb belə bir şəxsiyyət ola bilməyin ən qabarıq nümunəsi idi. Əgər bu gün Azərbaycanda sovetlərin polad divarları arasından bir mədəniyyət, kimliyini itirməmiş bir millət, öz dilini, tarixini, ədəbiyyatını qoruyan bir nəsil salamat çıxmışsa, o nəsil də bütün bunlara görə Heydər Əliyevə borcludur.

Biz Heydər Əliyev ideyalarının praktiki əhəmiyyətini hələ uzun onilliklər sonra da görəcəyik. Heydər Əliyev özünün əməli fəaliyyətindən və ideyalarından bizə təkcə dövlət başçısı kimi yox, həm də ümummilli lider, böyük mütəfəkkir, nəhəng dövlət adamı, qeyri-adi dərəcədə istedadlı şəxsiyyət kimi görünür. O, bütün fəaliyyəti boyunca Milli genofondumuzu, Milli sərvətlərimizi, Milli simamızı, məfkurəmizin təmizliyini qorudu, bizi buna öyrətdi. O, milləti necə sevməyi, ona necə xidmət göstərməyin ideal formulunu yaratdı, özünün əməlləri, fəaliyyəti, davranışı, nitqi, müdrik ideya və tövsiyələri ilə bu formulun bütün elementlərini işləyib hazırldadı. Məhz bu səbəbdəndir ki, Heydər Əliyev fenomeni əksər tədqiqatçılar tərəfindən ümummilli lider-ümummilli ideya kontekstindən araşdırılır.

Heydər Əliyevin çoxcəhətli və çoxsahəli fəaliyyətinin yalnız bir aspektindən — öz əksini azərbaycançılıq ideologiyasında tapan milli ideyanı həyata keçirməsindən, azərbaycançılıq ideologiyasını bütün dünya azərbaycanlılarından ötrü funksional doktrina səviyyəsinə qaldırmasından bəhs edəndə ortaya çıxan mənzərə həqiqətən də möhtəşəmdir.

Əliyevşünas müəlliflərin çoxu bu fikirdədir ki, Heydər Əliyev gerçək ümummilli lider və tarixi şəxsiyyət olaraq hər hansı bir ideya-siyasi cərəyanın çərçivəsi ilə məhdudlaşmır. Onun fəaliyyəti Azərbaycan ziyalılarının bir çox nəsillərinin yaratdığı milli ideallar sistemi ilə həmahəngdir. Heydər Əliyev açıq fikirli demokrat, qeyri-adi şəxsiyyət və böyük mütəfəkkir idi. Müstəqil Azərbaycana başçılıq etdiyi 10 ildə Heydər Əliyevi hakimiyyətdən devirmək, fiziki cəhətdən məhv etmək istəyənlər, sui-qəsdçilər çox olmuşdu. Amma bu cəhdlər iflasa uğramış, cinayətkarlar qanunla cəzalandırılmışdı. Heydər Əliyev isə hər dəfə böyüklük və alicənablıq göstərərək onların hamısını bağışlamışdı. Heydər Əliyevin necə böyük və comərd insan, təvazökar, sadə və ədalətli hakim olduğunu göstərən bu addımları hamıda heyranlıq doğururdu.

Bir məqamı xüsusi qeyd edək ki, Heydər Əliyevi haqsız yerə və qərəzli şəkildə tənqid edən müxalifət mətbuatına söz azadlığını məhz bu böyük şəxsiyyətin özü vermişdi. Bu böyük insan onu tənqid edən bədxahlarına münasibətdə həmişə alicənab, dözümlü və müdrik bir şəxsiyyət olaraq qaldı, xırda məsələlərin, cılız siyasi intriqaların fövqündə dayanmağı bacardı. O, siyasi rəqibləri ilə həmişə qeyri-adi ləyaqətlə, sadə dildə desək, mərdi-mərdanə davranırdı. Bu, onun ucalığı idi.

Heydər Əliyev 5 ildir ki, cismən aramızda yoxdur. Məşhur mahnıda deyildiyi kimi xalqı Heydər Əliyevsiz, Heydər Əliyevi xalqsız təsəvvür etmək olmur. Amma bu ayrılıq ruhən olsaydı, bir xalq kimi bizə böyük sitəmlər yaşadardı. Onun ruhu və ideyaları, miras qoyub getdiyi kurs, işləyib hazırladığı strategiya bizimlədir və biz onu məhz ona görə yanımızda hiss edirik və məhz Heydər Əliyevin yolu ilə gedirik: heç bir alternativi olmayan bir yolla. Bu yolun yorulmaz yolçusu olaraq zamanın fövqündə dayanan şəxsiyyətləri xatırlayıram və bu qənaətə gəlirəm ki, həmin şəxsiyyətlər haqqında söylənilən “zəmanəsinin oğlu idi” kəlməsində bir yarımçıqlıq və subyektiklik var. Çünki xalqının taleyində, onun inkişafında, yetkinləşməsində böyük rol oynamış bu cür adamlar yalnız zəmanələrinin övladları ola bilməzlər. Onları həm keçmişlə, həm də gələcəklə qırılmaz tellər bağlayır. Onlarsız mənsub olduqları xalqın tarixi, həm də gələcəyi yoxdur. Onların hazırladıqları ideologiya, strategiya olmadan həmin millətlər bəşəri inkişafın sürətindən geri qala bilərlər və bəşəri dəyərlərə yiyələnməkdə çətinlik çəkərlər. Əlbəttə, bu cür şəxsityyətlərlə bir zaman kəsiyində yaşamaq, onların xalq və millət yolunda gördüyü böyük işlərin şahidinə çevrilmək də hər adama nəsib olmur. Ulu öndərimiz Heydər Əliyevin bütün fəaliyyəti bizim gözlərimiz qarşısında olub.

Heydər Əliyevin böyük tarixi xidməti həm də odur ki, milli potensialın varlığını hamıdan əvvəl görərək onu milli ideya – azərbaycançılıq ideyası ətrafında birləşdirdi. Heydər Əliyev cəmiyyətin ən müxtəlif qatlarının malik olduğu potensialı hərəkətə gətirdi, cəmiyyətin gücünü, enerjisini, imkanlarını düzgün və ən zəruri istiqamətdə səfərbərliyə aldı.

Tarixi proseslərin dəfələrlə sınaqdan çıxardığı dəyişilməz bir postulat var. Ölkələrin və xalqların tarixini adətən öz xalqı ilə mənən, fikrən bir olan böyük şəxsiyyətlər yaradırlar. Antik dövrdə də, orta əsrlər Avropasında da, yeni dövrdə də belə olub. Heydər Əliyev fenomeninin Azərbaycan tarixindəki rolu məhz bu məqamda dəyərləndirilməlidir.

Azərbaycan kimi spesifik dəyərləri və mentaliteti, öz yolu və ənənəsi olan ölkələrdə güclü şəxsiyyət amili həddən ziyadə mühüm rol oynayır. Məşhur azərbaycanşünas alim, ABŞ-dan olan professor Odri Aldstadt Heydər Əliyevin Azərbaycan üçün məhz belə bir şəxsiyyət olduğunu bildirərək yazırdı: “Bütün güclü şəxsiyyətlər kimi Heydər Əliyev də hamını öz arxasınca apara bilir. O, son dərəcə işgüzar və ziyalı bir rəhbər kimi zəifləmiş iqtisadiyyata yeni bir nəfəs gətirdi. Azərbaycarnın nüfuzunu yüklətməyə nail oldu”.

Heydər Əliyev ölkədə təhsilin, elmin, səhiyyənin və mədəniyyətin inkişafını həmişə diqqət mərkəzində saxlamışdır. Müstəqil Azərbaycanda təhsilin qazandığı uğurlar məhz ulu öndərin adı ilə bağlıdır.

Hələ ilk dəfə hakimiyyətdə olduğu sovetlər dövründə milli təhsilimizin tərəqqisi üçün nə qədər nəhəng işlər gördüyünü demirik. 1999-cu ildə imzaladığı Təhsil İslahatı Proqramı milli təhsilimizdə yeni dövrün əsasını qoymuşdur.

Heydər Əliyevin böyük tarixi rolu həm də bundadır ki, o Azərbaycanın gələcəyini təmin edə bilən, ölkəni yaşadacaq güclü dövlətçilik qabiliyyətinə malik yeni nəsil formalaşdırıb. Bu nəslin ən istedadlı nümayəndəsi Ata Əliyevin yolunu ləyaqət və məsuliyyət hissi ilə davam etdirən ölkə Prezidenti cənab İlham Əliyevdir. İlham Əliyev – bu ad Azərbaycanın XX-XXI-ci əsrlər tarixinə artıq çoxdan yazılıb. İlham Əliyev buna öz istedadı, zəhmətsevərliyi, uzaqgörənliyi, ağlı və zəkalılığı ilə nail olub.

İlham Əliyev ulu öndərin əbədiyaşar ideyalarından güc alaraq Azərbaycanımızı yeni zirvələrə çatdırdı. Azərbaycan bu gün Qafqazda lider dövlətdir. Həm də dünyanın inkişaf etmiş ölkələri Azərbaycanı ən islahatçı dövlət kimi tanıyırlar. Bu böyük tarixi qələbədir.

Azərbaycanın müstəqilliyi günü-gündən möhkəmlənir. Və bu inkişaf sürətinin getdikcə artacağı şəksizdir. Çünki onun əsasında ulu öndərin ölməz ideyaları durur. Bu ideyalar çox hörmətli Prezidentimiz İlham Əliyevin quruculuq istedadından güc alaraq müstəqil Azərbaycanımızı yeni-yeni zirvələrə çatdıracaq.

Havar MƏMMƏDOV,

Azərbaycan Texniki Universitetinin rektoru, professor

Xalq qəzeti.-2008.-12 dekabr.-S.6.